Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 477 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | celtycki | chemiczny | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | medyczne | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rodzaj nijaki | rosyjski | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wulgarne | żartobliwie

Według języka: wszystkie | français | Deutsch | polski


Znaleziono 10225 przypisów.

wrzepić się — wkraść się, wcisnąć. [przypis redakcyjny]

Września — chodzi o strajk przeciw germanizacji prowadzony w l. 1901–1902 przez dzieci w Katolickiej Szkole Ludowej we Wrześni (w Poznańskiem) pod wpływem ks. Jana Laskowskiego (gł. przeciw modlitwie i nauce religii po niemiecku) oraz towarzyszący protest rodziców przeciw fizycznej przemocy wobec dzieci stosowanej przez pruskie władze szkolne; w konsekwencji uczestnikom wytoczono w Gnieźnie proces, wyroki wynosiły od 2 miesięcy do 2,5 roku. [przypis edytorski]

Września i Gniezno — chodzi o strajk przeciw germanizacji prowadzony w l. 1901–1902 przez dzieci w Katolickiej Szkole Ludowej we Wrześni (w Poznańskiem) pod wpływem ks. Jana Laskowskiego (gł. przeciw modlitwie i nauce religii po niemiecku) oraz towarzyszący protest rodziców przeciw fizycznej przemocy wobec dzieci stosowanej przez pruskie władze szkolne; w konsekwencji uczestnikom wytoczono w Gnieźnie proces, wyroki wynosiły od 2 miesięcy do 2,5 roku. [przypis edytorski]

wrzescała (gw.) — wrzeszczała. [przypis autorski]

wrzescy (gw.) — wrzeszczy. [przypis edytorski]

wrzesień 1793 — 25 IX 1783 to data podpisania traktatu rozbiorowego między Polską a Królestwem Prus. [przypis edytorski]

Wrzesień — kampania wrześniowa, obrona terytorium Polski przed agresją wojsk niemieckich w 1939 roku. [przypis edytorski]

Wrzesień — z Poematu miesięcy Rouchera. [przypis tłumacza]

wrzesina — zarośla wrzosowe; wrzosy. [przypis edytorski]

wrzeszcz (gw.) — krzykacz, człowiek krzykliwy. [przypis edytorski]

wrzkomo (daw.) — rzekomo, na niby. [przypis edytorski]

wrzkomo — rzekomo. [przypis edytorski]

wrzkomo (starop.) — rzekomo; niby. [przypis edytorski]

wrzkomo (starop.) — rzekomo; podobno. [przypis edytorski]

wrzkomo (starop.) — rzekomo, podobno. [przypis edytorski]

wrzód (starop.) — choroba. [przypis edytorski]

wrzod a. wrzód (starop.) — choroba. [przypis edytorski]

wrzody (starop.) — choroby. [przypis redakcyjny]

wrzody (starop.) — [tu:] choroby. [przypis redakcyjny]

wrzosy wysokie na osiem metrów — Elisée Reclus [autor powołuje się na nazwisko znanego geografa fr., z którego prac korzystał; red. W.L.]. [przypis autorski]

W Rzymie, będącym kiedyś głową świata, a dziś jego ogonem — aluzja do okresu (1309–1377) wyludnienia i upadku miasta po przeniesieniu stolicy papieskiej z Rzymu do Awinionu we Francji. [przypis edytorski]

w Rzymie byłby Brutusem, w Grecji Peryklesem, a u nas nie oficerem huzarskim — dwa końcowe wersy z czterowiersza Puszkina pt. Na portret Czaadajewa, ze zmienioną końcówką (w oryginale: a tutaj on [jest] oficerem huzarskim). [przypis edytorski]

w Rzymie chodziła wieść, było przekonanie, że Judea ma się podnieść i Pana dać światuPercrebuerat Oriente toto vetus et constans opinio, esse in fatis, ut eo tempore Judaea profecti rerum potirentur (Sueton., Vespas. [Żywot Wespazjana] 4). [przypis autorski]

w Rzymie — czytaj: w Mediolanie. [przypis redakcyjny]

w Rzymie, gdyby go drugi raz splądrować zechciano —- Sacco di Roma, dzień splądrowania Rzymu: 6 maja 1527 roku. [przypis tłumacza]

w Rzymie (…) gołębie (…) przynosiły odpowiedź — Pliniusz, Historia naturalna, X, 87. [przypis tłumacza]

