Przypisy

w wywołaniu ruchu umysłowego wśród kobiet naszych… — Autorki polskie, Warszawa [Piotr Chmielowski, Autorki polskie wieku XIX w. Studium literacko-obyczajowe, 1885?; red. WL]. [przypis autorski]

„Wybawienia!”, woła on — Woła Schopenhauer, woła Wagner. [przypis autorski]

Wybitni ludzie kochali zawsze tylko prostytutki — Mówię, naturalnie, przez cały czas nie tylko o kupnej ulicznicy. [przypis autorski]

wybleszczyć — wytrzeszczyć. [przypis autorski]

wyblinka — rodzaj węzła marynarskiego mającego tę zaletę, że zawsze pozostaje ciasny. [przypis autorski]

Wybór pism. Hamburg 1884, tom XII. Turgieniew zwraca uwagę na to, że Hamleta i Don Kichota wydrukowano po raz pierwszy w jednym i tym samym roku (1603); Shakespeare i Cervantes w jednym też roku umarli (1616). [przypis autorski]

Wybrał sobie na spowiednika młodego intryganta, który chciał zostać biskupem (jak spowiednik ze Szpilbergu) — por. ciekawe Pamiętniki pana Andryane'a, zajmujące jak opowieść, a które pozostaną jak Tacyt. [przypis autorski]

wybrzuszała się — wyrażenie wzięte w tym znaczeniu właśnie odnośnie do piramidy z książki gen. Składkowskiego o marszałku Piłsudskim. [przypis autorski]

wyćwiery — grymasy. [przypis autorski]

Wy co Stygijski kraj zamieszkujecie demony dobre… — tajemniczy nagrobek ten po grecku napisany, znaleziono na wyspie Caprei, nie daleko pieczary Mithry (Magnum Mithrae antrum). [przypis autorski]

wyczekiwali gorączkowo zjawienia się księżyca. Jego ukazanie bowiem zwiastuje Rok Nowy, No-ruz — No-ruz, choć oznajmia Nowy Rok, nie jest przecie pierwszym miesiącem roku. Jest nim moharrem; ramadan jest dziesiątym miesiącem, z nowym rokiem zaczyna się więc jedenasty miesiąc. [przypis autorski]

wydał książkę: „Jak przygotować się na śmierć za cesarza” — Udo Kraft, Selbsterziehung zum Tod für Kaiser., C. F. Amelang's Verlag, Leipzig. [przypis autorski]

wydał w tym celu gorącą odezwę — odezwa ta brzmiała: „Obywatele-Polacy! Do broni! Naród — Chłop i Robotnik polski wzywa obrony i pomocy przeciw mordom i grabieży rozbestwionej dziczy hajdamackiej! Bezbronne dzieci polskie giną z rąk rusińskich! Świętokradztwo! W kościołach leje się krew bezbronnych synów Polski! Ci męczennicy narodu wzywają od nas pomocy! Bracia! Czy pozwolicie na to, by dzicz rusińska, tchórzowskie zgraje i bandy z namowy łajdackich Prusaków i Niemców mordowały okrutnie niewinne dzieci, starców i kobiety polskie?! Nie! Wstydem byłoby opuszczać ich dzisiaj! Przestańmy partyjnych waśni! Do czynu! Na Boga! Dajmy im pomoc, a rusiński podły bandyta, jak zobaczy naszych wiarusów-Mazurów z ziemi sandomierskiej, idących pod sztandarem Cudownej Matki Boskiej Dzikowskiej na pomoc swym bezbronnym braciom Polakom, chłopom i robotnikom, podda się i ukorzy! Żołnierze! Przelewaliście krew za naszych wrogów, a dziś pozwolilibyście ginąć waszym braciom rodakom!?!! Wzywam Was w imię Boga i Ojczyzny, stawajcie w szeregi! Niech żyje dyktator Piłsudski! Do broni! Wasz rodak chłop Tomasz Dąbal, kapitan Wojsk Polskich. Ochotnicy zgłoszą się natychmiast w Komendzie WP. W Tarnobrzegu! Pobór zaczyna się 18 listopada 1918 r. Po przeczytaniu odezwę rozlepić lub podać dalej!” [przypis autorski]

wydane drukiem listy Żmichowskiej — wszystkie cytaty wyjęte są z tych drukowanych listów. [przypis autorski]

