Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 472 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | żartobliwie
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8252 przypisów.
złączem — dziś popr. forma fleksyjna: złączymy; niekiedy używa się również daw. formy skróconej: złączym. Zwyczajowo przy publikacji oryginalnej wersji tekstu Wybickiego pozostawia się tę formę jako przykład daw. polszczyzny, uwspółcześniając wiele innych archaizmów znajdujących się w autografie, np. nieumarła : nie umarła (pisownia łączna i rozdzielna); iak : jak, iąwszy : jąwszy (pisownia joty); moskal : Moskal (pisownia małą i wielką literą). [przypis edytorski]
złączym — w wersji pierwotnej: „złączem”. [przypis edytorski]
Z łaciną mógł cudzoziemiec, według Ronsarda (Oeuvres, ed. Laumonier VII, 97), podróżować po Polsce: la langue latine ne sert plus de rien, que pour nous truchemanter en Allemagne, Pologne, Angleterre. [przypis autorski]
Z łaciny auctorem (nominative auctor) literalnie oznacza „ten który daje wzrost”. http://www.etymonline.com/index.php?term=author, (dostęp 11.02.2014) [przypis autorski]
zładzić (daw.) — uporządkować. [przypis edytorski]
zładzić — tu: uładzić; upiększyć a. podporządkować. [przypis edytorski]
zładzić — tu: zgromadzić. [przypis edytorski]
zładzony (daw.) — przygotowane, uporządkowane. [przypis edytorski]
złagodzić — tu: uspokoić, poskromić gniew. [przypis edytorski]
złagodził Artakserkses surowość dawnych praw w Persji (…) — Plutarch, Powiedzenia królów i wodzów. [przypis tłumacza]
złaja (daw.) — sfora. [przypis edytorski]
złajnik (daw.) — pies gospodarski, pasterski lub myśliwy. [przypis redakcyjny]
złamał kij czerwony i żółty — buława o barwach czerwonych i żółtych kolorach hiszpańskich; złamać kij (buławę) znaczy więc złamać potęgę hiszpańską. [przypis redakcyjny]
złamał przysięgę rzeczypospolitej — złożoną przy wyborze na prezydenta, przez zamach stanu 2 grudnia 1851 roku. [przypis redakcyjny]
złamał Zeusa rozkazy — mowa o prawie gościnności, wedle którego nie wolno było krzywdzić przybyszów; Achilles zaś uznał Priama za swojego gościa. [przypis edytorski]
złamana wiara — tu: niedochowanie wierności. [przypis edytorski]
złamanem — dziś popr.: złamanym. [przypis edytorski]
złam (daw.) — odłam; to, co zostało odłamane od całości. [przypis edytorski]
złamki — forma N.lm; dziś: złamkami (tj. ułamanymi kawałkami, odłamkami). [przypis edytorski]
zła moneta — moneta fałszowana. [przypis edytorski]
(…) zła moralnego zwanego prawem i rządem — nazywam „złem moralnym” w r. 1822 wszelki rząd, który nie posiada dwu Izb; wyjątek zachodzi jedynie wówczas, kiedy naczelnik rządu jest wielki przez swą prawość — cud, który oglądamy w Saksonii i w Neapolu. [przypis autorski]
z łanów żołnierzy pieszych dostarczyć — mowa o piechocie łanowej, wojsku zaciężnym narodowego autoramentu, złożonym z chłopów z dóbr królewskich, szlacheckich i kościelnych, powoływanych po jednym z każdych 15 łanów, tj. z ok. 200 ha. [przypis edytorski]
złapi (gw.) — złapie. [przypis autorski]
z łapy — dziś popr. forma N. lm: z łapami. [przypis edytorski]
Zła rzecz, gdy wiele rozkazują: niechże król jeden będzie — Homer, Iliada II, 204. Skarga cytuje z łacińskiego przekładu Filona. [przypis edytorski]
