Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 477 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geografia, geograficzny | grecki | gwara, gwarowe | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | norweski | polski | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | wojskowy | żartobliwie

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 3454 przypisów.

Iksjon, Tantal, Danaidy, Syzyf (mit. gr.) — osoby, które za popełnione za życia zbrodnie ponosiły męczarnie w Tartarze, najmroczniejszej części podziemnej krainy zmarłych; Iksjon: pierwszy człowiek, który zabił swojego krewnego, został za karę przykuty do wiecznie obracającego się, płonącego koła; Tantal: który zabił swego syna i jego ciało podał bogom na uczcie, by wypróbować ich wszechwiedzę, za karę stał zanurzony w wodzie, z owocami nad głową, nie mógł jednak dosięgnąć jednego ani drugiego, zaspokoić pragnienia ani głodu, zaś nad jego głową chwiał się głaz, grożąc zmiażdżeniem; Danaidy: córki króla Danaosa, za zamordowanie w noc poślubną swoich mężów zostały skazane na napełnianie beczki bez dna wodą, noszoną w sitach; Syzyf: przebiegły założyciel i król Koryntu, który zdradził sekret Zeusa, a następnie podstępnie uwięził posłanego po niego Tanatosa (Śmierć), za co został skazany na wtaczanie na górę kamienia, który zawsze stacza się na dół tuż przed osiągnięciem szczytu. [przypis edytorski]

Iksyjon (mit. gr.) — właśc. Iksjon, za zabicie krewnego przykuty w Tartarze do płonącego koła. [przypis edytorski]

Iksyjon, Tytyjus — Iksjon za znieważenie Junony został wtrącony do Tartaru, gdzie cierpi męki przywiązany do koła ognistego; Totyos, mityczny olbrzym, prześladowca Latony, pokonany przez jej dzieci, Apollina i Dianę odbywa okrutną karę w Hadesie: dwa sępy wyżerają mu wątrobę, która wciąż odrasta. [przypis redakcyjny]

Iksy — nawiązanie do grupy recenzentów teatralnych o klasycystycznych przekonaniach, działającej w Warszawie w latach 1815–1819; wszyscy jej członkowie podpisywali swoje publikacje znakiem X. [przypis edytorski]

I które mieli z sobą dary, Dzieciątku dają za ofiary — inwersja: i dają Dzieciątku dary, które mieli ze sobą. [przypis edytorski]

Ikwa — rzeka na Wołyniu, w zach. części Ukrainy, prawy dopływ Styru. [przypis edytorski]

— drobnoziarnista skała osadowa. [przypis edytorski]

Iłłakowiczówna, Kazimiera (1892–1983) — poetka, tłumaczka, przed wojną związana towarzysko ze skamandrytami. [przypis edytorski]

— miękka skała osadowa złożona z bardzo drobnych ziarenek, podobna do gliny. [przypis edytorski]

Iłowajski, Dmitrij (1832–1920) — rosyjski historyk, autor szkolnych podręczników obowiązujących w Królestwie Polskim, fałszujących historię Polski i wykorzystywanych jako narzędzie rusyfikacji. [przypis edytorski]

iłowajszczyzna — propaganda prorosyjska podobna do stosowanej przez Dmitrija Iłowajskiego (1832–1920), rosyjskiego historyka, autora obowiązujących w Królestwie Polskim podręczników szkolnych i akademickich, gloryfikujących imperialną Rosję i usprawiedliwiających rozbiory Polski, za główną przyczynę upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów uznających wrodzoną skłonność Polaków do anarchii. [przypis edytorski]

il 27. Ottobre 1665 — data roku wypis. tylko na karcie adresowej. [przypis redakcyjny]

ilacją — [forma B.lp r.ż. od ilacja;] wniosek ustny do sądu; w dzisiejszym prawie: żądanie jednostronne. [przypis redakcyjny]

Il bat la campagne — On bredzi.DO WERYFIKACJI [przypis edytorski]

il corrige la fortune (fr.) — poprawia los. [przypis edytorski]

Il crévera dans l'instant — On pęknie za chwilę.DO WERYFIKACJI [przypis edytorski]

il deserto e la tomba (wł.) — pustynia i grób. [przypis edytorski]

