Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 478 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | czeski | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | łacina, łacińskie | mitologia grecka | niemiecki | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rosyjski | staropolskie | ukraiński | włoski

Według języka: wszystkie | polski


Znaleziono 1421 przypisów.

zawieść (daw.) — [tu:] zgubić. [przypis redakcyjny]

zawieść — tu: w niebezpieczeństwo. [przypis redakcyjny]

zawiesił — w poprzednich wyd. Bibl. Nar.: „zaświecił”. [przypis redakcyjny]

zawiesisty (starop.) — zawieszony, stromy. [przypis redakcyjny]

zawisłości [od metafizyki] w ogóle wymaga też Schopenhauer sam od każdej etyki — podobnie, jak Kant i Fichte; por. niniejszej rozprawy ustępy 7 i 9. [przypis redakcyjny]

Za własne kraju starostwa Dwór Petersburski cały kraj kupuje — nacisk Rosji na rozdawanie starostw jej stronnikom. [przypis redakcyjny]

zawód (daw.) — przedsięwzięcie. [przypis redakcyjny]

zawód — tu: zajęcie, przedmiot zainteresowania. [przypis redakcyjny]

zawódy — wycieczka, wypad na nieprzyjaciela. [przypis redakcyjny]

zawodem (daw.) — zachodem. [przypis redakcyjny]

zawodnik — koń biegający w zawód, koń w ogóle. [przypis redakcyjny]

zawodnik — koń wyścigowy. [przypis redakcyjny]

zawody (daw.) — przygotowania. [przypis redakcyjny]

zawojek lisi — [tu:] podarunek. [przypis redakcyjny]

zawojek (starop.) — [zdrobn. od zawój; tu:] kołnierz zawijany. [przypis redakcyjny]

zawrót (starop.) — wir morski, jak była powieść o Scylli i Charybdzie. [przypis redakcyjny]

zawroty (starop.) — [tu:] wiry morskie. [przypis redakcyjny]

zawsze od zgromadzenia będzie zależało przedłużyć ten termin w drodze szczególnej uchwały, skoro sprawy będą tego wymagały — Mably występuje ostro przeciw ustawowemu normowaniu czasu trwania sesji sejmowej. Prawo takie nazywa przeżytkiem dawnego barbarzyństwa Sarmatów. W tym względzie zresztą różnica między Mablym a Russem nie jest zasadnicza, skoro Russo przyznaje sejmowi prawo swobodnego przedłużania sesji. [przypis redakcyjny]

Zawsze — oh! smutne brzmienie — por. u Byrona w Korsarzu (I, 15): „But still her lips refused to send: — «Farewall!» For in that word, that fatal word — howe'er we promise — hope — believe — there breathes despair”. [przypis redakcyjny]

zawsze taki zburzyć Kartaginę! — aluzja do Katona Starszego (232–148 p.n.e.), który każde ze swoich przemówień w senacie rzymskim kończył zdaniem: „Poza tym sądzę, że należy zburzyć Kartaginę.” [przypis redakcyjny]

zawtórzyło — dziś popr. zawtórowało. [przypis redakcyjny]

Zawżdy na czymści schodzi państwu niesporemu (starop.) — zawsze czegoś brakuje majątkowi, którego nie przybywa (inne rozumienie: zawsze czegoś brak, by zostać prawdziwym panem). [przypis redakcyjny]

zawziąć się — zacząć się. [przypis redakcyjny]

zawziąć — tu: zakorzenić się, utrwalić. [przypis redakcyjny]

zawzięcie (daw.) — [tu:] zamiar. [przypis redakcyjny]

zaźrzeć (starop.) — zazdrościć, lecz tu się rozumie w szlachetny sposób. [przypis redakcyjny]

zaźrzeć (starop.) — zazdrościć. [przypis redakcyjny]

zażąć (daw.) — zgnieść. [przypis redakcyjny]

zażęta siarka — siarka zajęta ogniem, zapalona. [przypis redakcyjny]

zażęty troską (daw.) — ściśnięty, przygnieciony troską. [przypis redakcyjny]

zażyć — użyć, posłużyć się. [przypis redakcyjny]

zażyć z mańki — oszukać, podejść. [przypis redakcyjny]

zażyć z mańki — tu: oszukać, wywieść w pole; wyrażenie wzięte z języka wojskowego: zażyć z mańki (tj. z lewej ręki) oznaczało niespodziewane uderzenie przeciwnika w walce na białą broń z lewej strony, po szybkim przerzuceniu broni z ręki do ręki. [przypis redakcyjny]

zażył — tu: wziął, przywłaszczył. [przypis redakcyjny]

zażywać — tu: używać sobie na czymś; pustoszyć. [przypis redakcyjny]

zazdrość [zelotypia] — Zob. Przyp. do Tw. 35. [przypis redakcyjny]

zazdrość zjednałeś (…) w mojej małej osobie — spowodowałeś zazdrość (u żony) o moją skromną osobę. [przypis redakcyjny]

zazionąć (daw.) — owiać. [przypis redakcyjny]

zazrośnego — zazdrosnego (starop. postać wyrazu, –d zostało wtrącone później. [przypis redakcyjny]

zbajczyć — wymyślić coś nierzeczywistego. [przypis redakcyjny]

z bajki Prawda — zgodnie z poznawczą koncepcją bajki, pod jej zawoalowaną postacią wypowiadane są tylko prawdy. Bajka objawiająca się jako naga Prawda (nuda veritas u Horacego), ponieważ prawdę mówi się bez osłonek, przedstawiana była w alegorycznych obrazach, jak np. na sztychowanym frontispisie Fables nouvelles dedié au Roi A. Houdara de la Motte'a z 1720 r., w sposób następujący: do siedzącego na tronie króla (bez korony), obok którego stoi Minerwa, zwraca się w pokłonie poeta z kaduceuszem w lewej ręce wskazując ręką prawą na unoszącą się w rozświetlonym obłoku Prawdę wyobrażoną jako nagą kobietę. W perspektywie rysunku postaci Prawdy, Minerwy i poety odpowiadające sobie wymiarami są znacznie większe od króla. [przypis redakcyjny]

zbaraskie — oblężenie Zbaraża 1 lipca – 15 sierpnia 1649 r. [przypis redakcyjny]

