Przypisy

Kryszna a. Kriszna — najwyższy bóg w hinduizmie. [przypis edytorski]

Kryszna — bóg w hinduizmie; wg Bhagawadgity Najwyższa Istota i Najwyższy Bóg; zrealizował swoje boskie wcielenie (inkarnację) w rodzinie pasterskiej, w okresie dojrzałości został bohaterskim wojownikiem i nauczycielem. [przypis edytorski]

kryształ — tu: cukier. [przypis edytorski]

krysztalić — tu o wodzie: lśnić jak kryształ. [przypis edytorski]

krysztali — zamienia się w kryształ. [przypis edytorski]

kryterium dobrego smaku (por. s. s. 117 i 118) — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; w tym przypadku na odnośnych stronach znajdują się w rozdz. VI akapity: „Naturalnie, że tak radykalne (…) tak dalej” oraz: „Dysputa ta była (…) i to nigdy zupełnie”. [przypis edytorski]

Kryton — imię wiernego przyjaciela greckiego filozofa Sokratesa. [przypis edytorski]

Krytyka czystego doświadczenia — niem. Kritik der reinen Erfahrung (1889–1890), najważniejsze dzieło Richarda Avenariusa, w którym zawarł swój wykład empiriokrytycyzmu i postulat filozofii naukowej, odchodzącej od używania pojęć metafizycznych, a opierającej się na „czystym doświadczeniu”. [przypis edytorski]

Krytyka Czystego Doświadczenia — Richard Avenarius, Kritik der reinen Erfahrung, Lepizig 1888. [przypis edytorski]

Krytyka czystego rozumu (niem. Kritik der reinen Vernunft) — I wyd. 1781, II wyd. zmienione 1787; najważniejsze i najpowszechniej znane dzieło Immanuela Kanta, w którym analizuje on w sposób krytyczny pojęcia i zasady, dzięki którym rozum pracuje, nie posługując się doświadczeniem zmysłowym (empirią). [przypis edytorski]

Krytyka czystego rozumu (niem. Kritik der reinen Vernunft) — I wyd. 1781, II wyd. zmienione 1787; najważniejsze i najpowszechniej znane dzieło Immanuela Kanta, w którym analizuje on w sposób krytyczny pojęcia i zasady, dzięki którym rozum pracuje, nie posługując się doświadczeniem zmysłowym (empirią). [przypis edytorski]

Krytyka czystego rozumu (niem. Kritik der reinen Vernunft) — I wyd. 1781, II wyd. zmienione 1787; najważniejsze i najpowszechniej znane dzieło Immanuela Kanta, w którym analizuje on w sposób krytyczny pojęcia i zasady, dzięki którym rozum pracuje, nie posługując się doświadczeniem zmysłowym (empirią). [przypis edytorski]

„Krytyka” — miesięcznik społeczno-literacki i naukowy, wydawany w latach 1896–1914 w Krakowie. [przypis edytorski]

Krytyka praktycznego rozumu — jedna z trzech głównych prac krytycznej filozofii Kanta, poświęcona filozofii moralnej, wyd. w 1788; wywarła wielki wpływ na rozwój etyki. [przypis edytorski]

krytyk Nowej Reformy, Władysław Prokesch — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Mały Prokesch (rys. L. Wyczółkowski, z „Liberum Veto”). [przypis edytorski]

Krywań (2494 m n.p.m.) — szczyt w słowackich Tatrach Wysokich. [przypis edytorski]

Krywań — nazwa szczytu w Tatrach po stronie słowackiej. [przypis edytorski]

Krywań — szczyt tatrzański, obecnie na Słowacji. [przypis edytorski]

Krywań — szczyt w słowackich Tatrach Wysokich (2494 m n.p.m.). [przypis edytorski]

Krywicze — plemię wschodniosłowiańskie, zamieszkujące w średniowieczu tereny dzisiejszej Białorusi lub zach. Rosji. [przypis edytorski]

krywula właśc. krywuła — laska obrzędowa używana w obchodach kultowych i weselnych w dawnej Litwie. [przypis edytorski]

Krywult, Aleksander (1845–1903) — polski mecenas sztuki, organizował wystawy i był właścicielem galerii, w tym Salonu Sztuk Pięknych. [przypis edytorski]

kryžavonės — kryžmai sudėtos dvi virvės, jungiančios porines vadeles, kad būtų lengviau arklius valdyti. [przypis edytorski]

kryžiokai — kryžiuočiai. [przypis edytorski]

kryza — kolisty marszczony kołnierz, noszony w XVI–XVII w. [przypis edytorski]

kryza — kolisty marszczony kołnierz. [przypis edytorski]

kryzejski — związany z Kryzą, miastem w pobliżu Delf. [przypis edytorski]

