Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 478 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | filozoficzny | fizyka | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | staropolskie | szwedzki | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie

Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 10660 przypisów.

Święty Krzyż — tu: działające w l. 1918–1939 Więzienie Ciężkie na Świętym Krzyżu (Łysej Górze, szczycie o wys. 594 m n.p.m. w Górach Świętokrzyskich), wcześniej funkcjonujący w budynkach skasowanego klasztoru benedyktynów w l. 1852–1865 zakład poprawczy dla księży (Instytut Księży Demerytów a. Instytut Księży Zdrożnych), następnie w l. 1886–1914 więzienie carskie (ze wzgl. na warunki atmosferyczne najsurowszy zakład karny w Polsce, zw. „Polskim Sachalinem”). Więzienie w II Rzeczpospolitej przeznaczone dla pospolitych przestępców z wieloletnimi wyrokami i dożywociem oraz więźniów politycznych: komunistów, podejrzanych o szpiegostwo, a także członków Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów; wyroki odbywali tu m.in. Sergiusz Piasecki (w więzieniu na Świętym Krzyżu napisał powieść Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy) i przywódca OUN Stepan Bandera. [przypis edytorski]

Święty Krzyż — tu: kościół pod wezwaniem Świętego Krzyża przy ulicy Krakowskie Przedmieście w Warszawie. [przypis edytorski]

Święty Krzyż — tu: kościół pod wezwaniem Świętego Krzyża w Warszawie, usytuowany nieopodal skrzyżowania ulicy Krakowskie Przedmieście i Świętokrzyskiej. [przypis edytorski]

święty Makary — istnieje kilku świętych o tym imieniu, najbardziej znany jest Makary Wielki, zwany też Starszym lub Egipskim (ok. 300–ok. 390). Pasterz, od młodości czuł powołanie do życia pustelniczego, ale rodzice zmusili go do ożenku. Po śmierci żony i rodziców, w wieku 30 lat został mnichem i osiadł w pustelni Skete (dziś: Wadi al-Natrun w Egipcie). Tam zasłynął z surowego trybu życia, licznych umartwień i postów, a także z wymownych i pięknych kazań. Żyjąc w poście i modlitwie otrzymał dar proroczy oraz zdolność czynienia cudów. Pozostawił po sobie wiele homilii oraz liczne grono naśladowców, a jego pustelnia stała się ośrodkiem życia kontemplacyjnego na następne stulecia. W ikonografii przedstawia się go jako siwobrodego zakonnika na tle jaskini, często z trupią czaszką, symbolem przemijania, znikomości i śmierci, lub ze zwojem. [przypis edytorski]

święty Marcin — tj. 11 listopada, w kalendarzu chrześcijańskim dzień poświęcony św. Marcinowi z Tours. [przypis edytorski]

święty Marcin — w kalendarzu: 11 listopada. [przypis edytorski]

Święty Marek (rel.) — autor Ewangelii, kuzyn św. Barnaby, towarzysz św. Pawła, a później św. Piotra, apostoł z grona siedemdziesięciu dwóch. [przypis edytorski]

świętymi kary (daw.) — świętymi karami. [przypis edytorski]

święty Mikołaj — patron chroniący od wilków. [przypis edytorski]

Święty Mur — tu: Ściana Płaczu a. Mur Zachodni, pozostałość murów otaczających świątynię jerozolimską, zburzoną w starożytności przez Rzymian; najświętsze miejsce judaizmu, cel pielgrzymek. [przypis edytorski]

święty Neilos — Nil, tu: jako bóstwo w mit. egipskiej. [przypis edytorski]

święty okręg Apollina Pytyjskiego — w Atenach okręg Apollina Pytyjskiego (czyli zabójcy ogromnego węża Pytona), zwany Pythion, znajdował się na południe od Olimpiejonu, za murami miejskimi na prawym brzegu rz. Ilissos; stał tam opatrzony inskrypcją dedykacyjną ołtarz, zbudowany w 522/521 p.n.e. przez Pizystrata. [przypis edytorski]

święty okręt — jeden trzech z ateńskich okrętów państwowych używanych jako statki procesyjne, do przewożenia delegacji religijnych na uroczystości, a także do przewozu posłów, do zadań kurierskich itp. Wg źródeł antycznych statkiem zagarniętym pod Maratonem był Paralos. [przypis edytorski]

święty Paweł a. Paweł, a. Paweł Apostoł (ur. ok. 5/10–ok. 64/67) — święty chrześcijański, męczennik za wiarę. [przypis edytorski]

święty Paweł a. Paweł z Tarsu (ok. 5/10–ok. 64/67) — Żyd z Tarsu, apostoł, święty chrześcijański i męczennik. [przypis edytorski]

