Przypisy

tok rzemienny (starop.) — rurka rzemienna, w którą się wtyka koniec kopii. [przypis redakcyjny]

tok — [tu:] rurka rzemienna, w którą się wkłada tylec kopii. [przypis redakcyjny]

Tołłoczyn — miasto nad rzeką Drucią, ok. 10 km na płn. od Drucka. [przypis redakcyjny]

tołokna i sałamacha — potrawy tatarskie (odpowiednio z kaszy jaglanej i kisiel). [przypis redakcyjny]

Tołstojów… wydaliśmy w szesnastym wieku — mowa o arianach. [przypis redakcyjny]

Tołstoj w miniaturze — Lew Tołstoj (1828–1910) odrzucając rewolucyjną walkę, głosił hasła moralnego doskonalenia się, pokory i niesprzeciwiania się złu przemocą. Jednym z postulatów utopijnej doktryny Tołstoja było wyrzeczenie się bogactw, osobista praca, przyjęcie sposobu życia ludu wiejskiego. [przypis redakcyjny]

tołub (daw.) — rodzaj futra. [przypis redakcyjny]

tołubek — ciepły kaftan noszony po domu. [przypis redakcyjny]

tołub — futro, kożuch. [przypis redakcyjny]

tołub — malowany kaftan. [przypis redakcyjny]

Tolet — miasto Toledo w Hiszpanii nad rzeką Tagiem. [przypis redakcyjny]

toli (daw.) — atoli, przecie. [przypis redakcyjny]

toliły (starop.) — tuliły, koiły, uspokajały; lamenty: płacze. [przypis redakcyjny]

Tolomita — miasto w krainie Barka na zachód od Egiptu. [przypis redakcyjny]

Tolomita — to samo, co Ptolomaida (dziś Tolmeta) w Barce. [przypis redakcyjny]

Toloza — miasto Tuluza w płd. Francji. [przypis redakcyjny]

Tolozan — Rajmund. [przypis redakcyjny]

Toloza, właśc. Tuluza — miasto i hrabstwo Rajmunda w płd. Francji. [przypis redakcyjny]

Tomakówka — wyspa na Dnieprze, ok. 60 km na południe od Chortycy, w XVII w. ośrodek kozacki, dziś w granicach miasta Marhanec. [przypis redakcyjny]

Tomasz Campbell (1777–1844) — głośny poeta angielski, organizator i rektor uniwersytetu londyńskiego. [przypis redakcyjny]

Tomaszów Lubelski — miasteczko leżące na ówczesnej granicy między Królestwem a Galicją. [przypis redakcyjny]

Tomaszów — zapewne nazwa przekręcona przez kopistę: Teterow, miasto na wsch. od Güstrow. [przypis redakcyjny]

Tomasz — Święty Tomasz z Akwinu. [przypis redakcyjny]

tombak — stop miedzi i cynku. [przypis redakcyjny]

Tomicjana — Acta Tomiciana: akta dyplomatyczne Piotra Tomickiego (1464–1535), biskupa krakowskiego i podkanclerzego, zebrane przez jego sekretarza, Stanisława Górskiego. — Skądinąd nie wiadomo o studiach Krzemińskiego nad Tomicjanami. [przypis redakcyjny]

Tomicka, Marianna — córka Konstantyna i Agnieszki z Myszkowskich, cioteczna siostra ordynata Franciszka Myszkowskiego. [przypis redakcyjny]

To mię bawi, to cieszy, to zmysły zachwyca — Przypomnijmy, że poeta przybywa z Tulczyna, gdzie tyle oglądał piękności; ubawiony i zachwycony w Zofijówce, tym większe o niej daje nam wyobrażenie. [przypis redakcyjny]

Tomirys — wojownicza królowa Massagetów, miała według Herodota pokonać i zabić Cyrusa starszego. [przypis redakcyjny]

To może dziki owoc zerwie potem wojna — znaczy: to może sam kiedyś zostaniesz żołnierzem i zginiesz na wojnie. [przypis redakcyjny]