kryzys agadirski a. drugi kryzys marokański (1911) — incydent militarny i dyplomatyczny między Francją a Niemcami, spowodowany rozmieszczeniem znacznych sił francuskich w głębi Maroka i wysłaniem przez Niemcy kanonierki SMS Panther do marokańskiego portu Agadir; wobec stanowczej reakcji Wielkiej Brytanii zakończony po kilku miesiącach uznaniem przez Niemcy francuskiej dominacji w Maroku oraz przekazaniem części terenów Francuskiej Afryki Równikowej na rzecz Niemiec. [przypis edytorski]

krząkać — dziś: chrząkać. [przypis edytorski]

krzak na górze Horeb — także: krzew gorejący; postać, pod którą wg Księgi Wyjścia (Wj 3–4) Bóg Jahwe objawił się Mojżeszowi na górze Synaj (inna nazwa: Horeb) i przemówił do niego, wyjaśniając znaczenie swego imienia („jestem, który jestem”) oraz oznajmiając swój zamiar wyzwolenia swego wybranego ludu z niewoli egipskiej, by wprowadzić go do Ziemi Obiecanej. [przypis edytorski]

krzcić — chrzcić, tu: nazywać dowolnie. [przypis edytorski]

krzcić (starop. forma) — chrzcić. [przypis edytorski]

Krzciciel — Chrzciciel; chodzi o św. Jana Chrzciciela. [przypis edytorski]

krzcił — dziś popr.: chrzcił. [przypis edytorski]

k'rzeczny (daw.) — odpowiedni („do rzeczy”). [przypis edytorski]

krzeczot — białozór, ptak drapieżny z rodziny sokołowatych. [przypis edytorski]

krzeczot (daw.) — sokół norweski, białozór. [przypis edytorski]

krzeczot — ptak drapieżny podobny do sokoła. [przypis edytorski]

Krzeczowski a. Krzyczewski, Stanisław (zm. 1649) — polski szlachcic i rotmistrz husarski rusińskiego pochodzenia, który w 1647 ułatwił Bohdanowi Chmielnickiemu ucieczkę na Zaporoże, a kiedy podczas powstania kozackiego w 1648 dostał się do niewoli tatarskiej, został wykupiony przez Chmielnickiego i przyłączył się do powstańców; przyjął prawosławie i został pułkownikiem kijowskim, zginął w niewoli, śmiertelnie ranny po przegranej bitwie pod Łojowem. [przypis edytorski]

Krzeczowski a. Krzyczewski, Stanisław (zm. 1649) — polski szlachcic i rotmistrz husarski rusińskiego pochodzenia, który w 1647 ułatwił Bohdanowi Chmielnickiemu ucieczkę na Zaporoże, a kiedy podczas powstania kozackiego w 1648 dostał się do niewoli tatarskiej, został wykupiony przez Chmielnickiego i przyłączył się do powstańców; przyjął prawosławie i został pułkownikiem kijowskim, zginął w niewoli, śmiertelnie ranny po przegranej bitwie pod Łojowem. [przypis edytorski]

k rzeczy (daw.) — na temat. [przypis edytorski]

krze — krzaki a. (odłamki) kry. [przypis edytorski]

Krzemienny bełt druskiennicki przedstawiamy na rysunku — nie uwzględniono rycin z wydania źródłowego. [przypis edytorski]

Krzemiński, Stanisław (1839–1912) — historyk, krytyk literacki, publicysta; członek Rządu Narodowego w powstaniu styczniowym (kilkakrotnie aresztowany, za każdym razem zwolniony z braku dowodów); pracował jako publicysta w redakcji „Kuriera Warszawskiego”, od 1869 r. w „Bluszczu”, od 1872 r. w „Kłosach”; w latach 1871–1874 wydawał „Muzeum sztuki europejskiej”; autor m.in zbioru rozpraw z zakresu historii, filozofii, historii sztuki i literatury Zarysy literackie (1895) oraz Nowe szkice literackie (1911); ideowy przeciwnik pozytywizmu, przyjaźnił się od czasów studenckich z A. Asnykiem, ale od 1887 r. zbliżył się do A. Świętochowskiego; był sekretarzem Wielkiej encyklopedii powszechnej ilustrowanej (wyd. 1890–1914, t. 1–55). [przypis edytorski]

krzepcej (daw., gw.) — mocniej, silniej. [przypis edytorski]

krzepciej (daw., gw.) — mocniej, silniej. [przypis edytorski]

krzepciej (gw.) — mocniej. [przypis edytorski]

krzepciej (gw.) — silniej, mocniej (od przym.: krzepki). [przypis edytorski]

krzepciej — silniej; por. krzepki. [przypis edytorski]

krzepciej (st. najwyższy od przysłówka: krzepko) — silniej. [przypis edytorski]

krzepciejszy — bardziej krzepki, silniejszy. [przypis edytorski]

krzepciejszy — bardziej krzepki; silniejszy. [przypis edytorski]

krzepciejszy (gw.) — silniejszy, mocniejszy (od przym.: krzepki). [przypis edytorski]

krzepić (daw.) — wzmacniać. [przypis edytorski]

krzepić się (daw.) — wzmacniać się. [przypis edytorski]

krzepić się — nabierać sił, wzmacniać się. [przypis edytorski]

krzepić się — wzmacniać się, posilać; tu: pocieszać się. [przypis edytorski]

krzepić — wzmacniać. [przypis edytorski]

krzepkich — silnych. [przypis edytorski]

krzepki (daw.) — silny, mocny. [przypis edytorski]

krzepki (daw.) — silny. [przypis edytorski]

