Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 477 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | łacina, łacińskie | mitologia germańska | mitologia grecka | niemiecki | poetyckie | potocznie | przysłowiowy | regionalne | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski

Według języka: wszystkie | English | français | lietuvių | polski


Znaleziono 1321 przypisów.

na zęby ją wzięli — zaczęli ją obmawiać (por. dzisiejsze „wziąć kogoś na języki”). [przypis redakcyjny]

na ziemię — tak w wyd. III. W wydaniu jubileuszowym Dzieł pod red. J. Czubka i w poprzednich wyd. Bibl. Nar.: „o ziemię”. [przypis redakcyjny]

na ziemie toskańskie (…) wśród próżnego ludu — Poeta ludowi Sieny przyznaje więcej próżności od wszystkich ludów włoskich: a to mniemanie wspiera następnym przykładem. Gdy Sieneńczycy zamek i port Talemone przy Maremmie leżący zdobyli, roili sobie, że za pośrednictwem tego portu rozwiną wielką potęgę morską z poniżeniem flagi genueńskiej i pizańskiej. Ci zaś, co spodziewali się być admirałami tej floty, całe swoje mienie stracili popierając zamiar próżności osobistej i narodowej, że Siena stanie się pierwszą potęgą morską. Lecz te próżne nadzieje, jak zamki na lodzie, budowane były na jakiejś, według gminnego podania mającej być rzece pod murami miasta, nazywanej Diana, którą nadaremnie z wielkim kosztem w ziemi odkopywali. [przypis redakcyjny]

na ziemi (…) niezdolnej płodzić (…) jadów — wedle legendy święty Patryk oczyścił Irlandię z wszelkiego rodzaju płazów jadowitych. [przypis redakcyjny]

nazimiec (daw.) — roczny prosiak. [przypis redakcyjny]

Na (…) zimnym rycerza ramieniu — zimnym, bo okrytym stalą. [przypis redakcyjny]

na złomach opoki — Na skale przy Chiusi. [przypis redakcyjny]

nazwał go ostentacyjne Buonapartem — wrogowie Napoleona używali włoskiej formy nazwiska, chcąc podkreślić jego niefrancuskie pochodzenie. [przypis redakcyjny]

Nazwa Prusów (…) —porównaj litewskie prausti: myć i prusna: pysk. Prus nazwany więc podobnie jak Mazur (od mazania, mycia, jak Mazepa), nazwiska odpowiadałyby sobie nawzajem; dotkliwsze jeszcze przezwisko Sudzinów (szudas: pomiot). [przypis redakcyjny]

Nazwa wiersza, który daje się czytać na wspak. Fraszka tak odczytana daje sens wręcz przeciwny, zawiera bowiem naganę kobiet. Żart poetycki polega na tym, że w środku wiersza stoi „nie”, które zaprzecza albo drugą, albo pierwszą jego połowę, oraz na podwójnych rymach, końcowych i początkowych. Wiersz czytany na wspak brzmi: Ma rada, sobie nie paniom folgujmy, / Przysada w nich jest nie wiernie miłujmy / Cnota tu za nic nie trzeba godności, / Złota tu pragną nie pragną miłości. [przypis redakcyjny]

nazwisko Estiów — nazwę tę niemiecką dawniej wszyscy, dziś już tylko historycy, nawet i Kunik, tłumaczą jako oznaczającą ludzi wschodu (Ostu); uszczuplano ją następnie, w miarę jak pojawiały się szczegółowe nazwy Prusów, Kurów itd., i ograniczono w końcu do Estonii i Estów. Lecz sumienie filologa-germanisty nie dopuszcza takiego wykładu. Że wieki średnie tak rzecz pojmowały, nie dowodzi niczego; niezrozumiałą dla nich nazwę Aistiów (bo tak brzmi ona u Tacyta, nie Austiów, co by „wschodnich” rzeczywiście oznaczało) zastąpiły one mimowolnie inną, zrozumiałą, odpowiadającą położeniu geograficznemu, wiążącą się z nazwą Bałtyku (Ostsee). Zamiast bezbarwnej nazwy „ludzi wschodnich” (bo któż nie siedział na Wschód od Germanów? Byli i Słowianie, i inni) otrzymalibyśmy nazwę nadzwyczaj charakterystyczną, lecz oznaczenia jej dowiemy się niżej. [przypis redakcyjny]

