Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 471 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7813 przypisów.
nagorsze (starop. forma) — najgorsze. [przypis edytorski]
nagoście — dziś popr. forma B.lm: nagości. [przypis edytorski]
na gospodynią (daw.) — dziś: na gospodynię. [przypis edytorski]
nagotować — przygotować. [przypis edytorski]
nagotować — tu: przygotować, przyszykować. [przypis edytorski]
nagotowany — tu: przygotowany. [przypis redakcyjny]
nagrąznąć (starop.) — namoknąć, nasiąknąć, namoknąć w wodzie. [przypis edytorski]
Na granicy Tel Awiwu i Jaffy — Tel Awiw został założony w 1909 przez osadników żydowskich na peryferiach starożytnego portowego miasta Jaffa, zamieszkiwanego w większości przez ludność arabską. Dzięki wybudowaniu w 1938 własnego portu morskiego i portu lotniczego Tel Awiw stał się dynamicznie rozwijającym się, nowoczesnym miastem: w latach 40. XX w. miał ok. 200 tys. mieszkańców, dwukrotnie więcej niż Jaffa. W dwa lata po powstaniu nowożytnego państwa Izrael, w 1950 Tel Awiw i Jaffa zostały połączone w jedno miasto, ob. Tel Awiw-Jaffę. [przypis edytorski]
Na grób, gdzie on drzemie, pan i władca mój! — duch zmarłego tylko drzemie w mogile i słyszy prośby i modlitwy. Jako bliski bogom podziemnym jest potężny i może być sprzymierzeńcem w dziele zemsty. [przypis redakcyjny]
na grobli — grobla usypana w pobliżu Eetionei. [przypis tłumacza]
nagroda cnoty im. Monthyona — Prix Monthyon; nagroda (za ogólne zasługi, w dziedzinie literatury lub nauki) przyznawana od 1820 r. przez Akademię Francuską. [przypis edytorski]
nagroda cnoty — Istnieje we Francji na wsi dawny zwyczaj wieńczenia dziewczyny, która wyróżnia się cnotą i obyczajnością; dziewczyna taka nazywa się la rosière. [przypis tłumacza]
Nagromadziliście wina, tabaki… — poeta ustosunkowuje się ironicznie i nieprzychylnie do mnichów w Megaspileon. Razi go ich pewne zakłamanie, a nade wszystko ich wyznanie prawosławne przypominające Rosję. Ponadto pewną rolę odegrał tu niewątpliwie wpływ Voltaire'a oraz Ignacego Krasickiego ataki na ciemnych, w pijaństwie rozmiłowanych mnichów. [przypis redakcyjny]
Na gruncie prawa rzeczowego — pomijam w tym miejscu możliwość umownego uregulowania takich stosunków pomiędzy stronami. [przypis autorski]
na grzegorze albo na wasiłki rozmyślał (starop.) — na spadki po krewnych [liczył]. [przypis redakcyjny]
nagrzewać (starop.) — zagrzewać; zachęcać. [przypis edytorski]
na gurze (starop. forma ort.) — na górze. [przypis edytorski]
na gwałt — gwałtownie, szybko. [przypis edytorski]
Na gwałt nieszczęśliwy ten lud użył naturalnej każdemu człowiekowi obrony. (…) Trzech tygodni nie wyszło, a rządny despotyzm z subordynacją regularnego wojska najpiękniejszy kraj spustoszył, kilkadziesiąt tysięcy ludzi wymęczył. — zgniecenie powstań węgierskich przez Józefa II, zwłaszcza w Siedmiogrodzie krwawe. [przypis redakcyjny]
Na gwałt zrobiono mnie prowodyrem Młodej Polski (…) zniszczyć stare tablice i płomiennymi, zwycięskimi głoskami na nowych się zapisać — S. Przybyszewski, Moi współcześni, II, s. 69 (Wśród swoich). [przypis autorski]
na (gw.) — masz. [przypis edytorski]
na (gw.) — proszę; trzymaj. [przypis edytorski]
na (gw.) — tu: masz. [przypis edytorski]