Wydane w Moskwie r. 1865–1869 kosztem mecenata Sołdatenkowa, wywarło silne wrażenie nawet w kołach szerszych, objaw w owych czasach całkiem niezwykły. Wobec trzeźwiejszych poglądów cofnęły się mrzonki Afanasjewa w głąb, z której się dali ponownie wysunęły mianowicie dzięki poezji dekadenckiej, co w osobach op. Balmonta lub Sołoguba (Teternikowa) z tego lamusa czy śmietnika chętnie dla swych celów wychwytywa nazwy, postaci, symbole. Por. ciekawe uwagi A. Amiteatrowa, Sowremenniki (b. r., około 1908), str. 215–217. [przypis autorski]

wydanie poezji Asnyka w opracowaniu prof. Eugeniusza Kucharskiego — „Biblioteka Narodowa”, Adam Asnyk: Wybór poezji oraz Eugeniusz Kucharski: Twórczość liryczna Asnyka, Kraków 1924, Nakładem Krakowskiej Spółki Wydawniczej; [przyp. red. Niniejszy artykuł Boy'a spowodował dość żywą polemikę z prof. Kucharskim; patrz: Brewerie Boy'a]. [przypis autorski]

wydany na pastwę bezeceństw i upokorzeń patrycjuszowskiej zgrai — To są myśli jakobina. [przypis autorski]

Wydarte świeżo morzu i Czuchońcom — Finowie, po rosyjsku zwani Czuchońcami albo Czuchnami, mieszkali na brzegach błotnistych Newy, gdzie potem założono Petersburg. [przypis autorski]

Wydasz mnie, pójdę na hak… — W średnich wiekach surowo karano za kradzież, nawet śmiercią. [przypis autorski]

wydawca [rozprawy o Nietzschem], (…) Marian Haskler, nie posiadał żadnej korespondencji w tej sprawie [tj. czasu powstania tej pracy] — list do autora z 7 VI 1935. [przypis autorski]

wydawnictwo „Kobieta w życiu społecznym” (…) Wyszły (…) trzy tylko książeczki — C. Walewskiej Ruch kobiecy w Polsce (dwie części), Matka Anieli Szycówny, Warszawa, Wydawnictwo jubileuszowe im. Orzeszkowej. Skład główny w księgarni Gebethnera i Wolffa. [oraz wspomniana w tekście: Ideały etyczno-społeczne ruchu kobiecego T. Męczkowskiej; red. WL] [przypis autorski]

wydzielanie gazów wobec soli radu — [por.] Giesel, „Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft”, 1903, s. 347; Ramsay i Soddy, „Physikalische Zeitschrift”, 15 września 1903. [przypis autorski]

wyfilutować — zmamić. [przypis autorski]

wygłupić — wywieść w pole. [przypis autorski]

wyglądy (gw.) — otwory do wyglądania. [przypis autorski]

„Wyjący pies” to taki typ, którego jest pełno w sferach radiowych (90%), a który słucha muzyki nie muzycznie, tylko uczuciowo, i któremu prawie wszystko jedno jest, czy słyszy Szymanowskiego, czy granie pijanych górali np. na harmonii. [przypis autorski]

Wyjazdy Brzozowskiego oznaczamy wedle wyjaśnień jego złożonych sądowi obywatelskiemu, por. „Droga” 1935, nr 6, s. 561.

