Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | czeski | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | holenderski | ironicznie | łacina, łacińskie | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7716 przypisów.
czemu wołacie: niepodległość? — τί σεμνύνετε τὴν ἐλευθερίαν. [przypis tłumacza]
czemu wśród mieszczaństwa nie miałby się znaleźć żeński Samuel Bernard lub Lagrange — Stendhal ma zapewne na myśli zasłużonego dla monarchii francuskiej finansistę Samuela Bernard, któremu Ludwik XIV nadał szlachectwo, a Ludwik XV mianował go radcą stanu, oraz Józefa Ludwika de Lagrange, współczesnego sobie wybitnego matematyka. [przypis redakcyjny]
Czemuż choć jednej strzały nie mieli w kołczanie,/ Coby jadem jaszczurki utkwiła się w ranie. — „Tatarzy strzały swe jadem jaszczurczym napuszczają”. Paszkowski, Dzieje tureckie, kar. 15, patrz Słownik Lindego, pod wyrazem „jaszczurka”. Nie znalazłszy bowiem tej książki w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego, nie byłem w sposobności sprawdzenia tego wypisu [Marcin Paszkowski, tłumacz dzieła Gwagnina na język polski oraz poeta okolicznościowy i autor poematów historycznych, między innymi jednego pod tytułem: Dzieie Tureckie y utarczki Kozackie z Tatary. Tudziesz też o narodzie, obrzędziech, nabożeństwie, gospodarstwie etc. tych pogan. Kraków, 1615 in 4°. Tam na str. 14. opisując „broń tatarską na wojnie” wymienia Paszkowski także „Y Saydak pełno strzały iadem napuszczony” i dodaje: „O czym Naso poeta on Rzymianin sławny/ Tam mieszkając napisał, bo był świadek iawny./ Hostibus in mediis, interque pericula versor,/ Tanquam cum Patria pax sit adempta mihi,/ Qui mortis saevo geminent ut vulnere causas,/ Omnia vipereo spicula felle linunt”./ (Lib. 1 de Ponto.), (Co się na polski ięzyk tak wyłożyć może: „W przyśrzodku nieprzyjaciół, y między Pogany/ Mieszkam iakbym z oyczyzny wiecznie był wygnany./ Którzy przyczyny śmierci sowite zmyślaią,/ A strzały swe iaszczurczym iadem napuszczaią”; nie byłem w sposobności — zam.: nie miałem sposobności; J. U.]. [przypis autorski]
Czemuż do więzienia — Zakończeniu temu, jak w ogóle wielu zakończeniom Moliera, zarzucano sztuczność. Objaśniając Skąpca wspominałem, iż często takie sztuczne zakończenie wynika z tematu, który dramat wtłacza w ramy komedii. Ale tu słusznie zauważono, że było to jedynie możliwe zakończenie komedii, jedyne, które daje widzowi zadowolenie. Wady, głupstwa wystarczy skarcić śmiechem, ale skarać zbrodnię, niegodziwość, i to taką, może tylko władza. Molier pokazał ruinę, do jakiej może doprowadzić dom intryga obłudnika; doprowadził Orgona i jego rodzinę na samą krawędź przepaści, w którą w rzeczywistości stoczyliby się bez ratunku; obecnie kończy rzecz szczęśliwie, nie chcąc zasmucać widza. Czy to zakończenie było takim pierwotnie, czy dopiero powstało potem, w czasie walki o Tartufa i zrodziło się częścią z wdzięczności dla króla, częścią, aby go niejako wciągnąć do wspólnictwa, nie wiadomo. Kiedy grywano Tartufa w czasie Rewolucji Francuskiej, zmieniono w tej tyradzie „króla” na „prawo” i w ogóle całą komedię przerobiono w tym duchu. [przypis tłumacza]
Czemużem nie walczył / W bitwie morskiej — mowa o bitwie pod Arginuzami 406 r., stoczonej przed kilku miesiącami; Ateńczycy, wycieńczeni już blisko 30-letnią walką, uzbroili niewolników, nadając im wolność. [przypis tłumacza]
czemużem (…) pragła — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czemuż pragnęłam. [przypis edytorski]
czemuż — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]
Czemuż nie kupią sobie biszkoptów? — bardziej znane w wersji „Niech jedzą ciastka” (fr. Qu'ils mangent de la brioche), przypisywane Marii Antoninie (1775–1793), królowej Francji, żonie Ludwika XVI. [przypis edytorski]
