Przypisy

krasota i krasnota (z ros.) — piękno i czerwień. [przypis edytorski]

krasota — uroda. [przypis edytorski]

Kras — płaskowyż w płd.-zach. Słowenii, zbudowany ze skał wapiennych, z silnie rozwiniętymi formami krasowymi: powstałymi wskutek rozpuszczania skał przez wodę głębokimi żłobami, lejami, kotlinami i jaskiniami. [przypis edytorski]

Krassus, Marek Licyniusz (114–53 p.n.e.) — rzym. dowódca wojskowy i polityk, najbogatszy człowiek w historii Rzymu; stłumił powstanie Spartakusa, razem z Cezarem i Pompejuszem w 60 p.n.e. zawarł I triumwirat: tajne, nieoficjalne przymierze polityczne, którego celem było wspólne sprawowanie rządów w republice rzymskiej. [przypis edytorski]

Krassus, właśc. Marek Licyniusz Krassus (114–53 p.n.e.) — rzymski dowódca wojskowy i polityk, najbogatszy człowiek w historii Rzymu; stłumił powstanie Spartakusa, razem z Cezarem i Pompejuszem w 60 p.n.e. zawarł I triumwirat: tajne, nieoficjalne przymierze polityczne, którego celem było wspólne sprawowanie rządów w republice rzymskiej; jako zarządca Syrii (od 54 p.n.e.) prowadził wojnę z Partami; pokonany w bitwie pod Karrami, został zabity podczas próby negocjacji. [przypis edytorski]

Krassus, właśc. Marek Licyniusz Krassus (114–53 p.n.e.) — rzymski dowódca wojskowy i polityk, najbogatszy człowiek w historii Rzymu; stłumił powstanie Spartakusa, razem z Cezarem i Pompejuszem w 60 p.n.e. zawarł I triumwirat: tajne, nieoficjalne przymierze polityczne, którego celem było wspólne sprawowanie rządów w republice rzymskiej. [przypis edytorski]

Krassus, właśc. Marek Licyniusz Krassus (114–53 p.n.e.) — rzymski polityk i wódz; stronnik Sulli; w 71 p.n.e. stłumił powstanie Spartakusa; członek I triumwiratu (60 p.n.e.); w 53 p.n.e. przedsięwziął wyprawę na Partów, jednak jego licząca ok. 40 tys. żołnierzy armia została całkowicie zniszczona w bitwie pod Karrami (Carrhae) przez czterokrotnie mniej liczne siły partyjskie, złożone głównie z konnych łuczników; został zabity podczas próby negocjacji, wskutek jego śmierci triumwirat rozpadł się. [przypis edytorski]

Kraswa — utwór dramatyczny Cezarego Jellenty (1861–1935), krytyka, publicysty, prozaika, dramaturga i poety; próba realizacji własnego apelu autora do pisarzy o uzupełnienie literatury o nowe mity, ponieważ dawne zamierają i dezaktualizują się, a ich treści nie mogą wystarczać odbiorcom w XX w.; pełen tytuł utworu to: Kraswa. Poemat dramatyczny z cyklu Mity, Kraków 1902. [przypis edytorski]

krasy (daw., gw.) — tu: piękny. [przypis edytorski]

krasy (gw.) — o zwierzęciu gospodarskim: o sierści czarno-białej, łaciate. [przypis edytorski]

krasy — piękny. [przypis edytorski]

kraszanka (reg.) — pisanka o jednolitym kolorze, bez dodatkowych wzorów i ozdób. [przypis edytorski]

kraszanka (z rus.) — pisanka wielkanocna. [przypis edytorski]

Kraszewski, Józef Ignacy (1812–1887) — polski pisarz, działacz społeczny i polityczny; autor licznych, popularnych powieści historycznych. [przypis edytorski]

Kraszewski, Józef Ignacy (1812–1887) — polski pisarz, działacz społeczny i polityczny. [przypis edytorski]