Twierdzenie powyższe należy skorygować zgodnie z opracowanym przez Mieczysława Srokę kalendarium Daty z życia i działalności Stanisława Brzozowskiego. („Twórczość” 1966, nr 6), przez to kompetentnym, ponieważ opartym o znajomość korespondencji pisarza. Wstęp do filozofii ukazał się w kwietniu roku 1906, a zatem powstał za pierwszego pobytu Brzozowskiego w Nervi (M. Sroka, Daty z życia i działalności Stanisława Brzozowskiego, „Twórczość” 1966, nr 6, s. 156). Ze wspomnianego kalendarium wynika też, że nie był całkiem błędny wyrażony niżej (por. [K. Wyka, Stanisława Brzozowskiego dyskusja o Fryderyku Nietzschem, rozdz. V, wywód od słów: „Rozdwojenie polegające na zrozumieniu tragicznej siły tej filozofii, połączone z niemożnością uznania jej wyników, trwa w studiach z lat 1904–1907” itd.]) domysł: opublikowaną dopiero w r. 1912 rozprawę Filozofia Fryderyka Nietzschego napisał Brzozowski w czerwcu 1907 (M. Sroka, Daty z życia i działalności Stanisława Brzozowskiego, „Twórczość” 1966, nr 6, s. 158). Publicystyczną recepcję systemu filozoficznego i postaci Nietzschego (bez wnikania, jaką rolę odegrał ten myśliciel w dziełach literackich okresu) opracował Tomasz Weiss w książce: Fryderyk Nietzsche w piśmiennictwie polskim w latach 1890–1914, Wrocław-Kraków 1961.

Jaką zaś skalę trudności przedstawia krążący w atmosferze ideowej epoki nietzscheanizm i jego impulsy światopoglądowe (i to nawet w przypadku, kiedy nie dochodziło, jak u Brzozowskiego, do zaświadczonej lektury pism Nietzschego), dowodzą dwie prawdziwie cenne rozprawy Anieli Łempickiej, z których druga przynosi poszerzenie i dopełnienie tez podanych w rozprawie pierwszej: Nietzscheanizm Wyspiańskiego, „Pamiętnik Literacki”, LIX, 1958, z. 3; Przygoda ideologiczna Stanisława Wyspiańskiego. Z polskich studiów slawistycznych, Seria II, Warszawa 1963. Studia Łempickiej oparte zostały o dyskusję z książką Stefana Kołaczkowskiego Stanisław Wyspiański. Rzecz o tragediach i tragizmie (Poznań 1922), przy całym jednocześnie szacunku dla wysiłku interpretacyjnego Kołaczkowskiego: „W literaturze o Wyspiańskim książka Kołaczkowskiego przynosi najpełniejszą i najbardziej precyzyjną charakterystykę postawy filozoficznej poety” („Pamiętnik Literacki”, LIX, 1958, z. 3, s. 41). Kategorii tragizmu, proponowanej przez Kołaczkowskiego jako główny pomost do zrozumienia twórcy, przeciwstawiła autorka wywodzące się z impulsów nietzscheańskich antynomie między „porządkiem życia i porządkiem moralnym”, ku temu prowadzące, że „od przemyślenia modelu świata doszedł on [Wyspiański] do historiozofii i polityki, czy też oba ciągi ideowe rozwijały się równocześnie, przenikając się nawzajem” („Pamiętnik Literacki”, LIX, 1958, z. 3, s. 49). — „Nietzscheański model bytu, staje się dla niego objawieniem prawdy, urzeka rozmachem, bujnością i urodą wizji życia. Niepodległość życia wobec kryteriów dobra i zła wynikać zdaje się z samej struktury istnienia”. (Z polskich studiów slawistycznych, s. 303).

[przypis autorski]

Wykazałem, o ile błędne jest rozumowanie p. Pluche'a — Jest to oczywiście grzech „petitio principii”. [przypis autorski]

Wykazał to prof. St. Kot w znakomitym artykule: Pierwsza szkoła protestancka w Polsce („Reformacja w Polsce” I, 1, szczególnie str. 26 i n.). [przypis autorski]

wyklamkować — wystarać się o co z trudnością. [przypis autorski]

wykockać — wygrzać, wyhodować. [przypis autorski]

wykonywane są w przychodni zabiegi — Chodzi tu o ewent. leczenie schorzeń narządów kobiecych, często nieodzowne przed zaordynowaniem środków zapobiegawczych. [przypis autorski]