Krzepkie Serce (Alkolom), Udręka (Fetnah), Ganem — postacie z zawartej w Księdze Tysiąca i jednej nocy opowieści o Ganemie, synu Abu Ajuba, znanym jako „niewolnik miłości”. [przypis edytorski]

krzepki — mocny. [przypis edytorski]

krzepki — mocny, silny. [przypis edytorski]

krzepki — silny. [przypis edytorski]

krzepki — silny; tu forma M. lm: krzepcy. [przypis edytorski]

krzepko (daw.) — mocno. [przypis edytorski]

krzepko — mocno, silnie. [przypis edytorski]

krzepkość (daw.) — siła. [przypis edytorski]

krzepota — krzepkość, siła. [przypis edytorski]

krzepota (neol.) — siła (od krzepki: silny). [przypis edytorski]

krzepszy (daw.) — bardziej krzepki, silniejszy. [przypis edytorski]

krzepszy (daw.) — silniejszy. [przypis edytorski]

krzepszy — dziś tylko: bardziej krzepki; silniejszy. [przypis edytorski]

krzepszy — silniejszy. [przypis edytorski]

krześcijaństwo dopiero co przyjął — w rzeczywistości Jagiełło został w dzieciństwie ochrzczony w obrządku wschodnim. [przypis edytorski]

krzesać (daw.) — wyciosywać z kamienia. [przypis edytorski]

krzesać — tu: wykonywać z kamienia. [przypis edytorski]

krzesać — wykuwać z kamienia. [przypis edytorski]

krzesanica — urwisko. [przypis edytorski]

krzesanica — urwisko skalne. [przypis edytorski]

krzesanica — urwisko skalne w górach. [przypis edytorski]

krzesanica — w ten sposób określone są w utworze wszystkie w ogóle strome szczyty; słowo nawiązuje do nazwy Krzesanica, jaką nosi szczyt w Tatrach Zachodnich, najwyższy (2123 m. n.p.m.) szczyt Czerwonych Wierchów. [przypis edytorski]

krzesany — tu: rzeźbiony. [przypis edytorski]

Krzesińska, Matylda (1872–1971) — wybitna tancerka polskiego pochodzenia, uhonorowana tytułem Primaballerina absoluta baletu w Petersburgu, słynna także ze swoich romansów z mężczyznami z rosyjskiej rodziny panującej. [przypis edytorski]

krzesiwo i hubka — zanim zapałki stały się powszechnie stosowane, do rozniecania ognia używane było krzesiwo (kawałek żelaza wygięty w formę łuku), krzemień (skałka), o którą uderzano krzesiwem, tak by powstały iskry, i hubka (sproszkowany i wysuszony miąższ huby, drzewnego grzyba). By wzniecić ogień należało tak trzeć krzesiwo o krzemień, by iskry spadały na hubkę, która jest łatwopalnym proszkiem, a gdy ta zaczęła się tlić, dodawać inne łatwopalne materiały. [przypis edytorski]

krzesiwo — narzędzie do uzyskiwania iskry przez uderzanie nim w krzemień, zwykle wykonane ze stali; wraz z krzemieniem i łatwopalną hubką służyło do rozniecania ognia. [przypis edytorski]

krzesiwo — narzędzie służące do uzyskiwania iskry przez uderzanie nim w krzemień, zwykle wykonane ze stali. [przypis edytorski]

krzesło kurulne — składany taboret o wygiętych, nożycowych nogach; w starożytnym Rzymie przysługiwało królom, a w okresie republiki wyższym urzędnikom. [przypis edytorski]

krzesło Piotra — tron papieski. [przypis edytorski]

krzesły — dziś popr. forma N.lm: krzesłami. [przypis edytorski]

krzest (starop.) — chrzest. [przypis edytorski]

krzest (starop. forma) — chrzest. [przypis edytorski]

Krzeszowice — miasto w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim; w czasie II wojny światowej znajdowała się tutaj letnia rezydencja gubernatora Hansa Franka. [przypis edytorski]

Krzeszowice — wieś niedaleko Krakowa, wówczas własność Elżbiety Lubomirskiej, znana z zakładu kąpielowego przy źródłach siarczanych i żelazistych, otwartego w 1780, popularnego też w w. XIX. [przypis edytorski]

krzewie — daw. rzecz. zbiorowy r.n.; dziś: krzewy. [przypis edytorski]

krzewy — dziś N.lm: krzewami. [przypis edytorski]

krzewy — dziś popr. forma N. lm: krzewami. [przypis edytorski]

krzewy — dziś popr. forma N.lm: krzewami. [przypis edytorski]

krzno — futro. [przypis edytorski]