Kraszewski, Józef Ignacy (1812–1887) — polski pisarz, publicysta, historyk i działacz społeczny. [przypis edytorski]

Kraszewski, Józef Ignacy (1812–1887) — przedstawiciel pozytywizmu, pisarz, dziennikarz i działacz społeczny, autor licznych powieści historycznych. [przypis edytorski]

Kraszewski, Rodziewiczówna, Dygasiński, Reymont — poczytni powieściopisarze polscy przełomu XIX i XX w. [przypis edytorski]

kraszuarka (z fr.) — spluwaczka. [przypis edytorski]

krater — dzban do rozcieńczania wina wodą, jak było w zwyczaju staroż. Greków. [przypis edytorski]

krater (tu daw.) — puchar, kielich. [przypis edytorski]

krater — tu: naczynie do mieszania wody z winem. [przypis edytorski]

Krates z Teb (ok. 365–ok. 285 p.n.e.) — grecki filozof, przedstawiciel nurtu cynickiego, uczeń Diogenesa z Synopy. [przypis edytorski]

kratów — dziś popr. D. lm: krat. [przypis edytorski]

kratówka — tu: siostra żyjąca „za kratami” w klasztorze zamkniętym lub osoba często spowiadająca się przed kratami konfesjonału. Wszystkie wymienione określenia obrażają przesadną pobożność siostry. [przypis edytorski]

Kratos, Bia (mit. gr.) — dzieci bogini-rzeki Styks i tytana Pallasa; pełnią funkcję bóstw-alegorii Siły i Przemocy; ich rodzeństwem byli: Zelos (bóg-alegoria Współzawodnictwa), Nike (bogini-alegoria Zwycięstwa). [przypis edytorski]

Kratyles a. Kratylos — jeden z dialogów filozoficznych Platona, dotyczący zagadnień językoznawczych. [przypis edytorski]

Krause, Ernst (1839–1903) — niemiecki biolog i pisarz popularnonaukowy, wybitny propagator darwinizmu w Niemczech. [przypis edytorski]

Kraus, Karol, właśc. Kraus, Karl (1874–1936) — austriacki pisarz, publicysta, w latach 1899–1936 wydawca polityczno-literackiego czasopisma „Die Fackel” (pochodnia). [przypis edytorski]

Krauszów — wieś w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim. [przypis edytorski]

Krauze, Franciszek — polski oficer, w 1812 kapitan 5 pułku piechoty liniowej. [przypis edytorski]

krawa (daw.) — dziś: kroi. [przypis edytorski]

krawat — dziś popr. forma D.lm: krawatów. [przypis edytorski]

Krawczynski, Siergiej Michajłowicz, pseud. Stiepniak (1851–1895) — rosyjski pisarz i rewolucjonista związany z ruchem narodnickim. [przypis edytorski]

krawędziak — drewniany element budowlany, rodzaj tarcicy o przekroju zbliżonym do kwadratu i grubości mniejszej niż belka. [przypis edytorski]

kręga — dziś D.lp: kręgu. [przypis edytorski]

kręgielnie — ogólnie: pomieszczenia, w któych gra się w gry (w oryginale wspomniany Nine Men's Morris, czyli młynek). [przypis edytorski]

Krępowiecki, Tadeusz (1798–1847) — pisarz i publicysta, uczestnik powstania listopadowego. Współzałożyciel Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, z którego wystąpił oraz Gromad Ludu Polskiego; obarczał szlachtę winą za upadek powstania i wyzysk chłopów. [przypis edytorski]

krępy — niewysoki, mocno zbudowany. [przypis edytorski]

krępy — niski a mocno zbudowany. [przypis edytorski]

krępy — niski i mocno zbudowany. [przypis edytorski]

krésa — kreska; tu: szrama, rysa. [przypis edytorski]

krętanina (daw.) — krzątanina, gorączkowy ruch, zamieszanie. [przypis edytorski]

krętanina (daw.) — krzątanina. [przypis edytorski]

