Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 477 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie

Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 8241 przypisów.

książę Władysław i ten na osierocony tron wstąpił. Pojąwszy za żonę Judytę, córkę Wratysława króla czeskiego, doczekał się z niej syna, Bolesława trzeciego — Władysław Herman ożenił się ok. 1080 r. z Judytą, córką Wratysława czeskiego i księżniczki węgierskiej Adelajdy (nie zaś Świętosławy, siostry władcy polskiego); najstarszy syn Władysława, Zbigniew (ur. między 1070 a 1073 r.), pochodził z nieuznanego przez Kościół małżeństwa; Bolesław III Krzywousty urodził się w 1086 r. [przypis edytorski]

książę Władysław — tu: Władysław Łokietek. [przypis edytorski]

książę wysokie (daw.) — w dawnej polszczyźnie słowo „książę” było rodzaju nijakiego. [przypis edytorski]

książę Zbaraski, kiedy do sułtana w poselstwie od króla Jegomości zeszłego roku jeździł — gdzie dzięki jego dyplomatycznemu talentowi Polska uzyskała zatwierdzenie układów chocimskich. [przypis edytorski]

książe Chrześcijańskie (starop. forma) — dziś: chrześcijańskiego księcia. [przypis edytorski]

książe ormiańskie (starop.) — dziś r.m.: książę ormiański. [przypis edytorski]

książka — chodzi o brewiarz, tj. zbiór modlitw katolickich przeznaczonych na każdy dzień roku. [przypis edytorski]

książka francuska — chodzi o książkę wymienioną w źródłach: René Vallery-Radot, La vie de Pasteur, Vingt et unième édition, Paris: Hachette, 1922. Jej autor był mężem Marii-Luizy, córki Pasteura. Ta słynna biografia nigdy w całości nie została przetłumaczona na język polski. Istnieje jedynie jej wolny przekład: R. Vallery-Radot, Życie Pasteura, wolny przekład z francuskiego A. B., Warszawa 1909. [przypis edytorski]

książka o angielskiej mistyceStudies of English Mystics, książka Inge'a z 1906 roku. [przypis edytorski]

książka opowiadająca dzieje zgonu męczennika — autor kroniki powołuje się na znane sobie, a niedochowane do dziś, źródło pisane, legendę o św. Wojciechu, w której miał być opisany obszernie pobyt Ottona III w Polsce (tzw. zjazd gnieźnieński). [przypis edytorski]

książka, w której (…) czytał — dziś: (…) którą czytał. [przypis edytorski]

książkę, którą czytał, o człowieku, którego wychowała w lasach małpa — mowa najprawdopodobniej o powieści Tarzan wśród małp (Tarzan of the Apes) napisanej przez Edgara Rice'a Burroughsa w 1912 r. [przypis edytorski]

Książkę moją spalono, a na mnie wydano wyrok — 18 czerwca 1762 w Genewie potępiono, publicznie podarto i spalono przed ratuszem Emila oraz Umowę społeczną, zaś autora skazano na wygnanie. Jedynym rządem, który oficjalnie potępił Umowę społeczną były władze Genewy. [przypis edytorski]

książkę tę potępił Rzym i biskupi francuscy — we wrześniu 1640 została umieszczona na indeksie, również Sorbona obłożyła cenzurą niektóre jej tezy. [przypis edytorski]

książki — do nabożeństwa. [przypis edytorski]

księcej — forma skrócona od popr. D.lp: książęcej; zastosowana dla zachowania rytmu wiersza. [przypis edytorski]

księcia czeskiego — Władysława. [przypis edytorski]

księcia — historia uprowadzenia księcia mazowieckiego Janusza ze Złotoryi została opisana w poprzednich rozdziałach; przy tej okazji miała zginąć żona powieściowego Juranda ze Spychowa. [przypis edytorski]

księciu — w źródle: X. [przypis edytorski]

księciu z Ferrary, który w r. 1484 Wenecjanom, a w r. 1510 papieżowi Juliuszowi II (…) opór stawił — autor utożsamia dwóch władców Ferrary: Herkulesa I d'Este (1431–1505) oraz jego syna i następcę Alfonsa I (1476–1534). [przypis edytorski]

księdzowie — dziś popr.: księża. [przypis edytorski]

księdzowski — dziś: księżowski. [przypis edytorski]

księga adresowa Lehmanna — wiedeńska książka adresowa, opracowana przez Adolpha Lehmanna (1828–1904), austriackiego dziennikarza. [przypis edytorski]

księga buchalteryjna — księga rachunkowa. [przypis edytorski]

