Przypisy

krezus (z łac.) — bogacz. [przypis edytorski]

Krezus (zm. 546 p.n.e.) — ostatni król Lidii, kraju na zachodzie Azji Mniejszej; jego imię jest synonimem bogacza. [przypis edytorski]

Kriat Szema — rodzaj modlitwy wypowiadanej rano i wieczorem. Początkiem tej modlitwy są słowa „Szema Jisrael”, czyli „Słuchaj Izraelu!” i stanowią jedyne wyznanie wiary w religii judaistycznej. [przypis edytorski]

Kriat Szma a.Krias Szma — modlitwa odmawiana rano i przed snem. [przypis edytorski]

Kriat Szma a. Krias Szma — modlitwa odmawiana rano i przed snem. [przypis edytorski]

Krieger, Antoni — mieszczanin warszawski, starszy konfraterni kupieckiej. [przypis edytorski]

Kriegsmarine (niem.) — marynarka wojenna. [przypis edytorski]

kriesty (z ros.) — krzyże; tu: znaki krzyża. [przypis edytorski]

Krijos z Eginy — bohater z wojen perskich, opiewany przez Symonidesa. [przypis edytorski]

Krikowie (ang. Creek) — dawna konfederacja plemion Ameryki Płn., mówiących językiem krik, należącym do rodziny muskogi; zamieszkiwali obszary Florydy, ob. stanów Georgia, Oklahoma i Alabama. [przypis edytorski]

Kriksztas (litew. krikštas) — tu: Chrystus; dziś: chrzest, daw. także: krzyż. [przypis edytorski]

Krindżabo (fr., ang. Krindjabo) — ob. wioska w płd.-wsch. części Wybrzeża Kości Słoniowej. [przypis edytorski]

Kripo — niem. skrót od Kriminalpolizei, policja kryminalna. [przypis edytorski]

kris — sztylet malajski. [przypis edytorski]

kris — sztylet malajski, zwykle o wężowatej klindze, mierzącej 30–40 cm. [przypis edytorski]

Krist mein Gott (niem.) — Chryste, mój Boże. [przypis edytorski]

Kriszna a. Kryszna (mit. hind.) — w hinduizmie Najwyższa Istota i Najwyższy Bóg (wg Bhagawadgity); zrealizował swoje boskie wcielenie (inkarnację) w rodzinie pasterskiej, w okresie dojrzałości został bohaterskim wojownikiem i nauczycielem. [przypis edytorski]

Kritias z Aten (ok. 460–403 p.n.e.) — arystokrata i polityk ateński, znany też z zainteresowań filozoficznych (uczeń Sokratesa); zwolennik skrajnej oligarchii, jako jeden z głównych tzw. trzydziestu tyranów zasłynął z bezwzględności i okrucieństwa; zginął w przegranej bitwie z wygnańcami walczącymi o przywrócenie demokracji. [przypis edytorski]

Kritias z Aten (ok. 460–403 p.n.e.) — arystokrata i polityk ateński, znany też z zainteresowań filozoficznych (uczeń Sokratesa); zwolennik skrajnej oligarchii, jako jeden z głównych tzw. trzydziestu tyranów zasłynął z bezwzględności i okrucieństwa; zginął w przegranej bitwie z wygnańcami walczącymi o przywrócenie demokracji; był bratem stryjecznym Periktione, matki Platona. [przypis edytorski]

Kritik der reinen Vernunft (niem.) — Krytyka czystego rozumu (tytuł dzieła Immanuela Kanta). [przypis edytorski]

Kritobulos ze swoim ojcem — ojciec Kritobulosa to Kriton, rówieśnik i przyjaciel Sokratesa, tytułowy bohater dialogu Platona, w którym usiłuje przekonać Sokratesa do ucieczki z więzienia. [przypis edytorski]

Kriton — bogaty właściciel ziemski, rówieśnik Sokratesa pochodzący z tej samej gminy (demu), jego towarzysz i przyjaciel. [przypis edytorski]