Czemuż więc nie zastanowimy się naprzód, co jest obowiązkiem patrioty? — uwagi o metodzie Sokratesa: w dyskusji należy wyjść od określenia pojęć (definicji). Tu więc: co to znaczy patriota? [przypis tłumacza]
czem wytrzeźwiwszy się — dzięki czemu wytrzeźwiwszy się. [przypis edytorski]
czemże (daw.) — czymże. [przypis edytorski]
czemże — daw. forma N. i Msc. lp zaimków r.n.; dziś tożsama z r.m.: czym, czymże. [przypis edytorski]
czemże — daw. forma N. i Msc. zaimków r.n.; dziś końcówka tożsama z r.m.: czym, czymże. [przypis edytorski]
czepeczek (daw.) — zdr. czepek; kobiece nakrycie głowy noszone dawniej przez mężatki i wdowy, dzisiaj zachowane w niektórych strojach ludowych. [przypis edytorski]
czepeczkę — dziś: czapeczkę a. czepeczek. [przypis edytorski]
czepiec — daw. nakrycie głowy kobiety zamężnej; czepiec małżeński zakładano pannie młodej podczas weselnego obrzędu oczepin. [przypis edytorski]
czepiec — daw. nakrycie głowy kobiety zamężnej. [przypis edytorski]
Czepiec — jedna z postaci, mających (wraz z nazwiskiem) prawzór w rzeczywistości. Błażej Czepiec, wówczas pisarz gminny w Bronowicach, był starostą weselnym na weselu Lucjana Rydla. Oczywiście, jak i w innych wypadkach, postać w dramacie Wyspiańskiego nie jest odtworzeniem osoby rzeczywistej, lecz konstrukcją o określonej funkcji w kompozycji utworu. [przypis redakcyjny]
czepiec — w dawnych czasach nakrycie głowy zamężnej kobiety; przylegający lub usztywniany dla uzyskania różnorodnych kształtów, zdobiony falbankami lub koronkami. [przypis edytorski]
czepiny — oczepiny, obyczaj weselny, polegający na wiązaniu pannie młodej czepca, stanowiącego symbol stanu małżeńskiego. [przypis edytorski]
czepiny — oczepiny, obyczaj weselny, polegający na wiązaniu pannie młodej czepca, stanowiącego symbol stanu małżeńskiego. [przypis redakcyjny]
czerech — drzewo będące połączeniem czereśni i wiśni. [przypis edytorski]
czerechy — czereśnie. [przypis edytorski]
czereda (daw.) — gromada, liczna grupa. [przypis edytorski]
czereda (daw.) — gromada. [przypis edytorski]
czereda — gromada, grupa. [przypis edytorski]
czereda — gromada. [przypis edytorski]
czereda — tłum. [przypis edytorski]
czereda (z ukr.) — gromada, grupa; zgraja. [przypis edytorski]
czereda (z ukr.) — trzoda, tłum. [przypis redakcyjny]
czeredź — dziś popr.: czereda. [przypis edytorski]
Czereja — miasteczko między Orszą a Borysowem. [przypis redakcyjny]
czeremcha — drzewo lub krzew o białych, odurzająco pachnących kwiatach. [przypis redakcyjny]
czeremcha — krzew lub drzewo z rodziny śliw, o silnie pachnących kwiatach. [przypis edytorski]
czeremcha — rodzaj drzewa, kwitnącego w kwietniu i w maju; drobne białe kwiatki, rosnące nie pojedynczo, ale całymi gronkami, wydzielają bardzo silny, słodki zapach. [przypis edytorski]
czere-mere w czubku — zawrót głowy. [przypis autorski]
Czeremoszski — przym. utworzony od nazwy rzeki Czeremosz, która w latach 1919–1939 stanowiła granicę między Polską a Rumunią. [przypis edytorski]
czerep — czaszka, głowa. [przypis edytorski]
czerep — czaszka. [przypis edytorski]
czerepek (daw.) — naczynie gliniane kiepskiej jakości a. potłuczone. [przypis edytorski]
czerep — głowa, czaszka; „czerep rubaszny” stanowi metaforyczną aluzję do stylu bycia polskiej szlachty: rubasznego, a więc bezceremonialnego, prostego (czy wręcz prostackiego), swobodnego i poufale żartobliwego, niepoważnego. [przypis edytorski]
czerep — głowa, czaszka. [przypis edytorski]
czerepiany — gliniany. [przypis autorski]
czerep — skorupa stłuczonego naczynia. [przypis edytorski]