Księga Eklezjastyka — jedna z dydaktycznych ksiąg biblijnych, znana też pt. Księga Mądrości Syracha; w Syr 22:21–22 mowa o tym, że kto wyciąga miecz na przyjaciela lub źle się do niego odzywa, ma jeszcze drogę powrotu, ale wyjawienie tajemnicy i zdrada zawsze zrywają przyjaźń. [przypis edytorski]

księga Enocha, dziś: Pierwsza Księga Henocha — starożytna żydowska księga religijna, napisana rzekomo przez Henocha, biblijnego patriarchę sprzed potopu; opisuje m.in. upadek aniołów, pochodzenie demonów, wędrówkę Henocha po szeolu i niebie, zjawiska astronomiczne, czasy ostateczne; Księga Henocha była popularna w judaizmie i chrześcijaństwie starożytnym, została włączona do etiopskiego kanonu biblijnego. [przypis edytorski]

Księga Estera — biblijna księga, wg której perski król Achaszwerosz (Ahaswer) oddalił swoją piękną żonę Waszti, ponieważ podczas publicznej uczty okazała nieposłuszeństwo jego rozkazom. Haman, pierwszy minister króla, nienawidził Żydów i skłonił władcę, by ten wydał rozkaz ich zgładzenia. Tymczasem Achaszwerosz, szukając następczyni Waszti, pokochał i poślubił żydowską dziewczynę Esterę, która postępując wedle wskazówek swego wuja i opiekuna Mordechaja (Mardocheusza), wpłynęła na cofnięcie okrutnego zarządzenia, ocalając w ten sposób swój lud. Haman i jego synowie zostali powieszeni, a miejsce niegodziwego ministra zajął Mordechaj. Na pamiątkę tego cudownego ocalenia Żydzi obchodzą święto Purim. [przypis edytorski]

Księga Kaznodziejska — biblijna dydaktyczna Księga Koheleta, zwana też Księgą Kaznodziei Salomona; żądza poznania, która według słów Księgi Kaznodziejskiej jest najgorszą klątwą: por. Koh 1, 18. [przypis edytorski]

Księga Męczenników — monumentalne dzieło Johna Foxe'a (1516/17–1587) wyd. w 1563 r. pt. Actes and Monuments, popularnie zwane Book of Martyrs, zawierające żywoty męczenników chrześcijańskich w kulturze Zachodu ze szczególnym uwzględnieniem ang. protestantów lub proto-protestantów od XIV stulecia (prześladowania lollardów) do czasów panowania Marii I Stuart; księga była powszechnie znana wśród brytyjskich purytanów, stanowiła pokaźną pozycję wydawniczą, licząc sobie ok. 2000 stron i od ukazania się stanowiła rodzaj fundamentalnej pracy dla kościoła anglikańskiego. [przypis edytorski]

Księga Objawienia a. Apokalipsa Świętego Jana — jedyna prorocza księga Nowego Testamentu. [przypis edytorski]

księgarnia Gebethnera i Wolffa — zasłużona firma wydawniczo-księgarska założona w 1857 w Warszawie przez Gustawa Adolfa Gebethnera i Augusta Roberta Wolffa, wydająca lit. piękną, naukową, encyklopedie, nuty i czasopisma. [przypis edytorski]

Księga Rodzaju a. Genesis — pierwsza księga Biblii opowiadająca o stworzeniu świata i człowieka. [przypis edytorski]

księga sybillińska — wg legendy zawierała przepowiednie wieszczki Sybilli. [przypis edytorski]

Księga Trzecia Królewska — wg Septuaginty, w obecnie przyjętej terminologii jest to Pierwsza Księga Królewska. [przypis edytorski]

Księga tysiąca i jednej nocy a. Baśnie z tysiąca i jednej nocy — arabski zbiór około 300 baśni, podań, legend, pochodzący z IX–X w. [przypis edytorski]