Il Duce (wł.: Wódz) — Benito Mussolini (1883–1945): włoski polityk, założyciel i przywódca ruchu faszystowskiego; w 1922 dokonał zamachu stanu i stanął na czele rządu; od 1925 dyktator Włoch; podpisał traktaty laterańskie regulujące stosunki Włoch z Watykanem (1929); prowadził agresywną politykę zagraniczną: dokonał podboju Etiopii (1935–1936), udzielał wojskowego wsparcia gen. Franco podczas wojny domowej w Hiszpanii (1936–1939), zawiązał sojusz z Niemcami (tzw. Oś Rzym–Berlin, 1936), zaanektował Albanię (1939), usiłował zdobyć Grecję i Egipt; po wylądowaniu aliantów na Sycylii w 1943 odsunięty od władzy, utworzył satelickie względem Niemiec, marionetkowe państwo z rządem rezydującym w płn. Włoszech w Salò; schwytany przez komunistycznych partyzantów w 1945 i rozstrzelany. [przypis edytorski]

ile braci — popr.: ilu braci. [przypis edytorski]

ile czas znosił (starop.) — na ile czas pozwalał. [przypis redakcyjny]

Ile de France — francuska nazwa wyspy Mauritius (ok. 900 km na wschód od Madagaskaru), funkcjonująca w okresie, kiedy stanowiła zamorskie terytorium francuskie (1715–1810), do czasu przejęcia przez Brytyjczyków. [przypis edytorski]

ile go stawało (starop.) — ile da rady; ile mu starczy sił itp. [przypis edytorski]

ile grochów — dziś raczej: ile ziarnek grochu. [przypis edytorski]

ilekroć razy — błąd logiczny (kontaminacja); popr.: ilekroć a. ile razy. [przypis edytorski]

ilekroć razy — dziś popr.: ile razy a. ilekroć. [przypis edytorski]

ilekroć razy stosunek podwojony wzrasta lub maleje… — stosunek podwojony jest według Beaulavona wynikiem pomnożenia dwóch równych stosunków, z których każdy nazywa się stosunkiem pojedynczym. A zatem (Zw : Rz) × (Rz : P), ponieważ zaś Zw = 1, więc w wyniku otrzyma się (P × Rz) : Rz. Wykładnikiem stosunku będzie zatem P (P wyrażone liczbą ludności wyznaczy siłę rządu). [przypis tłumacza]

ilekroć zastanawiam się nad rządami, zawsze w badaniach mych znajduję nowe powody miłowania rządu mego kraju! — hołd złożony Genewie: jej ustrój najbliższy jest ideałowi prawności, wyłożonemu w Umowie. [przypis tłumacza]

ilekrotnie — dziś: ilekroć. [przypis edytorski]

Ile nauka jej zgodna z mym słowem — Tu poeta najwyraźniej objawia zdanie, że filozofia o tyle jest godną tego nazwania, ile jest zgodną ze znaczeniem pierwotnym swojego źródłosłowu; to jest miłością mądrości, jaka się zamyka w słowie bożym. [przypis redakcyjny]

Ile od świtu (…) zawsze igrająca — Przez sferę, którą porównywa do dziecka ciągle igrającego, poeta według owoczesnych pojęć astronomicznych wyobraża całą budowę nieba ze wszystkimi ciałami niebieskimi. Poetyczne wyrażenie początkowych sześciu wierszy tej pieśni w treściwej prozie dałoby się tak wyrazić: do zachodu słońca jeszcze zostawało dnia trzy godziny. [przypis redakcyjny]

I lepiej być miastu bez murów, rzekł jeden, niżli bez praw — być może nawiązanie do słów Heraklita z Efezu: „Lud powinien walczyć w obronie prawa, tak jak w obronie murów miasta” (Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów IX 1.2). [przypis edytorski]

Ile płacisz drób? — dziś: ile płacisz za drób? [przypis edytorski]

ile przełożony — ponieważ był przełożonym. [przypis edytorski]

ile roków (gw., daw.) — ile lat. [przypis autorski]

ileś bronił — dziś raczej: ile broniłeś. [przypis edytorski]

Iles Britanniques (fr.) — wyspy brytyjskie. [przypis redakcyjny]

il est au courant (fr.) — jest na bieżąco. [przypis edytorski]

