Przypisy

gbur (daw.) — chłop. [przypis edytorski]

gbur (daw.) — chłop, zwłaszcza zamożny, mający własną ziemię, gospodarz (dziś: grubianin, człowiek nieuprzejmy). [przypis edytorski]

gburka — tu: chłopka, gospodyni. [przypis edytorski]

gbur (tu daw.) — chłop, gospodarz. [przypis edytorski]

G comme Gustave (fr.) — „G” jak Gustave. [przypis edytorski]

Gdański — dziś popr. pisownia małą literą: gdański. [przypis edytorski]

gdańskie biuro — biuro handlowe, kupieckie; Gdańsk był głównym ośrodkiem handlu zbożem i in. surowcami eksportowanymi z Rzeczypospolitej, siedzibą kupców pośredniczących w tym handlu. [przypis edytorski]

Gdańsk naigrawał [się] królowi — zatarg pomiędzy królem Władysławem IV a miastem Gdańsk: gdy król nałożył na handel gdański opłaty celne, Gdańszczanie uznali je za naruszenie ich przywilejów, a kiedy mimo próśb Władysław nie ustąpił, potajemnie zwrócili się ze skargą do elektora brandenburskiego i króla Danii; Duńczycy w 1637 dokonali napadu i zagarnęli stojące przed portem polskie okręty; konflikt zakończył się w 1640 zobowiązaniem się Gdańska do wnoszenia zamiast cła ustalonej corocznej kwoty do skarbu królewskiego. [przypis edytorski]

gderać — narzekać, krytykować kogoś; w oryg. pisownia: gdéra, a więc wym.: „gdyra”. [przypis edytorski]

gderze — dziś 3 os.lp: gdera; gderać: zrzędzić, marudzić, narzekać, robić ustawiczne wymówki. [przypis edytorski]

gderze — dziś raczej: gdera; gderać — narzekać. [przypis edytorski]

Gdingen (niem.) — Gdynia. [przypis edytorski]

Gdowiec, gdowa (gw.) — wdowiec, wdowa. [przypis edytorski]

gdy bilety nastały — w Warszawie za pobyt w mieście Żydzi płacili, wykupując bilety u stosownych władz stolicy. [przypis edytorski]

gdy buta cios ofiarę domęczał do końca — nadzorczynie w obozach koncentracyjnych nosiły oficerki, czyli wysokie skórzane buty, podbijane gwoździami i z metalowymi podkówkami, dlatego cios takim butem mógł dobić ofiarę. [przypis edytorski]

Gdyby Bóg trzymał w prawym ręku całą prawdę, w lewym ręku zaś tylko dążenia do prawdy… — G. E. Lessing, Anty-Goeze (1778). [przypis edytorski]

gdyby bowiem jak się okazało, trzydzieści jeszcze inaczej wypadło, byłbym zupełnie wolny — przy 500 sędziach stosunek głosów wynosił więc prawdopodobnie 280 za uznaniem za winnego do 220 za uniewinnieniem. [przypis edytorski]

gdyby była była taka — daw. konstrukcja w czasie zaprzeszłym, wyrażająca przypuszczenie, które nie może się już ziścić. [przypis edytorski]

Gdyby była utknęła — przykład użycia konstrukcji czasu przeszłego w trybie warunkowym (przypuszczającym), opisującego hipotetyczną, niezrealizowaną możliwość; dziś: gdyby utknęła. [przypis edytorski]

gdyby (…) był czekał — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość; dziś: gdyby czekał. [przypis edytorski]

gdyby był (…) nie przemógł — forma cz. zaprzeszłego: gdyby wcześniej nie przemógł. [przypis edytorski]

Gdyby był poszedł — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

gdyby (…) był potrząsnął — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

gdyby (…) był wstąpił — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość; dziś: gdyby wstąpił. [przypis edytorski]

gdyby były (…) należały — daw. forma czasu zaprzeszłego, znaczenie: gdyby (uprzednio) należały. [przypis edytorski]

gdyby (…) były (…) pielęgnowały — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