krętanina — krzątanina, zamieszanie. [przypis edytorski]

krętarz większy, trochanter major (med.) — duża wyniosłość między szyjką a trzonem kości udowej. [przypis edytorski]

krętoruny (daw.) — o kręconych włosach. [przypis edytorski]

krętowłosy bożek leśny — satyr, jedna z istot wchodzących w skład orszaku Dionizosa, greckiego boga wina i dzikiej natury; satyrowie byli przedstawiani jako ludzie ze zmierzwionymi włosami, z koźlimi nogami i uszami, kojarzono ich z pożądaniem i lubieżnością. [przypis edytorski]

kreatura (daw., z łac.) — osoba zawdzięczająca swoją pozycję komuś wpływowemu, wykreowana przez kogoś. [przypis edytorski]

kreatura (daw., z łac.) — osoba zawdzięczająca swoją pozycję komuś wpływowemu, wykreowana przez kogoś. [przypis edytorski]

kreatura — tu daw., z łac. creatura: stworzenie, istota; dziś: osoba podła, budząca wstręt swoim postępowaniem. [przypis edytorski]

kreatura — tu: osoba budząca wstręt i obrzydzenie. [przypis edytorski]

kreatura — tu: to, co stworzone. [przypis edytorski]

kreca — świerzb, typowa choroba oświęcimska. [przypis edytorski]

Krechowiecki, Adam (1850–1919) — polski pisarz, krytyk, redaktor. Twórca rozpraw naukowych o Kraszewskim i Mickiewiczu. [przypis edytorski]

Kreci — tj. Kreteńczycy. [przypis edytorski]

Kreczetnikow, Michaił Nikitycz (1729–1793) — generał-lejtnant wojsk rosyjskich; walczył pod Barem na tydzień przed jego zdobyciem przez wojska pod dowództwem Stiepana Fiodorowicza Apraksina. [przypis edytorski]

Kreczetnikow, Piotr Nikitycz (1727–1800) — generał rosyjski, dowódca korpusu interwencyjnego tłumiącego konfederację barską. [przypis edytorski]

kreda (daw., pot.) — kredyt. [przypis edytorski]

kreda (geol.) — ostatni, najpóźniejszy okres ery mezozoicznej, ok. 145–66 mln lat temu. [przypis edytorski]

kreda, jura, trias (geol.) — okresy ery mezozoicznej. [przypis edytorski]

kredencerz (daw.) — służący opiekujący się kredensem, tj. zastawą stołową, odpowiedzialny za podawanie do stołu. [przypis edytorski]

kredencerz — służący odpowiedzialny za zaopatrzenie w produkty spożywcze. [przypis edytorski]

kredencerz — służący zajmujący się zastawą i podawaniem do stołu. [przypis edytorski]

kredensarz — dziś: kredencerz. [przypis edytorski]

kredens (daw.) — pomieszczenie przeznaczone do przechowywania zastawy stołowej oraz dla służby podającej do stołu. [przypis edytorski]

kredens (daw.) — pomieszczenie, w którym przechowywano zastawę stołową. [przypis edytorski]

kredens (daw.) — służba stołowa, pełnienie obowiązków związanych z podawaniem do stołu w pałacach i dworach. [przypis edytorski]

kredens (daw.) — tu: naczynia, zastawa stołowa. [przypis edytorski]

kredensowy chłopak (daw.) — służący, odpowiedzialny za porządek w zastawie stołowej. [przypis edytorski]

kredo a. credo (z łac. credo: wierzę) — wyznanie wiary, tekst odmawiany w liturgii katolickiej w niedziele i święta; Piłat w kredzie — mowa o fragmencie wyznania wiary, gdzie mówi się o Jezusie Chrystusie, że został „umęczon pod Ponckim Piłatem”, tj. był sądzony i skazany na tortury i śmierć przez rzymskiego prefekta Poncjusza Piłata. Poza Bogiem Ojcem, Duchem Św., Jezusem i jego matką Maryją, Poncjusz Piłat jest jedyną osobą wymienioną z imienia w tekście Credo. [przypis edytorski]

kredyt (daw.) — tu: zaufanie. [przypis edytorski]

kredyt (daw.) — wiarygodność; tu: szacunek, poważanie. [przypis edytorski]

kredytor (daw.) — wierzyciel. [przypis edytorski]

kredytor — wierzyciel. [przypis edytorski]

kredytować (z łac. credo: wierzę, ufam) — tu: dawać wiarę, uważać za prawdę. [przypis edytorski]