Księga Ustaw (ang. Domesday Book) — księga katastralna, sporządzona na rozkaz Wilhelma Zdobywcy w 1086 r., dokładny spis stanu posiadania mieszkańców Anglii, ich ziemi, budynków, poddanych i bydła. Spis miał służyć głównie przy wyznaczaniu i ściąganiu podatków. [przypis edytorski]

Księga wynalazków — niem. Das Buch der Erfindungen, książka Louisa Thomasa, wyd. w 1854, poświęcona najważniejszym wynalazkom w dziejach ludzkości. [przypis edytorski]

Księga zakonnej wojny — tłumaczenie tytułu Monachomachii, zob. http://www.wolnelektury.pl/katalog/lektura/monachomachia.html. [przypis edytorski]

księga Zend-Avesty właśc. Awesta (staropers. upa-stāvaka, średniopers. abestāg: pochwały) — kompilacja staroż. tekstów religijnych wyznawców zaratusztrianizmu (zoroastryzmu), powstałych na przestrzeni wieków od poł. II tysiąclecia p.n.e. do VII w p.n.e. [przypis edytorski]

księga Zend — perska księga religijna zawierająca komentarze do świętych tekstów zebranych w Aweście. [przypis edytorski]

Księga Zmarłych, dziś częściej: Księga Umarłych — używane od czasów Nowego Państwa zbiory tekstów pogrzebowych o charakterze religijno-magicznym, zawierających opis drogi zmarłego w świecie pozagrobowym oraz niezbędne wskazówki, modlitwy i zaklęcia, umożliwiające pokonanie wszystkich niebezpieczeństw i zapewniające pomyślną ocenę na sądzie Ozyrysa. Spisywaną na papirusie Księgę Umarłych sporządzano na zamówienie, poszczególne egzemplarze różniły się doborem i kolejnością tekstów; znacząca kanonizacja nastąpiła dopiero w czasach XXVI dynastii. [przypis edytorski]

księgę Edrisa zawierającą poemat o stworzeniu świata — chodzi o pieśń z Księgi Henocha. [przypis edytorski]

Księgi Królów a. Księgi Królewskie (1 i 2) — biblijne księgi wchodzące w skład Starego Testamentu. [przypis edytorski]

księgi Mojżesza — pierwsze pięć ksiąg Biblii, opowiadających najważniejsze wydarzenia z pradawnych czasów i historię patriarchów narodu żydowskiego aż do wyjścia z Egiptu pod wodzą Mojżesza i początku podboju Kanaanu, tradycyjnie nazywa się Księgami Mojżeszowymi; ich autorstwo tradycja przypisywała Mojżeszowi. [przypis edytorski]

Księgi Pielgrzymstwa — właśc. Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego, utwór Adama Mickiewicza; tu może też chodzić o symbol emigracji w ogóle. [przypis edytorski]

Księgi pirwsze — Za wyd. BN i zgodnie z logiką zmieniono kolejność elementów w stosunku do źródła, wstawiając przed wierszyki, dedykacje i wstępy tytuł: „Księgi pirwsze… jakie ma być stanowienie…itd.”. W wyd. BN dopiero po tym nagłówku następuje wiersz „Panie młody (…)” i wszystkie dedykacje, przedmowy (Praemium), a także dwa wiersze: do czytelnika i do ksiąg. [przypis edytorski]

księgi święte powiadają, iż pozostawieni są w ciemnościach i w cieniu śmierci — Iz 9, 2 (9, 1); por. Mt 4, 16. [przypis edytorski]

Księgi Sybilijskie — spisane przepowiednie wieszczki Sybilli. [przypis edytorski]

księgi „Żywota człowieka poczciwego” (…) „Narzekanie na nierząd Polski” (…) „Żegnanie z światem” — wszystkie wymienione tu utwory obejmuje wyd. w Krakowie w l. 1567–1568 w drukarni Wirzbięty, a nast. w Wilnie w 1606 r. zbiór zatytułowany Zwierciadło albo kształt, w którym każdy stan snadnie się może swym sprawam jako we zwierciedle przypatrzyć. [przypis edytorski]

księgów (gw.) — dziś popr. forma D. lm: ksiąg. [przypis edytorski]

księgowiec — dziś popr.: księgowy, osoba zajmująca się zawodowo prowadzeniem ksiąg rachunkowych. [przypis edytorski]

księstwo de La Trémoїlle — jedna z najstarszych francuskich rodzin arystokratycznych. [przypis edytorski]

księstwo — Janusz I Starszy i Anna Danuta. [przypis edytorski]