czerep — tu: gliniana skorupa. [przypis edytorski]
czerep — tu: gliniana skorupa; w staroż. Grecji jako materiału piśmienniczego do sporządzania krótkich notatek używano skorupek naczyń ceramicznych. [przypis edytorski]
czerep — tu: skorupa. [przypis edytorski]
czerep — tu: skorupy rozbitego garnka (w innym znaczeniu: pot. łeb, głowa). [przypis edytorski]
czerepy — tu: skorupy, kawałki potłuczonych naczyń. [przypis edytorski]
czeresien (poet.) — czereśni. [przypis edytorski]
(Czeresz) — wymowa węgierska nazwisk podana w nawiasie. [przypis redakcyjny]
czerezwyczajka (pot., z ros.) — potoczna nazwa policji politycznej w Rosji Radzieckiej w latach 1917–1922, utworzona od części oficjalnej nazwy: Wsierossijskaja czriezwyczajnaja komissija po bor'bie s kontrriewolucyjej i sabotażom (Ogólnorosyjska Nadzwyczajna Komisja do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem). [przypis edytorski]
czerezwyczajka — rozwinięcie ros. akronimu CzeKa: Czriezwyczajnaja Komisja, tzn. komisja nadzwyczajna (pełna nazwa: Wsierossijskaja czriezwyczajnaja komissija po bor'bie s kontrriewolucyjej i sabotażom, czyli: Wszechrosyjska Komisja Nadzwyczajna do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem); był to organ władzy w Związku Radzieckim powołany, by chronić bezpieczeństwo państwa, w istocie odpowiedzialny za represje polityczne i zbrodnie rządu bolszewickiego. Czerezwyczajka brutalnie zwalczała przeciwników politycznych określanych mianem „wrogów ludu”, przedstawicieli ziemiaństwa i przemysłowców (osoby „obce klasowo”) oraz duchowieństwo. W latach 1917–1926 na czele CzeKa stał Feliks Dzierżyński (1877–1926), odpowiedzialny za szczególnie krwawy terror. [przypis edytorski]
czerezwyczajka (z ros.) — policja polityczna w Związku Radzieckim. [przypis edytorski]
czerezwyczajkowy — w stylu właściwym radzieckiej policji politycznej; przymiotnik od: czerezwyczajka, pot. rozwinięcie ros. akronimu CzeKa: Czriezwyczajnaja Komisja, tzn. komisja nadzwyczajna (pełna nazwa: Wsierossijskaja czriezwyczajnaja komissija po bor'bie s kontrriewolucyjej i sabotażom, czyli: Wszechrosyjska Komisja Nadzwyczajna do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem); był to organ władzy w Związku Radzieckim powołany, by chronić bezpieczeństwo państwa, w istocie odpowiedzialny za represje polityczne i zbrodnie rządu bolszewickiego. Czerezwyczajka brutalnie zwalczała przeciwników politycznych określanych mianem „wrogów ludu”, przedstawicieli ziemiaństwa i przemysłowców (osoby „obce klasowo”) oraz duchowieństwo. W latach 1917–1926 na czele CzeKa stał Feliks Dzierżyński (1877–1926), odpowiedzialny za szczególnie krwawy terror. [przypis edytorski]
Czerkaski, Jakow Kudeniekowicz (zm. 1665) — Uruskan-Murza, zmienił imię po chrzcie, kniaź, dowódca ros. w czasie wojny polsko-rosyjskiej 1654–1667; zginął pod Mohylewem. [przypis redakcyjny]
czerkaski — z Czerkas; Czerkasy — miasto nad Dnieprem, położone ok. 60 km na północ od Czehrynia. [przypis redakcyjny]
Czerkasski, Władimir Aleksiejewicz (1824–1787) — rosyjski działacz państwowy, w 1858–60 członek komisji badającej sytuację chłopów w związku z przygotowywaniem do reformy uwłaszczeniowej w Rosji; w 1863–66 dyrektor naczelny Rządowej Komisji Spraw Wewnętrznych w Królestwie Polskim, uczestniczył w opracowaniu przepisów uwłaszczeniowych. [przypis edytorski]
Czerkasy — miasto nad Dnieprem, ok. 200 km na płd. wsch. od Kijowa. [przypis edytorski]
Czerkasy — miasto nad Dnieprem, położone ok. 60 km na północ od Czehrynia. [przypis redakcyjny]
Czerkasy — miasto na prawym brzegu Dniepru, położone ok. 100 km na południowy zachód od Łubniów. [przypis redakcyjny]