Wykopane olbrzymów żebra i piszczele — Było zwyczajem zawieszać przy kościołach znajdowane zabytki kości kopalnych, które lud uważa za kości olbrzymów. [przypis autorski]

wykudlić — wytargać za włosy. [przypis autorski]

(…) wykwintnego pisarza — Ginguené, Histoire littéraire de l'Italie, t. II, s. 490. [przypis autorski]

wyłażą takie historie o pochodzeniu (…) — nie wiem, czy Zofia Stryjeńska, ta wielka humorystka, na żarty czy na serio pisze, że zmarły dyplomata Aleksander Skrzyński był jej przodkiem. Dobry kawał. [przypis autorski]

wylewanie się energii artystycznej (…) skojarzone z poszukiwaniem „duchowej przygody” — J. Zagórski, Szkice, Kraków 1958, s. 61. [przypis autorski]

wylosowywano którąś z nich i ta — centuria w ten sposób wylosowana zwała się praerogativa, ponieważ była pierwszą, którą pytano o jej głos, i stąd to pochodzi wyraz prerogatywa. [przypis autorski]

wymówny nauczyciel Cezara wyrzekł już, że i niewolnik jest człowiekiem (…) ani miłość okazana upadla — Listy Seneki [Seneka, Listy Moralne do Lucyliusza 47; autor, Lucjusz Anneusz Seneka (Młodszy), był wychowawcą cesarza Nerona i jednym z głównych doradców w pierwszych latach jego panowania]. [przypis autorski]

Wynaleźli weksel; tym sposobem handel mógł urągać gwałtowi i utrzymywać się wszędzie, ile że najbogatszy kupiec miał jedynie niewidoczne dobra, które mógł posłać wszędzie, nie zostawiając nigdzie ich śladu — Wiadomo, że za Filipa Augusta i za Filipa Długiego Żydzi, wygnani z Francji, schronili się do Lombardii i że tam dawali cudzoziemskim kupcom i podróżnym tajemne przekazy na tych, którym powierzyli swoje walory we Francji, i że te przekazy znajdowały pokrycie. [przypis autorski]

wynikają nie tyle z psychologicznych różnic płci, ile raczej, jeśli nie wyłącznie — Por. o rozumiejących i nierozumiejących siebie ludziach, rozdz. VII. [przypis autorski]

wyniósł (…) ponad wszystkich innych Antoniego Fogazzaro, jenerała Thaon di Revel i Tankreda Canonico — Geremia Bonomelli, Profili di tre personaggi Italiani, Milano, 1911. [przypis autorski]

Wyobraźnia (…) sadza cię na rączego konia — Bo gdybyś mógł sobie wyroić tam szczęście, krystalizacja przyznałaby twej kochance wyłączny przywilej dania ci tego szczęścia. [przypis autorski]

Wyolbrzymia niezmiernie trudności, jakie kiedy w ogóle ze strony mężczyzny były robione kobietom dążącym do umysłowego wykształcenia… — Istniało zresztą wielu zgoła nieuczonych wielkich artystów (Burns, Wolfram von Eschenbach), ale nie było żadnej porównanie z nimi wytrzymującej artystki. [przypis autorski]

Wyonaczymy (gw.) — wyczyścimy. [przypis autorski]

Wypadało ich dziesięć [czarownic] na jednego mężczyznę, według kaznodziei wieku XV, Geilera z Kaiserbergu — N. Paulus, Hexenwahn und Hexenprozess, 1910, s. 210. [przypis autorski]

Wypadek Irzykowskiego najżywiej przypomina (…) sprawę stosunku Stendhala do romantyzmu. Takie zestawienie rzucił już A. Potocki — A. Potocki, Polska literatura współczesna, Warszawa 1911, II, s. 278. [przypis autorski]

wypłosz — pustak [lekkoduch]. [przypis autorski]

wypleni (gw., daw.) — wypleń. [przypis autorski]

