Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | filozoficzny | fizyka | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | staropolskie | szwedzki | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie

Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 11053 przypisów.

świątynia delficka — świątynia boga Apollina w Delfach, w Grecji środkowej, z najsławniejszą w starożytnym świecie wyrocznią. [przypis edytorski]

świątynia Faustyny i Antoniusza, właśc. świątynia Faustyny i Antonina — świątynia w płn. części Forum Romanum w Rzymie, zbudowana w 141 na polecenie cesarza Antonina Piusa dla uczczenia jego zmarłej żony Faustyny Starszej. [przypis edytorski]

świątynia Izydy w Rzymie — świątynia najpopularniejszej egipskiej bogini zbudowana na Polu Marsowym, prawdopodobnie za panowania Kaliguli; w roku 80 spłonęła w wielkim pożarze wraz z innymi ważnymi budynkami, odbudowana przez Domicjana; w V w. zniszczona przez kolejny pożar, popadła w zapomnienie. [przypis edytorski]

świątynia Jowisza Amońskiego, popr.: świątynia Jowisza-Amona — ważna starożytna świątynia z wyrocznią egipskiego boga Amona, utożsamianego z greckim Zeusem (którego odpowiednikiem był rzymski Jowisz), położona w oazie Siwa na zachodniej pustyni, 550 km na zachód od Nilu; najsłynniejszym z licznych przybyszów był Aleksander Wielki, który został przez wyrocznię uznany za syna Amona i prawowitego władcę Egiptu; wg rzymskiego pisarza Pliniusza (Historia naturalna XXXI, IX) w pobliżu świątyni Jowisza-Amona produkowano sól o nazwie hammoniacum. [przypis edytorski]

świątynia królowej Hatasu — świątynia grobowa kobiety-faraona Hatszepsut (1473–1458 p.n.e.) z XVIII dynastii. Zbudowana w dolinie Deir el-Barahi, przylegająca do wielkiego skalnego zbocza, złożona z trzech kaskadowych tarasów, częściowo wykuta w skale. Unikatowy zabytek architektury egipskiej, częściowo odbudowany przez polską misję archeologiczno-konserwatorską. [przypis edytorski]

świątynia moja w gruzy upadła… — w roku 70 n.e. podczas wojny żydowskiej przeciw Rzymianom. [przypis edytorski]

świątynia, o dziesięciopiętrowych pylonach — zachowana do dziś ogromna świątynia Horusa w Edfu została zbudowana na miejscu starszej, mniejszej świątyni, w epoce hellenistycznej, w latach 237–57 p.n.e., tysiąc lat po wydarzeniach opisywanych w powieści. [przypis edytorski]

świątynia Salomona — Świątynia Jerozolimska, budowla opisana w Biblii, zbudowana w IX w. p.n.e. w Jerozolimie, ostateczne zburzona przez Rzymian w 70 r. n.e. Wg przekazów biblijnych, świątynię wzniesiono na rozkaz legendarnego króla Salomona w miejscu, gdzie patriarcha Abraham miał złożyć ofiarę ze swojego syna, Izaaka. W świątyni tej przechowywano słynną Arkę Przymierza (skrzynię zawierającą tablice z przykazaniami) aż do zniszczenia budowli przez babilońskiego króla Nabuchodonozora II. Świątynia została następnie odbudowana w VI w. p.n.e., rozbudowana przez Heroda I Wielkiego (I w. p.n.e.) i zniszczona przez cesarza Tytusa (I w. n.e.). Za najstarszy fragment Świątyni Jerozolimskiej uchodzi tzw. Ściana Płaczu. [przypis edytorski]

Świątynia Sybilli — klasycystyczna budowla na planie koła wchodząca w skład zespołu pałacowo-parkowego przy pałacu Czartoryskich w Puławach, wzorowana na staroż. świątyni Westy w Tivoli koło Rzymu, zbudowana w latach 1789–1801; pierwsze polskie muzeum narodowe. [przypis edytorski]

świątynia — tu: wyznanie, religia. [przypis edytorski]

Świątynie splamił Augi porodem — w jednej z tragedii Eurypidesa tytułowa bohaterka, kapłanka Auge, urodziła syna Telefosa w świątyni Ateny. [przypis edytorski]

świątyniowy — dziś popr.: świątynny. [przypis edytorski]

świadczą o niedawnym trzęsieniu ziemi — silne trzęsienie ziemi, jakie dotknęło wybrzeża morza Marmara 10 lipca 1894; zginęło w nim ponad 1300 osób. [przypis edytorski]