(…) w Rzymie Oceanu — Wenecja. [przypis autorski]

W Rzymie ojcowie mieli prawo życia i śmierci nad dziećmi — Widzimy w historii rzymskiej, z jakim pożytkiem posługiwano się tą władzą. Wspomnę tylko epokę największego zepsucia. Aulus Fuvius zamierzał udać się do Katyliny: ojciec odwołał go i uśmiercił. Wielu innych tak samo. [przypis autorski]

W Rzymie, powiada Tacyt, konsulowie, senatorowie, rycerstwo, dobrowolnie oddawali się w niewolę — L. I, 7. [przypis autorski]

W Rzymie w szkodzie wyrządzonej niewolnikowi zważano jedynie interes pana — Ten sam duch panował u większości ludów, które wyszły z Germanii, jak się to widzi w ich ustawach. [przypis autorski]

w rzymskie opały — εἰς τὰς Ῥωμαίων ὀργὰς; (Pape II, 369 b: bes. Beschaffenheit der Seele. Gemüths-, Sinnesart, Charakter); in iras Romanorum; der Rache der Romer (Cl.); [pominięto tłum. na rosyjski]. [przypis tłumacza]

wściągać (starop.) — powściągać; powstrzymywać, zatrzymywać. [przypis edytorski]

wściągła (starop. forma) — 3 os.lp r.ż od czas. wściągać; tu: wyciągnęła. [przypis edytorski]

wściągnąć czego (starop.) — powściągnąć co. [przypis edytorski]

wściągnąć kogo (starop.) — powściągnąć, powstrzymać kogo. [przypis edytorski]

wściągnąć (starop.) — powściągnąć, powstrzymać. [przypis edytorski]

wściągnąć (starop.) — powściągnąć; powstrzymać, zatrzymać. [przypis edytorski]

w ścianę, jak gdyby na niej miało się za chwilę ukazać ognistymi zgłoskami wypisane — odniesienie do biblijnej opowieści z Księgi Daniela (5, 1–31): podczas uczty babilońskiego króla Baltazara ukazała się tajemnicza ręka, która wypisała na ścianie słowa: mane, tekel, fares, znaczące: „policzone, zważone, podzielone”, przez zawezwanego proroka Daniela wyjaśnione jako przepowiednia nagłego upadku państwa i jego podziału pomiędzy zdobywców, co spełniło się tej samej nocy. [przypis edytorski]

wściba (rzad.) — osoba wścibska, ciekawska. [przypis edytorski]

wścibstwo — w oryg. cot–quean, babski król, mężczyzna mieszający się do domowego gospodarstwa. [przypis redakcyjny]

wścieczony — rozwścieczony, wściekły. [przypis edytorski]

Wścieklem się dwakroć rzucał na psich synów — wściekle się dwa razy rzucałem na psich synów (wrogów). [przypis edytorski]

wściórności, częściej: wciórności (gw.) — przekleństwo: diabli! [przypis edytorski]

w ścisłym rzecz trzymając karbie — w ścisłym porządku, obrachunku. [przypis redakcyjny]

wściubski (daw.) — wścibski. [przypis edytorski]

wściubski — wścibski; taki, który się wściubia, tj. pcha się wszędzie nieproszony. [przypis edytorski]