Wypowiedź w kontekście wzrostu cen leków na AIDS, związanej z objęciem ich ochroną patentową. J. E. Stiglitz, Economic Foundations of Intellectual Property Law, „Duke Law Journal” 57/1693, s. 1701. [przypis autorski]

wypowiedzenie się kandydata na posła Ludwika Krzywickiego, które oddzielnie drukujemy — Nr 1 „Steru”. [przypis autorski]

wyprowadzano wniosek o możliwości stosunków cielesnych między diabłami a córkami ludzkimi. Podobne zeznanie umiano drogą tortur wydobyć z podsądnej Angeli de Labarèthe w Tuluzie w r. 1275 — Helbing-Bauer, Die Tortur, Berlin 1926. [przypis autorski]

wyraj — Wyraj w mowie gminnej znaczy właściwie czas jesienny, kiedy ptaki wędrowne odlatują; lecieć na wyraj: jest to lecieć w kraje ciepłe. Stąd przenośnie nazywa lud wyrajem kraje ciepłe i w ogólności jakieś kraje bajeczne, szczęśliwe, za morzami leżące. [przypis autorski]

Wyraźnie chorobliwym, jeśli nie zgoła szalbierskim objawem reakcji (…) skłonność pewnej części współczesnego ogółu do nowości, dziwactw i paradoksów — W. M. Dębicki, Wielkie bankructwo umysłowe. Z dodaniem studium Koniec wieku XIX pod względem umysłowym, Warszawa 1895, s. 230. [przypis autorski]

Wyraźnym jest również prof. Tretiak, gdy w „Genesis” widzi także wyraz idei emanacji… — por. Tretiak, Juliusz Słowacki, t. II, s. 324–325. [przypis autorski]

wyrażał Krasiński w swoim „Modlitewniku” dla pani Bobrowej — pochodzi on według prof. Kallenbacha z r. 1837. [przypis autorski]

wyrażał się Ozanam w jednym z listów, że chciałby ducha polityki unicestwić, ażeby go zapałem do kwestii socjalnej zastąpić — por. Oeuvres, t. X, s. 113. [przypis autorski]

Wyrażenia takie jak „l'âme moderne” czy „l'esprit moderne” są u schyłku dziewiętnastego wieku częste w krytyce francuskiej — np. Ch. Morice Littérature de tout à l'heure, Paris 1889. [przypis autorski]

Wyrażenie nie moje. [przypis autorski]

Wyraz „brzuchośmiech” polecam uwadze „Chimery” Miriama i innych S.A.M. (…) — Nawiasem mówiąc, Adam Czepiel zapytuje państwa Berenta, Reymonta, Żeromskiego, Lemańskiego, Górskiego, Kasprowicza (siódmego nie pamięta), dlaczego nie wystąpili z protestem przeciwko książce S.A.M. Idea w Rewolucji. Głęboki myśliciel, który dzieło to napisał, zapytuje, czy polska kultura nie stłukłaby się, rzuciwszy się w wir wypadków. Adam Czepiel przed dwoma laty stwierdził, że istotnie dla istot porcelanowych skok taki rzecz to niebezpieczna. Wtedy siedmiogłowy zbiór polskiej estetyki wyklął go publicznie. Wobec tego Czepiel zwraca dziś uwagę na S.A.M., który nie tylko stwierdza, że polska kultura, jaką on zna, na serwantce stoi, lecz nawet pod jej mandarynowate bim-bam napisał cały traktat. Bim-bam — idea w rewolucji. Bim-bam — Piotr z Godziędza. Bim-bam — Nietzsche-Niecki. Bim-bam — Idea jagiellońska w Dumie. Bim-bam — Próchno. Bim-bam — Płaski koncept. [przypis autorski]