świadczę się niebem — inaczej: niebo mi świadkiem, biorę niebo na świadka. [przypis edytorski]

świadczy Aelius Lampridius — Aelius Lampridius, Vita Alexandri Severi. [przypis edytorski]

świadczy Kaspar Contarenus — Caspar Contarenus, De Republica Venetorum, ks. 2. [przypis edytorski]

świadczy Wirgilius, gdzie o Palancie, którego był ojciec jego dał za towarzysza Eneaszowi, tak pisze — Wergiliusz, Eneida, ks. 8. [przypis edytorski]

świadki — dziś popr. forma B. lm: świadków. [przypis edytorski]

świadki — dziś popr. forma B.lm: świadków. [przypis edytorski]

świadki — dziś popr. forma W. lm.: świadkowie. [przypis edytorski]

świadki (…) niepewne — dziś popr. B.lm: świadków niepewnych. [przypis edytorski]

świadome macierzyństwo — ruch społeczny działający na rzecz planowania rodziny, ograniczenia narodzin dzieci niechcianych i przeciwdziałania nędzy rodzin wielodzietnych. Idea wywodząca się z XVIII-wiecznego maltuzjanizmu była popularna w I poł. XX w., tworzono poradnie świadomego macierzyństwa, w Polsce od 1929 r. [przypis edytorski]

świarczyć (gw.) — świadczyć, zaświadczać, potwierdzać. [przypis edytorski]

świarczył (gw. warsz.) — świadczył. [przypis edytorski]

świargotać — mówić w obcym języku, zwł. po niemiecku. [przypis edytorski]

światami chodzić (daw.) — daleko podróżować. [przypis edytorski]

świata nieorganicznego — tj. świata nadprzyrodzonego. [przypis edytorski]

Świata nie znać w kurzawie — fraza z Pieśni VII ksiąg wtórych Jana Kochanowskiego. [przypis edytorski]

Świat cały Ducha objawion mi był przez trącenie zewnątrz (…) — Tymi słowami zaczyna się dziennik z lat 1847–1849 opublikowany w XI tomie Dzieł Słowackiego pod redakcją Juliana Krzyżanowskiego (Pisma prozą, oprac. Władysław Florian, ossolineum, Wrocław 1952, s. 273–294). [przypis edytorski]

„Świat” — dwutygodnik literacko-artystyczny, ukazujący się w Krakowie w l. 1888–1895 pod red. Zygmunta Sarneckiego. [przypis edytorski]

światem niezabawne — nie zajmujące się światem. [przypis edytorski]

Świat jako wola i wyobrażenie — jedno z najważniejszych dzieł Artura Schopenhauera (tłum. też jako Świat jako wola i przedstawienie), wyd. w 1819. [przypis edytorski]

Świat Kuryacyusa widziałby z Horacem — aluzja do rzymskiej legendy o pojedynku między braćmi Horacjuszami a braćmi Kuriacjuszami. [przypis edytorski]

Światła wielkiego miasta — oryg. tytuł City lights, amerykański czarno-biały, niemy film Charlesa Chaplina z 1931 r., opowiadający historię miłości między niewidomą kwiaciarką a „eleganckim trampem” (postać charakterystyczna, w którą zwykł się wcielać Chaplin), który szuka pieniędzy na operację wzroku dla ukochanej. [przypis edytorski]

światło miesięczne — światło księżyca; księżyc był zwany kiedyś miesiącem, ponieważ jego cykliczne przemiany wyznaczały rytm miesięczny. [przypis edytorski]

światło niosący — tłumaczenie znaczenia imienia Luciferus, Lucyfer. [przypis edytorski]

światło (…) schodzi — dziś: wschodzi. [przypis edytorski]

światło — tu: jasno. [przypis edytorski]

światło — tu: rozum, wiedza. [przypis edytorski]

światło — tu: światłość, uczoność. [przypis edytorski]

światłoż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy światło. [przypis edytorski]

światło zodiakalne — słaba, rozproszona, z grubsza trójkątna poświata, ukazująca się na nocnym niebie nad horyzontem, rozciągająca się w kierunku od Słońca wzdłuż ekliptyki (zodiaku, stąd nazwa); widoczna po zachodzie Słońca (wiosną) lub przed wschodem (jesienią). [przypis edytorski]

światły (starop. forma) — dziś N.lm: (z) światłami. [przypis edytorski]

światły — wykształcony i doświadczony. [przypis edytorski]

