Przypisy

Kremer, Tadeusz (1883–1947) — polonista, profesor jednego z gimnazjów krakowskich; pochodził z zasłużonej dla nauki rodziny Kremerów, spokrewnionej w trzecim pokoleniu z Lucjanem Rydlem. [przypis edytorski]

kreminał (gw.) — kryminał. [przypis edytorski]

kreminał (gw.) — kryminał, więzienie. [przypis edytorski]

kreminał (gw.) — więzienie [przypis edytorski]

kremliński — przen. moskiewski, rosyjski. [przypis edytorski]

Kremlin a. częściej Kreml — warowny zamek władców Rosji w Moskwie. [przypis edytorski]

Kremlu — dziś popr. forma D.: Kremla. [przypis edytorski]

Kreml — warowny zamek władców Rosji w Moskwie. [przypis edytorski]

kremo — w gwarze obozowej krematorium. [przypis edytorski]

Krempa, Franciszek (1853–1935) — działacz ludowy, wójt Padwi, poseł do galicyjskiego Sejmu Krajowego, austriackiej Rady Państwa oraz Sejmu Ustawodawczego i Sejmu RP, znany z dużej liczby interpelacji, głównie dotyczących jego okręgu wyborczego; jeden z organizatorów Republiki Tarnobrzeskiej (1918). [przypis edytorski]

krenelaż (z fr.) — blanki, zębate zwieńczenie murów obronnych, stanowiące osłonę dla obrońców. [przypis edytorski]

krenica — krynica; źródło. [przypis edytorski]

kreolina — silny środek odkażający, stosowany w weterynarii. [przypis edytorski]

Kreolka, Kreol — w Ameryce Łacińskiej i na południu USA potomek europejskich kolonizatorów i emigrantów. [przypis edytorski]

Kreolka — pierwotnie: potomkini europejskich kolonizatorów (hiszpańskich, portugalskich lub francuskich) urodzona w Ameryce Łacińskiej (tu: na Wyspach Kanaryjskich) i traktująca ziemie, na których mieszka, jako swoją ziemię rodzinną; później: urodzona w regionie kolonialnym kobieta pochodzenia europejsko-tubylczego. [przypis edytorski]

Kreolka — potomkini białych kolonizatorów (hiszp., port. a. fr.) w Ameryce Łacińskiej. [przypis edytorski]

Kreol — urodzony w Ameryce Łacińskiej potomek europejskich kolonizatorów. [przypis edytorski]

kreowany — mianowany.DO WERYFIKACJI [przypis edytorski]

kreozot — składnik smoły drzewnej: oleista ciecz o charakterystycznym zapachu, będąca produktem suchej destylacji drewna. [przypis edytorski]

kreozot — substancja dezynfekująca pozyskiwana ze smoły z drewna bukowego. [przypis edytorski]

kreozot — substancja dezynfekująca pozyskiwana ze smoły z drewna. [przypis edytorski]

krepa — czarna tkanina, symbol żałoby. [przypis edytorski]

krepa (daw.) — czarna tkanina wykorzystywana w ubiorze osób i do wystroju miejsc z okazji pogrzebu i żałoby. [przypis edytorski]

krepa — matowa tkanina o lekko pomarszczonej powierzchni a. ogólnie materiał czarny: nazwa dotyczy noszonego jako oznaka żałoby czarnego ubrania (względnie czarnej opaski), jak też materiału, z którego się je wykonuje. [przypis edytorski]

krepa — rodzaj tkaniny o lekko pomarszczonej fakturze, kojarzonej z żałobą. [przypis edytorski]

krepa — tkanina o lekko pomarszczonej fakturze, kojarzona z żałobą. [przypis edytorski]

krepa — tkanina z silnie skręconej przędzy, drobnoziarnista i matowa. [przypis edytorski]

krepa — tu: czarna, żałobna tkanina. [przypis edytorski]

krepa — ubranie żałobne, czarna opaska lub czarne ubranie. [przypis edytorski]

krepdeszynowy — miękka, lekka tkanina jedwabna, rodzaj krepy. [przypis edytorski]

krepdeszynowy — wykonany z krepdeszyny: miękkiej, lekkiej tkaniny jedwabnej, stanowiącej rodzaj krepy. [przypis edytorski]

krepowy — wykonany z czarnego materiału, z jakiego robiono stroje żałobne. [przypis edytorski]

kreślarnia — pracownia, w której kreśli się rysunki techniczne, rysuje plany itp. [przypis edytorski]

kresa (daw.) — tu: koniec, granica. [przypis edytorski]

kresa (daw.) — tu: szrama, blizna. [przypis edytorski]

kresa — kreska, krecha. [przypis edytorski]