zła śmierć — malemort, gwałtowna śmierć. [przypis autorski]
z łaską (starop.) — tu: łaskawie. [przypis edytorski]
Zła szukać nie trzeba, można w nie wpaść… — Hezjod, Prace i dnie 287–289. [przypis edytorski]
złaźtaż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, tu: w funkcji wzmacniającej; złaźta (gw.): złaźcie, zchodźcie. [przypis edytorski]
złe chwile — nudy — znany bohaterom romantycznym stan depresji, melancholii, zniechęcenia, znużenia, zwany przez Francuzów mal du siécle (chorobą wieku). Kleiner w przypisie wylicza bohaterów romantycznych, którym znana była ta dolegliwość: Oberman E. P. de Sénancoura, René Chateaubrianda, Childe Harold Byrona, Lambro i Kordian Słowackiego. G. Sand pisała w związku z Obermanem o cierpieniach moralnych, które dadzą się podzielić na trzy kategorie: „Primo — namiętność napotykająca przeciwności w swoim rozwoju, a więc walka człowieka z otaczającą go rzeczywistością. Secundo — świadomość wyższych uzdolnień przy braku woli, która mogłaby je uczynić przydatnymi. Tertio — świadomość miernych uzdolnień, świadomość jasna, oczywista, nieodparta, ujawniona. Te trzy kategorie cierpień moralnych można wyjaśnić i zamknąć w trzech imioniach: Werter, René, Oberman” (Eseje, Warszawa 1958, s. 32). [przypis redakcyjny]
Złe czy dobre, coś zawsze mówią moje wiersze — cytat z Listu IX Nicolasa Boileau. [przypis edytorski]
złe (daw.) — tu: zło. [przypis edytorski]
złe (daw.) — tu: zły duch, diabeł. [przypis edytorski]
złego brzucha dostać — zachorować na żołądek. [przypis autorski]
złej wróżki łani — złej wróżby, złowróżbna; łania oznacza tu Helenę. [przypis redakcyjny]
złe szczęście — zły los. [przypis redakcyjny]
Złe Tłumoki — Malebolge, słowo złożone z bolgia: otchłań, wór, przez podobieństwo: tłumok, i z malo: zły, przeklęty. Bulgas Galii saccos scorteos appellant. Sam obraz miejsca szczegółowo tu opisany wyjaśnia stosowność użytego tu przez poetę porównania. [przypis redakcyjny]
złez (daw. forma) — łez. [przypis edytorski]
Z… łez poranku — z kropli rosy. [przypis edytorski]
złoba (daw.) — zło. [przypis edytorski]
złoba (daw.) — złość, gniew. [przypis edytorski]
złoba (daw.) — złość. [przypis edytorski]
złoba (daw.) — zło, złość, nienawiść, gniew. [przypis edytorski]
złoba (z czes.) — złość. [przypis edytorski]
złoba — złość, nienawiść. [przypis edytorski]
złoba — złość, nienawiść. [przypis edytorski]
złoba — złość, złośliwość; nienawiść. [przypis edytorski]
złobny (daw.) — gniewny. [przypis edytorski]
złocień polny — roślina z rodziny astrowatych, chwast polny o żółtych kwiatach. [przypis edytorski]
złocień — roślina z rodziny astrowatych, chwast polny o żółtych kwiatach. [przypis edytorski]
złocista — pozłacana. [przypis redakcyjny]
złocisty — tj. pozłacany. [przypis tłumacza]
Złoczów (ukr. Золочів) — miasto w obwodzie lwowskim Ukrainy, położone nad dopływem Bugu, rzeką Złoczówka, w paśmie wzgórz Woroniaków i Gołogór; założone jako prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1494 roku, od 1523 do 1772 w województwie ruskim Rzeczypospolitej, po pierwszym rozbiorze (1772) w granicach imperium Habsburgów, od 1804 Cesarstwa Austrii, w l. 1867–1918 kraju koronnego Galicja w składzie Austro-Węgier; ważna stacja kolejowa na linii Lwów–Tarnopol. [przypis edytorski]