W ślad za nim przyjdzie pasterz od Zachodu — Bezpośrednim następcą Bonifacego VIII był bogobojny Benedykt XI, który krótko panował; po nim wstąpił na stolicę apostolską Klemens V, rodem Francuz, który wybrany papieżem za wpływem Filipa Pięknego, króla Francji, stolicę papieską przeniósł z Rzymu do Awinionu. Z nim poczyna się najhaniebniejszy okres rządów papieskich. Odwaga, śmiałość z którą poeta w tej pieśni się odzywa, tym bardziej uderza, iż Klemens V w czasie napisania jej żył jeszcze. [przypis redakcyjny]

W ślad za starcami szło znów zwierząt czworo — Pod figurą czworga zwierząt poeta wyobraża czterech ewangelistów, a w następującym ich obrazie liść zielony wieńczący ich czoła symbolem jest ich nadziei albo niezmiennej młodości ich nauki, która nigdy [się] nie zestarzeje. Sześcioro skrzydeł oznacza ich lot przez przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, a pierze pełne oczu mądrość ewangelistów wszystko pojmującą i wszystko widzącą. [przypis redakcyjny]

wślizgło — dziś popr. forma: wślizgnęło. [przypis edytorski]

w śluby małżeńskie — mowa o ślubie Parysa z porwaną Heleną. [przypis edytorski]

W śnie był widziany przez chrzestnych rodziców (…) owoc świecący jak płomię — Chrzestnym rodzicom św. Dominika przyśniło się, że nowochrzczeniec miał jedną gwiazdę na czole, a drugą na grzbiecie, co było znakiem wróżącym, że nowo narodzony światłem wiary oświecać będzie kraje wschodu i zachodu. [przypis redakcyjny]

w śnie — dziś popr.: we śnie. [przypis edytorski]

W średnich wiekach republikańscy Lombardowie byli dzielni jak Francuzi i osiągnęli tyle, że cesarze niemieccy zrównali z ziemią ich miasto — w 1162 r. Fryderyk Barbarossa zburzył po długim oblężeniu Mediolan. [przypis redakcyjny]

Wśród góry stoi starzec, jak jej mara — Obraz starca stojącego we środku góry Idy, w głównych rysach przypomina wykład widzenia Nabuchodonozora przez Proroka Daniela w rozdz. 1, w. 32. Tu poeta pod figurą starca wyobraża czas z rozmaitymi jego wiekami, jako to: wiek złoty, srebrny, miedziany i żelazny, z postępującym ich moralnym zepsuciem. Podług wyobrażenia poety figura przedstawiająca czas, stoi na wyspie Krecie, położonej na Morzu Śródziemnym, między trzema wtedy znajomymi częściami świata. Tam Rea, żona Saturna, kiedy Saturn (Kronos, co z greckiego znaczy czas) pożerał wszystkie swoje dzieci, będąc brzemienną, chroniła się do groty w górze Ida i porodziła syna Jowisza; a bojąc się, ażeby Saturn nie odkrył jej schronienia i nie pożarł jej dziecka, gdy dziecko zapłakało, kazała zawsze hałaśliwą muzyką płacz dziecka zagłuszać. Dlaczego poeta oddalił się od wzoru Daniela proroka, a przychylił się do mitu pogańskiego, sama jego piękna alegoria najlepiej objaśnia. Czas, największa potęga ziemska, ukryta przed nami, którą nieustannie czujemy, a widzieć nigdy nie możemy, stoi ukryty we wnętrznościach góry. Cała jego budowa ma swoje symboliczne znaczenie, którego czytelnik łatwo się domyśli. [przypis redakcyjny]

Wśród gwiazd stanąłem, co idą w ślad Byka — poeta wstąpił na ósmą sferę, gdzie są gwiazdy stałe. Gwiazdy zwane Bliźnięta w znak zodiakowy Byka wstępują. Poeta urodził się w dzień, gdy słońce stało w tym znaku zodiakowym. Dlatego według swojego systemu wpływowi tych gwiazd dary i kierunek swojego ducha przypisuje. [przypis redakcyjny]