Toń — Tonie, wieś na północ od Krakowa, blisko Bronowic. [przypis redakcyjny]

tonią — dziś popr. forma B.lp: toń. [przypis redakcyjny]

to nie ma też żadnego zestawienia — „Comparatio” przekłada tutaj Lantzenberg: „résultante” = wypadkowa, zgodnie ze swym pojmowaniem Tw. 5 Cz. IV. Zob. uw. na str. 177. [przypis redakcyjny]

ton nobel — ton szlachetny. [przypis redakcyjny]

ton statystyczny — wzorowany na statystach, mężach stanu. [przypis redakcyjny]

to ognisko wieszcze, którego grzał się iskrami i żarem — Z tych słów wnosić można, jakiej powagi i czci bezwarunkowej używała Eneida Wirgiliusza w średnich wiekach. [przypis redakcyjny]

to pewna, że — dziś: to pewne, że. [przypis redakcyjny]

topień (daw.) — topielec. [przypis redakcyjny]

topika (gr. τόπος: miejsce) — jest to nazwa przyjęta przez Greków w retoryce i logice na oznaczenie zbioru twierdzeń ogólnych, którymi się w rozumowania posługujemy. Jedna z części Organonu Arystotelesa nosi też napis Τοπικά, a traktuje o wnioskach dialektycznych, jakie się zwykle tworzą przy dysputach na podstawie przyjętych przesłanek (ἔνδοξα). Por. co o tym mówi Kant w Uwadze do amfibolii pojęć refleksyjnych […]. [przypis redakcyjny]

Topografia — tu: opis jakiejś miejscowości. [przypis redakcyjny]

Topolina — Polska. [przypis redakcyjny]

Toporów — wówczas miasto, dziś wieś w zach. części Ukrainy, ok. 60 km na płn. wschód od Lwowa. [przypis redakcyjny]

To postać — Kleiner poprawił na: „Ta postać”, uważając wersję rękopisu i wszystkich następnych wydań za omyłkę i wyjaśniając swoje stanowisko we Wstępie w uwagach o tekście (s. XLII). Argumenty jednak Kleinera w tym przypadku nie są zupełnie przekonywające. [przypis redakcyjny]

to potęga moja — w poprzednich wyd. Bibl. Nar. brak tego zwrotu. [przypis redakcyjny]

To promieniste cacko naszej sfery — Kunizza wskazuje poecie Folka z Marsylii, jednego z najgłośniejszych poetów prowansalskich, piszącego pieśni miłosne, któremu długotrwałą sławę sama przepowiedziała. U schyłku życia został mnichem, a na koniec biskupem marsylskim. [przypis redakcyjny]

torbifer — wyraz żartobliwy o składzie polsko-łacińskim; noszący torbę, nositorba. [przypis redakcyjny]

Torella — rodzina Torellich liczyła się za Ariosta do najznakomitszych we Włoszech. [przypis redakcyjny]

toros (zwykle w lm) — zwalisko lodowe. [przypis redakcyjny]

Tortoza — miasto nadbrzeżne w Syrii na płn. od Trypolisu. [przypis redakcyjny]

Tortoza — miasto nadbrzeżne w Syrii. [przypis redakcyjny]

torturów — dziś popr. forma D. lm: tortur. [przypis redakcyjny]

tor — tu: sposób postępowania. [przypis redakcyjny]

torty, retorty, banie, alembiki — naczynia ze szkła lub metalu służące do doświadczeń chemicznych. [przypis redakcyjny]

toruński piernik pozłacany — pierniki toruńskie, których wyrób osiągnął szczytowy poziom w XVIII w., słynęły z wybornego smaku i bogatej ornamentyki. Często powlekane były dla ozdoby złotą farbą. [przypis redakcyjny]

to rzecz postanowiona — myśl o samobójstwie, którą żywił Werter, jako niejasny zamiar, myśl, która przychodziła, niknęła i znowu wracała, przeradza się już teraz w zdecydowany zamiar, który tu po raz pierwszy Werter otwarcie wypowiada. [przypis redakcyjny]

Torz — miasto Tours we Francyi. [przypis redakcyjny]

Tor (…) znacząc drogą mleczną — Zbiór gwiazd przez astronomów zwany drogą mleczną według mitu starożytnego i nauki pitagorejczyków ma oznaczać drogę nieszczęśliwego Faetona. [przypis redakcyjny]

Toś amant — kochanek; żartobliwa aluzja do fantastycznych poematów rycerskich. [przypis redakcyjny]

To samo czyni Statius — [w:] Thebais, lib. V, v. 61–64. [przypis redakcyjny]

To samo zdziwienie okazuje Spence jeszcze raz przy istotach moralnych (…) — [patrz: Spence,] Polymetis Dial., X, p. 137. [przypis redakcyjny]

to się nie zabawim — to nie zabawimy zbyt długo. [przypis redakcyjny]

To siedź w domu — to zam.: więc, zatem. [przypis redakcyjny]

To słabszy, wietszy, bielszy — domyślne: i stał się [słabszy itd.; Red. WL]; wietszy stopniowanie od wiotki. [przypis redakcyjny]

To słońce — Tym słońcem jest Beatrycze, czyli teologia. [przypis redakcyjny]

to straszniejsze, co ściśnie w gardle — dyfteryt, ciężkie zapalenie błon śluzowych gardła i tchawicy, przed wynalezieniem surowicy przeciwdyfterytowej powodował wysoką śmiertelność wśród dzieci. [przypis redakcyjny]