złoczyńca nie tylko nie zginął, ale bawił się w kraju, żył lat piętnaście poważany, zasiadał w Senacie, Tron przybrał go do boku swojego za ministra — nadanie Ponińskiemu i jego bratu godności książąt polskich przez Sejm 1775 r.; mianowanie go podskarbim wielkim koronnym; majątek zdobyty przez niego (wkrótce roztrwoniony); pozyskanie przez Ponińskiego wpływu i popularności wśród ciemnej szlachty dzięki łatwości obejścia i potędze jego protekcji. [przypis redakcyjny]
złodziejów — dziś popr. forma D. lm: złodziei. [przypis edytorski]
złodziejskie (starop.) — przysłówek, dziś: po złodziejsku, w złodziejski sposób. [przypis redakcyjny]
złogi — tu: poród. [przypis edytorski]
złoić — zbić, pobić. [przypis edytorski]
zło, które owładło świat cały — Złem, jakie cały świat owładło, jest chciwość, którą poeta już w pieśni pierwszej Piekła jako ziarno wszystkich innych występków uważa. [przypis redakcyjny]
złom — blok skalny, odłupany kawał kamienia. [przypis edytorski]
złom — odłamek, blok skalny. [przypis edytorski]
złom — odłamek. [przypis edytorski]
złom — tu: złamanie. [przypis edytorski]
złorzeczny (daw.) — oczerniający, wypominający krzywdy, życzący nieszczęścia. [przypis edytorski]
złoście (daw., gw.) — złości (M.,B.lm). [przypis edytorski]
złoście (daw., gw.) — złości (M. i B. lm). [przypis edytorski]
złościwy — pełen złości; gniewny. [przypis edytorski]
złośliwą charakterystykę dekadentyzmu w „Moich współczesnych” — S. Przybyszewski, Moi współcześni, II, s. 98 (Wśród swoich). [przypis autorski]
złośliwą domyślność — w oryginale: Malignität. [przypis tłumacza]
złośliwa febra (daw.) — ciężka, czasami śmiertelna forma malarii. [przypis edytorski]
Złośliwy obłęd — podług mniemania ukraińskiego ludu nawet zbłądzenie w podróży nie jest dziełem przypadku. Czart, którego tam wszędzie pełno, ściga wędrowców i rozmaitymi sposobami stara się ich w bezdroża uprowadzać; a wicher nocny uważanym jest za pierwsze jego narządzie do obłąkania i najświadomszych nawet położenia miejsca. [przypis autorski]
złośnica — tu i dalej zmieniono tytułową sekutnicę na złośnicę. [przypis edytorski]
„Złota hramota” — manifest Tymczasowego Rządu Narodowego z 1863 r., wydany w języku ukraińskim; głosił uwłaszczenie i wolność osobistą chłopów, nauczanie w języku ojczystym i swobodę wyznania. [przypis edytorski]
złota i drogich kamieni, których kray ten miał wiele w sobie — wielu było tego zdania (mówi de la Lande), iż iasne plamy, które widziemy na Xiężycu, są wierzchołki gór drogiemi kamieniami okryte. „Nie ma nic tak dzikiego i niepodobnego do prawdy, czego by który z filozofow nie powiedział”, Cicero. [przypis autorski]
„Złota Jerozolima” — złota broszka, na której wyryta była panorama Jerozolimy. [przypis tłumacza]
„Złota Księga” wenecka — Złota Księga była w Republice Weneckiej rejestrem szlachty. Wciągano do niej potomków szlachty, którzy dopiero na podstawie tego wpisu mogli brać udział w rządzie. [przypis redakcyjny]
Złota księga (wł. Libro d'Oro) — prowadzony od 1325 oficjalny rejestr szlachty Republiki Weneckiej, spalony po wkroczeniu fr. wojsk rewolucyjnych w ramach zaprowadzania ustroju demokratycznego (1797). [przypis edytorski]
Złota Łania — statek, na którym sir Francis Drake opłynął świat. [przypis edytorski]