Księstwo Kurlandii i Semigalii — dawne państwo nadbałtyckie na terenie ob. Łotwy, powstałe po sekularyzacji inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego w 1561; stanowiło księstwo lenne Korony Królestwa Polskiego, włączone do Rzeczpospolitej w 1726. [przypis edytorski]

księstwo (starop.) — tu: książęce pochodzenie. [przypis edytorski]

Księstwo — Wielkie Księstwo Poznańskie, powstałe na mocy kongresu wiedeńskiego autonomiczne księstwo, wchodzące w skład Prus. [przypis edytorski]

księżami — dziś popr.: księżmi. [przypis edytorski]

księżna Alba (1762–1802) — właściwie María del Pilar Teresa Cayetana de Silva y Álvarez de Toledo, 13. księżna Alba, arystokratka hiszpańska, patronka i muza Goi. [przypis edytorski]

księżna Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii). [przypis edytorski]

księżna d'AngoulêmeMaria-Teresa Charlotta Burbon (1778–1851), córka Ludwika XVI, żona Ludwika Antoniego Burbona. [przypis edytorski]

księżna de Clèves — Katarzyna de Clèves (1548–1633); wdowa po Antoinie de Croy, księciu de Porcien, przez małżeństwo z Henrykiem I de Guise w 1570 była diuszesą de Guise do jego śmierci w 1588. [przypis edytorski]

księżna de la Rochefoucauld — Andrée de Vivonne, żona (od 1628) księcia François de la Rochefoucauld (1613–1680), francuskiego pisarza i filozofa, znanego ze swoich pesymistycznych aforyzmów. [przypis edytorski]

księżna de Longueville — Anna Genowefa de Bourbon (1619–1679), córka Henryka, księcia Condé, i jego żony, Charlotty Małgorzaty de Montmorency; znana z urody i wpływu na Frondę. [przypis edytorski]

księżna de Sagan, właśc. Jeanne Seillière (1839–1905) — żona (od 1858) Bosona de Talleyrand-Périgord, księcia de Sagan (Żagania), kolekcjonerka obrazów, słynna z urody, wdzięku i wpływów we francuskim życiu towarzyskim XIX w. [przypis edytorski]

księżna FerraryEleonora a. Leonora d'Este (1537–1581), znana jako ukochana poety Torquata Tassa. [przypis edytorski]

księżna Januszowa (…) z córką — matka Anny Marii Radziwiłłówny, Katarzyna Potocka, zmarła w 1642 r., a w 1645 r. Radziwiłł ożenił się z córką hospodara mołdawskiego, Marią Lupu (natomiast siostra Marii, Roksana, została później synową Bohdana Chmielnickiego). Anna Maria nie była zatem córką, lecz pasierbicą księżnej. [przypis edytorski]

księżna Montmorency — Marie-Félicie des Ursins (1600–1666), żona Henriego II de Montmorency; po śmierci męża straconego za zdradę stanu w 1632 zamieszkała w klasztorze. [przypis edytorski]

księżna Montrose — szkocki tytuł szlachecki; zapewne chodzi o Violet Hermione Graham (1854–1940), żonę Douglasa Grahama (1852–1925), księcia Montrose. [przypis edytorski]

księżna Murat — potomkini napoleońskiego marszałka Joachima Murata i Karoliny Bonaparte, najmłodszej siostry Napoleona I; Napoleon I Bonaparte w 1808 nadał Joachimowi Muratowi królestwo Neapolu (z formalnym tytułem króla Neapolu i Sycylii, mimo że nie kontrolował Sycylii); zostało ono utracone w 1815, wraz ze śmiercią Murata, na rzecz jego rywala, Ferdynanda I Burbona, pierwszego z dynastii Burbonów Sycylijskich, rządzących zjednoczonym Królestwem Obojga Sycylii (tj. Sycylii i Neapolu) aż do jego włączenia do zjednoczonych Włoch (1861); potomkowie Murata zaliczani są do najwyższej arystokracji francuskiej. [przypis edytorski]