Kriton — być może Kriton z Heraklei, zw. też Titus Statilius Crito (II w. n.e.), lekarz cesarza Trajana, albo też Kriton z Aten, uczeń Sokratesa, tytułowy bohater dialogu Platona. [przypis edytorski]

krnąbrnoście (daw.) — M. lm. od wyrazu krnąbrność. [przypis edytorski]

krnąbrny — nieposłuszny, uparty. [przypis edytorski]

króbka (daw.) — koszyczek, łubianka. [przypis edytorski]

króbka — koszyk. [przypis edytorski]

króbka — koszyk z kory. [przypis edytorski]

krócić (daw.) — poskramiać, ograniczać. [przypis edytorski]

krócica — broń palna o krótkiej lufie, ładowana od przodu. [przypis edytorski]

krócica — broń palna o krótkiej lufie. [przypis edytorski]

krócica — broń palna, podobna do pistoletu, ładowana od przodu, z zamkiem skałkowym, pistolet podróżny. [przypis edytorski]

krócica — daw. określenie broni palnej o krótkiej lufie, ładowanej od przodu, z zamkiem skałkowym lub kapiszonowym; odpowiednik dzisiejszego pistoletu. [przypis edytorski]

krócica — krótka broń palna, nabijana ładunkami od przodu, z zamkiem skałkowym lub kapiszonowym. Krócica mogła mieć dwie, trzy lub cztery lufy. Stosowana głównie do samoobrony, krócica zwana była niekiedy pistoletem podróżnym, jednak od pistoletu różniła się budową zamka. [przypis edytorski]

krócica — krótka broń palna. [przypis edytorski]

krócica — pistolet, broń palna o krótkiej lufie. [przypis edytorski]

krócica — pistolet o krótkiej lufie i małej donośności, używany w XVII i XVIII wieku. [przypis edytorski]

krócica — ręczna broń palna nazywana krócicą, ponieważ miała krótką lufę. [przypis edytorski]

krócica — ręczna broń palna o krótkiej lufie, używana w XVII–XVIII w. [przypis edytorski]

krócic — broń palna podobna do pistoletu, ładowana od przodu, z zamkiem skałkowym; pistolet podróżny. [przypis edytorski]

krój — dodatkowy element roboczy pługa montowany przed korpusem płużnym, służący do pionowego odcinania skiby od calizny, ułatwiający pracę szczególnie na ziemiach zadarnionych, twardych. [przypis edytorski]

krój — element pługa, może być w kształcie noża, płozy lub tarczy. [przypis edytorski]

króla, cara lub cesarza — te słowa usunięto w wyd. z 1816 r., aby nie wywoływać zadrażnień z zaborcą rosyjskim. [przypis edytorski]

Król Adrian, tutaj w zanczeniu: Hadrian właśc. Publiusz Eliusz Hadrian (76–138) — cesarz rzymski w latach 117–138. W polityce zagranicznej kierował się zasadą zaprzestania podbojów, unikania konfliktów militarnych i umacniania granic odziedziczonego państwa. Za jego panowania, w latach 132–135, miała miejsce druga wojna żydowsko-rzymska (powstanie Bar-Kochby), Hadrian zajmował się jej stłumieniem. Zburzono wówczas Jerozolimę, wygnano z niej Żydów, zakazano praktykowania judaizmu, nazwę miasta zmieniono na Colonia Aelia Capitolina, a nazwę Judei na Syria Palestina. [przypis edytorski]

króla miał wiązać w Warszawie — aluzja do nieudanej próby porwania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego przez konfederatów barskich w 1771 r. [przypis edytorski]

królaś widział — konstrukcja w ruchomą końcówką czasownika: króla widziałeś. [przypis edytorski]

król Assar — władcą Asyrii był wówczas Tiglat-Pileser I (1114–1076 p.n.e.), wsławiony szeregiem wypraw wojennych przeciwko plemionom aramejskim i państwom syrohetyckim zagrażającym jego państwu od zachodu. Podbił Syrię, zmusił fenicki Sydon i Byblos do płacenia daniny oraz złupił główne miasta Babilonii, której jednak nie udało mu się podporządkować. [przypis edytorski]

król barbarzyniec (daw. forma) — dziś: król barbarzyńca. [przypis edytorski]

król bawarski — Ludwik II Bawarski (1845–1886), król Bawarii (od 1864) z dynastii Wittelsbachów, przyjaciel i mecenas kompozytora Ryszarda Wagnera, budowniczy wystawnych pałaców oraz fantazyjnego zamku Neuschwanstein; w 1886 uznany za niepoczytalnego i ubezwłasnowolniony. [przypis edytorski]

