Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | niemiecki | poetyckie | potocznie | przestarzałe | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski

Według języka: wszystkie | français | lietuvių | polski


Znaleziono 1070 przypisów.

blednico… — Julia ma białą ze smutku twarz. [przypis redakcyjny]

Bledniesz — w wyd. II, a także u Czubka i w poprzednich wyd. Bibl. Nar.: „Bledniejesz”. [przypis redakcyjny]

Bleichröder Gerszon (1822–1893) — mąż zaufania Bismarcka; wpływowy bankier berliński, jeden z największych w Europie. [przypis redakcyjny]

blejwas — niem. biel ołowiana. [przypis redakcyjny]

Blessa — miasto Blois we Francji nad rzeką Loarą poniżej Orleanu. [przypis redakcyjny]

bleszczy (daw.) — błyszczy się. [przypis redakcyjny]

bleszczyła (daw.) — błyszczała. [przypis redakcyjny]

bleszczy się (daw.) — błyszczy się. [przypis redakcyjny]

Bliski ujęcia cel wymyka z dłoni, gdy w nas bezładnie myśl za myślą goni (…) — Powtórzenie tu jest przypomnienia, że cel ważnego przedsięwzięcia ciągle trzeba mieć na oku, nie rozpraszać myśli na mniej znaczące przedmioty, ażeby przez to sił potrzebnych do osiągnienia pożądanego celu nie osłabić. [przypis redakcyjny]

blisko milion złotych — to znaczy owe 140 tysięcy rubli. [przypis redakcyjny]

Bloch (…) poznał siostrę — ta „siostra Blocha” raz jest siostrą, raz „kuzynką”. Takich przeoczeń (lub rozmyślnych oznak nieważności „realiów”) bywa u Prousta sporo. [przypis redakcyjny]

Blomuz, potaź i frykacz (fr. blanc-manger, potage, fricassê) — francuskie potrawy. [przypis redakcyjny]

bóg, co włada w kyllenejskim jarze — Hermes, syn Zeusa i Mai, urodzony na szczytach góry Kyllene w Arkadii. [przypis redakcyjny]

Bóg klęsk — Ares, który tu występuje jako bóstwo dżumy. [przypis redakcyjny]

Bóg nieznany — takiemu bogowi (Ignoto deo), nieznanemu, lecz pomimo to czczonemu, wystawiono ołtarz w Atenach. „Co tedy, nie znając, chwalicie, to ja wam opowiadam”, rzekł Ateńczykom św. Paweł (por. Dzieje Apostolskie XVII, 23). [przypis redakcyjny]

bóg ogniem zionący — demon zarazy, dzierżący ognistą pochodnię, która szerzy śmierć. [przypis redakcyjny]

Bóg się rodzi — moc truchleje — początek kolędy Franciszka Karpińskiego (1741–1825). [przypis redakcyjny]

Bóg wiara, ufność szabla — skróty zam.: wiara (nadzieja zwycięstwa) w Bogu, ufność w szabli oto hasła. [przypis redakcyjny]

Bóg wysadzi tę ziemią, jak on swą redutę — opinia o wysadzeniu reduty nr 54 przez Ordona była długo kwestią bezsporną. Pierwszą rysą w tym rycerskim rapsodzie było zjawienie się żywego Ordona, który po długiej tułaczce na obczyźnie zjawił się w kraju i począł sam pogłoski o swym czynie i zgonie prostować i za każdym razem szczegóły odmiennie przedstawiać. Skrupulatne badania K. Bartoszewicza, oparte tak na sprzecznościach wynurzeń Ordona, jak na zeznaniach gen. Mierosławskiego (Bitwa warszawska, Poznań 1887), a wreszcie na kategorycznym stwierdzeniu gen. Lewińskiego, zastępcy szefa sztabu, gen. Prądzyńskiego, zdegradowały ostatecznie Ordona z roli „patrona szańców”. Okazało się, że „gdy nieprzyjaciel wdarł się do reduty nr 54, kapitan piechoty Nowosielski wysadził ją w powietrze wraz z majorem, kilku oficerami i mnóstwem żołnierstwa rosyjskiego naturalnie, i że sam padł ofiarą swego bohaterstwa. Stwierdzenie tego faktu przez uczestniczącego w tej walce jenerała, akcentowane w jego Pamiętnikach z całą powagą i tą intencją, by położyć kres „okrutnej pomyłce”, wydzierającej „umarłemu pięknych i wielkich poświęceń zasługę”, przekreśla ostatecznie lwią część ordonowskiej legendy, odbierając jej najszczytniejszy moment: bohaterstwo dobrowolnej śmierci na straconej placówce (Bartoszewicz, Legenda o Ordonie, „Tygodnik Ilustrowany”, r. 1912, nr 46, s. 955; Bełza, Ordon czy Mickiewicz, „Kurier Warszawski”, 1911 r., nr 327; Dybowski, Drobne sprostowania o reducie Ordona, „Kurier Lwowski” 1917 r.). [przypis redakcyjny]