Światosław II Jarosławowicz (1027–1076) — książę czernihowski, od 1073 r. wielki książę Rusi Kijowskiej. [przypis edytorski]

Światosławu — tak w źródle, prawdopodobnie pomyłka, powinno być: Światosław (tak sugeruje rytm wiersza). [przypis edytorski]

Światowid a. Świętowit — bóstwo wojny i urodzaju plemion słowiańskich. Posągi przedstawiające Świętowita to słupy, zakończone rzeźbą przedstawiającą cztery twarze zwrócone w cztery strony świata. [przypis edytorski]

Światowid a. Świętowit — bóstwo wojny i urodzaju plemion słowiańskich; przedstawiające Świętowita posągi to słupy zakończone rzeźbą czterech twarzy zwróconych w cztery strony świata. [przypis edytorski]

Światowid a. Świętowit (mit. słowiańska) — bóg wojny i urodzaju plemion słowiańskich. Posągi przedstawiające Świętowita to słupy, zakończone rzeźbą przedstawiającą cztery twarze zwrócone w cztery strony świata. [przypis edytorski]

Światowid — bóg słowiański o czterech twarzach. [przypis edytorski]

Światowid — właśc. Świętowit, pogańskie bóstwo słowiańskie. [przypis edytorski]

światowiec — człowiek obyty, potrafiący zachować w każdej sytuacji, obracający się w wyższych kręgach. [przypis edytorski]

światowłady (daw.) — światowładny, władający światem. [przypis edytorski]

światowy (daw.) — świecki a. dworski. [przypis edytorski]

„Świat” — tu: „Le Monde”, francuski przegląd literacki wydawany jako dwutygodnik od grudnia 1760 do lutego 1761 przez Jean-François de Bastide'a. [przypis edytorski]

światu dosyć — dziś: świata dosyć; dość przestrzeni. [przypis edytorski]

Świat wyszedł z normy — zniekształcony cytat z Hamleta Szekspira: „Świat wyszedł z formy i mnież to trzeba wracać go do normy” (akt I, scena 5, tłum. J. Paszkowski). [przypis edytorski]

światy — daw. na wsi ozdoby wycinane z opłatka, najczęściej w formie kuli lub krążka, podwieszane na belce pod sufitem, tak lekkie, że obracały się pod wpływem ruchów powietrza. [przypis edytorski]

świat zbawienia uwieńczony znakiem — insygnium, symbol władzy, zwany jabłkiem królewskim. [przypis edytorski]

świcina, świtka a. siermięga — daw. wierzchnia odzież z siermiężnego, grubego i niebielonego płótna, noszona przez chłopów. [przypis edytorski]

Świderska, Alina (1875–1963) — pisarka i tłumaczka, autorka m.in. powieści biograficznych o Mickiewiczu i Krasińskim oraz powieści Trudno inaczej…. [przypis edytorski]

Świdrygiełło — (ok. 1370-1452), najmłodszy brat Jagiełły, przeciwnik unii polsko-litewskiej, często spiskujący z Krzyżakami. [przypis edytorski]

świdrzyć — dziś: świdrować. [przypis edytorski]

świdwa — krzew z rodziny dereniowatych. [przypis edytorski]

świdwa — odmiana derenia. [przypis edytorski]

świécą — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak i. [przypis edytorski]

świéc (daw.) — wyraz z tzw. e pochylonym, wymawianym jak i. [przypis edytorski]

świécę — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak i. [przypis edytorski]

świéce — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak i. [przypis edytorski]

święcić — dziś: świętować. [przypis edytorski]

święcić — poświęcić coś komuś. [przypis edytorski]

świéci — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), które miało brzmienie zbliżone do i. [przypis edytorski]

święcił był (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: święcił wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

święci lodowi (fr. Saints de glace) — w Polsce tzw. zimni ogrodnicy, tj. dni, którym patronują święci: Pankracy (12 maja), Serwacy (13 maja) i Bonifacy (14 maja) oraz Zofia (15 maja), kiedy występuje duże prawdopodobieństwo wiosennych przymrozków (największe między 10 a 17 maja). [przypis edytorski]

święcim — dziś: święcimy. [przypis edytorski]

Święci młodziankowie! — wykrzyknienie chrześcijańskie, przywołanie Świętych Młodzianków, tzn. małych chłopców, których wg Ewangelii Mateusza kazał wymordować Herod w Betlejem; niżej także jako niecodzienny zwrot określający młodych gości księdza. [przypis edytorski]

Święcki, Tomasz (1774–1837) — polski prawnik i historyk, autor książki Opis starożytnej Polski. [przypis edytorski]