na (gw.) — weź; masz. [przypis edytorski]
nahaj — a. nahajka: bicz. [przypis edytorski]
nahaj — bat, narzędzie chłosty używane w carskiej Rosji. [przypis edytorski]
nahaj — bicz. [przypis edytorski]
nahaj — bicz, szpicruta. [przypis redakcyjny]
Nahajce — właśc. Nogajców, Tatarów z Ordy Nogajskiej. [przypis edytorski]
nahajka a. kańczug — skórzany bicz, narzędzie dyscyplinowania i wymierzania kary. [przypis edytorski]
nahajka — bicz. [przypis edytorski]
nahajka — skórzany bicz z krótką rączką. [przypis edytorski]
nahajki, dyscypliny, wyrabiane w podlaskim miasteczku Boćki, znane współcześnie pod nazwą „boćkowskiego monitora”. [przypis redakcyjny]
nahaj — rodzaj bata, z krótką rączką, zrobionego ze skóry. [przypis edytorski]
nahaj — rodzaj skórzanego bicza. [przypis edytorski]
nahaj — skórzany bicz. [przypis edytorski]
nahaj — skórzany bicz z krótką rączką. [przypis edytorski]
na hak przywieść (daw.) — złapać, poskromić, jak psa łańcuchowego. [przypis edytorski]
na hak (…) przywieść (daw.) — złapać, poskromić, jak psa łańcuchowego. [przypis edytorski]
na hak przywieść — przechytrzyć, oszukać. [przypis redakcyjny]
na hak przywieść — schwytać, jak psa łańcuchowego. [przypis edytorski]
na harce (starop.) — na pierwsze starcie się. [przypis redakcyjny]
na harcu (starop.) — w utarczce. [przypis redakcyjny]
na hawrani — na granicy. [przypis redakcyjny]
na hazard — na ślepo, na chybił trafił. [przypis redakcyjny]
nahija — podstawowa jednostka podziału administracyjnego w Starej Czarnogórze. [przypis edytorski]
Na honor (…) mieście — Charakterystyka życia salonów: pierwsze otwarcie ust jest obmową i tak bez przerwy i wytchnienia, aż do końca wizyty. Molier zawsze ma odwagę malować najszerszym, najśmielszym rysem. [przypis tłumacza]
Na honor! (…) nie mam — Cóż za soczysty portret skreślony własnymi ustami młodego furfanta! Co za radość życia! W istocie w owych czasach czyż taki panek samym faktem swego urodzenia nie posiadał wszystkiego, co ziemia dać może? I ileż razy z pewnością Molier byłby oddał cały swój geniusz za to, aby być jednym z tych strojnych i szumnych trutniów kradnących mu spojrzenia i serce Armandy! [przypis tłumacza]
Naïc — fr. imię żeńskie. [przypis edytorski]
Naieb-Saltaneh — brat Muzaffer-Eddina. [przypis autorski]
naigrawać się (daw.) — żartować, kpić. [przypis edytorski]
naigrawać się — drwić, naśmiewać się. [przypis edytorski]
naigrawać się — żartować z kogoś złośliwie, dokuczać. [przypis edytorski]
na ilustracją — dziś B.: ilustrację. [przypis edytorski]
naimać (daw.) — nałapać. [przypis edytorski]
na intencją (daw.) — dziś: na intencję. [przypis edytorski]
Nain — tu Ναῒν zamiast jak wyżej Ἀῒν. Graetz twierdzi, że w rękopisach ν przeniesiono z poprzedniego wyrazu (III, 519, uwaga 3). [przypis tłumacza]
Naios — Ναῖος (N), Κνέος (D); [tj. Gnejusz; red. WL]. [przypis tłumacza]
naiwne z Tobą szepty, tajemnic ciche wyznania, rzewne Tobie łzy — dziś popr.: naiwnych z Tobą szeptów, tajemnic cichych wyznań, rzewnych Tobie łez. [przypis edytorski]