święty Paweł pisze, iż wszeteczniki, pijanice, i inne swowolniki srodze będzie Pan sądził na sądzie swoim — 1 Kor 6, 9–10. [przypis edytorski]

święty Piotr a. Piotr Apostoł, a. Szymon Piotr (zm. 64/67) — jeden z dwunastu apostołów, pierwszy biskup Rzymu. [przypis edytorski]

święty Piotr a. Piotr Apostoł (zm. 64/67) — apostoł, pierwszy biskup Rzymu, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego. [przypis edytorski]

święty Piotr owej pamiętnej nocy (…) nie byłby się zaparł Jezusa, nim drugi kur zapiał — Mk 14, 66–72; Mt 26, 69–74; Łk 22, 54–60; J 18, 15–26. [przypis edytorski]

święty Sebastian (zm. ok. 288/304) — rzymski męczennik chrześcijański, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego; zginął przeszyty strzałami. [przypis edytorski]

Święty Stefan — Stefan I Święty, z dyn. Arpadów, ur. ok. 975, zm. 15 VIII 1038, książę Węgier od 997, król od 1001. [przypis edytorski]

Święty Synod, właśc. Świątobliwy Synod Rządzący — kolegialna instytucja zwierzchnia Kościoła prawosławnego w Rosji, istniejąca w czasach Imperium Rosyjskiego zamiast urzędu patriarchy, mająca na celu uzależnienie władz kościelnych od władzy państwowej; z ramienia cara funkcję kontrolną nad Synodem sprawował urzędnik bez święceń, w randze oberprokuratora. [przypis edytorski]

Święty Szczepan — tu: budynek Klubu Św. Szczepana, w gminie Westminster, w Londynie; wzniesiony w 1874, istniejący do 1994 w miejscu obecnego Portcullis House. [przypis edytorski]

Święty Wojciech — jeden z trzech głównych katolickich patronów Polski, jego święto liturgiczne przypada 23 kwietnia. [przypis edytorski]

święty Wojciech (…) kiedy nastanie — 23 kwietnia. [przypis edytorski]

świecące próchno — chodzi tu prawdopodobnie o zjawisko tzw. bioluminescencji czyli emitowania światła przez organizmy żywe, w przypadku spróchniałego drzewa chodzi prawdopodobnie o żyjące na nim grzyby (np. opieńka miodowa) lub jakiś rodzaj bakterii. [przypis edytorski]

świeca — tu: daw. jednostka natężenia światła. [przypis edytorski]

świeccy senatorowie — w senacie Rzeczypospolitej zasiadali wysocy dostojnicy kościelni oraz senatorowie świeccy. [przypis edytorski]

świece hawdali — także: hawdalowe świece, używane w ceremonii hawdali. [przypis edytorski]

świece rzymskie — rodzaj sztucznych ogni: ustawiane pionowo tuleje zawierające wiele ładunków dających efekty świetlne, wyrzucanych kolejno w powietrze. [przypis edytorski]

świecić bakę (daw.) — schlebiać, nadskakiwać komuś. [przypis edytorski]

świecić bakę (strop., z ukr.) — schlebiać komuś, nadskakiwać, podlizywać się. [przypis edytorski]

świecić baki komu (daw., przestarz.) — pochlebiać komu, nadskakiwać z uniżonością, zasługiwać się dla pozyskania względów. [przypis edytorski]

świecie, który (…) po wsze czasy chce być oszukiwany — według pierwszej części łacińskiej maksymy: mundus vult decipi, ergo decipiatur: świat chce być oszukiwany, więc niech będzie oszukiwany. [przypis edytorski]

świeci srogą przez ranę jelity (starop.) — świeci przez srogą [tj. wielką, straszną] ranę jelitami. [przypis edytorski]

świecisty (daw.) — pełen światła, świecący, błyszczący, połyskujący; tu: błyskotliwy. [przypis edytorski]

świecskie (starop. forma) — świeckich. [przypis edytorski]

świecski (starop. forma) — świecki. [przypis edytorski]

świeczkowe — dawny podatek austriacki w 1797 nałożony na Żydów zamiast pogłównego, płacony za palenie świec w dni sobotnie. [przypis edytorski]

świeczszczy (starop.) — (ludzie) świeccy. [przypis edytorski]

świegota — daw. świergotanie, ćwierkanie, śpiew. [przypis edytorski]

świegotanie — świergotanie, ćwierkanie. [przypis edytorski]

świegot — to samo, co świergot. [przypis edytorski]

świekra (daw.) — matka męża. [przypis edytorski]

świekra — teściowa, matka męża. [przypis edytorski]

świekra — teściowa. [przypis edytorski]

świekr, świekra (daw.) — rodzice męża. [przypis edytorski]

świekr — tu: teść; wyraz już w czasach Kasprowicza najwyraźniej wychodził z użycia i został tu użyty nieprawidłowo, ponieważ w staropolszczyźnie teść i teściowa oznaczali rodziców żony, zaś świekr i świekra rodziców męża. [przypis edytorski]

