Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 478 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | dawne | francuski | grecki | łacina, łacińskie | liczba mnoga | mitologia grecka | niemiecki | pogardliwe | potocznie | przestarzałe | regionalne | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski

Według języka: wszystkie | français | lietuvių | polski


Znaleziono 835 przypisów.

libertyn — tu: niedowiarek, antyklerykał. [przypis redakcyjny]

liberum accessum (łac.) — wolny dostęp. [przypis redakcyjny]

liberum veto (łac.) — dosł. wolne: „nie pozwalam”; Konarski zwalczał [je] w dziele O skutecznym rad sposobie. [przypis redakcyjny]

Libia — dawna nazwa Afryki północnej. [przypis redakcyjny]

Libia — [tu:] Afryka. [przypis redakcyjny]

Libikana — nazwa utworzona z imienia Libia, w starożytności północna Afryka. [przypis redakcyjny]

Libitina — w mitologii rzymskiej bogini pogrzebu. [przypis redakcyjny]

libretto do Wallenroda — opera, o której myślał już Żeleński, a którą napisał w kilka lat później. [przypis redakcyjny]

libretto — tekst lub streszczenie opery; tu: streszczenie dramatu (zespół Rossiego grał oczywiście po włosku). [przypis redakcyjny]

lić (daw., reg.) — ulewa. [przypis redakcyjny]

Lica — miasto Leotik, starożytna Laodycea w Syrii. [przypis redakcyjny]

licejski Apollo — Apollina czczono także i w Licji (Azja Mniejsza). [przypis redakcyjny]

licem (daw.) — na gorącym uczynku. [przypis redakcyjny]

licencjować — dać pozwolenie. [przypis redakcyjny]

licentia a loci ordinario (łac.) — pozwolenie od miejscowego biskupa [przypis redakcyjny]

licentia (łac.) — wolność; tu: swawola. [przypis redakcyjny]

Licentiata libertas (…) (łac.) — Rozpustna swoboda, bezkarna swawola, nie ma w sądach sprawiedliwości, nie ma w sercach zaufania, bunt w obozie, niezgoda w radzie, urząd nie ma powagi, senat dostojności, sądy znaczenia, wszystkim do występków dana możność albo nakazana konieczność; cnoty nie doznają czci, zbrodnie nie podlegają karze; niski boi się możnego, nie poważa, możniejszy pogardza niższym, nie wyprzedza go w niczym. [przypis redakcyjny]

licentiose (łac.) — ostrzej. [przypis redakcyjny]

lice — twarz; tu: oczywisty dowód winy. [przypis redakcyjny]

licha tkaneczka (starop.) — sukienka ze skromnej tkaniny lub opaska wiążąca włosy. [przypis redakcyjny]

lichmaniną (starop.) — lada czym. [przypis redakcyjny]

licho — nieszczęście (licho to liczba nieparzysta; miała ona przynosić nieszczęście). [przypis redakcyjny]

lichotarz (starop.) — licho, źle czyniący. [przypis redakcyjny]

lichy plebanek — „lichym plebankiem” Prażmowski nigdy nie był; był tylko proboszczem św. Michała na zamku krakowskim, a obok tego kanonikiem krakowskim i płockim. [przypis redakcyjny]

licita defensio (łac.) — dozwolona obrona. [przypis redakcyjny]

Liczba aniołów w nieskończoność sięga (…) Danijela księga — Księga Daniela, rozdz. 7. w. 10: Millia millium ministrabant ei, et decies millies centena millia assistebant ei. [przypis redakcyjny]

Liczba, co pięćset, pięć, dziesięć zamyka — Aby zrozumieć tę przepowiednię, trzeba wiedzieć, że Dante chce, ażeby liczbę pięćset pisano przez literę D, pięć przez literę V, dziesięć przez literę X. Te trzy litery składają słowo Dux: wódz, naczelnik, który według tej przepowiedni zniszczyć miał potęgę ziemską Bonifacego VIII i Filipa Pięknego. Tym wodzem miał być Henryk VII, cesarz rzymsko-niemiecki, na którego potęgę Dante w owoczesnych zatargach politycznych stronnictw najwięcej liczył. [przypis redakcyjny]

liczbę czynić (starop.) — [robić] rachunek sprawy. [przypis redakcyjny]

liczko — zdr. od: lico; twarz. [przypis redakcyjny]

liczman — coś bezwartościowego; metalowy żeton zastępujący monetę. [przypis redakcyjny]

liczman — krążek miedziany lub mosiężny zastępujący monetę, służący do rozliczania się w grze; przenośnie: rzecz fałszywa podawana za prawdziwą. [przypis redakcyjny]

liczman — znaczek umownej wartości zastępujący pieniądze przy grze karcianej. [przypis redakcyjny]

licznym rozżywiona płodem — wyrażenie to ogólniejsze, ściągające się równie do mnóstwa zwierząt i obfitości roślin, wyszczególnia się w następnych wierszach: od w. 3 do 6 o żywiołach domowych, od 7 do 10 o zbożach. [przypis redakcyjny]

