Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie

Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 12874 przypisów.

pamislyti (lenk.) — pagalvoti. [przypis edytorski]

pamislyti (sl.) — pagalvoti. [przypis edytorski]

Pampille (pseud.), właśc. Marthe Allard Daudet (1878–1960) — autorka książki kucharskiej Les Bons plats de France. Cuisine régionale (Dobre dania Francji. Kuchnia regionalna), wyd. w 1913. [przypis edytorski]

Pański — tu: Boski; (pochodzący od) Pana Boga. [przypis edytorski]

państwa Karola i Filipa ze zlepku górskich królestw — Hiszpania powstała przez zjednoczenie drobnych państw chrześcijańskich pod wodzą dwóch najsilniejszych królestw: Kastylii i Aragonii. [przypis edytorski]

Państwa niektórych mocarzy Niemiec lub Włoch, które można obejść w ciągu pół godziny — ówczesne Niemcy były rozdrobnione na około trzysta państewek. Na Włochy składało się kilkanaście państw, część z nich była bardzo niewielka (np. Republika Lukki, San Marino). [przypis edytorski]

państwo Bolesławowskie — państwo Bolesława Chrobrego (967–1025), księcia Polski od 992 r., koronowanego w 1025 r. [przypis edytorski]

Państwo Kościelne — Państwo Kościelne, istniejące na terenie środkowych Włoch w okresie od ok. 755 do 1870 roku, rządzone przez papieży jako świeckich monarchów; o jakiś życiorys [buntownika] nietrudno nawet w historii Państwa Kościelnego: wyróżnił się Cola di Rienzi, właśc. Nicola di Lorenzo Gabrini (1313–1354), przywódca rewolucji ludowej w Rzymie (1347), który przyjął tytuł trybuna ludu rzymskiego, opowiadał się za zniesieniem doczesnej władzy papieskiej i dążył do zjednoczenia miast i krain Italii pod przewodnictwem Rzymu; w XIX w. stał się popularny jako bohater narodowy, prekursor idei zjednoczenia Włoch. [przypis edytorski]

Państwo Niebieskie, dziś zwykle: Państwo Niebiańskie — Chiny. [przypis edytorski]

Państwo słońca — łac. Civitas solis poetica. Idea reipublicae philosophicae, dialog filozoficzno-polityczny Tommasa Campanelli. Dzieło przedstawia utopijną wizję państwa-miasta, w którym panuje równość, szacunek dla każdego rodzaju pracy, dużą wagę przykłada się też do kontaktu z naturą. Opisuje idealne społeczeństwo żyjące w harmonii, opartej na zasadach rozumu, cnoty i wspólnej własności. Mieszkańcy są podzieleni na różne klasy, w tym kapłanów, rolników, rzemieślników i filozofów. Pracują razem dla większego dobra i dzielą się owocami swojej pracy. Edukacja i wiedza są wysoko cenione. Utwór powstał podczas pobytu autora w więzieniu, na które skazała go za herezję Inkwizycja. Ukazały się dwa przekłady na język polski: pod tytułem Miasto słońca Luby (1910–1998) i Rachmiela (1913–1990) Brandwajnów oraz pod tytułem Państwo słońca Wiktora Kornatowskiego (1911–1975). [przypis edytorski]

państwowa drukarnia i litografia dolarów — Bureau of Engraving and Printing, amerykańska agencja rządowa w Departamencie Skarbu, projektująca i produkująca banknoty, skarbowe papiery wartościowe itp.; litografia (z gr.): metoda druku i technika graficzna polegająca na wykonaniu rysunku tłustą kredką, farbą lub tuszem na płycie kamiennej, pokryciu go farbą drukarską i odbiciu na papierze; także: odbitka powstała tą metodą. [przypis edytorski]

Państwowe Nieruchomości Ziemskie — instytucja państwowa, której zadaniem było zagospodarowanie i opieka nad nieruchomościami ziemskimi, od 1949 r. Państwowe Gospodarstwo Rolne (PGR). [przypis edytorski]

Państwo Zjednoczone, właśc. Republika Siedmiu Zjednoczonych Prowincji Niderlandzkich — państwo istniejące w latach 1581–1795, jednoczące 7 protestanckich prowincji niderlandzkich, które odrzuciły władzę króla hiszpańskiego i ustanowiły republikę. Swój dobrobyt Republika zawdzięczała w dużym stopniu eksploatowaniu kolonii. W końcu XVIII w. wybuchł konflikt wewnętrzny, interweniowały państwa sąsiednie, odbierając Niderlandom większość kolonii; proklamowano Republikę Batawską, a potem Królestwo Holandii. [przypis edytorski]

państwy — dziś popr. forma N. lm: państwami. [przypis edytorski]

państwy (starop. forma) — państwami. [przypis edytorski]

pańszczyzna — feudalny obowiązek wykonywania przez chłopów rozmaitych prac na rzecz pana. [przypis edytorski]