Bóstwo jest przyczyną wsobną [immanentną] wszechrzeczy, nie zaś wysobną [transcendentną] — Por. List 73 (dawniej 21) § 2. [przypis redakcyjny]

bobak — gryzoń blisko spokrewniony ze świstakiem. [przypis redakcyjny]

bobki — dziś popr. forma N.lp „bobkami”, tj. laurem, wawrzynem. [przypis redakcyjny]

bob (pot.) — szyling; [moneta w dawnej Anglii; red. WL]. [przypis redakcyjny]

bobrować (daw.) — brodzić w wodzie albo grzęznąć w błocie jak bóbr. [przypis redakcyjny]

Bobry — tj. Teodor Bóbr-Piotrowicki z żoną Joanną i z dwiema córeczkami. [przypis redakcyjny]

boćwina a. botwina — liście buraczane. [przypis redakcyjny]

boćwina — potrawa z liści i łodyg buraczanych, tu uznawana za sztandarowe danie kuchni litewskiej. [przypis redakcyjny]

Boćwinkowie — obelżywe przezwisko Litwinów; boćwina: potrawa z liści buraczanych i młodych zawiązków bulw. [przypis redakcyjny]

bo chcesz się oszukać — słowa dodane przez Czubka na podstawie rękopisu. [przypis redakcyjny]

Bochryń — m-ko na Rusi nad Horyniem, na północ od Ostroga. [przypis redakcyjny]

boczyć — tu: ustępować na bok. [przypis redakcyjny]

Bodą lenistwo słowami (…) sycylijski piękny ląd postrzegli — Tu następują przykłady złych następstw lenistwa duchowego. Żydzi, którzy po przejściu Morza Czerwonego wymarli wszyscy aż do Jozuego i Kaleba, nim doszli do ziemi obiecanej, za karę lenistwa w wypełnieniu przykazań bożych. Przykład drugi. Trojanie, którzy zmęczeni trudami, jakie wycierpieli pod przewodnictwem Eneasza, opuściwszy swojego wodza, sami w Sycylii pozostali. [przypis redakcyjny]

Bodaj ci złe dni (starop.) — Bodaj (pierwotne: „Bóg daj”) ci się źle powodziło! [przypis redakcyjny]

bodajżebych (starop.) — pochodzi od: Bóg daj, żebym, czyli: daj Boże, żebym. [przypis redakcyjny]

bodiak (z ukr.) — roślina kolczasta [rodzaj wielkich krzaków ostu]. [przypis redakcyjny]

bodnia — duża drewniana beczka; od jej nazwy pochodzi określenie zawodu osoby zajmującej się wyrobem takich i podobnych naczyń, bednarza. [przypis redakcyjny]

Bodzolo — Fryderyk Gonzaga, tak nazwany od zamku Bozolo pomiędzy Kremoną a Mantuą, słynny wojownik. [przypis redakcyjny]

Böcklin Arnold (1827–1901) — malarz szwajcarski, zażywający kultu w epoce Młodej Polski. [przypis redakcyjny]

Börne Ludwik (1786–1837) — wybitny demokratyczny poeta i krytyk niemiecki. [przypis redakcyjny]