Lida — miasto nad rzeczką Lidzieją na Litwie, na płd. od Wilna. [przypis redakcyjny]

Lidia — miasto między Antiochią a Damaszkiem w Syrii. [przypis redakcyjny]

Lidowie — mieszkańcy Lidii, krainy leżącej w Azji Mniejszej. [przypis redakcyjny]

liga (daw.) — przyjaźń, sojusz. [przypis redakcyjny]

liga (daw.) — spółka, sojusz. [przypis redakcyjny]

ligament juramentu — węzeł przysięgi. [przypis redakcyjny]

ligar a. legar (z niem.) — podkład z drzewa. [przypis redakcyjny]

liga — związek, przymierze, sojusz. [przypis redakcyjny]

Ligurowie — nazwa ludu mieszkającego w starożytności na płn. wybrzeżu Morza Tyrreńskiego. [przypis redakcyjny]

liklinos (z gr.) — świecznik. [przypis redakcyjny]

„Liktorowie, rodzaj woźnych i sług przedniejszych urzędników rzymskich, nosili je [tzw. fasces — pęk rózg około drzewca toporowego uwiniony] w ręku przed urzędnikami. Że zaś ci liktorowie byli egzekutorami sentencji kryminalnych, a według zwyczaju rzymskiego winowajcy przed egzekucją rózgami byli bici […], naówczas odwiązywał liktor pęk rózg od topora na smaganie winowajcy, toporem zaś głowę ucinał”. (Zbiór potrzebn. wiad., s. v. Fasces). [przypis redakcyjny]

Likurg — baśniowy król Hedonów w Tracji, oparł się kultowi Bakchusa, wyszydzał jego towarzyszki, szalone bachantki i muzy; za to zamknął go bóg w skalnej czeluści. [przypis redakcyjny]

Likurg — półlegendarny twórca spartańskiego ustroju państwowego, który ukształtował się około VII w. p. n. e. [przypis redakcyjny]

likwidowały — obliczały, wykazywały swoje wydatki i należności. [przypis redakcyjny]

likwidowały się — obliczały się, wykazywały swoje wydatki i należności. [przypis redakcyjny]

likwor — płyn, trunek. W Panu Podstolim Krasicki pisze: „iż te trunki, które ojcowie nasi po prostu nazywali gorzałką, potem wódką, my teraz ochrzciliśmy likworami”. (I. Krasicki, Pisma wybrane, t. III, s. 246). [przypis redakcyjny]

lilia biała — Herb Florencji wskutek kłótni gwelfów z gibelinami często był szargany i jak chorągwie zdobyte na nieprzyjacielu, zwycięskie stronnictwo gibelinów chorągiew miasta z tym herbem w znak pogardy wierzchołkiem do ziemi obracało. [przypis redakcyjny]

lilianą — liljową; neologizm autora. [przypis redakcyjny]

Lilia — siostra Narcyzy, za mężem Zaleska. [przypis redakcyjny]

Lilibeum — miasto na płd.-zach. wybrzeżu Sycylii. [przypis redakcyjny]

Lilie — Wiadomość o Liliach, jako niedokończonej jeszcze balladzie, mamy w liście z Kowna z dnia 8 kwietnia 1820 r. Lilie są arcydziełem wśród ballad Mickiewicza. Krótki motyw ludowy rozwinął poeta wspaniale. Pierwsza zwrotka pieśni ludowej brzmi: „Stała się nam nowina, Pani pana zabiła, / W ogródku go schowała, Ruty na nim posiała, / Rośnij rutko wysoko, Jak pan leży głęboko”. [przypis redakcyjny]

lilija biała (…) sczerwieniała — gwelfowie florenccy później za herb do swojej chorągwi zamiast lilii białej, czerwoną przyjęli. [przypis redakcyjny]

lilijami chce ćmić wspólne godło — Lilie, godło królów francuskich z domu Kapetów, którzy wiążąc się z gwelfami włoskimi, ciągle o wpływ na półwyspie włoskim walczyli z władzami apostolsko-rzymskiego cesarstwa, pod którego skrzydłem zuchwale podnosiło głowę stronnictwo gibelinów. Poeta zarówno upomina jednych i drugich, gweltów i gibelinów, chociaż sam do tego stronnictwa należał. [przypis redakcyjny]

lilije, (…) których woń wskazać dobre drogi może — Lilie te są symbolem świętych i błogosławionych, którzy słowem i przykładem wskazywali proste ścieżki Pańskie. [przypis redakcyjny]