Wśród kandydatek są osoby zasłużone… — ostatnie telegramy doniosły o wyborze 19 kobiet, w tym 9 socjaldemokratek. [przypis autorski]

wśród Kwadów nad GranemKwadowie: szczep germański, osiadły w dzisiejszej Czechosłowacji (Morawy). Gran: dopływ Dunaju [dziś popr.: Hron, w środkowej Słowacji; red. WL]. [przypis tłumacza]

wśród Lykii skał — Apollina i siostrę jego Artemidę czczono także w Lykii w Azji Mniejszej. Artemida i nimfy z jej orszaku przebiegały z żarzącymi się pochodniami w ręku dzikie ostępy gór i lasów. [przypis redakcyjny]

wśród największych poetów tego wieku pomieściła heretyka — poetą tym był prawdopodobnie Clement Marot, żarliwy kalwin, zmarły w r. 1544. [przypis tłumacza]

Wśród natłoku zdań (…) wystarczające. — zdanie w oryginale brzmi: Among a multitude of opinions upon this delicate point — some acute, some learned, some sufficiently the reverse — I am able to select nothing which ought to be considered satisfactory. Należałoby je raczej przetłumaczyć: „Wśród natłoku zdań, dotyczących tej drażliwej okoliczności, po części kąśliwych, po części nader uczonych, po części zasię nie dość — żadne atoli, według moich postrzeżeń, nie może ujść za wystarczające”. [przypis redakcyjny]

Wśród nocnej ciszy — kolęda często śpiewana na rozpoczęcie Pasterki, czyli mszy odprawianej o północy 24 XII. [przypis edytorski]

Wśród ogólnej zawieruchy wojen napoleońskich wygnana z Portugalii dynastia orleańska schroniła się do Brazylii — w 1807 Portugalia została zajęta przez wojska napoleońskie, a król Jan VI z portugalskiej dynastii Bragança wraz z rodziną został zmuszony do ucieczki z Europy; udał się do Ameryki Płd., gdzie proklamował utworzenie Królestwa Brazylii, a następnie przekształcił podległe mu terytoria w Zjednoczone Królestwo Portugalii, Brazylii i Algarve; żoną Jana VI była hiszpańska księżniczka Karolina Joachima, pochodząca z hiszpańskiej linii Burbonów, a nie z orleańskiej; najstarszym synem Karoliny Joachimy i Jana VI był pierwszy cesarz Brazylii, Piotr I. [przypis edytorski]

wśród pantofli wiernego pospólstwa — wiadomo, że do meczetów nie wolno wchodzić w obuwiu. [przypis tłumacza]

wśród pięciudziesiąt lat — w ciągu pięćdziesięciu lat; najazdy mongolskie na Polskę miały miejsce w latach 1240–1241, 1259–1260 i 1287–88. [przypis edytorski]

wśród pieśni (…) z Serafinami (…) których zakrywa aż skrzydeł sześcioro — Błogosławieni śpiewają chórem z Serafinami, którzy według Izajasza rozdz. 6 w. 2 mają po sześć skrzydeł, gdzie prorok tak mówi: „dwiema zakrywali oblicze Boga, dwiema nogi jego, a dwiema latali”. [przypis redakcyjny]

Wśród pijących czystego nie wynoś też wina nad mieszane — starożytni Grecy pili wino rozcieńczone wodą; wino nierozcieńczone pili tylko barbarzyńcy i pijacy. [przypis edytorski]

wśród podziemnych pól (…) zasiada razem władny król — wśród zmarłych każdy zajmuje się tym, czym zajmował się za życia. [przypis redakcyjny]

wśród poprzedników modernizmu Chmielowski wymieniał (…) Sztyrmera i Żmichowską — P. Chmielowski, Historia literatury polskiej, VI, s. 279. [przypis autorski]

wśród rąk potrząsających tyrsami — Tyrsy, święte laski oplecione bluszczem, zakończone gronem winnym, niesione w igrzyskach i świętach Bachusa. Ukazanie się tego widma Aleksandra wielkiego znane jest w historii. [przypis autorski]