święcone jarskie — mowa o katolickiej tradycji święcenia pokarmów w Wielką Sobotę, wśród których powinna znaleźć się m.in. kiełbasa, szczególnie pożądana po okresie Wielkiego Postu. [przypis edytorski]

święcone — potrawy przeznaczone do poświęcenia w Wielką Sobotę m.in: chleb, jaja, kiełbasa, które potem spożywa się na uroczystym śniadaniu wielkanocnym. [przypis edytorski]

święcony — tu: uznawany za świętego. [przypis edytorski]

świécy — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak i. [przypis edytorski]

święta Agnieszka (ok. 291–304 a. 305 r. n.e.) — także: Agnieszka Rzymianka, w tradycji prawosławnej Agnia; dziewica, męczennica i święta kościoła katolickiego oraz prawosławnego, umęczona za panowania cesarza Dioklecjana; legenda głosi, że pochodząca z zamożnej rodziny Agnieszka, twierdząc, że jej serce jest zajęte, odrzucała zaloty wszystkich młodzieńców, w tym oświadczyny syna prefekta Semproniusza, który w akcie zemsty oskarżył ją o bycie chrześcijanką (religia ta była w staroż. Rzymie nielegalna i kojarzona z antypaństwową postawą) i skazał na śmierć. Ponieważ prawo zakazywało uśmiercania dziewic, Agnieszka zaprowadzona została do domu publicznego; nikt jednak nie śmiał się tam do niej zbliżyć, zaś jedyny mężczyzna, który się na to odważył, został rażony ślepotą. Wobec tego postanowiono spalić ją na stosie, lecz drewno nie chciało zająć się ogniem. Ostatecznie została ścięta przez dowódcę oddziału egzekucyjnego. [przypis edytorski]

święta Cecylia — dziewica i męczennica chrześcijańska (zm. ok. 230–231), święta kościoła katolickiego i prawosławnego, patronka chórzystów, lutników, muzyków, organistów. [przypis edytorski]

święta Cecylia — święta Kościoła katolickiego i prawosławnego, żyjąca w III w. w Rzymie; patronka muzyków. [przypis edytorski]

święta godne a. Gody (daw., gw.) — święta Bożego Narodzenia albo okres od Bożego Narodzenia (25 grudnia) do Trzech Króli (6 stycznia). [przypis edytorski]

święta gwiazda Hermesa — planeta Merkury, nosząca nazwę od rzymskiego boga, utożsamianego z greckim Hermesem, posłańcem bogów. [przypis edytorski]

Święta Helena — wyspa, na której w roku 1815 został internowany Napoleon Bonaparte. [przypis edytorski]

Święta Hermandada — służba administracyjno-poborowa zorganizowana przez Izabelę I Kastylijską na bazie istniejących wcześniej bractw miejskich. [przypis edytorski]

święta Hermandad — hiszpańskie bractwo poświęcone obronie np. miasta. [przypis edytorski]

Święta Inkwizycja Hiszpańska — Święte Officium (zapis polsko-łaciński, pol. Święte Oficjum); tu: Tribunal del Santo Oficio de la Inquisición, hiszpańska inkwizycja, instytucja kościelna powołana do strzeżenia katolickiej prawowierności mieszkańców Hiszpanii i jej kolonii; ustanowiona w 1478 r., zniesiona w 1808 r. po zajęciu Madrytu przez wojska napoleońskie oraz w 1813 r. przez opozycyjne wobec Francuzów kortezy w Kadyksie; przywrócona w 1814 r. przez króla Ferdynanda VII Burbona, zniesiona ostatecznie w 1834 r. przez Marię Cristinę de Borbón, liberalną regentkę Izabeli II. [przypis edytorski]

Święta Jurska ulica — dziś popr.: ulica Świętojerska, jedna z ulic Nowego Miasta w Warszawie. [przypis edytorski]

Święta Kaplica (fr. Sainte-Chapelle) — kaplica zamkowa ufundowana przez Ludwika IX w centrum dawnej siedziby królewskiej na wyspie Île de la Cité w Paryżu; miejsce przechowywania wielu relikwii; arcydzieło gotyku. [przypis edytorski]

świętalnego — dziś: świątecznego. [przypis edytorski]

świętalnej — dziś: świątecznej. [przypis edytorski]

świętalny (daw. a. reg.) — odświętny, świąteczny. [przypis edytorski]

świętalny (daw. a. reg.) — świąteczny. [przypis edytorski]