Boekan — miasto na wyspie w Zatoce Perskiej. [przypis redakcyjny]

Boemund — syn księcia Apulii, Guiskarda, władca Antiochii w 1111 r. [przypis redakcyjny]

boga, co niebem się opiekuje — tekst łaciński pomylony, może brzmiał: co dwór niebieski zamieszkuje. [przypis redakcyjny]

bogactwo w ziemi — echo teorii ekonomicznej „fizjokratów” (Quesnay, w Polsce Popławski, Stroynowski i in.). [przypis redakcyjny]

bogate i złote żołędzie — rodowy herb papieża Juliusza II był dąb ze złotymi żołędziami. [przypis redakcyjny]

Bogatszą charakterystykę „bogini” odnajdujemy w nieukończonej satyrze, ogłoszonej przez L. Bernackiego w krytycznym wydaniu satyr i listów (s. 232–233): „Dla wdzięków bojaźliwa, a dla mody chora, / Jęczy, wzdycha wsparta na sofach piękna Leonora [!]. / Jęczy, wzdycha, niesyta szczęściem, nowych zysków łaknie [!], / W tym, co tylko mieć może, a ma, czegoś braknie. / Im więcej zgromadziła, tym bardziej ubywa, / Piękna, młoda, dostatnia, przecież nieszczęśliwa. / Gdzie jest — nudno, gdzie nie jest — tam miłe momenta. / Więc tam leci, gdzie pragnie; doszła — niekontenta. / Skąd nudność? Zbyt myśl wzniosła, zbyt się umysł żarzy, / Co usłyszy, co zoczy — mniej, niż sobie marzy. / Świat szczupły na te głowy, dopieroż kraj cały! [przypis redakcyjny]

Bogdaj ów czas szczęśliwy… — aluzja do panowania Sasów, a szczególnie Augusta II, który urządzał orgie pijackie w czasie rozjazdów po kraju dla skaptowania sobie stronników w czasie walki o tron ze Stanisławem Leszczyńskim. [przypis redakcyjny]

Bogdaj — w rękopisie mylnie Bogdy. [przypis redakcyjny]

Bo gdzie pieniądz — na marginesie wariant: W kim łakomstwo… [przypis redakcyjny]

bogini — Artemida, gr. bogini łowów, zwierząt, lasów; w mit. rzym. utożsamiana z Dianą. [przypis redakcyjny]

bogini o trzech obliczach — dziewicza bogini: Diana, utożsamiana z Hekate (łac. Tergeminamque Hecaten, tria virginis ora Dianae). [przypis redakcyjny]

Bogów i bohatyrów — pająków siedliska — tj. zwaliska bogów i bohatyrów, a siedliska pająków. [przypis redakcyjny]

Bogowie biesiadujący przy radzieIliada, IV, 1–4. [przypis redakcyjny]

bogowie i wysocy, i niscy — tj. bogowie niebiańscy, olimpijscy i bogowie podziemni, Hadesu. [przypis redakcyjny]

Bogowi (starop. forma) — 3 przypadek [tj. C.] lp, zamiast: Bogu, forma analogiczna do: syn, synowi, dom, domowi. [przypis redakcyjny]

Bogusław — miasto na środkowej Ukrainie, położone ok. 100 km na południe od Kijowa, nad rzeką Roś. [przypis redakcyjny]

Bohaterem tej fraszki jest Piotr Rojzjusz (właśc.: Ruiz de Moroszm, 1571) — z pochodzenia Hiszpan, uczony humanista, poeta i pisarz łaciński, w latach 1541–1550 profesor prawa na Uniwersytecie Krakowskim, dworzanin i doradca prawny Zygmunta Augusta. [przypis redakcyjny]

bohater Gama — Vasco de Gama, portugalski odkrywca drogi do Indji Wschodnich. [przypis redakcyjny]

bohater w zbrojej — bohater w zbroi, rycerz; w postaci Zawiszy Czarnego objawi się Poecie w akcie II. Kazimierz Przerwa-Tetmajer pisał w 1900 r. poemat dramatyczny Zawisza Czarny, który teatr krakowski wystawił w lutym 1901 r. [przypis redakcyjny]

bohato (z ukr. bahato) — dużo, wiele. [przypis redakcyjny]