Gdyby (…) byli przyjęli — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

gdybyć — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci (skróconą do -ć). [przypis edytorski]

gdybyć (…) okuł w łańcuchy (daw.) — skrócone od: gdyby cię okuł (…). [przypis edytorski]

gdybych (gw.) — gdybym. [przypis edytorski]

gdybych (reg.) — gdybym. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — jakby, jak. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — jakby, niby, jak. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — jakby, niby. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — jakby. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — jak gdyby; jakby. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — jak, jakby, niby. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — jak, jakby. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — jak. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — niby, jakby, jak. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — niby, jak. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — tu: jakby, jak gdyby; niby. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — tu: jakby, niby, jak. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — tu: jakby. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — tu: jak gdyby, jakby, jak. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — tu: jak gdyby; jakby, niby. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — tu: jak gdyby, jakby, niby. [przypis edytorski]

gdyby (daw.) — tu: jak gdyby, niby, jak. [przypis edytorski]

gdyby — dziś raczej: niby. [przypis edytorski]

gdyby — jakby, jak gdyby to był (wianek). [przypis edytorski]

gdyby ja tylko kochałem — dziś popr.: gdybym tylko ja kochał. [przypis edytorski]

gdyby ktoś był tamto przepuścił — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub niezrealizowaną możliwość, jak w tym przypadku; dziś: gdyby ktoś tamto przepuścił. [przypis edytorski]

gdyby ktoś robienie osnowy i wątku nazywał tkaniem, używałby nazwy dziwacznej i mylnej — wytwarzanie z przędzy nitek, które podczas tkania służą jako osnowa i wątek, to przędzenie, nie tkanie. [przypis edytorski]

gdyby machinki jakie — jak jakieś maszynki. [przypis edytorski]

gdybym był chciał — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

gdybym był (…) pozostał (daw.) — konstrukcja czasu zaprzeszłego na oznaczenie czynności poprzedzającą tę wyrażoną zwykłym czasem przeszłym; znaczenie: gdybym wcześniej pozostał [przypis edytorski]

gdybym był tego nie uczynił — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: gdybym nie uczynił tego wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

gdybym był wiedział — dziś: gdybym wiedział; przykład użycia czasu zaprzeszłego, oznaczającego czynność wcześniejszą niż wyrażona czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, w połączeniu z przypuszczeniem, warunek, o którym już wiadomo, że się nie spełnił. [przypis edytorski]

gdybym był wówczas wiedział — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość; dziś: gdybym wówczas wiedział. [przypis edytorski]

gdybym go był poprosił — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub niezrealizowaną możliwość, jak w tym przypadku; dziś: gdybym go poprosił. [przypis edytorski]

gdyby miasto — niby miasto, jak miasto; w domyśle: wielkim a. ludnym jak miasto. [przypis edytorski]

Gdybym mówił (…) brząkająca — początek Hymnu o miłości św. Pawła (1 Kor 13:1). [przypis edytorski]

gdybym (…) nie był go opuszczał — konstrukcja z czasem zaprzeszłym, wyrażającym czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość; inaczej: gdybym go nie opuszczał. [przypis edytorski]

gdybym nie był wierzył — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

gdybym nie był wziął — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość; dziś: gdybym nie wziął. [przypis edytorski]

Gdybym powrócił do Litwy naszej, może bym jak spuszczona sprężyna spadł na dawną kwintę… — Adam Mickiewicz, List do Jana Czeczota i Tomasza Zana, Moskwa, 5 stycznia 1827. [przypis edytorski]

Gdybym się była domyśliła — daw. formy czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: Gdybym się domyśliła (w przeszłości). [przypis edytorski]

gdybym się był uparł (daw.) — przykład użycia daw. czasu zaprzeszłego, oznaczającego czynność (zjawisko, zdarzenie itp.) wcześniejszą od opisywanych w czasie przeszłym; znaczenie: gdybym uparł się wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

gdyby mu był dotrzymał… — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

Gdybym wam był mówił — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

gdybymże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]