kresa — tu: rondo kapelusza. [przypis edytorski]

krescencja (daw.) — roczne plony. [przypis edytorski]

krescencja (z łac.) — dosł. wzrost; tu: oprocentowana lokata. [przypis edytorski]

krescencja (z łac.) — plon, urodzaj. [przypis edytorski]

krescytywa — kariera, wzrost znaczenia, poprawa stanu majątkowego. [przypis edytorski]

kres (daw.) — tu: cel. [przypis edytorski]

kreska — tu przen.: głos na sejmie. [przypis edytorski]

kreski (starop.) — głosy. [przypis edytorski]

kresowy — tu: końcowy. [przypis edytorski]

kresy — granica. [przypis edytorski]

Kresy — historyczne wschodnie pogranicze Polski, obecnie terytorium stanowiące fragmenty obszarów państwowych Ukrainy, Białorusi i Litwy. [przypis edytorski]

kresy — tu: rondo kapelusza. [przypis edytorski]

Kreteńczycy — słynęli w świecie greckim jako świetni łucznicy. [przypis edytorski]

kreton — cienka bawełniana tkanina. [przypis edytorski]

kreton — cienka tkanina bawełniana. [przypis edytorski]

kreton — cienka tkanina bawełniana; tu: uniform z takiej tkaniny. [przypis edytorski]

Kretschmer, Ernst (1888–1964) — niem. psychiatra, prof. uniwersytetu w Marburgu (od 1926) i w Tybindze (od 1946); twórca teorii konstytucjonalnej (1924). Teoria ta zakłada istnienie trzech typów fizycznych ludzi: atletycznego (osobnik muskularny), astenicznego (osobnik wątłej budowy) i pyknicznego (osobnik skłonny do otyłości), którym odpowiadają dwa typy psychiczne: osobnikom o budowie atletycznej i astenicznej odpowiada typ schizotymiczny, a osobnikom o budowie pyknicznej typ cyklotymiczny. [przypis edytorski]

Kretschmer, Ernst (1888–1964) — niem. psychiatra, prof. uniwersytetu w Marburgu (od 1926) i w Tybindze (od 1946); twórca teorii konstytucjonalnej (1924). Teoria ta zakłada istnienie trzech typów fizycznych ludzi: atletycznego (osobnik muskularny), astenicznego (osobnik wątłej budowy) i pyknicznego (osobnik skłonny do otyłości), którym odpowiadają dwa typy psychiczne: osobnikom o budowie atletycznej i astenicznej odpowiada typ schizotymiczny, a osobnikom o budowie pyknicznej typ cyklotymiczny; swoją teorię przedstawił w opublikowanej w 1921 r. monografii Körperbau und Charakter („Budowa ciała i charakter”). Był członkiem założycielem Powszechnego Towarzystwa Psychoterapii (AÄGP) zawiązanego w 1927 r. Nominowany w 1929 r. do Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny. [przypis edytorski]

Kreutzdonnerwetter (niem.) — do stu piorunów; a niech mnie kule biją. [przypis edytorski]

Kreutz-Element (niem.) — przekleństwo: krzyż pański, utrapienie. [przypis edytorski]

Kreutzerowska sonata — powieść Lwa Tołstoja z 1889 r. ukazująca małżeństwo, w którym niezrozumienie i zazdrość prowadzą do zdrady i morderstwa. [przypis edytorski]

Kreuzęm wspomniał — przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: wspomniałem Kreuzę. Kreuza: żona Eneasza, matka Askaniusza, córka króla Troi Priama i Hekabe (Hekuby). [przypis edytorski]

kreuzzug (niem.) — krucjata, wyprawa krzyżowa. [przypis edytorski]

krewa (daw. pot.) — nieszczęście, klęska, niepowodzenie. [przypis edytorski]

krew' — apostrofem po spółgłoskach w, b w wygłosie (np. gołąb') długo znaczono „miejsce po zaniku” prasłowiańskiej półsamogłoski, jeru miękkiego; spółgłoski te wymawiano jako miękkie, co ujawnia się do dziś w odmianie, w której występuje -wi-, -bi- (np. krwią, gołębiem). [przypis edytorski]

krew' — daw. apostrofem na końcu wyrazu oznaczano miękkie w (co ujawnia się w odmianie: krwią itd.), a zarazem miejsce po zaniku prasłowiańskiej półsamogłoski, jeru miękkiego. [przypis edytorski]

Krewe — główny kapłan pogańskiego obrządku w średniowieczu na Litwie. [przypis edytorski]

Krewejta — główny kapłan pogańskiego obrządku w średniowieczu na Litwie. [przypis edytorski]

