Przypisy

Stande, Stanisław Ryszard (1897–1937) — poeta i tłumacz, należący do Komunistycznej Partii Polski. [przypis edytorski]

Standpunkt (niem.) — stanowisko. [przypis edytorski]

Standrecht (niem.) — sąd doraźny, działający w przyspieszonym trybie. [przypis edytorski]

stangret — dawniej osoba powożąca końmi w bryczce lub karecie, będąca w służbie u właściciela pojazdu, ubrana w stosowną liberię (tj. rodzaj munduru). [przypis edytorski]

stangret — służący powożący końmi w bryczce, karecie. [przypis edytorski]

stangret — służący powożący końmi w bryczce, karecie. [przypis edytorski]

stangret — służący powożący końmi w bryczce, karecie. [przypis edytorski]

stangret — służący powożący końmi w bryczce, powozie lub karecie. [przypis edytorski]

stangret — woźnica, furman. [przypis edytorski]

stan — hist.: warstwa społeczna; daw.: grupa zawodowa. [przypis edytorski]

Stanhope, Hester Lady (1776–1839) — podróżniczka, pochodząca z wysokiej arystokracji brytyjskiej. [przypis edytorski]

Stanhope, Hesther (1776–1839) — brytyjska awanturniczka i podróżniczka; w 1810 wyruszyła na M. Śródziemne, przeżyła rozbicie statku, przez dwa lata podróżowała po Grecji, wyspach greckich i na Bliskim Wschodzie, w 1814 zamieszkała w Libanie; słynęła z ekscentryczności, nosiła wyłącznie męskie ubrania i paliła fajkę wodną. [przypis edytorski]

stanica (daw.) — strażnica wojskowa na terenie położonym niedaleko granicy państwa. [przypis edytorski]

staniczek (starop., zdrobn.) — mająteczek. [przypis edytorski]

staniczek — tu: zdr. od wyrazu stan. [przypis edytorski]

staniczek — zdrobn. od stanik, tu zapewne w znaczeniu: górna część sukni, od pasa do ramion (bez rękawów). [przypis edytorski]

stanieć się — skrócone od: stanie ci się. [przypis edytorski]

stanieć — skrócone od: stanie ci. [przypis edytorski]

staniech — dziś popr. forma Msc.lm: stanach. [przypis edytorski]

stanie (daw.) — starczy. [przypis edytorski]

stanie (daw.) — tu: starczy. [przypis edytorski]

stanie (daw.) — wystarczy. [przypis edytorski]

stanieli (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli stanie. [przypis edytorski]

staniem — dziś popr. forma: staniemy. [przypis edytorski]

stanie mi sił (daw.) — starczy mi sił. [przypis edytorski]

stanie się współwinnym — dziś raczej M. zam. N.: (…) współwinny. [przypis edytorski]

stanie (starop.) — oboczna forma pisowni występująca u Reja: sstanie (cz. dokonany). [przypis edytorski]

stanik (daw.) — górna część sukni od ramion do pasa (bez rękawów). [przypis edytorski]

stanik (daw.) — gorset; górna część sukni od ramion do pasa (bez rękawów). [przypis edytorski]

stanik (daw.) — gorset. [przypis edytorski]

stanik — górna części sukienki. [przypis edytorski]

staniol — kolorowa folia aluminiowa, w którą dawniej zawijano słodycze. [przypis edytorski]

Stanisław August — Stanisław August Poniatowski (1732–1798), król Polski, ostatni władca Rzeczypospolitej Obojga Narodów. [przypis edytorski]

Stanisława Wysocka (1877–1941) — aktorka. [przypis edytorski]

Stanisław Czernik (1899–1969)— poeta, powieściopisarz, folklorysta polski pochodzenia chłopskiego, przedstawiciel autentyzmu w sztuce. [przypis edytorski]

Stanisław Dobrzański (1847–1880) — pisarz, reżyser, aktor, tłumacz; autor popularnego wodewilu Żołnierz Królowej Madagaskaru z 1879 r., wzorowanego się na farsach fr. [przypis edytorski]

Stanisławem Orzechowskim — [przypis edytorski]