nazwisko pięknej pani w czarną aksamitną suknię ubranej — Matylda Natansonowa. [przypis redakcyjny]

nazwy wzruszeń (jak już zauważyłem) świadczą bardziej o używaniu nazw aniżeli o naturze wzruszeń — Zob. 20, Obj. [przypis redakcyjny]

nazywamy te ciała zjednoczonymi ze sobą i stanowiącymi razem jedno ciało, czyli jedno jestestwo, różniące się od innych przez to zjednoczenie ciał — Por. List 32 (dawniej 15). [przypis redakcyjny]

nędznik (daw.) — biedak, człowiek nieszczęśliwy, nieszczęśnik (odcień znaczeniowy często pogardliwy). [przypis redakcyjny]

nędznik (starop.) — [tu:] nieszczęśnik. [przypis redakcyjny]

Nebaba, Martyn (zm. 1651) — ataman kozacki, jeden z przywódców powstania Chmielnickiego. [przypis redakcyjny]

Ne bude sobaka miasa isty (ukr.) — nie dla psa kiełbasa. [przypis redakcyjny]

Ne budu howoryty na morozi (z ukr.) — nie będę rozmawiał na mrozie. [przypis redakcyjny]

Nebukadnezar, właśc. Nabuchodonozor (z hebr.) — władca Babilonu, zm. w 136 r. p.n.e. [faktycznie Nabuchodonozor zm. w 562 p.n.e.; red. WL], lecz jego potomek (syn, jak podaje Biblia), Baltazar, ujrzał na ścianie komnaty, podczas uczty, na której sprofanowano żydowskie naczynia sakralne, napis mane, thekel, fares (chald.): policzone, zważone, rozproszone, jako zapowiedź zemsty bożej. [przypis redakcyjny]

necessaria (łac.) — potrzebne rzeczy. [przypis redakcyjny]

necessitas acuit ingenium (łac.) — potrzeba rozum ostrzy. [przypis redakcyjny]

necessitas (łac.) — konieczność. [przypis redakcyjny]

necessitas misera, cum vel civi ob patriam, vel patriae a cive mors inferenda est (łac.) — smutna konieczność, gdy albo obywatelowi ojczyzna, albo ojczyźnie obywatel śmierć zadawać musi. [przypis redakcyjny]

necessitas, necessitatis (łac.) — konieczność. [przypis redakcyjny]

necessitatem (…) decet (łac.) — konieczność przystoi raczej znosić niż opłakiwać. [przypis redakcyjny]

necesytować — przymuszać. [przypis redakcyjny]

nec Hercules contra plures (łac.) — nawet Herkules na nic przeciw wielu. [przypis redakcyjny]

Ne choczu, ne mohu, ne smiju (z ukr.) — nie chcę, nie mogę, nie śmiem. [przypis redakcyjny]

Nec multo (…) celebrata — [Plinius,] lib. XXXVI, 4. [przypis redakcyjny]

nec sutor ultra crepidam (łac.) — przysłowie odpowiadające polskiemu: pilnuj, szewcze, kopyta. [przypis redakcyjny]

Nec vir fortis, nec femina casta (łac.) — Ani męża dzielnego, ani kobiety czystej. [przypis redakcyjny]

Ne deraisonnez pas, ma mignonne (fr.) — bądź rozsądna, maleńka. [przypis redakcyjny]

nee (franc.) — z domu (nazwisko panieńskie). [przypis redakcyjny]

Neera — bohaterka sielanki Wergilego. [przypis redakcyjny]

negabat (łac.) — odmawiał. [przypis redakcyjny]

negat, contradicit (łac.) — nie chce, sprzeciwia się. [przypis redakcyjny]

negligenter (łac.) — niedbale, obojętnie. [przypis redakcyjny]

negotium (łac.) — sprawa. [przypis redakcyjny]