księżna Murat — potomkini napoleońskiego marszałka Joachima Murata i Karoliny Bonaparte, najmłodszej siostry Napoleona I; Napoleon I Bonaparte w 1808 nadał Joachimowi Muratowi królestwo Neapolu (z formalnym tytułem króla Neapolu i Sycylii, mimo że nie kontrolował Sycylii); zostało ono utracone w 1815, wraz ze śmiercią Murata, na rzecz jego rywala, Ferdynanda I Burbona, pierwszego z dynastii Burbonów Sycylijskich, rządzących zjednoczonym Królestwem Obojga Sycylii (tj. Sycylii i Neapolu) aż do jego włączenia do zjednoczonych Włoch (1861); potomkowie Murata zaliczani są do najwyższej arystokracji francuskiej. [przypis edytorski]

księżna Witoldowa — Anna Światosławowna, księżniczka smoleńska (zm. 1418) [przypis edytorski]

księżn (daw.) — dziś popr. forma D. lm: księżnych; podobnie dalej księżny, dziś M. lm: księżne. [przypis edytorski]

księżnej de Longueville — Anne Geneviève de Bourbon (1619–1679); siostra Kondeusza. [przypis edytorski]

księżniczka Asturii — córka króla Hiszpanii, Filipa IV, Maria Teresa zw. Austriaczką (1638–1683), która w 1660 r. poślubiła Ludwika XIV, króla Francji. [przypis edytorski]

Księżniczka czardasza — operetka Emmericha Kálmána z 1915 r. [przypis edytorski]

księżniczka Januszówna — Anna Maria Radziwiłłówna (1640–1667), od 1665 r. żona Bogusława Radziwiłła. [przypis edytorski]

księżniczka Maria — Maria Krystyna Albertyna (1779–1851), jedyna córka księstwa, od 1797 żona Karola Emanuela (1770–1800) ks. Carignano, babka Wiktora Emanuela IX (1820–1878), pierwszego króla zjednoczonych Włoch. [przypis edytorski]

księżniczka Matylda — Matylda Letycja Bonaparte (1820–1904), córka byłego króla Westfalii Hieronima, najmłodszego brata Napoleona I, i jego drugiej żony, Katarzyny Wirtemberskiej. [przypis edytorski]

księżniczka Palatynatu, bratowa Ludwika XIV — Elżbieta Charlotta z Palatynatu (1652–1722), niem. księżniczka Palatynatu Reńskiego, żona księcia Orleanu; opisując zdarzenia i osoby z dworu Ludwika XIV w swoich listach do Niemiec, nie przebierała w słowach. [przypis edytorski]

księżniczkę Bonaparte, o której mówiono, że się zaręczyła z synem króla greckiego — Maria Bonaparte (1882–1962), jedyna córka księcia Rolanda Napoleona Bonapartego; od 1907 żona księcia Jerzego, syna greckiego króla Jerzego I. [przypis edytorski]

księżny (daw.) — dziś popr. forma D. lp: księżnej. [przypis edytorski]

księżyca (…) na młodziku — tzn. w nowiu. [przypis edytorski]

księżyc — w oryginale pojawia się tu liczba mnoga. [przypis edytorski]

ksieni (daw.) — księżna. [przypis edytorski]

ksieni kanoniczek — przełożona zakonu Zgromadzenia Sióstr Kanoniczek Świętego Ducha. [przypis edytorski]

ksieni — przełożona klasztoru. [przypis edytorski]

ksieni — przeorysza, przełożona klasztoru. [przypis edytorski]

ksieni — tu: przełożona klasztoru. [przypis edytorski]

ks. Józef Stanek ps. „Rudy” (1916–1944) — ksiądz, błogosławiony Kościoła Katolickiego, święcenia przyjął w 1941 r., kapelan Armii Krajowej, w powstaniu w Zgrupowaniu „Kryska”, zamordowany przez Niemców 23 września. [przypis edytorski]

ks.ks. — skrót od: książęta. [przypis edytorski]

k'sobie (daw.) — ku sobie; do siebie. [przypis edytorski]

k'sobie (daw.) — ku sobie, do siebie. [przypis edytorski]

k'sobie (daw.) — skrócone: ku sobie, do siebie. [przypis edytorski]

k'sobie (gw.) — ku sobie; do siebie. [przypis edytorski]

k sobie ją przyma (starop.) — do siebie ją przyjmuje. [przypis edytorski]