Il est avec le ciel des accommodements (fr.) — Z niebem można się porozumieć; parafraza słów ze sztuki Moliera Świętoszek (akt IV, scena 5): Le ciel défend, de vrai, certains contentements; Mais on trouve avec lui des accommodements (Jest w takim czynie niby dla nieba rzecz zdrożna, ale porozumienie z nim wynaleźć można; tłum. Kazimierz Zalewski). [przypis edytorski]

Il est beau, n'est-ce pas? (fr.) — Jest piękny, nieprawdaż? [przypis edytorski]

Il est cocu, le chef de gare (fr.) — Naczelnik stacji jest rogaczem; słowa fr. piosenki, powiedzonko do dziś popularne we Francji. W 1925 r. ukazała się komedia o tym tytule, której autorami byli André Mouëzy-Éon i Nicolas Nancey. [przypis edytorski]

il est correct (fr.) — on jest w porządku. [przypis edytorski]

Il est içi — ma foi (fr.) — On tu jest, a to dopiero. [przypis edytorski]

il est indigne des grands coeurs de repandre le trouble, qu'ils ressentent (fr.) — jest niegodziwością wielkich serc szerzyć wśród innych niepokój, który same odczuwają (Clotilde de Vaux). [przypis edytorski]

il est mourru par désespoir — umarł z rozpaczy (błąd w formie czasownikowej, powinno być: il est mort w passé composé a. il mourut w passé simple). [przypis edytorski]

ile stóp pchlich jesteś ode mnie oddalony? Przecie, jak mówią, takimi pomiarami się zajmujesz — docinki Syrakuzańczyka opierają się na komedii Arystofanesa pt. Chmury (w. 145), ośmieszającej Sokratesa. Przedstawiono ją w teatrze w 423 r., a zatem w roku 420, kiedy uczta nasza się odbywa, mogły dowcipy odnoszące się do Sokratesa być jeszcze w pamięci i krążyć między ludem. Ksenofont podczas przedstawienia komedii był jeszcze dzieckiem, znał ją tylko z lektury. [przypis tłumacza]

Il est permis de violer l'histoire à la condition de lui faire un enfant (fr.) — Można gwałcić historię pod warunkiem, że się ją obdarzy dzieckiem. [przypis edytorski]

Il est très beau (fr.) — Jest bardzo piękny. [przypis edytorski]

ile to wart był talent złota — talent attycki wart był przeszło 5000 koron. [przypis tłumacza]

i lewy i prawy — i grzeszny i sprawiedliwy. [przypis redakcyjny]

Ilex paraguanensis (łac., bot.) — ostrokrzew paragwajski; jego potoczna hiszpańska nazwa to yerba mate, a portugalska erva-mate. [przypis edytorski]

ile że (daw.) — jako że, ponieważ. [przypis edytorski]

ile że — jako że, ponieważ. [przypis edytorski]

ile, że — jako że, ponieważ. [przypis edytorski]

ileżem razy musiał — daw. konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: ileż razy musiałem. [przypis edytorski]

ile że (przetarz.) — jako że, ponieważ. [przypis edytorski]

ile że wojna domowa jest największym nieszczęściem — W tym i w wielu poprzedzających ustępach mieszczą się aluzje do frondy, którą Francja przebyła i od której wiele ucierpiała. [przypis tłumacza]

ileż nieszczęść spadło na ostatniego księcia Burgundii (…) Czyliż rycina pieczęci nie była pierwszą (…) — por. Pamiętniki Filipa de Commines, V, 1; Plutarch, Życie Mariusza. [przypis tłumacza]

Ileż! niewinnych ofiar pomowionych o czary i inne występki poległo na stosach — dziś popr. wykrzyknik w środku zdania powinien być usunięty; tu: zostawiono ten rodzaj daw. zapisu oddającego stan emocjonalny osoby mówiącej. [przypis edytorski]

Ileż zwad (…) stworzyła na świecie wątpliwość co do znaczenia sylaby hoc — Montaigne ma tu na myśli kontrowersję katolików i protestantów w kwestii dogmatu transsubstancjacji. [przypis tłumacza]

il fallait faire bonne mine à mauvais jeu (fr.) — trzeba robić dobrą minę do złej gry. [przypis edytorski]

il fant profiter du moment (fr.) — trzeba wykorzystać moment. [przypis edytorski]