król Bela — legendarny król norweski (nie mylić z władcami Węgier o tym samym imieniu). [przypis edytorski]

król Bohemii Lancelot — nie było władcy czeskiego o tym imieniu. [przypis edytorski]

król Bolesław, opływającym w dostatki miastem i najpotężniejszym królestwem Rusi przez dziesięć miesięcy rozporządzając i wysyłając z tychże pieniądze do Polski — Bolesław Chrobry zajął Kijów 14 sierpnia 1018 r. wyprawa kijowska miała na celu głównie osadzenie na tronie ruskim zięcia Bolesława, Świętopełka I (starszego brata Jarosława Mądrego). Po dokonaniu tego, zabrawszy znaczne łupy, w drodze powrotnej z Kijowa książę polski odzyskał utracone w 981 r. Grody Czerwieńskie, strategicznie ważny punkt na skrzyżowaniu szlaków handlowych. Wyprawa trwała do końca 1018 r. [przypis edytorski]

król, cesarz — te słowa zostały usunięte w wydaniu z 1816 r. ze względu na cara. [przypis edytorski]

Król Chłopków — przydomek Kazimierza Wielkiego. [przypis edytorski]

król — chodzi o Ludwika XIV. [przypis edytorski]

król chrześcijański — właśc. król arcychrześcijański; honorowy tytuł króla francuskiego. [przypis edytorski]

król Dawid, kiedy budował swoją świętą wieżę, to urobił ją z kości — w biblijnej Pieśni nad pieśniami występuje wzmianka o warownej wieży zbudowanej przez żydowskiego króla Dawida (Pnp 4, 4), którą utożsamia się z występującą w innym porównaniu wieżą z kości słoniowej (Pnp 7, 5). [przypis edytorski]

Król Dawid, prorok w świecie rzadki, Boiaźni bożey zzuł kaydany Widząc gładziuchne dwa pośladki — aluzja do historii Dawida i Batszeby. [przypis edytorski]

Król-Duch — nieukończony poemat historiozoficzny napisany przez Juliusza Słowackiego w latach 1845–1849. [przypis edytorski]

Król Duch — poemat historiozoficzny z okresu mistycznego Juliusza Słowackiego, który wydano po raz pierwszy w 1847 roku. [przypis edytorski]

król dzwonkowy — figura w kartach do gry. [przypis edytorski]

królech (daw.) — dziś popr. Ms. lm: królach. [przypis edytorski]

Król Edyp (mit. gr.) — Edyp został królem Teb, ponieważ uwolnił miasto od Sfinksa, który zadawał przechodniom zagadkę i zabijał tych, którzy nie umieli odpowiedzieć. [przypis edytorski]

króle — dziś popr. forma: królów. [przypis edytorski]

króle — dziś popr. forma M. lm: królowie. [przypis edytorski]

Króle — dziś popr. forma M. lm: królowie. [przypis edytorski]

króle — dziś popr. forma M.lm: królowie. [przypis edytorski]

króle — dziś popr.: forma M. lm: królowie. [przypis edytorski]

królestwiech (daw.) — dziś popr. Ms. lm: królestwach. [przypis edytorski]

królestwo Aragonii — państwo, którego zjednoczenie z królestwem Kastylii dało początek Hiszpanii; istniało w latach 1035–1707, od 1469 w unii z Kastylią. [przypis edytorski]

Królestwo bez sprawiedliwości jest rozbójstwo — Augustyn z Hippony, Państwo Boże (De civitate Dei) IV, 4, 1 (w oryginale w formie pytania retorycznego). [przypis edytorski]

królestwo ichmość — ich królewskie moście; król i królowa. [przypis edytorski]

Królestwo, które tobie (…) służyć nie będzie, upadnie i narody spustoszeją — Iz 60, 12. [przypis edytorski]

królestwo Kusz — starożytna kraina położona nad Nilem. Obecnie tereny północnego Sudanu. [przypis edytorski]

królestwo Nizam — królestwo Hajdarabadu w płd. Indiach, istniejące w latach 1724–1954, rządzone przez islamskich władców zwanych nizamami. [przypis edytorski]

królestwo — para królewska; [przypis edytorski]