Gdyby nie dziatek pacierze… — cytat z ballady A. Mickiewicza Powrót taty. [przypis edytorski]

gdyby nie ludzie — jakby nie byli ludźmi. [przypis edytorski]

gdyby nie piasek — tj. ograniczenie czasu mierzone przesypywaniem się piasku w klepsydrze. [przypis edytorski]

gdyby nie ten łotr, mogli się — dziś popr.: mogliby się. [przypis edytorski]

gdyby np. do krateru nalano roztopionego szkła (…) to wydobyto by zeń wielkie szklane naczynie, podobne do kielicha dnem przewróconego — w tym miejscu w źródle znajduje się rysunek w przekroju ukazujący kształt kielicha a. dzwonu otaczającego podziemną górę. [przypis edytorski]

gdyby On był jeszcze cesarzem — tj. Napoleon Bonaparte. [przypis edytorski]

Gdyby Paryż miał swoją Mnazimoję, to byłby małym Zanzibarem — odniesienie do popularnego żartu francuskiego, w którym mieszkańcy Marsylii chwalą swoje miasto słowami: „Gdyby Paryż miał Cannebière (słynny bulwar marsylski), byłby małą Marsylią”. [przypis edytorski]

Gdyby przynajmniej przy rycerskiej śpiewce… — fragment wiersza Juliusza Słowackiego pt. Pogrzeb kapitana Meyznera. [przypis edytorski]

Gdyby ruch (…) zgodnie z nową teorią przemienił się w ciepło — do połowy XIX w. w fizyce uznawano, że ciepło jest niezniszczalną substancją (tzw. cieplikiem), mogącą przepływać od ciał gorących do zimnych. Pomimo pomiarów mechanicznej równoważności ciepła dokonanych przez Joule'a w latach 1843–50, teoria cieplika występowała w części literatury naukowej do końca XIX w., kiedy została ostatecznie wyparta przez nową, współczesną teorię. Zgodnie z nią ciepło i praca to dwa sposoby przekazywania energii, której zmianę można w związku z tym przeliczać z ilości wykonanej pracy na ilość dostarczonego ciepła i odwrotnie. [przypis edytorski]

Gdybyś był miał cierpliwość, gdybyś mnie nie był naglił — daw. formy czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: Gdybyś miał (wcześniej) cierpliwość, gdybyś mnie (wcześniej) nie naglił… [przypis edytorski]

gdybyście się cofnęli do swego namiotu — nawiązanie do postawy Achillesa w Iliadzie, który w geście sprzeciwu wobec naczelnego wodza Agamemnona pozostawał w swoim namiocie, nie biorąc udziału w walkach. [przypis edytorski]

Gdybyś je była widziała — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość; dziś: gdybyś je widziała. [przypis edytorski]

Gdybyśmy byli wiedzieli — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość; dziś: gdybyśmy wiedzieli. [przypis edytorski]

gdybyśmy nie byli zabrali — daw. czas zaprzeszły; dziś: gdybyśmy nie zabrali (wcześniej). [przypis edytorski]

gdybyś — tu: jakbyś, jak gdybyś. [przypis edytorski]

gdybyś (…) żądał od nas pieniędzy lub rycerzy — w oryg. łac. auxilium et consilium: pomocy i rady, co należało do podstawowych obowiązków wasala w systemie feudalnym. [przypis edytorski]

gdyby się (…) nie był rozwiązał — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

gdyby się nie poprawiła — tj. gdyby nie poprawił się stan jej zdrowia. [przypis edytorski]

Gdyby Słowacki był spróbował — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub, jak w tym przypadku, niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

Gdyby sprzedał wcześniej, to wracałby do domu za dnia i wówczas trudniej byłoby złodziejom dokonać kradzieży. [przypis edytorski]

gdyby tak odlać kroplę na ofiarę komu? — zwyczaj religijny nakazywał przed napiciem się wina z kielicha odlać pierwsze krople jako ofiarę dla bóstwa. [przypis edytorski]

gdyby — tu: jakby, jak gdyby. [przypis edytorski]

gdyby — tu: jakby, niby, jak. [przypis edytorski]

gdyby — tu: jakby, niby. [przypis edytorski]

gdyby — tu: jakby. [przypis edytorski]

gdyby — tu: jak gdyby; jakby, niby, jak. [przypis edytorski]

gdyby — tu: jak gdyby; jakby, niby. [przypis edytorski]

gdyby — tu: jak gdyby, jakby, niby. [przypis edytorski]

gdyby — tu: jak gdyby; niby. [przypis edytorski]