Il faut avoir des opinions. (fr.) — trzeba mieć swoje zdanie. [przypis edytorski]

il faut le défendre (fr.) — nie trzeba na to pozwalać. [przypis edytorski]

Il faut, que jeunesse se passe (fr.) — trzeba, aby młodość przeminęła. [przypis edytorski]

il faut que la jeunesse se passe (fr.) — młodość musi się wydarzyć, przejść; odpowiednik polskiego powiedzenia: młodość musi się wyszumieć. [przypis edytorski]

Il faut, qu'il aille au collège (fr.) — powinien iść do szkoły. [przypis edytorski]

Il faut qu'ils se contrebalancent (fr.) — muszą się równoważyć. [przypis edytorski]

il faut travailler (fr.) — tu: trzeba jechać. [przypis edytorski]

il faut tuer les passions (fr.) — trzeba zabić namiętności. [przypis edytorski]

il fo to prędr (zniekszt. fr. il faut prenre) — trzeba pojąć. [przypis edytorski]

il Gran Cancelliere di Lituania, il Maresciallo della corte… — mowa tu zapewne o Marszałku nadw. koronnym, którym był Jan Klemens Branicki (przypisywano mu wpływ na hetmana W. lit., Sapiehę). [przypis autorski]

iliackie (…) bitwy — przedstawienia walk podczas woj­ny trojańskiej; przymiotnik iliacki od: Iliada. [przypis edytorski]

iliacki — trojański; z Ilionu. [przypis edytorski]

Iliacos intra muros peccatur et extra (łac.) — Wewnątrz trojańskich murów błądzą i poza nimi (Horacy, Listy, I, 2, w. 16). [przypis edytorski]

Iliada — epopeja opiewająca wojnę Achajów (Greków) z Ilionem (Troją), jej autorstwo przypisuje się Homerowi (VIII w. p.n.e.). [przypis edytorski]

Iliada — epos Homera, w którym bohater, Achilles, odmawia udziału w walce. [przypis edytorski]

Iliada niechęci (odiorum Ilias) — zwrot przez Plauta zapewne z greckiego oryginału przejęty (Ίλιάς κακών Demostenesa), zawdzięcza swe powstanie motywowi gniewu Achillesa, który jest głównym wątkiem całej wielkiej epopei. Zwrotu tego (niewątpliwie pod wpływem Plauta) użył też Cicero: tanta malorum impendet Ilias (Att. VIII, 11, 3). Publiczność Plauta musiała widocznie już coś niecoś wiedzieć o epopei Homera. [przypis tłumacza]

Iliada nieszczęść — przen.: tyle nieszczęść wskutek wojny trojańskiej, ile opisuje Iliada Homera. [przypis edytorski]

Iliada — powstały w VIII lub VII wiek p.n.e. epos opowiadający o wojnie trojańskiej, którego autorstwo przypisywane jest starogreckiemu epikowi i śpiewakowi Homerowi. [przypis edytorski]

Iliadek (…) tłum — procesja błagalna Trojanek. [przypis edytorski]

Iliadki — Trojanki. [przypis edytorski]

Ilia, kapłanka-królowa — Rea Sylwia, bohaterka legend rzym.; córka króla miasta Alba Longa, Numitora, zmuszona do złożenia ślubów czystości, została westalką, kapłanką wiecznego ognia Westy; jednak ze związku z bogiem wojny, Marsem, urodziła bliźnięta, Romulusa i Remusa. [przypis edytorski]

Ilidże — w dzisiejszej pisowni tureckiej: Ilıca, miejscowość ok. 15 km na zach. od Erzurum. [przypis edytorski]

ilijoński — należący do Troi (Ilionu). [przypis edytorski]

ilijoński — trojański (od Ilion — Troja). [przypis edytorski]

I like you (ang.) — Lubię pana. [przypis edytorski]

ilioński — trojański. [przypis edytorski]

Ilion — Troja; tu forma wydłużona: Ilijon (zgodna z daw. wymową) dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]

Iliria — staroż. kraina na wsch. wybrzeżu Adriatyku, obejmująca tereny obecnej Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii i Albanii. [przypis edytorski]