Kreishauptmann (niem.) — odpowiednik polskiego starosty. [przypis edytorski]

Kreishauptmann — starosta. [przypis edytorski]

kreiskomiser, popr. Kreiskommissar (niem.) — komisarz okręgowy. [przypis edytorski]

Krejczy — nazwisko to nosiło (lub nosi) wielu wybitnych Czechów, w czasach powstawania Fabryki Absolutu mogli to być m.in.: František Krejčí (1858–1934), psycholog, filozof i polityk; František Václav Krejčí (1867–1941), pisarz, dziennikarz i polityk; Jan Krejčí (1868–1942), językoznawca, rektor uniwersytetu Masaryka. [przypis edytorski]

Kremel — dziś popr.: Kreml. [przypis edytorski]

Kremer, Józef (1806–1875) — polski filozof, estetyk, encyklopedysta i historyk sztuki. [przypis edytorski]

Kremer, Karol (1812-1860) — architekt krakowski. [przypis edytorski]

Kremer, Tadeusz (1883–1947) — polonista, profesor jednego z gimnazjów krakowskich; pochodził z zasłużonej dla nauki rodziny Kremerów, spokrewnionej w trzecim pokoleniu z Lucjanem Rydlem. [przypis edytorski]

kreminał (gw.) — kryminał. [przypis edytorski]

kreminał (gw.) — kryminał, więzienie. [przypis edytorski]

kreminał (gw.) — więzienie [przypis edytorski]

kremliński — przen. moskiewski, rosyjski. [przypis edytorski]

Kremlin a. częściej Kreml — warowny zamek władców Rosji w Moskwie. [przypis edytorski]

Kremlu — dziś popr. forma D.: Kremla. [przypis edytorski]

Kreml — warowny zamek władców Rosji w Moskwie. [przypis edytorski]

kremo — w gwarze obozowej krematorium. [przypis edytorski]

Krempa, Franciszek (1853–1935) — działacz ludowy, wójt Padwi, poseł do galicyjskiego Sejmu Krajowego, austriackiej Rady Państwa oraz Sejmu Ustawodawczego i Sejmu RP, znany z dużej liczby interpelacji, głównie dotyczących jego okręgu wyborczego; jeden z organizatorów Republiki Tarnobrzeskiej (1918). [przypis edytorski]

krenelaż (z fr.) — blanki, zębate zwieńczenie murów obronnych, stanowiące osłonę dla obrońców. [przypis edytorski]

krenica — krynica; źródło. [przypis edytorski]

kreolina — silny środek odkażający, stosowany w weterynarii. [przypis edytorski]

Kreolka, Kreol — w Ameryce Łacińskiej i na południu USA potomek europejskich kolonizatorów i emigrantów. [przypis edytorski]

Kreolka — pierwotnie: potomkini europejskich kolonizatorów (hiszpańskich, portugalskich lub francuskich) urodzona w Ameryce Łacińskiej (tu: na Wyspach Kanaryjskich) i traktująca ziemie, na których mieszka, jako swoją ziemię rodzinną; później: urodzona w regionie kolonialnym kobieta pochodzenia europejsko-tubylczego. [przypis edytorski]

Kreolka — potomkini białych kolonizatorów (hiszp., port. a. fr.) w Ameryce Łacińskiej. [przypis edytorski]

Kreol — urodzony w Ameryce Łacińskiej potomek europejskich kolonizatorów. [przypis edytorski]