Czerkasy — miasto na prawym brzegu środkowego Dniepru, położone ok. 200 km na płd. wschód od Kijowa. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Czerkiesi — grupa etniczna z płn-zach. Kaukazu, od 1763 walczyli przeciwko Imperium Rosyjskiemu, usiłującemu podporządkować sobie Kaukaz; w 1864 pokonani, padli ofiarą czystek etnicznych i zostali przesiedleni ze swoich terenów, w większości deportowani do Turcji, część na inne tereny Rosji. [przypis edytorski]
Czerkiesi — grupa etniczna z płn-zach. Kaukazu, od 1763 walczyli przeciwko Imperium Rosyjskiemu, usiłującemu podporządkować sobie Kaukaz; w 1864 pokonani, padli ofiarą czystek etnicznych i zostali przesiedleni ze swoich terenów, w większości deportowani do Imperium Osmańskiego, część na inne tereny Rosji. [przypis edytorski]
Czerkiesi — grupa etniczna z płn.-zach. Kaukazu. [przypis edytorski]
Czerkieski — kobiety czerkieskie; Czerkiesi: w krajach Bliskiego Wschodu określenie potomków górali kaukaskich, którzy opuścili Kaukaz po podboju ros. w 2. poł. XIX w. [przypis edytorski]
czerń — biedota kozacka. [przypis redakcyjny]
czerń — biedota. [przypis redakcyjny]
czerń — chłopstwo. [przypis edytorski]
czerń — chłopstwo. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
czerńcy — mnisi prawosławni. [przypis edytorski]
czerń (daw.) — lud. [przypis edytorski]
czerń (daw.) — lud, tłum. [przypis edytorski]
czerń (daw., pogardl.) — motłoch, pospólstwo. [przypis edytorski]
czerń (daw., pogardl.) — tłum. [przypis edytorski]
czerń (daw., pogardl.) — tłuszcza, gawiedź, hołota. [przypis edytorski]
czerń (daw., pogardl.) — tłuszcza, hołota. [przypis edytorski]
czerń (daw.) — pospólstwo, plebs. [przypis edytorski]
czerń (daw.) — tłum, pospólstwo. [przypis edytorski]
czerń (daw.) — tłuszcza, gawiedź, hołota. [przypis edytorski]
czerń (pogardl.) — tłum, motłoch. [przypis edytorski]
czerń — tłum, chłopstwo. [przypis edytorski]
czerń — tłum, gawiedź. [przypis edytorski]
czerń — tłum, motłoch. [przypis edytorski]
czerń — tu: biedota, lud, chłopstwo. [przypis edytorski]
czerń — tu: chłopstwo. [przypis redakcyjny]
czerń (tu daw.) — groźny tłum; pejoratywne określenie pospólstwa, biednej ludności Ukrainy w XVII–XVIII w., jako ludzi nieokrzesanych i skłonnych do buntów i okrucieństw. [przypis edytorski]
czerń (tu daw.) — tłumy ludzi niskiego stanu, biedota, chłopstwo. [przypis edytorski]
czerń — tu: dzicz. [przypis edytorski]
czerń — tu: pospólstwo. [przypis edytorski]
czerń — tu: tłum, biedota. [przypis redakcyjny]
czerń — tu: tłum, hołota. [przypis edytorski]
czerń — tu: tłum. [przypis edytorski]
czerniący kogo — dziś: oczerniający kogo. [przypis edytorski]
Czerniaków, Adam (1880–1942) — inżynier, przed wojną m.in. radny warszawski, w jej trakcie prezes Rady Żydowskiej, popularnie zwanej Gminą, w okupowanej Warszawie. Organizator życia w warszawskim getcie, m. in. pomocy społecznej, nielubiany jednak przez mieszkańców, zarzucających mu uległość wobec Niemców. Popełnił samobójstwo 23 lipca 1942, wiedząc że rozpoczęta przez Niemców akcja wysiedleńcza prowadzi do likwidacji getta. W liście do żony pisał: „Żądają ode mnie, abym własnymi rękami mordował dzieci mego narodu, nie pozostaje mi nic innego jak umrzeć”. Pisał Dziennik getta warszawskiego, opublikowany w roku 1972 („Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1972, nr 3/4). Wiersz wykorzystuje fakt, że nazwisko Czerniaków” brzmi tak samo jak nazwa warszawskiej dzielnicy. [przypis edytorski]
czerniawa (daw.) — czerń, tłum. [przypis edytorski]
czernić — dziś popr.: oczerniać. [przypis edytorski]
czernić — oczerniać. [przypis edytorski]
czernić — oczerniać, zniesławiać. [przypis edytorski]
czernić — tu: oczerniać. [przypis edytorski]