Zbaraż — miasto w zachodniej części Ukrainy, ok. 120 km na wschód od Lwowa, ok. 15 km na płn. wschód od Tarnopola; w XVII w. rezydencja rodowa książąt Zbaraskich. [przypis redakcyjny]

Z Bentywolą Torellę, Wiszkontki rodzone — w przekładzie wygląda tak, jakoby Bentywola i Torella były „Wiszkontki rodzone”, co się zupełnie nie zgadza z oryginałem. Ariost wylicza tu ogólnikowo panie z rodziny Torellów, Bentywolów, Wiskontów i Pallawidżinów: E le Torelle, eon le Bentivoglie, / E le Visconte e le Pallavigine. [przypis redakcyjny]

zbespiecznieć (starop. forma ort.) — poczuć się bezpiecznym. [przypis redakcyjny]

z bezpieczeństwem — o ile jest zapewnione bezpieczeństwo [raczej: jeśli ma być zapewnione bezpieczeństwo. Red. WL]. [przypis redakcyjny]

zbiegi — dziś popr. forma M. lm: zbiegowie. [przypis redakcyjny]

Z biegiem czasu zostanie uznana niezaprzeczalnie prawda, że Marks był przede wszystkim potężnym, intuicyjnym umysłem filozoficznym: ale tego się nie zrozumie, póki krążyć będzie bajeczka o filozofie Engelsie, który był pierwszorzędnym publicystą, ale absolutnie nie wchodzi w rachubę jako filozof. [przypis redakcyjny]

Z biegiem fal naszej leniwej Chijany — Chiana, zbyt leniwo płynąca rzeka w Toskanii. [przypis redakcyjny]

zbierać — gromadzić (tu chodzi o gromadzenie tekstów, fraszek). [przypis redakcyjny]

zbierać — tu w znaczeniu: „wybierać” (z gniazda). [przypis redakcyjny]

zbijać (starop.) — [tu:] trudnić się rzemiosłem zbójeckim. [przypis redakcyjny]

zbili (gw.) — od: zbilić, zbylić: pamiętać, pomyśleć o czymś, tu: ani zbili: w jakimś innym sensie, dziś mętnym (jak cała przemowa Gospodarza); może: niewątpliwie lub tp. [przypis redakcyjny]

zbisurmanić się (daw. pogard.) — zostać muzułmaninem. [przypis redakcyjny]

zbita — tu: zbita w kupę, skupiona. [przypis redakcyjny]

zbór Amonów — świątynia bożka Amona w oazie Siwah. [przypis redakcyjny]

zbór ariański — świątynia ariańska. Arianie albo bracia polscy: odłam reformacji polskiej, który wyłonił się z kalwinizmu. W początkowym okresie (1563–1569) w arianizmie górował nurt plebejski, radykalni ideologowie ariańscy potępiali nierówność społeczną, uchylali się od służby wojskowej i sprawowania urzędów. Niektórzy spośród szlachty ariańskiej rozdawali swe majątki ubogim, uwłaszczali chłopów i żyli z pracy własnych rąk. U schyłku XVI w. w arianizmie zwyciężył kierunek umiarkowany; reprezentanci jego wycofywali się na pozycje szlacheckie, nadal jednak głosili idee humanitaryzmu i wolności sumienia. W okresie kontrreformacji arianie uchwała sejmową zostali wygnani z Polski (1658). [przypis redakcyjny]

zbór helwecki — dom modlitwy jednego z wyznań kalwińskich. [przypis redakcyjny]

z bodźców odzienie — z kolców. Ale bodziec znaczy także: podnieta, i tu ta dwoistość znaczenia [została; Red. WL] wyzyskana. [przypis redakcyjny]

zbodzie (starop.) — [tu:] zbije, strąci. [przypis redakcyjny]

z Boratyniem co się stało na sejmie — na sejmie 1659 r. oskarżony jako dzierżawca mennicy o nielegalne działania Boratyni dzięki zeznaniom 18 świadków przysięgłych dowiódł, że zgodnie z kontraktem nie wybił więcej niż 2 miliony szelągów. [przypis redakcyjny]

Zborowski, Samuel (zm. 1584) — magnat polski, rotmistrz królewski, skazany za morderstwo banita, jako hetman kozacki przebywał na Siczy w latach 70-tych XVI w., po powrocie do Krakowa ścięty. [przypis redakcyjny]

z brameczką — za szfarką. [przypis redakcyjny]

zbrodnia skolimowska — mord na rodzinie młynarza Stanisława Regla w Skolimowie (pod Warszawa) 4 lutego 1922. [przypis redakcyjny]

zbrodnia tego hultaja Bourmont pod Waterloo — na cztery dni przed bitwą gen. Bourmont zdezerterował z szeregów armii Napoleona do obozu nieprzyjaciela. [przypis redakcyjny]

zbrodzień (starop.) — zbrodniarz. [przypis redakcyjny]

zbrojne prawo — Zabezpieczające dostatecznie własność obywatelską. [przypis redakcyjny]