Naiwni krytycy mego utworu (…) och jak nieskończenie biednej świadomości — S. Przybyszewski, De profundis, s. 8–9. Polszczyzna wydań Lektora jest tak fantastyczna, że pozwoliłem sobie zacytowany tekst doprowadzić do stanu czytelności. Dla przykładu podaję, jak wygląda w „oryginale” ostatnie zdanie: „na przekór zaistnionym, uświęconym prawom, normom, żadnych wątpliwości niedopuszczalnym pewnikom, rzuciłem z młodzieńczą zuchwałością jako hasło o istnieniu »nagiej duszy« poza wszelkimi przejawami etc.” — Relacje Przybyszewskiego o pochodzeniu samego terminu „naga dusza” są sprzeczne. W spisanej w 1913 r. autobiografii przypomina on, że terminu tego użył Mickiewicz w prelekcjach paryskich, w których „namiętnie się podówczas rozczytywałem” (w czasie pisania pierwszych manifestów) („Wiadomości Literackie”', 1928, nr 18). W przedmowie De profundis (s. 11), nie pamiętając widocznie o dawniejszym wyznaniu, napisał: „o tym, że Mickiewicz tej nazwy sam użył, wtedy jeszcze nie wiedziałem”. W Szlakiem duszy polskiej powrócił do pierwszej relacji: „naga dusza” nawiązuje tradycję z wykładem nauki Mickiewicza — Przybyszewski już w 18. roku swego życia ze świętym prawie nabożeństwem przestudiował Literaturę słowiańską Mickiewicza (Dzieła wszystkie, wyd. sejm. Warszawa 1933, II, s. 118). Wszystkie te relacje są bałamutne, jeśli nawet pominiemy ich sprzeczność. W Listach Przybyszewskiego nie ma śladów rzekomego rozczytywania się w Literaturze słowiańskiej, mało tego, terminu „naga dusza” nie udało mi się odszukać u Mickiewicza; jest to zrozumiałe, ponieważ Mickiewicz przyjmuje pradawne przeciwstawienie ducha i duszy, jako władzy niższej, związanej jeszcze z cielesnością (X, s. 200), i głównie posługuje się terminem duch. Niekiedy zwie jednak ducha wyzwolonym i kto wie, czy zasłyszane wiadomości o istnieniu tego terminu nie sprawiły, iż Przybyszewski powoływał się na Mickiewicza, jako swego poprzednika. — Jeszcze bardziej bałamutne (nie pochodzi ono od Przybyszewskiego) jest wiązanie terminu „naga dusza” z L'âme nue Haraucourta. Termin ten zupełnie co innego oznacza u Haraucourta i mimo iż liryki z tego cyklu drukowane były w „Życiu” warszawskim, bardzo wątpię, czy zasłyszał o nich w latach berlińskich Przybyszewski, tak wówczas daleki od polskiej atmosfery literackiej. Słowem, najbliższe prawdy jest przypuszczenie, że Przybyszewski sam ukuł omawiany termin, nie spodziewając się, jakiego rozgłosu nabierze on w formie hasła, gdy zaś to się stało, i on, i krytycy poszukiwać poczęli poprzedników, wyjaśniających powodzenie hasła. Rzeczą dalszą, na którą brak miejsca w tym rozdziale, jest zestawienie merytoryczne „nagiej duszy” z filozofią romantyczną, które by ukazało ich wzajemne powinowactwa. [przypis autorski]
najada (mit. gr.) — boginka opiekująca się źródłem lub rzeką. [przypis edytorski]
najada (mit. gr.) — nimfa opiekująca się wodami nieoceanicznymi: jeziorami, źródłami, wodospadami, rzekami itp. [przypis redakcyjny]
najada (mit. gr.) — nimfa rzeki, źródła lub potoku. [przypis edytorski]
najada (mit. gr.) — nimfa wodna. [przypis edytorski]
najada — w mitologii greckiej każda z nimf źródeł, potoków etc. [przypis edytorski]
najady (mit. gr.) — boginki wodne, opiekunki strumyków, jezior i źródeł. [przypis edytorski]
najady (mit. gr.) — nimfy, opiekunki strumyków, jezior i źródeł; Najadów: dziś popr. forma D.lm: Najad. [przypis edytorski]
najady (mit. gr.) — nimfy, opiekunki strumyków, jezior i źródeł. [przypis edytorski]