Wyrazem najwyższym nastrojowości i lirycznej rozlewności, która charakteryzuje pisarzy okresu młodopolskiego, jest ich upodobanie w muzyce: (…) w formie uznawania muzyki za najwyższą ze sztuk — S. Żeromski, Utwory dramatyczne, Warszawa 1929, I (Róża): „muzykę, najwyższy stopień harmonii, sztukę jedyną, wyższą od poezji, niewątpliwą, władczą, nieśmiertelną” (s. 218). „Upojenie bez granic zawarła w sobie ta szczelina skrytości, przez którą tryska cudowna muzyka” (s. 221). [przypis autorski]

Wyraz ten, znany już Goncourtom, podniósł i jako sztandar rozwinął Felicjan Champsaur (…) całą naszą istotę i istotę naszego otoczenia — A. Lange, Modernizm, „Tygodnik Ilustrowany” 1890, nr 13. [przypis autorski]

wyraz złożony — także w zbiorze A znajdowały się wyrazy złożone, takie jak głosopis, były to jednak po prostu poręczne skróty bez zabarwienia ideologicznego. [przypis autorski]

wyrocznie chce zamknąć, aby przeciwko niemu co nie rzekły — Swetoniusz. Tacyt 63 [faktycznie wzmianka o tym znajduje się u Swetoniusza w Żywocie Tyberiusza 63]. [przypis autorski]

wyrzucać starcom ich szat jedwabnych — Vestis serica (Tacyt, Annal. II, 33) [zakaz, wprowadzony na początku panowania Tyberiusza, dotyczył wszystkich mężczyzn: ne vestis serica viros foedaret („żeby się męska płeć jedwabnym odzieniem nie hańbiła”; tł. A. Naruszewicz); o zakazie tym pisze także Kasjusz Dion w Historii rzymskiej LVII, 15]. [przypis autorski]

wyrzucają mu [Senece] uwiedzenie córki Germanika, zebrane trzysta milionów sestercyj w przeciągu lat czterech i niegodną zawiść względem Suiliusa — Tacyt [Roczniki XIII, 42]. [przypis autorski]

wyrzypić — wykrztusić. [przypis autorski]

wyściełał mu poduszkami łydki — ta moda iest także u nas. Mała noga, a grube łydki maią być pięknością. [przypis autorski]

wysłanie przez rząd liberyjski mniejszej partii eksploracyjnej (…) (w marcu 1873 r.), jak świadczą akta rządowe… — P. Message of this Excellency President J. J. Roberts to the legislature. December, 15-th 1873. Monrovia. [przypis autorski]

Wysłany w r. 1795 przez Afrykańskie Towarzystwo angielskie dla rozwiązania tego zadania — Travels in the interior of Africa performed under the direction and patronage of the African Association in the years 1795, 1796 and 1797. London 1799 in 4-o (3-o edition). [przypis autorski]

wysnuć zasady dalszego rozszerzania działalności ludzkiej — S. Brzozowski, Fryderyk Nietzsche, Stanisławów 1907, s. 16. [przypis autorski]

Wyspa ta, mówi Tacyt, nie ma żadnego portu… póki ją wybuch Wezuwiusza nie zniszczył — L. IV Tacyt [Roczniki IV, 67]. [przypis autorski]

Wyspiański w Wyzwoleniu przelicytował Verlaine'a (…) przeciwstawiono poezji działanie — pierwiastek pałubiczny chciał, że Wyspiański puścił prędzej ode mnie w świat myśl na pozór podobną do jednej z tych, jakie się od dawna przygotowywały w mej pracowni, i popsuł mi tym sposobem świeżość i symetryczność oddziaływania na czytelników. Równocześnie powstał dla mnie ten punkt wstydliwy, że jako autorowi nieznanemu nie wypada mi „przypinać łatki” pisarzowi tak sławnemu jak Wyspiański, choćby dlatego, żeby się nie narazić na zarzut zazdrości. Sprawa jednak stanęła u nas w tym stadium, że absolutnie tej osobistości pominąć nie mogę. Wiem, że dorywcze załatwianie się tak z Wyspiańskim jak i z innymi naszymi autorami pociągnęło za sobą pewne jednostronności (w myśl [z rozdziału XIX: „wykazywanie teorii na przykładach odbywa się zwykle przy pomocy szachrajstw i jest właściwie niemożliwe, (…) ponieważ każda teoria jest tylko przybliżeniem, więc w ostatecznej instancji poezją, wieżyczką”; red. WL]), ale nie robiłbym tego, gdybym nie miał nadziei z każdym z nich kiedyś obszerniej się rozprawić. [przypis autorski]