Bohatyra (…) jadąc — zamiast: jadącego. [przypis redakcyjny]

bohatyr daleko wsławiony — Rugier, jeden z pierwszych bohaterów naszej epopei, praojciec książąt Esteńskich. Bojardo wyprowadza jego ród aż z Troi, od syna Hektorowego, Astyanaksa, który nie zginął, jak chcą podania greckie, lecz schronił się na Sycylię i tam pojąwszy za żonę królową Syrakuz, miał z nią syna Polidora; od tego pochodzą Konstans, praojciec Karola Wielkiego i Klodwig, którego potomkiem był Rugier, pan na Reggio (Rysa) w Kalabryi. Pojął on za żonę Galacyellę, córkę Agolanta, lecz zginął z ręki własnego brata, Beltrama, który chciał również i bratową zgładzić; ta zdołała się jednak ocalić ucieczką do Afryki, gdzie powiła bliźnięta: naszego bohatera, Rugiera, i Marfizę, również jednę z wybitniejszych postaci poematu. [przypis redakcyjny]

bohatyrów przesławnych onego / Dawniejszego zakonu — poeta ma na myśli zakon „Okrągłego Stołu”, założony za poradą Merlina przez starego króla brytyjskiego, Utra Pandragona, a odnowiony przez syna jego, Artura. [przypis redakcyjny]

Boh — fleuve qui traverse l'Ukraine et se jette dans la mer Noire, a l'ouest de l'embouchure du Dniepr. [przypis redakcyjny]

Bohun, Jurko — postać wzorowana na pułkowniku kozackim, Iwanie Fedorowiczu Bohunie (ok. 1608–1664), jednym z przywódców powstania Chmielnickiego. [przypis redakcyjny]

Bohu nurty — Bóg, znajoma rzeka na Ukrainie. [przypis redakcyjny]

Bohusław a. Bogusław — miasto na środkowej Ukrainie, położone ok. 100 km na południe od Kijowa, nad rzeką Roś. [przypis redakcyjny]

Bohusz, Marian, właśc. Potocki, Józef Karol (1854–1898) — socjolog, poeta, współzałożyciel i publicysta „Głosu”, działacz Ligi Narodowej; był również nauczycielem w szkołach warszawskich; Przepadł bez wieści w r. 1898. [przypis redakcyjny]

Boh znajet, szczo budet (z ukr.) — Bóg wie, co będzie. [przypis redakcyjny]

boisko (gw.) — stodoła, szopa. [przypis redakcyjny]

bojać się (starop. forma) — bać się. [przypis redakcyjny]

bojarowie dumni — należący do dumy; radni, sejmowi. [przypis redakcyjny]

bojar putny — uboższy szlachcic litewski lub ruski, służący u bogatszego pana. [przypis redakcyjny]

bojary (ros., ukr.) — rycerz, szlachcic ruski. [przypis redakcyjny]

bojarzyn putny — uboższy szlachcic litewski lub ruski, służący u bogatszego pana. [przypis redakcyjny]

bojca (daw.) — 1. przyp. [tj. M.] lm; zwykle bojce: bodźce. [przypis redakcyjny]

bojca (daw.) — 4. przypadek [tj. B.] lm; zwykle bojce: bodźce. [przypis redakcyjny]

bojęcy się (daw.) — bojąc się. [przypis redakcyjny]

Bokana — hrabstwo Buchan w Anglii. [przypis redakcyjny]

Bokingam — hrabstwo Bukingam w Anglii. [przypis redakcyjny]

bokłag a. bukłak (starop.) — naczynie do wody. [przypis redakcyjny]

bok o bok (…) bieży — wzdłuż. [przypis redakcyjny]

bo krwi dużo — występuje tu pogląd, że rozwój świata, który „dąży ku swoim celom”, odbywa się poprzez krew. [przypis redakcyjny]