Przypisy

Zwę się Dikea… Tyś Adikos, nie Dikea, i krzywdzisz mi pana — w oryginale gra słów niedająca się przełożyć na język polski: Diceae nomen est, „Zwę się Dikea” (imię greckie Δικαία znaczy „sprawiedliwa”: δικαία), na co Sceledrus odpowiada: άδικος tu es non δικαία, et meo ero facis iniuriam, „tyś raczej »Niesprawiedliwa«, a nie »Sprawiedliwa«, bo krzywdzisz mego pana”. Plautus często wtrąca greckie wyrazy dla wywołania efektu komicznego (por. Plautus, s. 408 i nast.). [przypis tłumacza]

Zweiter Gesang — Der zweite Gesang wird durch ein Zwiegespräch zwischen einem Knäblein und dem alten Diener des Kronschwertträgers eingeleitet. Dieses Knäblein, das hier plötzlich auftaucht und nachdem es seine Mission vollendet, mit Waclaw verschwindet (V. 1425), ist eines jener phantastisch-mystischen Wesen, wie sie bei phantasiereichen Dichtern nicht selten vorkommen. Es erinnert unwillkürlich an Goethes Mignon, und ist doch in den meisten Beziehungen ihre Kehrseite. Unverkennbar hat der Dichter ihm viele seiner eigenen Züge geliehen. [przypis tłumacza]

związany — gra słów: legato znaczy: „legat” (poseł) i „związany”. [przypis tłumacza]

z wiadomości podanej przez Filostrata — Filostrat starszy, sofista i retor grecki z II wieku po Chr.; Lessing odsyła do jego Vita Apollonii, lib. II cap. 22. [przypis tłumacza]

zwiędłe lica… — Kleopatra w chwili pierwszego spotkania z Antoniuszem na rzece Cydnus miała lat 24–25, w chwili śmierci 39 (Plutarch, rozdz. 87), a więc w czasie wojny z Pompejuszem około trzydziestki, co na kobietę wschodnią rzeczywiście jest już dość dużo. [przypis tłumacza]

z wiekiem wszystko przychodzi — Tutaj Celimena już nie przez omówienia, ale atakuje Arsenę wprost, brutalnie, z całym okrucieństwem, na jakie umie się zdobyć kobieta wobec drugiej kobiety. Ale trzeba przyznać, została zaczepiona i to we własnym domu. [przypis tłumacza]

zwierzchnik — gdyż chodzi o formę rządu, więc o prawo. [przypis tłumacza]

zwierzchnik jednak nie może nałożyć na poddanych kajdan niepotrzebnych wspólnocie; nie może nawet chcieć tego, albowiem pod panowaniem praw rozumu nic nie dzieje się bez przyczyny… — zwierzchnik jest wyrazicielem woli powszechnej, nie może więc ex definitione stanowić niczego, czego nie wymagałaby potrzeba całości. Niemożność ta jest jednak natury czysto logicznej, a nie prawnej, tzn. że zwierzchnik nie ma żadnego obowiązku tak nie czynić, a jedynie jego pojęciowe granice nie pozwalają mu na to, gdyż stałby się czymś innym, niż jest. Następne ustępy rozwijają własną teorię Russa, rozwiązującą problem naczelny. [przypis tłumacza]

zwierzchnik nigdy nie ma prawa obciążać jednego poddanego bardziej niż innego, wówczas bowiem sprawa staje się szczegółowa i władza jego przestaje być właściwa — z pojęcia samego władzy zwierzchniczej wypływa, że może ona jedynie przedsiębrać akta o charakterze powszechności i że nie należą do jej właściwości akta zwrócone ku poszczególnym osobom, rzeczom lub działaniom. Dlatego każda jednostka jest swobodna w granicach praw i zwierzchnik nie może obciążyć poszczególnych obywateli jakimiś nakazami czy zakazami, które by nie obejmowały ogółu obywateli, a więc przynosiły jej stratę, nie równoważąc tej straty korzyścią, płynącą ze świadczeń składanych przez innych. Powszechność przedmiotowa woli powszechnej wyradza się zatem w ostatecznej analizie prawości związków społecznych. [przypis tłumacza]

Zwierzęta nawet mają jej uczucie (…) — por. Elian Klaudiusz, O właściwościach zwierząt, XII, 42. [przypis tłumacza]

zwierzenie nieuniknione, bez którego groziłaby nam wiekuista rozłąka — pan Danceny mija się z prawdą. Zwierzenie swoje uczynił panu de Valmont jeszcze przed tymi wypadkami. Zobacz list LVII. [przypis tłumacza]

zwierzyniec — park, jakich wiele było w Persji. W języku staroirańskim zwał się ogród (park) pairedaeza (ogrodzenie). Wyraz ten dostał się do języka greckiego i do europejskich języków (po grecku paradejsos, po niemiecku paradies). [przypis tłumacza]

z wieścią, że Tebanie, przełamawszy Orchomeńczyków, doszli do taboru — tj. do obozu Lacedemończyków. Bitwa składa się więc z trzech momentów: lewe skrzydło Lacedemończyków atakują Beoci, centrum Agesilaosa atakuje wroga, Agesilaos atakuje Argiwów. Prawe skrzydło zwycięża u obu, jak zwykle u Greków, u Agesilaosa zwycięskie jest i centrum. Teraz musi nastąpić rozstrzygnięcie między prawymi skrzydłami. [przypis tłumacza]

zwijają namioty — σκηνὰς ἀναιροῦσιν, tollunt tabernacula, werden Zelte abgebrochen (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. Namioty były ze skór, przeto polskie wyrażenie „zwijać namioty” niestosownym nie jest. Tylko leże zimowe (hiberna) miały szatry [tu: baraki] budowane z drzewa. [przypis tłumacza]

zwłaszcza dwa: jeden, w którym markiza rozwija całkowite dzieje swego życia i zasad (…) drugi, który oczyszcza zupełnie pana de Prévan — List LXXXI i LXXXV. [przypis tłumacza]

zwłaszcza jeden w Delfach (…) jajko — por. Cicero, Academica, IV, 18. [przypis tłumacza]