Stanisław Feliks Przybyszewski (1868–1927) — pisarz, dziennikarz; ekspresjonista i dekadent, czołowy twórca Młodej Polski i autor jej estetycznego programu Confiteor z 1899; redagował „Życie” i „Zdrój”. [przypis edytorski]

Stanisław Grolicki (1892–1947) — właśc. Stanisław Grolich; aktor. [przypis edytorski]

Stanisław II August (1732–1798) — urodzony jako Stanisław Antoni Poniatowski; król Polski w latach 1764–1795, ostatni władca Rzeczypospolitej Obojga Narodów. [przypis edytorski]

Stanisław II August (1732–1798) — urodzony jako Stanisław Antoni Poniatowski; ostatni władca Rzeczypospolitej Obojga Narodów, król Polski w latach 1764–1795. [przypis edytorski]

Stanisław Janusz Sosabowski ps. „Stasinek” (1917–2000) — lekarz, uczestnik kampanii 1939, w konspiracji w SZP/ZWZ/AK, w powstaniu w stopniu porucznika dowódca oddziału dyspozycyjnego Zgrupowania „Radosław”, ranny w nocy z 4 na 5 sierpnia, utracił wzrok, po wojnie na emigracji. [przypis edytorski]

Stanisław Jaster — Pracuje w P. Z. P. w Warszawie. [przypis edytorski]

Stanisław Karnkowski — [przypis edytorski]

Stanisław Kazimierczyk (1433–1489) — święty Kościoła katolickiego, kaznodzieja krakowski. [przypis edytorski]

Stanisław Koniecpolski herbu Pobóg (1591–1646) — hetman wielki koronny, kasztelan krakowski, uważany za jednego z najwybitniejszych polskich dowódców. Brał udział w wielu walkach z Tatarami i Turkami, spędził trzy lata w niewoli w Stambule, wykupiony, był głównodowodzącym w wojnie przeciw Szwecji. Był bardzo ceniony przez króla i szlachtę, a do Kozaków odnosił się z ostentacyjną pogardą, co wywoływało ich nienawiść i szacunek jednocześnie. [przypis edytorski]

Stanisław Łomień — pseudonim Andrzeja Trzebińskiego. [przypis edytorski]

Stanisław Leopold ps. „Rafał” (1918–1944) — absolwent SGH, działacz społeczny, harcerz, podchorąży AK, uczestnik akcji „Koppe”, w powstaniu dowódca kompanii w batalionie „Parasol”, poległ 25 sierpnia. [przypis edytorski]

Stanisław Mackiewicz — wybitny publicysta i redaktor naczelny „Słowa” wileńskiego, z którym współpracował Pruszyński. [przypis edytorski]

Stanisław Mikołajczyk (1901–1966) — polski polityk, przywódca PSL, w latach 1943–1944 premier Rządu Polskiego na Uchodźstwie, w sierpniu 1944 r. bezskutecznie zabiegał u Stalina o pomoc dla powstańców warszawskich, po wojnie wicepremier Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, zagrożony aresztowaniem wyemigrował w 1947. [przypis edytorski]

Stanisławów a. Iwano-Frankiwsk — miasto w zachodniej części Ukrainy. [przypis edytorski]

Stanisławów — dziś: Iwano-Frankiwsk (ukr. Івано-Франківськ), miasto w zach. Ukrainie, na przedgórzu Karpat, założone w 1662 r. na miejscu wsi Zabłotowo, na terenie włączonym w XIV w. do Królestwa Polskiego, od 1772 r. znalazło się w zaborze austriackim, w 1801 roku odkupione od rodziny Potockich przez rząd austriacki. [przypis edytorski]

Stanisławów — obecnie Iwano-Frankiwsk, miasto na terenie Ukrainy. [przypis edytorski]

Stanisławów — obecnie Iwanofrankiwsk, miasto na terenie Ukrainy. [przypis edytorski]

Stanisław Święty, właśc. Stanisław ze Szczepanowa (ok. 1030–1079) — biskup krakowski za czasów Bolesława II Śmiałego, skazany na śmierć przez tego króla za zdradę; święty Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]