Wyspiarze są bardziej skłonni do wolności niż mieszkańcy stałego lądu. Wyspy mają zazwyczaj małe rozmiary — Japonia stanowi wyjątek przez swą wielkość i swą niewolę. [przypis autorski]

Wystarczy, aby ustanowiono miarę — Solon ustanowił cztery klasy: pierwsza tych, którzy mieli pięćset min dochodu, tak w ziarnie, jak w owocach; druga tych, którzy mieli trzysta i mogli utrzymać konia; trzecia tych, którzy mieli tylko dwieście; czwarta tych, którzy żyli z pracy rąk. (Plutach, Życie Solona). [przypis autorski]

wystawinoga — pyszałek. [przypis autorski]

Występowałem z zaciekłą namiętnością przeciwko sztuce tendencyjnej (…) a duszę jednostki uważa za przejaw tamte — S. Przybyszewski, Moi współcześni, II, s. 96. [przypis autorski]

występuje w nim [w Nietzschem] niezmiernie dobitnie cała beznadziejność naturalizmu nowoczesnego, doprowadzonego do swych ostatecznych konsekwencji — S. Brzozowski, Kultura i życie, s. 318–319, podobnie s. 339 i 344. [przypis autorski]

Wystrzały armatnie i dźwięki trąb (…) jakiego mu się życzy — Cytaty czerpane z Morièra. [przypis autorski]

Wytępiono ludzi, lecz nie zabito idei; babizm żyje w wielu sercach i mózgach — Bab zaczął głosić swą doktrynę w r. 1848. Szczegóły o babizmie w źródłowym dziele M. de Gobineau: Religions et philosophies dans l'Asie Centrale. [przypis autorski]

Wytoczony w walkach powstańczych wielki strumień krwi najlepszej (…) wiem, jak liczny, jak bujny, jak zapalony duchem świętym — E. Orzeszkowa, Listy, Warszawa 1938, II, cz. 2, s. 161. Listy do A. Drogoszewskiego. [przypis autorski]

wytrokowaliśmy — zamieniliśmy. [przypis autorski]

wytyś — złodziej stojący na straży. [przypis autorski]

wyuzdanie obyczajów zniewalało cesarzy do stanowienia praw, aby powstrzymać do pewnego stopnia bezwstyd: ale zamiarem ich nie było poprawić w ogólności obyczaje. Istotne fakty, przytoczone przez historyków, dowodzą tego bardziej, niż wszystkie prawa mogłyby dowieść rzeczy przeciwnej. Można widzieć, u Diona, zachowanie Augusta w tej mierze, i w jaki sposób oddalił (…) żądania, z jakimi doń się zwrócono — Kiedy mu przyprowadzono młodego człowieka, który zaślubił pewną kobietę, miawszy z nią wprzódy niedozwolone obcowanie, wahał się długo, nie śmiejąc ani przychwalić, ani potępić takiej rzeczy. Wreszcie, zdobywszy się na decyzję, rzekł: „Zamieszki były przyczyną wielkich nieszczęść, zapomnijmy o nich”. (Dion, Ks. LIV). Kiedy senatorowie żądali odeń rozporządzeń co do obyczajów u kobiet, uchylił tę prośbę, powiadając: „aby trzymali w karbach swoje żony, jak on trzyma swoją”. Na co prosili go, aby powiedział, jak on sobie radzi ze swoją żoną; pytanie, o ile mi się zdaje, wielce niedyskretne. [przypis autorski]

wywłoka — miejsce na brzegu do wyciągania łodzi. [przypis autorski]

wywodzić (daw., gw.) — opowiadać. [przypis autorski]

wyżeną (gw., daw.) — wygnają. [przypis autorski]

wyżena (gw., daw.) — wygoniła. [przypis autorski]

wyznała wszystko, co było prawdą — można znaleźć u Farinacciego wiele ustępów wyznań Beatrix; mają one dla mnie wzruszającą prostotę. [przypis autorski]

wyznań i narodowości — wyrazy „wyznań i narodowości” cenzor wykreślił. [przypis autorski]