złota łódź Sorrentu — prawdopodobnie nawiązanie do czarodziejskiej łodzi, którą bohaterowie Jerozolimy wyzwolonej płynęli na Wyspy Szczęśliwe; Sorrento — popularna już w XIX w. miejscowość turystyczna w płd. Włoszech nad Morzem Śródziemnym, niedaleko Neapolu, miejsce urodzenia Torquato Tasso (1544–1595), wł. poety, autora poematu Jerozolima wyzwolona. [przypis edytorski]
złota miara — umiar, podstawa prezentowanej przez Horacego filozofii stoickiej. [przypis edytorski]
Złota Orda — dawne państwo mongolsko–tatarskie w okolicach gór Kaukazu i dorzecza Wołgi. Orda była czymś pośrednim między zmilitaryzowanym państwem a formą organizacji wojskowej. [przypis edytorski]
Złota to strzała (…) była — w mit. gr. złota i ostra strzała Amora wzbudzała miłość, a tępa strzała gasiła miłość. [przypis redakcyjny]
Złota — ulica w warszawskich dzielnicach Śródmieście i Wola. [przypis edytorski]
złote jabłko niezgody (mit. gr.) — złote jabłko z napisem „dla najpiękniejszej” rzucone przez boginię niezgody Eris podczas wesela Tetydy i Peleusa, wywołało spór pomiędzy Herą, Afrodytą i Ateną. [przypis edytorski]
złotej liliej — tj. Francji, gdyż królowie francuscy używali herbu lilii. [przypis redakcyjny]
złotej liliej — tj. Francji, gdyż królowie francuscy używali herbu lilii. [przypis redakcyjny]
złotemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: złotymi. [przypis edytorski]
złotemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: złotymi. [przypis edytorski]
złotemi — dziś popr.: złotymi. [przypis edytorski]
złotemi — dziś: złotymi. [przypis edytorski]
Złotem jej rzęsów, to jasnym warkoczem, patrzając na nią, słońce się zachwyca — Gwiazda Wenus, kiedy słońce zachodzi, postępuje za nim, a kiedy wschodzi, idzie z przodu słońca. [przypis redakcyjny]
złotem pisze na srebrze gwiazda Jowiszowa — Białe światło planety Jowisz wyobraża tło srebrne, na którym błyszczą złote głoski złożone zarazem ze świateł błogosławionych. [przypis redakcyjny]
złote ostrogi, które Izoldy, Ginewry, Oriany przypinały niegdyś mężnym rycerzom — częścią ceremoniału pasowania na rycerza było przypięcie ostróg, dokonywane przez stojącego wyżej w hierarchii społecznej, czasami przez kobiety o wysokiej randze. [przypis edytorski]
złote ostrogi — nagroda ofiarowywana zasłużonemu rycerzowi. [przypis edytorski]
złote runo — w mitol. gr. złote runo owcze, po które do Kolchidy wyprawił się Jazon (wyprawa Argonautów); tu przenośnie: szczęście i dostatek. [przypis redakcyjny]
złote strzały — p. V, V, 6. [przypis tłumacza]
złotniczek (daw.) — uczeń złotnika, czeladnik złotniczy. [przypis edytorski]
złotnik Kuźma — postać historyczna, wzmiankowana w relacjach z podróży posłów papieskich, Benedykta Polaka i Giovanniego da Pian del Carpine. [przypis edytorski]
złotówka… grosik — w kongresowym Królestwie Polskim początkowo funkcjonował nadal polski system monetarny, od 1832 emitowano monety pol.-ros., następnie ros.-pol., z wybitą wartością równocześnie w rublach oraz w złotych (ówczesna złotówka = 15 kopiejek = 15/100 rubla, grosz = ½ kopiejki); od 1850 wybijano tylko monety czysto rosyjskie, jednak w języku potocznym utrzymały się nazwy „złotówka” i „grosz”. [przypis edytorski]
złoto ciągnione — złote nitki, którymi przetykano drogie tkaniny. [przypis edytorski]