Krewe Krewejta — główny kapłan pogańskiego obrządku w średniowieczu na Litwie. [przypis edytorski]

krewety — krewetki, jadalne skorupiaki morskie. [przypis edytorski]

Krewe za morzem — papież. [przypis edytorski]

krewić (pot.) — zawodzić, nie spełniać czyichś bądź swoich oczekiwań. [przypis edytorski]

Krewiczanie a. Krywicze — plemię wschodniosłowiańskie, zamieszkujące w średniowieczu tereny dzisiejszej Białorusi lub zach. Rosji. [przypis edytorski]

krewieństwo (daw.) — krewni, rodzina. [przypis edytorski]

krewieństwo (daw.) — rodzina, krewni. [przypis edytorski]

krewieństwo — krewni, rodzina. [przypis edytorski]

krew Kainowa (bibl.) — Kain to pierworodny syn Adama i Ewy, który zabił swojego brata Abla (Rdz 4,1–8); W Rdz 4,11 Bóg mówi do Kaina, że krew jego brata woła do niego z ziemi. [przypis edytorski]

krewko (daw.) — porywczo. [przypis edytorski]

krewkość — tu: temperament. [przypis edytorski]

krewkość — żywość, porywczość, gwałtowność. [przypis edytorski]

krewkości (daw.) — gniew, porywczość. [przypis edytorski]

krew moję — dziś popr.: krew moją. [przypis edytorski]

krewnemi — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: krewnymi. [przypis edytorski]

krewnemu Turnowi — Turnus był synem siostry Amaty. [przypis edytorski]

krewne (…) plemię (mit. gr.) — Hefajstos zwraca tymi słowami uwagę na fakt, że Prometeusz jest jego krewnym, mianowicie jako syn tytana Japeta (z okeanidą Klimene a. okeanidą Azją) oraz wnuk Uranosa i Gai; podobnie sam Zeus, ojciec Hefajstosa, był wnukiem Uranosa. [przypis edytorski]

krewniaki — popr.: krewniacy. [przypis edytorski]

krewnić (daw.) — łączyć pokrewieństwem; jeden znak wszystkich ludzi krewni: przez jedną rzecz wszyscy są spokrewnieni. [przypis edytorski]

krewnik — sangwinik. [przypis edytorski]

krewność (daw.) — pokrewieństwo. [przypis edytorski]

krewny — tu: pokrewny, spokrewniony. [przypis edytorski]

Krewo — śrdw. miasto na Litwie, obecnie wieś w powiecie grodzieńskim na Białorusi. [przypis edytorski]

krew' — ten zapis ujawnia jeszcze daw. obecność na końcu wyrazu jeru miękkiego, półsamogłoski występującej w języku prasłowiańskim do XI w. [przypis edytorski]

krew wyssali, a potem łagodnym lekarstwem smarują — Iliada IV 218; cytat niedokładny: ranę Menelaosa opatrywał tylko Machaos. [przypis edytorski]

kreza a. kryza — kolisty marszczony kołnierz, noszony w XVI–XVII w. [przypis edytorski]

kreza — tu: wystająca część kapelusza, otaczająca jego główkę. [przypis edytorski]

krezentyna (reg.) — chryzantema. [przypis edytorski]

krezka, właśc. kryza — kolisty marszczony kołnierz, element stroju dworskiego w XVI i XVII w. [przypis edytorski]

Krezus (595–546 p.n.e.) — król Lidii słynący ze swojego wielkiego bogactwa; jego imię jest obecnie synonimem bogacza. [przypis edytorski]

Krezus (595–546 p.n.e) — król Lidii słynący ze swojego wielkiego bogactwa. Jego imię jest obecnie synonimem bogacza. [przypis edytorski]

Krezus — bogacz (od imienia króla staroż. Lydii). [przypis edytorski]

krezus — bogacz. [przypis edytorski]

Krezus — bogacz; żyjący w VI w. p.n.e. Krezus (a. Krojsos) był ostatnim królem Lidii, kraju położonego w zach. cz. Azji Mniejszej i podbitego przez Persów pod wodzą Cyrusa: do legendy przeszły nieprzebrane skarby czerpane z kopalń złota i danin od podbitych państw (m.in. jońskich polis) zgromadzone w stolicy Lidii, Sardes. [przypis edytorski]

krezusowe bogactwa — legendarnie wielkie bogactwa: słynął z nich w starożytności Krezus (595–546 p.n.e.), król Lidii, którego imię stało się synonimem bogacza. [przypis edytorski]

Krezus — słynący z bogactwa ostatni król Lidii, pokonany przez Cyrusa Wielkiego w 546 p.n.e. [przypis edytorski]