Pańszczyzna, oprócz tych szkód dla kraju (…) jeszcze bardziej trwoniłaby się praca — te trzy akapity zostały dodane w wydaniu z 1816 r. [przypis edytorski]

pańszczyzna — praca, jaką chłopi wykonywali na rzecz pana w zamian za dzierżawę ziemi. [przypis edytorski]

pańszczyzna — tu pot. przen.: uciążliwy obowiązek. [przypis edytorski]

panaceum universale (łac.) — uniwersalne panaceum; uniwersalny lek, skuteczny na wszystkie dolegliwości. [przypis edytorski]

panachać (daw. reg., z ukr.) — rwać, rozrywać na kawałki; spanachawszy manatki: zniszczywszy rzeczy osobiste zabrane w podróż. [przypis edytorski]

Pana Jourdain — bohater molierowskiej komedii z 1670 r. Mieszczanin szlachcicem; Molier właść. Jean Baptiste Poquelin (1622-1673) — francuski komediopisarz, dyrektor teatru i aktor. [przypis edytorski]

panama (daw.) — wielkie oszustwo inwestycyjne; określenie pochodzące od największej afery gospodarczo-politycznej XIX w., związanej z działalnością francuskiej Kompanii Panamskiej, spółki akcyjnej założonej w celu zbudowania kanału w poprzek przesmyku panamskiego. [przypis edytorski]

panama — rodzaj letniego kapelusza z szerokim rondem. [przypis edytorski]

panama — tu: rodzaj letniego kapelusza. [przypis edytorski]

panamistyczny — związany z poglądem o istnieniu powszechnego ducha, duszy wcielonej w całość wszechświata. [przypis edytorski]

panamski kapelusz — kapelusz z liści palmowych popularnie zwany panamą; nazwa przyjęła się w czasie budowy Kanału Panamskiego (1904-1914). [przypis edytorski]

Pana nad pany — w innym tłum.: Boga bogów. [przypis edytorski]

panarabizm — doktryna polityczna głosząca zjednoczenie wszystkich ludów arabskojęzycznych. [przypis edytorski]

Panatenaje — najstarsze i najważniejsze święto w Atenach, upamiętniające narodziny bogini Ateny i obchodzone w miesiącu hekatombaion (przypadającym mniej więcej w tym czasie, co w dzisiejszym kalendarzu lipiec), który był pierwszym miesiącem roku oraz miesiącem wyboru nowych władz w polis. [przypis edytorski]

Panatenaje — najstarsze i najważniejsze święto w staroż. Atenach, upamiętniające narodziny bogini Ateny, patronki miasta; częścią uroczystości były zawody sportowe oraz konkursy rapsodyczne (recytacje poematów Homera) i muzyczne. [przypis edytorski]

Panatenaje — najstarsze i najważniejsze święto w staroż. Atenach, upamiętniające narodziny bogini Ateny, patronki miasta. Głównym punktem uroczystości była procesja na Akropol, gdzie ofiarowywano Atenie wspaniałą szatę (peplos). [przypis edytorski]

Panatenaje — najstarsze i najważniejsze święto w staroż. Atenach, upamiętniające narodziny bogini Ateny, patronki miasta. Święto obchodzono co roku jako Małe Panatenaje, a co cztery lata jako szczególnie uroczyste Wielkie Panatenaje. Głównym punktem uroczystości była procesja na Akropol, gdzie ofiarowywano Atenie wspaniałą szatę (peplos). [przypis edytorski]

panatenajskie igrzyska — staroż. igrzyska sportowe odbywające się co cztery lata w Atenach, towarzyszące Wielkim Panatenajom, najważniejszemu świętu państwowemu ku czci bogini Ateny. [przypis edytorski]

Panax ginseng (łac.) — żeń-szeń właściwy. [przypis edytorski]

Pan Balcer w Brazylii — poemat Marii Konopnickiej, wydany w roku 1910, traktujący o polskiej emigracji zarobkowej. [przypis edytorski]