Wśród rozmaitych stanowisk, z jakich katolicyzm spoglądać może na kulturę, stanowisko eschatologiczne wysunęło się obecnie na plan pierwszy. Katastrofy spadające na świat… — C. O. von Soden, Das Naturrecht in der Situation, miesięcznik „Hochland”, marzec 1935. [przypis autorski]

wśród rozpusty — w oryg. niem. in dem Bordell: w domu publicznym, w burdelu. [przypis edytorski]

wśród (…) ruchów — w oryg. niem. mit (…) Gesten: gestykulując. [przypis edytorski]

Wśród serdecznych przyjaciół… — zdanie to weszło do repertuaru przysłów. [przypis redakcyjny]

wśród stepu — tu zapewne: na pustyni. [przypis redakcyjny]

wśród — tu: w środku. [przypis edytorski]

Wśród Włoch miał głośne imię bohatera (…) w Sijenie — Wzmianka ta jest o Salwanim, jednym z wodzów Sieny w bitwie nad rzeką Arbią pod Monteaperto, w której Gwelfów florenckich na głowę pobito. [przypis redakcyjny]

wśród zebranych dworzan byli trzej światli filozofowie — w owym czasie było wśród Rzymian wielu światłych ludzi, którzy zerwali z pogaństwem i zaczęli szukać nowych dróg w dziedzinie religii. [przypis tłumacza]

w środku panowania — chodzi o środkowy okres panowania Augusta III Sasa z dynastii Wettynów (1696–1763), króla Polski w latach 1733–1763. [przypis edytorski]

wśrubować się (pot.) — wkręcić się, czyli wejść gdzieś, gdzie nie powinno się być lub gdzie jest trudno się dostać. [przypis edytorski]

wśrzód — dziś popr.: wśród; pisownia charakterystyczna dla Malczewskiego. [przypis edytorski]

w świątkach mojej piękności — tj. w młodym wieku. [przypis edytorski]

w świątniej (starop. forma) — dziś Msc.lp r.ż.: w świątyni. [przypis edytorski]

w świętym świętych serca — nawiązanie do nazwy najświętszego miejsca w Świątyni Jerozolimskiej: Kodesz ha-Kodaszim, czyli dosł. „Święte Świętych” (w domyśle: miejsce); było to małe pomieszczenie na planie kwadratu o boku 4,5 metra, w którym początkowo znajdowały się Tablice Mojżeszowe oraz inne święte sprzęty, zaś po zburzeniu pierwszej Świątyni było miejscem, w którym kapłan raz do roku, w święto Jom Kipur, wymawiał imię Boga. [przypis edytorski]

w świętym widzialnym znaku — w Komunii Św. [przypis redakcyjny]

w „Świecie” — właśc. w „Swietie”; „Swiet” (Свет, ros.: światło): poczytny ros. dziennik ogólnokrajowy, założony w 1883 przez publicystę Wissariona Wissarionowicza Komarowa (1838–1907), prowadzony przez niego aż do śmierci; propagujący panslawizm, skrajnie reakcyjny. [przypis edytorski]

w św. Maksancie — w Poitou. [przypis tłumacza]

w sądziech — dziś popr. forma Msc.lm: w sądach. [przypis edytorski]

W Sądzie Perzyńskiego Bóg (…) z goryczą uśmiecha się do siebie nad sobą — W. Perzyński, Poezje, wyd. II, Warszawa 1923. [przypis autorski]

w sadno dotknąć (starop.) — [dotknąć] osobiście. [przypis redakcyjny]

wsady (gw.) — wszędzie. [przypis edytorski]

…wsadziła tylko głowę do fasy, która zdawała się całą izbą… — długość tej olbrzymiej beczki wynosi stóp 14 cali 7, — przecięciowa jej szerokość stóp 12. [przypis autorski]

wsak (gw.) – wszak, przecież. [przypis edytorski]