Wyznaniem (…) o wyjątkowej doniosłości dla czytelnika Pałuby jest list z 5 lipca 1931, którym Irzykowski zareagował na (…) rozprawę Konińskiego. Zainaugurowana została w ten sposób (…) korespondencja dwu znakomitych krytyków, jaka wygasła dopiero w latach okupacji — listy Karola Irzykowskiego ocalały i znajdują się w posiadaniu wdowy po Karolu Konińskim, p. Stefanii Konińskiej, która zechciała je udostępnić autorowi wstępu. Listy Konińskiego spłonęły we wrześniu 1939 w Warszawie przy pożarze domu zamieszkałego przez Irzykowskiego. [1948]. Po zgonie S. Konińskiej listy Irzykowskiego do jej męża zostały w całości opublikowane w miesięczniku „Znak” 1965, nr 133–134. Życiorysy Irzykowskiego (mojego pióra): [K. Wyka,] Polski słownik biograficzny, t. X s. 166–170, Karola Ludwika Konińskiego i Karola Konińskiego (ojca), [K. Wyka,] Polski słownik biograficzny, t. XII. [przypis autorski]

Wyznawcy tej sekty objawiali swoją pobożność… — zob. Illustrations of the history and practice of the Thugs, London 1837; patrz także „Edinburgh Review”, Oct.–Jan. 1836–1837. [przypis autorski]

W życiu zaś społecznym następstwem relatywizmu staje się poddanie jednostki prawom, które narzuca społeczeństwo… — ibid., s. 456. [przypis autorski]

wzajemnej zgody umysłowych i moralnych sił ducha, rozumu i serca — użyliśmy zwrotu całego dla oddania nieistniejącego w mowie polskiej wyrazu celnost', celostnost'. [przypis autorski]

Wzajemnie gubili swoje załączniki — trzydzieści procent ludzi, którzy siedzieli w garnizonie, spędziło tam wszystkie lata wojny bez jednego przesłuchania. [przypis autorski]

w zakończeniu artykułu o „Stylu Ibsena” podejmującym motyw z „Kultury i życia” — S. Brzozowski, Kultura i życie, s. 192. [przypis autorski]

w zamku San Leo — niedaleko w Romanii. W zamku tym zginął sławny Cagliostro; w okolicy opowiadają, że został uduszony. [przypis autorski]

w zaopatrzeniu dworu mego posuwają skąpstwo do najdalszych granic. Śmieszno przyznać: na całe utrzymanie mojej osoby, dworzan, sług i koni pięćset złotych tygodniowo — Przeździecki Jagiellonki, t. V. [przypis autorski]

w zapisanej przez Górskiego scenie, kiedy w r. 1900 odczytany na zebraniu redakcyjnym „Prawdy” rapsod Wyspiańskiego Kazimierz Wielki (…) Krzemiński przyjął z entuzjazmem, Świętochowski z szyderstwem — [por.] K. Górski, Stanisław Krzemiński. Człowiek i pisarz, Wilno 1936, s. 126. Świętochowski nie zmienił się i do ostatka nie rozumiał Wyspiańskiego: „Dla mnie wszystkie, nawet najbardziej sławione dramaty Wyspiańskiego są łańcuchami bezsensów, które w czytaniu pobudzały mnie do śmiechu” (Z pamiętnika, „Wiadomości Literackie” 1931, nr 48). [przypis autorski]

wzgardy dla samej siebie — ta wzgarda jest jedną z głównych przyczyn samobójstwa; człowiek zabija się, aby dać zadośćuczynienie swemu honorowi. [przypis autorski]