Stanisław Sierosławski (1877–1941) — prozaik, poeta, dziennikarz, tłumacz, członek krakowskiej cyganerii skupionej wokół Stanisława Przybyszewskiego. [przypis edytorski]

Stanisław Skalski (1915–2004) — polski pilot wojskowy, od 1935 r. w Wojsku Polskim, najlepszy polski as myśliwski II wojny światowej (18 i 11/12 zestrzelenia), w 1947 r. powrócił z Wielkiej Brytanii do Polski, gdzie przyjęto go do Ludowego Wojska Polskiego, więziony w latach 1948–1956, od 1956 do 1972 r. ponownie w wojsku, po 1989 r. polityk. [przypis edytorski]

Stanisław Skibniewski ps. „Cubryna” (1901–1958) — oficer rezerwy WP, od 1937 zastępca dyrektora naczelnego Elektrowni Warszawskiej, od 1942 dyrektor, w powstaniu w stopniu kapitana dowodził Zgrupowaniem Użyteczności Publicznej WSOP „Elektrownia”. [przypis edytorski]

Stanisławski, Jan (1860–1907) — malarz, pejzażysta epoki modernizmu. [przypis edytorski]

Stanisławski, Jan (1860–1907) — malarz, przedstawiciel modernizmu, wykładowca Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. [przypis edytorski]

Stanisławski, Jan (1860–1907) — malarz, wykładowca krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. [przypis edytorski]

Stanisławski, Jan (1860–1907) — polski malarz-pejzażysta, profesor krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, założyciel stowarzyszenia artystycznego „Sztuka”. [przypis edytorski]

Stanisławski, Jan Grzegorz (1860–1907) — malarz, profesor krakowskiej ASP, jeden z założycieli Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”; tworzył głównie nastrojowe, impresjonistyczne pejzaże. [przypis edytorski]

Stanisław Tarnowski (1837–1917) — historyk literatury, krytyk literacki, rektor Uniwersytetu Jagielońskiego, prezes Polskiej Akademii Umiejętności. [przypis edytorski]

Stanisław Trembecki herbu Prus (1739–1812) — poeta, szambelan królewski, członek Towarzystwa Przyjaciół Nauk, współtwórca klasycyzmu stanisławowskiego; pisał bajki, wiersze libertyńskie, poematy opisowe (np. Powązki, Sofiówka), stworzył komedię Syn marnotrawny według Woltera. [przypis edytorski]

Stanisław Żółkiewski (1547–1620) — późniejszy hetman wielki koronny, zwycięski wódz wielu wojen, zdobywca Moskwy, zginął w bitwie z Turkami pod Cecorą. Pradziad króla Jana III Sobieskiego. [przypis edytorski]

Stanisław ze Skarbimierza — (ok. 1365–1431), pierwszy rektor Akademii Krakowskiej, wybitny kaznodzieja. [przypis edytorski]

Stanisław ze Szczepanowa (ok. 1030–1079) — polski duchowny, biskup krakowski, męczennik, święty Kościoła katolickiego i patron Polski; został skazany na śmierć przez króla Bolesława II Śmiałego. [przypis edytorski]

Stankiewicz, Nikołaj (1813–1840) — rosyjski myśliciel, poeta; w 1831 zorganizował stowarzyszenie literacko-filozoficzne skupiające przedstawicieli inteligencji szlacheckiej, znane jako kółko Stankiewicza. [przypis edytorski]

Stanley, Henry Morton (1841–1904) — właśc. John Rowlands, walijski dziennikarz, korespondent, pisarz, żołnierz, administrator kolonialny i badacz. [przypis edytorski]

Stanley Henry Morton, właśc. John Rowlands (1841–1904) — pisarz, dziennikarz, badacz Afryki. Brał udział m.in. w krwawej kolonizacji Kongo. [przypis edytorski]

Stanley, Henry właśc. John Rowlands (1841–1904) — amerykański dziennikarz i korespondent pochodzenia walijskiego, badacz Afryki; jako reporter gazety „New York Herald” w 1871 wsławił się wyprawą na poszukiwanie zaginionego misjonarza i badacza Afryki, doktora Davida Livingstone'a. [przypis edytorski]