Zwłaszcza widziałem jednego (…) — Montaigne, jak można mniemać, ma tu na myśli samego siebie. [przypis tłumacza]

Zwłoka w własnej osobie… — chce przez to dać wyraz temu, że już niby tak dawno czeka na przyjście Filokomazjum, opóźniając przez to odpłynięcie swego statku. [przypis tłumacza]

zwłoki na krzyż skazanych przed zachodem słońca zdejmują i grzebią — „Gdy popełni człowiek, co śmiercią karane być ma, a skazany na śmierć, zawieszony będzie na szubienicy (a obwiesiłbyś go na drzewie; ed. berlińska), nie zostanie na drzewie trup jego, ale tegoż dnia będzie pogrzebiony”, Pwt 21, 22–23 (Wujek). [przypis tłumacza]

z wnętrza Świątyni — ἐν τῷ ἔνδον ἱερῷ. [przypis tłumacza]

Zwołajcie na posiedzenie Wydział Prawodawczy — pierwszy raz zebrał się Wydział Prawodawczy za archontatu Euklejdesa w r. 403 i przywrócił po rządach 30 tyranów konstytucję demokratyczną; odtąd, ilekroć zachodziła potrzeba rewizji ustawodawstwa, zbierał się Wydział Prawodawczy, wybierany spośród sędziów przysięgłych w liczbie 500 lub 1000. [przypis tłumacza]

zwołali Radę — trzydziestu tyranów zwołuje Radę i przewodniczy, podobnie jak dawniej prytanowie, jeśli była zwołana cała Rada. Rada ma teraz władzę sądowniczą. [przypis tłumacza]

zwraca uwagę i na cyniczne wierszyki Jaga w II, 1, w. 141–169 tej tragedii — w tym wypadku ze zdaniem Dowdena trudno się zgodzić, gdyż wiersze Jaga on sam oznacza, przy pomocy charakterystycznie nieprzyzwoitej przenośni, jako improwizację. [przypis tłumacza]

zwróciła się z tym do ambasadora — margrabia Caraccioli, ambasador Neapolu. [przypis tłumacza]

Zwycięstwo bezpieczne, to triumf bezsławny — Na tym zdaniu kończy się Przestroga w wyd. 1751 r. [przypis tłumacza]

Zwycięstwo nad śmiercią — 1 Kor 17, 55–57. [przypis tłumacza]

zwyciężyła na wyścigach rydwanami — pierwsza kobieta, która brała udział w olimpijskich wyścigach. Powoził oczywiście woźnica. Jego pomnik spiżowy ustawiono w Olimpii obok pomnika wozu i „zwycięskiej” właścicielki. [przypis tłumacza]

zwyciężył lewe skrzydło wrogów — na lewym skrzydle stoją sprzymierzeńcy [Spartan]: Beoci, Eubejczycy i inni, pod wodzą Beoty Trazondasa (Beoci dają największy kontyngent okrętów, bo 25, po nich Koryntyjczycy, 15). [przypis tłumacza]

zwyczajną szerokością kompanii — kompania, po grecku lochos, ma cztery plutony (enomotie), ustawione marszu jeden za drugim; zwyczajna szerokość tzn. szerokość plutonu. [przypis tłumacza]

Zwyczaj sekundantów w pojedynkach — sekundanci bili się w pojedynkach między sobą, równocześnie ze swoimi klientami. [przypis tłumacza]

Z wydaniem sądu czekaj — Elmira pozwala sobie na odwet tą gryzącą ironią. [przypis tłumacza]

z wyjątkiem paru krajów północnej okolicy, które od niejakiego czasu zaczęły mącić bajorko patykiem — kraje reformowane. [przypis tłumacza]

z wyjątkiem Samijczyków; ci (…) dzierżyli miasto w swej mocy — Ateńczycy w uznaniu wierności Samijczyków nadali wszystkim prawo obywatelstwa. [przypis tłumacza]

z wyspy Kos — τὸν Κῷον. [przypis tłumacza]

Z życia plon zbierać… — Eurypidesa (fragm.); podobnie dwa następne fragmenty (41 i 42). [przypis tłumacza]

Z życiem, jeśli to możliwe — bo inaczej umrę ze śmiechu. [przypis tłumacza]

zżydzić się aż do obrzezania — μέχρι περιτομῆς ἰουδαΐσε, por. II, XX, 2: ὑπηγμένας τῇ Ἰουδαϊκῇ θρησκείᾳ; z tej różnicy wynika forma naszego przekładu niniejszych słów. [przypis tłumacza]

z żył Nilu — ταύτην φλέβα τινὲς τοῦ Νείλου. [przypis tłumacza]

z ziemi Tang — tzn. chińskiej dynastii Tang (618–907). [przypis tłumacza]