Pan Bóg nie mówi w Piśmie świętym: „I na smoku jeździć będziesz” — cytat z Psalmu 91 w swobodnym przekładzie Jana Kochanowskiego. W oryginale: „podepczesz lwa i smoka”. [przypis edytorski]

Pan Bóg wzgardę cierpi, gdy do swego kapłana Samuela mówi: „Nie tobąć wzgardzili, ale mną” — 1 Sm 8, 7. [przypis edytorski]

pančeka (lenk.) — kojinė. [przypis edytorski]

pancerka (pot.) — opancerzony samochód a. pociąg. [przypis edytorski]

pancerna chorągiew (hist. wojsk.) — w Polsce w XVII–XVIII w.: oddział jazdy średniozbrojnej, złożony z żołnierzy okrytych pancerzami kolczymi (kolczugami), w odróżnieniu od ciężkozbrojnej husarii oraz jazdy lekkiej, bez żadnych pancerzy. [przypis edytorski]

Pancernik „Bismarck” — niemiecki okręt liniowy, zatopiony 27 maja 1941 r. w swoim pierwszym rejsie na Atlantyku przez Royal Navy po uporczywym pościgu. [przypis edytorski]

pancernik — duży, silnie opancerzony i uzbrojony w działa wielkiego kalibru okręt wojenny o napędzie parowym lub turbinowym; pancerniki stanowiły trzon flot wojennych od czasu powstania tego typu okrętów w drugiej połowie XIX w. do okresu II wojny światowej. [przypis edytorski]

pancernik — tu: rycerz w zbroi, towarzysz pancerny. [przypis edytorski]

pancerny (rzecz., hist. wojsk.) — w Polsce w XVII–XVIII w.: towarzysz pancerny, żołnierz oddziału jazdy pancernej, czyli kawalerii średniozbrojnej. [przypis edytorski]

pancerny — tu: okryty pancerzem. [przypis edytorski]

pancerz — elementy elastyczne zbroi rycerskiej. [przypis edytorski]

Pancewicz-Leszczyńska, Leokadia (1888–1974) — właśc. Leokadia Rzecznik; aktorka. [przypis edytorski]

pan chcesz — dziś popr. forma grzecznościowa: pan chce. [przypis edytorski]

Panckoucke, Charles Louis Fleury (1780–1844) — francuski wydawca i księgarz, pisarz, tłumacz dzieł Tacyta; zapoczątkował liczącą ponad 200 tomów kolekcję francuskich tłumaczeń klasyki rzymskiej (wyd. 1826–1839, 1842–1849). [przypis edytorski]

pan Cz….. — Jan Czyński (1801–1867), polski literat i publicysta; publikował szereg prac, w których zajmował się kwestiami społecznymi i sprawą żydowską. [przypis edytorski]

Pan Damazy — komedia Józefa Blizińskiego (1827–1893). [przypis edytorski]

pandan — rodzaj drzew i krzewów występujących w tropikalnych rejonach Afryki, Azji, Australii i Polinezji. [przypis edytorski]

pandan — rodzaj rośliny (drzewo lub krzew) posiadającej korzenie podporowe; występuje w tropikach Azji, Afryki, Australii i Polinezji. [przypis edytorski]

Pandar — jeden z drugoplanowych bohaterów Iliady Homera; w dawnej angielszczyźnie słowo to mogło oznaczać również alfonsa. [przypis edytorski]

Pandaros (mit. gr.) — uczestnik wojny trojańskiej walczący po stronie Trojan, znakomity łucznik, wódz wojsk z Zelei; nakłoniony przez działającą na rozkaz Zeusa Atenę, która przybrała postać jednego z wojowników, strzałem z łuku zranił Menelaosa, zrywając rozejm, który mógł doprowadzić do pokojowego powrotu Heleny (Iliada IV 69 i nast.). [przypis edytorski]

Pandarze, (…) gdy bogów głos zerwać ci każe rozejm — głos Ateny, działającej tu zdradliwie. [przypis edytorski]

pan d'Étioles — Charles-Guillaume Lenormant d'Étioles (1717–1799), mąż markizy de Pompadour. [przypis edytorski]

pan de Harcanville — pseudonim Pierre'a François Hughesa. [przypis edytorski]

pandekta — część tzw. Kodeksu Justyniana, napisana na podstawie pism prawników rzymskich. [przypis edytorski]

Pandekta — dział kodeksu Justyniana, spisującego prawo rzymskie. [przypis edytorski]