najady (mit. gr.) — nimfy wodne, opiekujące się źródłami. [przypis tłumacza]
najady (mit. gr.) — nimfy wodne, opiekunki strumyków, jezior i źródeł. [przypis edytorski]
Najady (mit. gr.) — nimfy wszelkich wód lądowych: wodospadów, potoków, strumieni, źródeł rzek, jezior. [przypis edytorski]
Najady — nimfy wód. [przypis edytorski]
najady — w mit. gr. nimfy, opiekunki wód lądowych; obok nerejd, boginek morskich, wśród których najbardziej znaną była Tetyda, matka Achillesa. [przypis edytorski]
Najady (…) zboża — Przypomnienie wierszy Owidiusza z jego Przemian [Metamorfoz; red. WL], ks. VII: Carmina Naiades non intellecta priorum solvunt ingeniis (…). [przypis redakcyjny]
Na ja, gut. Judengebet ist beendet — No dobrze. Żydowska modlitwa zakończona. [przypis edytorski]
Na jaką karę (…) zasługuje taki hultaj, któremu śmierć tysiąca rodaków dodała otuchy? — Demostenes powiedział gdzie indziej, że między politykiem a społeczeństwem musi istnieć pewna harmonia nastrojów. [przypis tłumacza]
na jakążeś zbłąkał się — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika oraz partykułą wzmacniającą -że- (skróconą do -ż-); inaczej: na jaką zabłąkałeś się; na jakąż zabłąkałeś się. [przypis edytorski]
na jakiego planetę (daw.) — dziś: na jaką planetę (r.ż.). [przypis edytorski]
na jakieś słupach stałych i do obracania — w Atenach prawa nadane przez Solona zapisano na obrotowych trójściennych słupach, początkowo stojących na Akropolu, później przeniesionych na miejski rynek, by każdy mógł się z nimi zapoznać. [przypis edytorski]
na jaki przeciąg czasu — dziś popr.: na jaki czas. [przypis redakcyjny]
na jaki żywot sie udała — jaki rodzaj życia wybrała. [przypis redakcyjny]
na jaśnią dobędziemy — wydobędziemy na jaw; ujawnimy. [przypis edytorski]
na jaśnią — dziś: na światło. [przypis edytorski]
na jaśnię — dziś: na jasność; na światło dzienne. [przypis edytorski]
na jaśnię podać — wyjaśnić. [przypis edytorski]
Na jasne wody spuściłem źrenice (…) patrząc w nią, wstyd mi czerwienił jagody — Dante zawstydzony słowami Beatrycze spuszcza oczy do ziemi, a wzrok jego pada na jasne wody strumienia, w którym jak w zwierciadle ujrzał sam siebie. Obraz jego własny odbity w tej wodzie jeszcze więcej podnosi wstyd poety, dlatego wzrok swój od tego strumienia odwraca. Obraz ten w niewielkich ramach swoich zawiera wielką i głęboką prawdę religijno-moralną [patrząc w nią, wstyd mi czerwienił jagody — dziś błąd składniowy, ponieważ imiesłów i czasownik nie odnoszą się do jednego podmiotu, właśc. „kiedy patrzyłem w nią, wstyd mi czerwienił jagody”; jagody (daw.) — policzki; red. WL]. [przypis redakcyjny]
na jawi (forma starop.) — na jawie. [przypis redakcyjny]
na jawiż płaczę swej lekkości — na jawie opłakuję swą lekkomyślność (w niektórych komentarzach: hańbę). [przypis redakcyjny]