Limanowski, Mieczysław (1876–1948) — geolog, syn Bolesława Limanowskiego, przyjaciel autora i jeden z tej szczupłej garstki obrońców, która miała odwagę go bronić, a nie tchórzliwie umywać ręce. [red. WL]. [przypis redakcyjny]

liman — zatoka u ujścia doliny rzecznej do morza. [przypis redakcyjny]

limfa — tj. człowiek limfatyczny, „bezkrwisty”; tu w znaczeniu szczególniejszym: „nie indywidualista”. [przypis redakcyjny]

Limison — miasto na Cyprze (starożytny Amathus). [przypis redakcyjny]

limites iustitiae (łac.) — granic sprawiedliwości. [przypis redakcyjny]

limitować — zamknąć. [przypis redakcyjny]

limonie końskie — końskie „owoce cytrynowe”; tu żartobliwie zamiast: łajna końskie. [przypis redakcyjny]

limunije (starop.) — sok cytryny, sok limoniowy. [przypis redakcyjny]

lineam (łac. forma B.lp) — linię, gałąź. [przypis redakcyjny]

lingua nativa (łac.) — językiem przyrodzonym, ojczystym. [przypis redakcyjny]

lingua usitata (łac.) — język zwyczajny. [przypis redakcyjny]

Lingwadoka — kraina Langwedocja (Languedoc) między Rodanem a Pirenejami we Francji, tak nazwana od przysłówka potakującego oc zamiast oui, używanego w północnej Francji. [przypis redakcyjny]

Linijka — rodzaj wózka, na którym się siedzi okrakiem. [przypis redakcyjny]

Linkaster — hrabstwo Lancaster w Anglii. [przypis redakcyjny]

Linkaster — Lancaster, hrabstwo w Anglii. [przypis redakcyjny]

links — [łac. links: ryś]; ostrowidz. [przypis redakcyjny]

linksmina — noworoczniki przybierały i nazwę jak Linksmine i inne mitologiczne, up. Melitele (Odyńca). Znicz jeszcze w 1903 roku wypłynął na okładkach. [przypis redakcyjny]

links — ostrowidz; [ryś]. [przypis redakcyjny]

LinLinos, przedhistoryczny wieszcz i poeta grecki. [przypis redakcyjny]

Lipaduza — mała wysepka na płd. od Sycylii; są tam ruiny starej wieży, którą nazywają wieżą Orlanda. [przypis redakcyjny]

Lipkowie — część Tatarów litewskich, którzy uchodząc przed prześladowaniami wynieśli się za króla Michała Wiśniowieckiego na Budziaki (dzisiejszą Besarabię) i stamtąd pod mianem Lipków lub Czeremisów z krymskimi Tatarami wpadali w granice Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]

Lipkowie — Tatarzy na służbie RP. [przypis redakcyjny]

Lippa z Bolonii — córka Jakuba Ariosta, przodka naszego poety; Obizzo d'Este zakochał się w niej, wziął ją ze sobą do Ferrary i po 20-letnim pożyciu poślubił na łożu śmiertelnym (r. 1347). Bracia tej Lippy przenieśli się razem z nią z Bolonii do Ferrary. [przypis redakcyjny]

Lipski, Jan Albrycht — herbu Łada, zm. 1670. [przypis redakcyjny]

Lipski, Jan — starosta czchowski, rotmistrz powiatów czchowskiego i sandeckiego (przyszły zięć Wacława Potockiego). [przypis redakcyjny]

Lipski, Konstanty — opat jędrzejowski, zm. 1698. [przypis redakcyjny]

lira — instrument strunowy; na Ukrainie szczególnie popularna była lira korbowa. [przypis redakcyjny]

Liri — rzeka Garigliano w południowych Włoszech. [przypis redakcyjny]

liścia — lm od zbiorowej formy: liście. [przypis redakcyjny]

liściami — dziś popr. forma N. lm: liśćmi. [przypis redakcyjny]

liście (daw. forma) — r.n. [tj. to liście]. [przypis redakcyjny]