To takie, co widzimy — to, co widzimy, jest takie. [przypis redakcyjny]

totaliter (łac.) — całkowicie. [przypis redakcyjny]

totaliter (łac.) — całkowicie; wszyscy. [przypis redakcyjny]

totam Rempublicam (łac.) — całą Rzeczpospolitą. [przypis redakcyjny]

tota Respublica (łac.) — cała Rzeczpospolita. [przypis redakcyjny]

tot conflictus (łac.) — tyle utarczek. [przypis redakcyjny]

toties (łac.) — tylekroć. [przypis redakcyjny]

totis campis fulsere hostium signa (łac.) — na całym placu zabłyszczały znaki nieprzyjaciół. [przypis redakcyjny]

totissimus (łac.) — całkowicie oddany. [przypis redakcyjny]

totius nobilitatis (łac.) — całego stanu rycerskiego. [przypis redakcyjny]

tot saecula (łac.) — tyle wieków. [przypis redakcyjny]

tot scommata (łac.) — tyle drwin. [przypis redakcyjny]

tot vicissitudinibus lassatam (…) (łac.) — życie tylu zmianami skołatane, wraz z szczęściem opuści… owdowiła… osierociła. [przypis redakcyjny]

toujours des perdrix (fr.) — „zawsze kuropatwy”; wyrażenie przysł., oznaczające nieustanną pogoń za wykwintem i rozkoszą. [przypis redakcyjny]

Tout ce que je voyais me semblait Curiace — „Wszystko dokoła wydawało mi się Kuriacjuszem”, Corneille, Horacjusz, akt I, sc. 2. [przypis redakcyjny]

towarzyska sromota — sromota [tj. hańba, wstyd] towarzysza. [przypis redakcyjny]

towarzyska strata (daw.) — strata towarzysza. [przypis redakcyjny]

towarzyskie (…) odzienie — odzienie towarzyszy. [przypis redakcyjny]

towarzystwa — tutaj: żołnierzy szlachty, należących do chorągwi. [przypis redakcyjny]

towarzystwo (daw.) — społeczność. [przypis redakcyjny]

Towarzystwo Dobroczynności — Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności, arystokratyczno-mieszczańska instytucja filantropijna, założona w r. 1814; opiekowała się starcami i chorymi, udzielała zapomóg, utrzymywała ochronki. [przypis redakcyjny]

Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, założone w 1825 r., udzielało pożyczek długoterminowych większej i średniej własności ziemskiej. Pierwszy numer po Towarzystwie Kredytowym — tzn., że w razie sprzedaży majątku dłużnika (z powodu jego bankructwa) wierzytelność Ochockiego zostałaby spłacona w pierwszym rzędzie po zwrocie pożyczki zaciągniętej w Towarzystwie Kredytowym. [przypis redakcyjny]

towarzystwo (…) regimentarskie — towarzysze spod chorągwi regimentarza Czarnieckiego. [przypis redakcyjny]

Towarzystwo — społeczeństwo. [przypis redakcyjny]

towarzystwo (z fr. société) — społeczeństwo. [przypis redakcyjny]

towarzysza podróży, który się zbliża do Konstantynopolu — Zenon Brzozowski, który drogą lądową przez Konstantynopol pędził zakupione konie arabskie. [przypis redakcyjny]

towarzysza — tu: rycerz, szlachcic, służący w wojsku. [przypis redakcyjny]

towarzysz chorągwiany — szlachcic służący w wojsku, rycerz. [przypis redakcyjny]

towarzysze Bernawskiego — zbóje wołoskie. [przypis redakcyjny]

Towarzysze! — wypowiedź tego mówcy zestawił Żeromski z fragmentów zeznań wybitnego działacza komunistycznego Stefana Królikowskiego (1881–1937) na lwowskim procesie, tzw. świętojurskim (1922). Sprawozdanie stenograficzne z tego procesu ukazało się w roku 1923. [przypis redakcyjny]

towarzysz księcia Dymitra — towarzysz chorągwi ks. Dymitra Wiśniowieckiego. [przypis redakcyjny]

towarzyszów — dziś popr. D. lm: towarzyszy. [przypis redakcyjny]

towarzyszów — dziś popr. forma B. lm: towarzyszy. [przypis redakcyjny]

towarzyszów — dziś popr. forma D. lm: towarzyszy. [przypis redakcyjny]

towarzyszów — dziś popr. forma D. lm: towarzyszy; towarzysz — tu: rycerz, szlachcic. [przypis redakcyjny]

towarzysz pancerny — rycerz ciężkozbrojny, husarz. [przypis redakcyjny]