Stanny, Janusz (1932–2014) — rysownik, grafik, ilustrator, autor plakatów, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. [przypis edytorski]

stanowczem — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: stanowczym. [przypis edytorski]

stanowiący — tu: ustanawiający. [przypis edytorski]

stanowić przełożonych — tu: ustanawiać. [przypis edytorski]

stanowić (starop.) — zatrzymywać. [przypis edytorski]

stanowienie — postanowienie, prawo. [przypis edytorski]

stanowienie (starop.) — umacnianie. [przypis edytorski]

stanowienie (zootechn.) — dopuszczanie samca zwierząt gospodarskich do samicy w celach rozpłodowych. [przypis edytorski]

stanowi mu bieg (starop.) — zatrzymuje go w biegu. [przypis edytorski]

stanowniczych i włodarzy — w oryg. łac. vastandiones et villicos; w innym tłum.: włodarzy i rządców. [przypis edytorski]

stanowy, właśc. prystaw stanowy (z ros.) — okręgowy urzędnik policji w Rosji carskiej, sprawował władzę nad stanem, okręgiem policyjno-administracyjnym złożonym z kilku gmin; 2–3 stany tworzyły powiat (ujezd). [przypis edytorski]

stanowy (z ros. пристав становой) — okręgowy urzędnik policji w Rosji carskiej, sprawował władzę nad stanem (ros. стан), okręgiem policyjno-administracyjnym złożonym z kilku gmin; 2–3 stany tworzyły powiat (ros. уезд). [przypis edytorski]

stan somnambuliczny — stan hipnozy. [przypis edytorski]

stan (starop.) — stanowisko; w takim stanie: na takim stanowisku. [przypis edytorski]

stan — talia. [przypis edytorski]

stante pede (łac.) — bezzwłocznie, natychmiast. [przypis edytorski]

stante pede (łac.) — na jednej nodze, tj. natychmiast. [przypis edytorski]

stante pede (łac.) — natychmiast (dosł.: na jednej nodze). [przypis edytorski]

stan trzeci — w przedrewolucyjnej Francji ogół ludzi wolnych, niezaliczających się do szlachty ani kleru. [przypis edytorski]

stan trzeci — w Rzeczpospolitej szlacheckiej: mieszczaństwo. [przypis edytorski]

stan — tu: państwo. [przypis edytorski]

stanu (daw.) — państwo. [przypis edytorski]

Stany — chodzi tu zapewne o obie izby parlamentu (w rodzaju fr. Stanów Generalnych, les états généraux, zgromadzenia reprezentującego wszystkie stany społeczne); w oryg. mowa jest jedynie ogólnie o konieczności naprawy prawodawstwa krajowego w celu zapobieżenia przestępstwom popełnianym przez osły („kept my aunt indignantly declaiming to Mr. Dick about her determination to appeal for redress to the laws of her country, and to bring actions for trespass against the whole donkey proprietorship of Dover”). [przypis edytorski]

stany — dziś popr. forma N. lm: stanami. [przypis edytorski]

Stany Generalne — (fr. États-Généraux) zgromadzenie reprezentujące przedstawicieli 3 stanów Francji: szlachty, duchowieństwa i stanu trzeciego; doradczy organ króla, głównie w sprawach podatkowych. [przypis edytorski]

Stany Generalne (fr. les États Généraux) — zgromadzenie reprezentujące trzy stany społeczne we Francji przedrewolucyjnej: szlachtę, duchowieństwo i stan trzeci (tj. resztę społeczeństwa, w rzeczywistości burżuazję); były zwoływane jako służące królowi ciało doradcze, zwł. przy ustalaniu podatków. [przypis edytorski]

stany prowincjonalne — regionalne zgromadzenia stanowe, organy lokalne, reprezentujące stany społeczne; w absolutystycznej Francji nazwa parlamentu prowincjonalnego (fr. états provinciaux). [przypis edytorski]

Stany — tu: dawny szwedzki parlament stanowy, Ståndsriksdagen, w którym zasiadali przedstawiciele czterech stanów królestwa: duchowieństwa, szlachty, mieszczaństwa i chłopów. [przypis edytorski]