Przypisy

Mount Rushmore (Góra Rushmore) — góra w zach. części stanu Dakota Południowa, w której w latach 1927–1941 wykuto pomnik o nazwie Mount Rushmore National Memorial, przedstawiający głowy czterech prezydentów USA szczególnie znaczących dla historii tego kraju. [przypis edytorski]

Mouquet — syn pana Mouque; dziś w jęz. fr. nazwiska żon i dzieci nie różnią się formą od nazwiska męża i ojca. [przypis edytorski]

Mouquette — córka pana Mouque; dziś w jęz. fr. nazwiska żon i dzieci nie różnią się formą od nazwiska męża i ojca. [przypis edytorski]

Mouret, Jean-Joseph (1682–1738) — fr. kompozytor, autor operowych tragedii lirycznych i oper baletowych, czołowy przedstawiciel muzyki barokowej we Francji. [przypis edytorski]

Mousa, właśc. Musa (arab.: Wyciągnięty z wody) — prorok w Koranie, w Biblii, Starym Testamencie znany jako Mojżesz, w islamie uważany za proroka (nabi), posłańca bożego (rasul), prawodawcę oraz przywódcę; wytrysnęła (…) jak źródło niegdyś za Mousy uderzeniem: nawiązanie do zdarzenia opisanego w Biblii (Wj 17,1–6): prowadząc lud Izraela przez na pustynię, Mojżesz dokonał cudu, by napoić spragnionych i buntujących się z tego powodu Izraelitów: według instrukcji otrzymanych od Boga Jahwe wziął laskę, uderzył w skałę Horeb (na której stanął Jahwe), a wtedy ze skały wypłynęła woda. [przypis edytorski]

mousse (fr.) — chłopiec okrętowy. [przypis edytorski]

movens gressum (łac.) — stawiając kroki. [przypis edytorski]

movimentum (łac., r.n.) — ruch. [przypis edytorski]

mową potoczną albo samymi wierszami, i to wierszami bądź pomieszanymi jedne z drugimi… — tu i niżej słowo „wiersz” odpowiada oryginalnemu μέτρον (metron, pierwotnie: miara), rozumianemu ogólnie jako antyczny wiersz metryczny, odróżniający się od prozy („mowy potocznej”) pewnym regularnym rytmem, bądź jako określone metrum, czyli wzorzec rytmiczny wiersza, albo sam wers. [przypis edytorski]

mowa Gaelu — chodzi o język gaelicki. [przypis edytorski]

mowa uroczysta i zwycięska na cześć Ryszarda Wagnera z okazji jego tryumfu bajruckiego w 1876 — chodzi o otwarcie Teatru Operowego w miejscowości Bayreuth w Bawarii, wybudowanego specjalnie na potrzeby związane z wykonaniem kompozycji Wagnera; inauguracja miała miejsce 13 sierpnia 1876 r. i stanowiła fenomen społeczno-kulturalny: obecne były na niej koronowane głowy, cesarz niem. i król pruski Wilhelm II, cesarz Brazylii Dom Pedro II, król Bawarii Ludwik II von Wittelsbach (incognito) i przedstawiciele arystokracji obok wybitnych osobistości kultury i sztuki, takich jak filozof Friedrich Nietzsche czy kompozytorzy: Edward Grieg, Piotr Czajkowski, Franciszek Liszt i in.; począwszy od tej daty do dziś w Bayreuth odbywa się coroczny festiwal wagnerowski. [przypis edytorski]

mowa wiązana — wypowiedź w formie wiersza, przeciwieństwo prozy. [przypis edytorski]

moweżanr — fonetyczny zapis fr. wyrażenia mauvais genre: zły ton, niesmaczny, niewłaściwy sposób wysławiania się a. zachowania. [przypis edytorski]

mowić — dziś: mówić. [przypis edytorski]

mowny (daw.) — gadatliwy. [przypis edytorski]

moździerz — miseczka z tłuczkiem służąca do ucierania przypraw, leków itp. [przypis edytorski]

moździerz — tu: rodzaj działa strzelającego pod stromym kątem. [przypis edytorski]

moździerz typu „Karl” o nazwie własnej „Ziu”, monstrualnego kalibru 600 mm, strzelający pociskami o wadze 2170 kilogramów sztuka — Właśc. 60-cm Karl-Grät 040. Moździerze te zaprojektowano z myślą o ostrzale umocnień francuskiej Linii Maginota. W sumie Niemcy wyprodukowali 6 egzemplarzy tej broni. [przypis edytorski]

možna (sl.) — galima. [przypis edytorski]

możderz (daw.) — dziś: moździerz. [przypis edytorski]