Królestwo Polskie a. Królestwo Kongresowe, a. Kongresówka — państwo utworzone w 1815 roku decyzją kongresu wiedeńskiego, połączone unią personalną z Imperium Rosyjskim (praktycznie zabór rosyjski). [przypis edytorski]

Królestwo Polskie — państwo utworzone na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego z terenów dawnej Rzeczpospolitej pod zaborem rosyjskim, połączone unią personalną z Imperium Rosyjskim, istniejące w latach 1815–1918; granica pomiędzy Królestwem Polskim a Galicją, wchodzącą w skład austriackiego państwa Habsburgów, przebiegała wzdłuż Wisły, od Krakowa do ujścia Sanu pod Sandomierzem, i na płn.-wsch. od Doliny Dolnego Sanu. [przypis edytorski]

Królestwo Polskie — państwo utworzone na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego z terenów dawnej Rzeczpospolitej pod zaborem rosyjskim, połączone unią personalną z Imperium Rosyjskim, istniejące w latach 1815–1918. [przypis edytorski]

Królestwo Polskie — państwo utworzone na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego z terenów dawnej Rzeczpospolitej pod zaborem rosyjskim, połączone unią personalną z Imperium Rosyjskim, istniejące w latach 1815–1918. [przypis edytorski]

Królestwo się przenosi od narodu do narodu, dla niesprawiedliwości i krzywd, i potwarzy, i dla rozmaitych zdrad. — Syr 10, 8. [przypis edytorski]

Królestwo — tu: Królestwo Polskie a. Królestwo Kongresowe (pot. Kongresówka), utworzone na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego z terenów dawnej Rzeczpospolitej pod zaborem rosyjskim, istniejące w latach 1815–1918. [przypis edytorski]

Królestwo — tu: Królestwo Polskie a. Królestwo Kongresowe, pot. Kongresówka (utworzone na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego). Tereny dawnej Polski pozostające pod zaborem rosyjskim w latach 1815–1918. Królem tego organizmu państwowego był car Rosji. Początkowo Królestwo miało odrębną konstytucję, sejm, walutę i wojsko, ale utraciło je w ramach represji po powstaniu listopadowym. [przypis edytorski]

Królestwo — tu: Królestwo Polskie a. Królestwo Kongresowe, pot. Kongresówka (utworzone na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego). Tereny daw. Polski pozostające pod zaborem rosyjskim w latach 1815–1918. Królem tego organizmu państwowego był car Rosji. Początkowo Królestwo miało odrębną konstytucję, sejm, walutę i wojsko, ale utraciło je w ramach represji po powstaniu listopadowym; zaborcy zaczęli też używać wtedy nazwy Kraj Nadwiślański. [przypis edytorski]

królestwo — tu: król i królowa. [przypis edytorski]

królestwo — tu: para królewska; król i królowa. [przypis edytorski]

królestwy (daw.) — dziś popr. forma N. lm: królestwami. [przypis edytorski]

królewiątko — tak określano szczególnie bogatych i wpływowych magnatów, dla podkreślenia, że są niewiele mniej potężni od króla. [przypis edytorski]

Królewiak — mieszkaniec Królestwa Kongresowego. [przypis edytorski]

królewica (starop. forma) — królewicza. [przypis edytorski]

królewic (daw.) — dziś: królewicz. [przypis edytorski]

królewic (daw.) — syn króla. [przypis edytorski]

królewice (starop. forma) — dziś W.lp: królewiczu. [przypis edytorski]

królewicowa (daw.) — żona królewica; królewic (daw.): syn króla. [przypis edytorski]

królewic (starop. forma) — królewicz. [przypis edytorski]

królewic — syn króla (por. wojewodzic: syn wojewody itp.); dziś: królewicz. [przypis edytorski]

królewicze — dziś popr. forma: królewiczów. [przypis edytorski]

królewicze — królewiczu. [przypis edytorski]

królewicz na idajskiej górze (mit. gr.) — Ganimedes, syn króla Trosa. [przypis edytorski]

królewicz — Władysław IV Waza (1595–1648), najstarszy syn Zygmunta III, brał udział w wojnach moskiewskich i w wyprawie chocimskiej, król Polski od 1632 roku, tytularny król Szwecji i car Rosji. [przypis edytorski]