Negri, Ada (1870–1945) — poetka włoska, autorka wierszy o tematyce społecznej, które były tłumaczone przez Marię Konopnicką. [przypis redakcyjny]

nein, nein, kann nicht (niem.) — nie, nie, nie mogę. [przypis redakcyjny]

Nekrolog ten, pióra Franciszka Malewskiego, ukazał się w »Tygodniku Petersburskim« 1831 nr 41; podniesiono tam zacność charakteru, religijno–mistyczne skłonności i dziwny urok osobisty zmarłego Oleszkiewicza. [przypis redakcyjny]

Nemea — mała dolinka w Peloponezie; tu miał Herkules zabić lwa nemejskiego. [przypis redakcyjny]

Nemezis (mit. gr.) — bogini zemsty i sprawiedliwości, uosobienie gniewu bogów. [przypis redakcyjny]

Nemezys (mit. gr.) — bogini karzącej sprawiedliwości. [przypis redakcyjny]

nemine excepto (łac.) — bez wyjątku, niekogo nie wyłączając. [przypis redakcyjny]

nemine excepto (łac.) — bez wyjątku, nikogo nie wyłączając. [przypis redakcyjny]

nemine excepto (łac.) — bez żadnego wyjątku. [przypis redakcyjny]

nemine excepto (łac.: nikogo nie wyłączając) — obowiązek pozostania w szeregach. [przypis redakcyjny]

neminem civium laesit (łac.) — nikogo z obywateli nie skrzywdził. [przypis redakcyjny]

nemine reclamante (łac.) — bez niczyjego sprzeciwu (zwrot sądowy). [przypis redakcyjny]

nemine reclamante (łac.) — bez niczyjego sprzeciwu; zwrot używany w relacji woźnego, donoszącego sądowi, że oddanie majętności w posiadanie odbyło się spokojnie, bez niczyjego sprzeciwu. [przypis redakcyjny]

nemo est contemnendus, in quo aliqua virtutis signiftcatio apparet (łac.) — nikogo lekceważyć nie należy, w kim dostrzec można jakikolwiek ślad cnoty. [przypis redakcyjny]

Nemo me impune lacessit (łac.) — nikt mnie nie obrazi bezkarnie. [przypis redakcyjny]

Nemo (…) Nautilusienemo [łac.; red. WL] znaczy „nikt”, nautilus znaczy „pływak”. [przypis redakcyjny]

nemo sapiens, nisi patiens (łac.) — mądry, kto umie być cierpliwy. [przypis redakcyjny]

Nemo sapiens, nisi patiens (łac.) — Nie jest mądry, kto nie umie być cierpliwy; średniowieczne przysłowie łacińskie. [przypis redakcyjny]

Nemrod — legendarny król chaldejski sławny jako myśliwy. [przypis redakcyjny]

Nemrod — przez dumę budował wieżę Babel z myślą wzniesienia jej aż do nieba. [przypis redakcyjny]

Nemrod — według Biblii (Księga rodzaju, X8–10; I Kronik, I10) pierwszy «który począł być możnym na ziemi», i który «był możnym myśliwcem przed obliczem Pańskim»; stał się przysłowiowym wyobrazicielem myśliwstwa. [przypis redakcyjny]

Nemrod — władca asyryjski, sławny łowca, znajomy z ksiąg starego Zakonu, który budowaniem wieży Babel winien był podstępnego buntu przeciwko Bogu. [przypis redakcyjny]

Nemrot — Nemrod, znana postać biblijna myśliwego; według podań średniowiecznych miał być królem babilońskim i budować wieżę Babel. [przypis redakcyjny]

Nemury — Ks. de Nemours, drugi syn Ludwika Filipa. [przypis redakcyjny]

ne na to, szczo je, ałe na to, szczo bude (ukr.) — nie za to, co jest, ale za to, co będzie. [przypis redakcyjny]

Neprawdu, bresze psia wira (z ukr.) — nieprawdę, kłamie psia wiara. [przypis redakcyjny]