Najbardziej instynktowny odruch rozszerza gmach państwa, które kształtuje się wedle owego rozprężania się wewnętrznego — w czasach księdza Coignarda Francuzi mniemali, że są już wolni. Imć pan d'Alquié pisał w roku 1670: „Trzy rzeczy czynią człowieka szczęśliwym na tym świecie: łagodne obyczaje i piękne wysłowienie, smaczne jadło oraz wolność zupełna i doskonała. Skreśliliśmy dwie pierwsze pokrótce, teraz zajmijmy się trzecią, a przekonamy się, że osiągnęliśmy ją w kraju w równym co pierwsze stopniu. Sama już nazwa Francji oznacza swobodę i wolność (France = franchise = liberté) i świadczy to, że założyciele państwa naszego, ludzie szlachetni, nie mogli znieść niewolnictwa i ucisku, dając obywatelom taką swobodę, jaka w ogóle jest dostępna człowiekowi. Prócz okazania swych intencji opartych na skłonności wrodzonej Gallom do wolności, ustanowili oni jeszcze prawa ograniczające władzę suwerenną i podtrzymujące ją zarazem. Francja do tego stopnia kocha wolność, że nawet Turek czy Maur, znalazłszy się w naszym kraju, wolnym jest od kajdan. Toteż zdarza się zawsze, że niewolnik przybywający do Francji, gdy tylko dotknie stopą ziemi naszej, zaraz woła radośnie: — Niech żyje Francja i rozkoszna jej wolność!” (Les délices de France… przez François Savinien d'Alquié, Amsterdam 1670. Rozdział XVI pt. Francja, kraj wolności dla każdego człowieka). [przypis autorski]
najbardziej istotną i płodną w najdonioślejsze konsekwencje cechę umysłowości rosyjskiej… — K. Srokowski, Elita bolszewicka, Kraków 1927. [przypis autorski]
najbardziej katolickie dzieło Potockiego — poeta pierwotnie wyznawał arianizm, którego się wyrzekł, by nie być zmuszonym do emigracji. [przypis edytorski]
najbardziej niezwyciężona strona postępowania Filipa jest dla was najlepsza — Już w Pierwszej Filipice znachodzi się podobna sztuczka adwokacka, która argument contra obraca na argument pro. Sprawa Aten była podobna do tych „kruchych” spraw sądowych, które wymagały naciągania: właśnie dla nich wynaleziono sofistykę. Nadto szło o sztuczne podtrzymanie optymizmu. [przypis tłumacza]
Najbardziej własnowolna śmierć jest najpiękniejsza — Seneka (Młodszy), Listy moralne do Lucyliusza, LXX. [przypis tłumacza]
najbarzej (gw.) — najbardziej. [przypis edytorski]
Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, Chłopi, Część czwarta - Lato
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, Chłopi, Część czwarta - Lato
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
najbarziej (starop. forma) — dziś: najbardziej. [przypis edytorski]
najbeznadziejniejsze — dziś: najbardziej beznadziejne. [przypis edytorski]
najbezpośredniejszy — dziś: najbardziej bezpośredni. [przypis edytorski]
najbliższe przejście — chodzi zapewne o drogę przez Szpiglasową Przełęcz i Dolinę za Mnichem. [przypis edytorski]
najbogatsze materie — jedwabie, atłasy i aksamity; przychodziły głównie z Francji i Włoch. [przypis redakcyjny]
najbogatsze po Babilonie miasto w Azji — Krezus stał się przysłowiowy z powodu swych bogactw. Królowie lidyjscy pierwsi bili monetę; przed nimi nikt na Wschodzie nie wpadł na pomysł, by kawałki drogiego kruszcu oznaczyć stemplem urzędowym. Babilon uważa Ksenofont za miasto należące do króla asyryjskiego. Od czasu króla Nabuchodonozora był Babilon największym i najwspanialszym miastem na ziemi. Miasto zdobiły pałace i ogrody wiszące, uchodzące za cud świata. Podziw budziły obwarowania miasta i kamienny most na Eufracie. Stolica Nabuchodonozora była ogniskiem kultury i handlu światowego. Za Ksenofonta znaczenie Babilonu, podległego Persom, podupadło, Ksenofont Babilonu z widzenia nie znał. Za jego czasów największymi miastami w Europie były Syrakuzy i Ateny. [przypis tłumacza]