świergocą — dziś częściej: świergoczą. [przypis edytorski]

świerkać — dziś: ćwierkać. [przypis edytorski]

świerzba, dziś popr.: świerzb — choroba skóry spowodowana przez pajęczaka, świerzbowca ludzkiego. Objawia się swędzeniem i zmianami na skórze, same pasożyty trudno zobaczyć, bo mierzą ok. 0,3 mm. [przypis edytorski]

świerzba — dziś popr.: świerzb, zakaźna choroba skóry. [przypis edytorski]

świerzba — dziś: świerzb. [przypis edytorski]

świerzb — choroba skóry spowodowana przez pajęczaka, świerzbowca, objawiająca się swędzeniem i zmianami na skórze, same pasożyty trudno zobaczyć (mierzą ok. 0,3 mm). [przypis edytorski]

świerzby — dziś popr. forma D. lp: świerzbu. [przypis edytorski]

świerzop (daw.) — pospolity chwast polny o złocistożółtych kwiatach. [przypis edytorski]

świetcy — dziś popr.: świeccy. [przypis edytorski]

świetlak — dziś popr.: świetlik. [przypis edytorski]

Świetlana (Swietłana) — tytułowa bohaterka ballady ros. poety i tłumacza Wasilija Żukowskiego (1783–1852). [przypis edytorski]

świetlica (daw.) — izba, pomieszczenie. [przypis edytorski]

świetlica (daw.) — pomieszczenie w chatach służące do zebrań, życia towarzyskiego; jasno oświetlone, stąd nazwa. [przypis edytorski]

świetlica — mowa o kobiecej komnacie na piętrze domu, gr. thalamos. [przypis edytorski]

świetlica — tu: pomieszczenie, pokój jasno oświetlony i służący do spotkań towarzyskich. [przypis edytorski]

świetlica — tu: w dawnych dworach sala, w której toczyło się życie społeczne mieszkańców. [przypis edytorski]

Świetlicki, Marcin (1961) — polski poeta, powieściopisarz, dziennikarz, wokalista zespołu Świetliki. [przypis edytorski]

świetliki — inaczej: robaczki świętojańskie, rodzaj chrząszczy zdolnych do bioluminescencji, czyli świecenia własnym ciałem. [przypis edytorski]

świetlna kolumna wiodąca Hebrajczyków — Hebrajczykom wędrującym po pustyni do ziemi Kanaan drogę wskazywał Bóg idący przed nimi pod postacią kolumny z obłoków za dnia i kolumny ognia w nocy (Wj 13, 21). [przypis edytorski]

świetluśki — bardzo jasny; tu: z białej mąki. [przypis edytorski]

świetnem — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: światnym. [przypis edytorski]

Świetnie, chłopcze, poczynasz! Tak gwiazd się dosięga! — przysłowiowe. [przypis edytorski]

świetno (starop. forma) — świetnie. [przypis edytorski]

świeżem — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: świeżym. [przypis edytorski]

świeżo ukute — być może nawiązanie do praktyki przetapiania starych monet na nowe. [przypis edytorski]

świeżo zamężnej damy nazwiskiem du Colombier — była to Justine de Chabrière de la Roche, która w lutym 1736 wyszła za mąż za André du Colombier, radcę królewskiego w parlamencie Grenoble; spotkanie z Rousseau miało miejsce we wrześniu 1737. [przypis edytorski]

świńmi — dziś popr. forma N.lm: świniami. [przypis edytorski]

świńmi — dziś popr. N.lm: świniami. [przypis edytorski]

świnia rzeczna — (niem. Chiguire), tu: kapibara (Hydrochoerus hydrochaeris), duży gryzoń południowoamerykański. W dzisiejszej polszczyźnie termin świnia rzeczna odnosi się do afrykańskiego gatunku świniowatych Potamochoerus porcus. [przypis edytorski]

świniarz — tu: ktoś, kto się nieprzyzwoicie zachowuje lub wyraża. [przypis edytorski]

świnia wodna — tu: kapibara. [przypis edytorski]

Świnica — nazwa szczytu, znajdującego się w Tatrach; cechą charakterystyczną Świnicy są dwa wierzchołki. [przypis edytorski]

świnka (pot.) — potoczna nazwa wirusowej choroby zakaźnej występującej endemicznie na całym świecie, wywoływanej przez paramyksowirusa i przenoszonej drogą kropelkową, np. podczas kaszlu i kichania; inaczej: nagminne zapalenie ślinianek przyusznych. [przypis edytorski]

świnki (gw. środ.) — złote monety (np. dolary itp.). [przypis edytorski]

świnki (gw. środ.) — złote monety. [przypis edytorski]