Neptuno — dziś: Nettuno, miasteczko nadmorskie w pobliżu Rzymu. [przypis redakcyjny]

Neptun (…) ratuje Eneasza (…) i jednym pchnięciem przenosi go (…) do tylnej strażyIliada, XX, 321. [przypis redakcyjny]

nequam (łac.) — nicpoń, ladaco. [przypis redakcyjny]

neque boni intellectus neque cura mali, sed mercede aluntur ministri sceleribus, privatimque degeneres, in publicum exitiosi (łac.) — ani zrozumienie dobra ani troska o zło, (u nich nie istnieje), ale zapłatą się żywią pośrednicy zbrodni, w domu zwyrodniali, w życiu publicznem zgubni. [przypis redakcyjny]

Neque nubent — Słowa z Ewangelii św. Mateusza, gdzie mówi, że przy zmartwychwstaniu ani mężów, ani żon nie będzie, ale wszyscy będą jako aniołowie boży w niebie. Przez co ewangelista oznacza, że wszyscy w niebie równi będą sobie w życiu wiecznym. [przypis redakcyjny]

Nereidy — córki Nereusa, boginki morskie. [przypis redakcyjny]

Nescia (…) habet (łac.) — Mąż próżen zdrady, nieskazitelny i czysty, niczyich nie lęka się drwin ni napaści, o nic nie dba, jak skała wystawiona na wichry, i kłamliwe głosy ma za nic. [przypis redakcyjny]

Nescio qua natale solum dulcedine cunctos (łac.) — ziemia rodzinna niewysłowioną słodyczą wszystkich pociąga i nie pozwala zapominać o sobie. [przypis redakcyjny]

nescit vox missa reverti (łac.) — słowo z ust wypuszczone wrócić nie może (Horatius, De arte poetica, 390). [przypis redakcyjny]

Ne serdysia, druże (ukr.) — nie gniewaj się, przyjacielu. [przypis redakcyjny]

neseserka — mała podróżna walizka. [przypis redakcyjny]

ne sis rex super Israel (łac.) — abyś nie był królem nad Izraelem (1 Król. 15, 26). [przypis redakcyjny]

Nessun maggior dolore (…) (wł.) — Nie ma większej boleści (niż przypominać sobie czasy szczęśliwe w nieszczęściu); Dante. [przypis redakcyjny]

Nessus, doradca nieszczery (…) swej śmierci pomścił się przed zgonem — Nessus, jeden z centaurów, porwał Dejanirę, gdy z rozkazu Herkulesa przeprowadzał ją przez rzekę Eweuus. Herkules stojąc na drugim brzegu rzeki, przebił go strzałą zatrutą jadem żmii lernejskiej. Nessus w chwili skonania zemścił się swojej śmierci, fałszywie doradzając Dejanirze, ażeby w zatrutej krwi jego umoczyła chustę, która miała być jakoby talizmanem strzegącym dla niej wierność Herkulesa. Ta chusta była potem przyczyną jego śmierci. [przypis redakcyjny]

n'est–ce pas? (fr.) — czyż nie? [przypis redakcyjny]

Nesterwar — dziś: Tulczyn, miasto na płd.-wsch. Podolu, w XVII w. rezydencja magnacka. [przypis redakcyjny]

Nestor różańcowy — najstarszy z zakonników odmawiających różaniec; Nestor to imię sędziwego wodza greckiego z Iliady Homera, cenionego z uwagi na doświadczenie i mądre rady. [przypis redakcyjny]

ne sutor ultra crepidam (łac., przysł.) — szewcze, patrz swego kopyta. [przypis redakcyjny]

Neto — Neta to dawne zdrobnienie od Agnieszka; u Horacego: Chloe. [przypis redakcyjny]

Ne tumany ustawali (ukr.) — nie mgły wstawały. [przypis redakcyjny]

newroza — dziś popr.: neuroza. [przypis redakcyjny]

Ne zderżymo (ukr.) — nie damy rady, nie wytrzymamy. [przypis redakcyjny]

ne zderżyte, ditki (ukr.) — nie dacie rady, dzieci. [przypis redakcyjny]