Pandekty — część kodeksu napisanego przez Justyniana na podstawie pism prawników rzymskich. [przypis edytorski]

pandekty Justyniana — jedna z trzech części (poza kodeksem, Codex Iustiniani, oraz podręcznikowymi wypisami Institutiones sive Elementa) wielkiej kompilacji prawa rzymskiego dokonanej przez cesarza Justyniana I Wielkiego w latach 528–534 n.e.; pandekty, zw. też Digesta Iustiniani (Digesta seu Pandectae), stanowią zbiór 50 ksiąg zawierających fragmenty z pism prawników rzymskich z okresu od I w. p.n.e. do III w. n.e. [przypis edytorski]

pandemonium (gr. pan: wszech, daimonion: zły lub dobry duch) — królestwo demonów, piekło; wyraz utworzony przez J. Miltona (1608–1674), w poemacie Raj utracony oznacza stolicę piekła. [przypis edytorski]

pandemonium — królestwo demonów, miejsce chaosu. [przypis edytorski]

pandemonium (z gr.) — królestwo demonów. [przypis edytorski]

Pandion (mit. gr.) — król Aten, ojciec Erechteusza i Butesa oraz Prokne i Filomeli, zamienionej przez bogów w jaskółkę. [przypis edytorski]

pan dobrodziej (daw.) — zwrot grzecznościowy. [przypis edytorski]

Pandora (mit. gr.) — pierwsza kobieta na ziemi, żona Epimeteusza, otworzyła otrzymaną od bogów w posagu zamkniętą szczelnie glinianą beczkę (zwaną puszką Pandory), wypuszczając na świat zamknięte w niej nieszczęścia. [przypis edytorski]

Pandora (mit. gr.) — pierwsza kobieta, wysłana na ziemię jako kara dla Prometeusza. [przypis edytorski]

Pandory miano, jako przez wszystek Olimp jest obdarowaną — wg etymologii: pan (wszystko) oraz doron (dar). [przypis edytorski]

panegiryk — uroczysty tekst pochwalny sławiący jakąś osobę lub wydarzenie. [przypis edytorski]

panegiryk — utwór chwalący kogoś. [przypis edytorski]

panegiryk — utwór literacki (lub wypowiedź okolicznościowa) wysławiający coś lub kogoś. [przypis edytorski]

panegiryk — utwór literacki wysławiający jakąś osobę, czyn, wydarzenie; okolicznościowa wypowiedź utrzymana w tym stylu, pełna zachwytu, pochlebstw. [przypis edytorski]

panegiryk — utwór wysławiający osobę, czyn lub wydarzenie. [przypis edytorski]

panegiryk (z gr., lit.) — utwór literacki, którego celem jest wyrażenie uwielbienia i czci dla jakiejś znaczącej osoby. [przypis edytorski]

panegirysta — osoba przesadnie wychwalająca kogoś; twórca panegiryków, tj. utworów pochwalnych. [przypis edytorski]

panegirysta — osoba przesadnie wychwalająca kogoś; twórca panegiryków, tj. utworów pochwalnych. [przypis edytorski]

Panegyrikus — Preis- oder Festgedicht, schmeichlerisches Lob. [przypis edytorski]

panem et circen… (łac.) — urwane wyrażenie: panem et circenses, tzn. chleba i igrzysk; zaspokojenie tych dwóch żądań wśród ludu zapewniało władzę cesarzom rzymskim. [przypis edytorski]

panem et circenses (łac.) — chleba i igrzysk. [przypis edytorski]

Panem et circenses! (łac.) — zawołanie ludu o chleb i igrzyska. [przypis edytorski]

Panem nostrum quotidianum da nobis hodie (łac.) — chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj. [przypis edytorski]

panem quotidianum (łac.) — chlebem powszednim. [przypis edytorski]

pan-em — skrócone: panem jestem. [przypis edytorski]

panerotyk (neol.) — człowiek całkowicie erotyczny, z gr.: pan: wszystko, wszech. [przypis edytorski]

paneś (…) był — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: pan byłeś a. pan żeś był. [przypis edytorski]

paneś mnie zaraził —- konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: pan mnie zaraziłeś. [przypis edytorski]

paneś widział — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: pan widziałeś. [przypis edytorski]

Paneum — położone w centrum staroż. Aleksandrii sztuczne wzgórze ze spiralnym ciągiem stopni prowadzących na szczyt; pierwotnie park boga Pana, stąd nazwa. [przypis edytorski]

panevalia (brus.) — prievarta. [przypis edytorski]

panew — część łożyska ślizgowego; obejma osi; tu: w zn. przenośnym. [przypis edytorski]