Może barany zarówno gorące — wg wydania Quarto te słowa oraz cztery następne kwestie Marii, aż do końca aktu II, mówi Katarzyna. [przypis edytorski]

możebne (daw.) — możliwe. [przypis edytorski]

możebne (daw.) — możliwe. [przypis edytorski]

możebne — dziś: możliwe. [przypis edytorski]

możebne — dziś raczej: możliwe. [przypis edytorski]

możebne — możliwe. [przypis edytorski]

możebny (daw.) — możliwy. [przypis edytorski]

może bym za zbytnią troskliwość wydała — może bym ujawniła za wielką troskliwość. [przypis edytorski]

Może by pan wody sodowej wypił? — rzekła życzliwie (…) podając mu flakon z wodą kolońską — być może błąd tekstu lub mylący opis sytuacji: dziś wodą kolońską nazywa się rodzaj wody toaletowej, roztwór kompozycji olejków eterycznych w alkoholu o bardzo wysokim stężeniu, nienadający się do picia. [przypis edytorski]

możeć — skrócone: może ci. [przypis edytorski]

możeć to wziąć — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci (skróconą do -ć). [przypis edytorski]

może chcesz widzieć syna — Mąż stara się „sprowadzić na ziemię” swoją żonę, opętaną poezją, przypominając o roli społecznej kobiety w rodzinie; nie przynosi to jednak pożądanego skutku. [przypis edytorski]

może co pilnego — dziś raczej: może coś pilnego. [przypis edytorski]

możeli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy może. [przypis edytorski]

możeli — „może” z partykułą pytajną -li. [przypis edytorski]

możeli (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy może, czyż może. [przypis edytorski]

możem był (gw., daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: może byłem. [przypis edytorski]

możem ją zabił — inaczej: może ją zabiłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

może mnie kto z ziemią zabierze (pot.) — dziś raczej: może mnie ktoś z ziemią zabierze. [przypis edytorski]

możem (…) nie miał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: może nie miałem. [przypis edytorski]

możem przechodził — inaczej: może przechodziłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

możem — skrócone od: może jestem. [przypis edytorski]

możemy być tego iści (daw.) — możemy być tego pewni. [przypis edytorski]

Możemy fotografować kości żywego człowieka — tj. wykonywać zdjęcia rentgenowskie, obrazy otrzymywane za pomocą promieni rentgenowskich przenikających przez ciało pacjenta. [przypis edytorski]

możemyż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy możemy. [przypis edytorski]

możeście wy mnie wzięli — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: może wy mnie wzięliście. [przypis edytorski]

Możeście zostawił (…) gdzieście był — grzecznościowa forma stosująca gramatyczne formy lm w wypowiedziach skierowanych do pojedynczej osoby; dziś: możeście zostawili, gdzieście byli. [przypis edytorski]

możeś miała — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: może miałaś. [przypis edytorski]

Możeś (…) nie zajrzał — może nie zajrzałeś (przykład ruchomości końcówki fleksyjnej czasownika. [przypis edytorski]

możeś (…) powiedziała — może powiedziałaś. [przypis edytorski]

możeś (…) rozmawiał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: może rozmawiałeś. [przypis edytorski]

możeś się (…) nie zastanowił — inaczej: może się nie zastanowiłeś (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

możeś się zakochał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: może się zakochałeś. [przypis edytorski]

możeś słyszała — inaczej: może słyszałaś (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

możeś słyszał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: może słyszałeś. [przypis edytorski]

możeś ty — przykład konstrukcji z formą czasownika „być” skróconą końcówki fleksyjnej dołączonej do czasownika modalnego; inaczej: może ty jesteś. [przypis edytorski]

możeś wrony łapał — dziś: może łapałeś wrony. [przypis edytorski]

może się nam jaki delfin trafi pod wierzch — zapewne aluzja do opowieści o pieśniarzu Arionie, zmuszonym przez marynarzy do wyskoczenia za burtę statku, oraz delfinie, który wziął go na grzbiet i dowiózł do lądu; zob. Herodot, Dzieje I 24. [przypis edytorski]

możesz — czy może. [przypis edytorski]

możeszli (daw.) — czy możesz. [przypis edytorski]

możeszli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy możesz. [przypis edytorski]

możeszli — konstrukcja z partykułą pytającą -li; znaczenie: czy możesz. [przypis edytorski]

możeszli wydać głos(daw.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli możesz wydać głos. [przypis edytorski]

możeszże (daw.) — czy możesz. [przypis edytorski]

możeszże (daw.) — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czyż możesz, czy możesz. [przypis edytorski]

możeszże — inaczej: czy możesz. [przypis edytorski]

możeszże — konstrukcja z partykułą -że o znaczeniu pytającym; inaczej: czy masz; czyżbyś miała. [przypis edytorski]

możeszże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy możesz. [przypis edytorski]

możeta (gw.) — możecie. [przypis edytorski]

możet pogulit pojdiom (ros.) — może pójdziemy pospacerować. [przypis edytorski]

może — tu: możliwe. [przypis edytorski]

możeż być (daw.) — konstrukcja z partykułą -ż w funkcji wzmacniającej i pytającej; znaczenie: czy może być. [przypis edytorski]

możeż — czy może. [przypis edytorski]

Możeż — czy może. [przypis edytorski]

możeż (daw.) — czyż może. [przypis edytorski]

możeż — daw. forma z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż; inaczej: czy może; czyż może. [przypis edytorski]

Możeż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, o funkcji pytajnej; znaczenie: czy może. [przypis edytorski]

możeż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, wzmacniającą i tworzącą pytanie retoryczne; znaczenie: czy może; czyż może. [przypis edytorski]

możeż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, wzmacniającą i tworzącą pytanie; znaczenie: czy może; czyż może. [przypis edytorski]

możeż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy może. [przypis edytorski]

możeż sądzić — konstrukcja z partykułą -ż (skróconą od -że); znaczenie: czyż może sądzić. [przypis edytorski]

możeż to być — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; inaczej: czy może to być; czyż może to być. [przypis edytorski]

możeż — tu: czy może, czyżby mógł (konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż). [przypis edytorski]

możliweż (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą i pytającą, tu w znaczeniu: „czy możliwe?”. [przypis edytorski]

możliwości nowej formy kultu Angeliki (…) o której sam wspomniał w rozmowie z Olą (s. 346. w. 23 i n.) — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; tu na odnośnej stronie znajduje się fragment: „Ty jesteś moją ofiarą… (…) Ofiarą, ale nie moją. Tyś myślała, że ja jestem tylko pospolitym grzesznikiem, a ja jestem tylko kapłanem. Pamiętasz Powinowactwa z wyboru? Widzisz, chciałem… niech się potwór nasyca. Naprzód tę aktorkę, potem ciebie, potem jeszcze inne, aby się ten głodny wampir nasycał” (rozdział XVII). [przypis edytorski]

możliwy (pot.) — akceptowalny, do przyjęcia. [przypis edytorski]

możliwy (pot.) — możliwy do przyjęcia, wystarczająco dobry, nadający się do czegoś. [przypis edytorski]

możną — tu: potężną. [przypis edytorski]

można by o Stanisławskim powiedzieć: figura rabelesowska. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Lekcja Stanisławskiego (rys. S. Rzeckiego w „Liberum Veto”). [przypis edytorski]

możnali — czasownik z partykułą pytajną -li. [przypis edytorski]

można siła (starop.) — siła, która [wiele] może. [przypis edytorski]

można widzieć — raczej: można zobaczyć; widać. [przypis edytorski]

Można więc przypuszczać, że chodzi o bitwę pod Koryntem z roku 368 przed Chr., w której Ateńczycy pod wodzą Chabriasa ponieśli klęskę, walcząc z Tebami — stoczoną podczas drugiej inwazji tebańskich wojsk Epaminondasa na Peloponez, maszerujących na pomoc Argos, Elidzie i Arkadii. Przejścia przez Przesmyk Koryncki strzegły dowodzone przez Chabriasa wojska Aten, Koryntu i Pellene, do których dołączyli Spartanie. Epaminondas zaatakował o świcie najsłabszą placówkę, strzeżoną przez Spartan, przedarł się i dołączył do swoich peloponeskich sojuszników (Ksenofont, Hellenika VII 1.15–18). Po spustoszeniu okolic miast sprzymierzonych ze Spartą oddziały tebańskie usiłowały zagarnąć Korynt, ale Ateńczycy z korpusu Chabriasa wyszli z miasta, zajęli wyżej położone pozycje i odparli atak (Hellenika VII 1.18–19; Diodor Sycylijski, Biblioteka historyczna XV 69.2). Zapewne w dialogu chodzi jednak o późniejsze, pomniejsze starcie, w którym nakłonieni przez Epaminondasa Argiwowie w nocnym ataku zajęli kluczową pozycję na górze Onejon w pobliżu Koryntu, słabo strzeżoną przez spartańskie oddziały Nauklesa i ateńskie Timomachosa (Hellenika VII 1.41). [przypis edytorski]

możnaż (daw.) — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy można, czyż można. [przypis edytorski]

możnaż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy można, czyż można. [przypis edytorski]

możnaż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy można. [przypis edytorski]

możnem i chudszem (starop. forma) — możnym i ubogim. [przypis edytorski]

możno (białorus.) — można; nie możno: nie można, nie wolno. [przypis edytorski]

możny (daw.) — potężny. [przypis edytorski]

możny — tu: potężny. [przypis edytorski]