Przypisy

kpr. Franciszek Kosowicz ps. „Maciejka” (1928–2017) — od 1941 r. żołnierz ZWZ/AK, walczył jako partyzant w Zgrupowaniu Stołpecko-Nalibockim, a następnie w Grupie „Kampinos” AK, w 1945 r. aresztowany przez NKWD, zbiegł, przedostał się do Włoch, później wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, zmarł w Los Angeles. [przypis edytorski]

krąg Egidy (mit. gr.) — tarcza ze skóry kozy Egidy, która wykarmiła małego Zeusa (w mit. rzym. Jowisza); służyła także córce Zeusa, Atenie (w mit. rzym. Minerwie). [przypis edytorski]

krągiem — dziś popr.: kręgiem. [przypis edytorski]

Krąg interesów — sztuka hiszpańskiego dramaturga Jacinta Benavente'a z 1909, wystawiona w teatrze im. Słowackiego 22 lutego 1919 roku. [przypis edytorski]

Krąg interesów — sztuka Jacinta Benavente'a z 1909 r. [przypis edytorski]

krągła Kallipygos (gr. kallos: piękny, pyge: pośladki) — jeden z przydomków Afrodyty oraz jedno z kanonicznych przedstawień bogini oglądającej się do tyłu na swoje pośladki; Afrodyta Kallipygos znaczy dosł. Pięknotyła, o pięknych pośladkach. [przypis edytorski]

krąg — tu: dysk. [przypis edytorski]

krąg żelazny — dysk. [przypis edytorski]

krąg zwierzyńcowy — Zodiak. [przypis edytorski]

krążąc parowy — dziś popr. N. lm: parowami; parów: dolina o płaskim dnie i stromych zboczach. [przypis edytorski]

krążownik (wojsk.) — duży, silnie uzbrojony okręt. [przypis edytorski]

krążyć coś (daw.) — okrążać, otaczać. [przypis edytorski]

krach — nagły, znaczny spadek cen większości akcji na giełdzie. [przypis edytorski]

kraciasty — tu: okratowany. [przypis edytorski]

kradać — kraść jako czynność zwyczajowa, por. jeść i jadać. [przypis edytorski]

kradać — kraść jako czynność zwyczajowa; por. jeść i jadać. [przypis edytorski]

Kraepelin, Emil (1856–1926) — niemiecki psychiatra. [przypis edytorski]

Krafft-Ebing, Richard von (1840–1902) — austriacko-niemiecki psychiatra i neurolog, autor fundamentalnej pracy Psychopathia sexualis (1886), zbioru ponad 200 przypadków zaburzeń seksualnych. [przypis edytorski]

Kraft durch Freude (niem.) — moc poprzez radość. [przypis edytorski]

Kraftgenie (niem.) — siłacz-geniusz; nazwą tą obdarzano w Niemczech dramaturgów z okresu „burzy i naporu” (tj. 2. poł. XVIII w.), a także bohaterów ich utworów. [przypis edytorski]

Kraft (Krafft), Adam (ok. 1460–ok. 1508) — jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy późnego gotyku. [przypis edytorski]

Kraftmeier (niem.) — siłacz [przypis edytorski]

Kraft und Stoff (niem.) — siły i materii. [przypis edytorski]

Krag, Thomas Peter (1868–1913) — neoromantyczny pisarz norweski, autor nastrojowych liryków i folklorystycznych powieści. [przypis edytorski]

Krag, Vilhelm (1871–1933) — norweski poeta-liryk i powieściopisarz, kierownik teatru narodowego w Krystianii po Bjørnsonie. [przypis edytorski]

kraina Caux — Pays de Caux, kraina we wsch. części historycznej Normandii, zajmująca płaskowyż nad kanałem La Manche, na płn. od ujścia Sekwany. [przypis edytorski]

kraina Izmaelitów — Izmaelici to lud wywodzący się od Izmaela, najstarszego syna Abrahama i Hagar (niewolnicy Sary). Zgodnie z wykładnią Józefa Flawiusza, żydowskiego historyka żyjącego w I w. n.e., synowie Izmaela założyli plemiona pochodzące od ich imion, natomiast wspólnie nazwali się Arabami. Tym samym kraina Izmaelitów to ziemie zamieszkałe przez Arabów, w tym przypadku zapewne północna część półwyspu arabskiego. [przypis edytorski]

kraina łacińska — Dzielnica Łacińska, uniwersytecka dzielnica Paryża, nosząca nazwę od języka łacińskiego, powszechnie używanego na uczelniach od średniowiecza aż do Rewolucji. [przypis edytorski]

kraina Namaka — dziś: Namaqualand, kraina geogr. rozciągająca się wzdłuż atlantyckiego wybrzeża RPA i Namibii. [przypis edytorski]

kraina pontyjska — Pont, prowincja rzym. w Azji Mniejszej. [przypis edytorski]

kraina — w oryg. łac. patria, w znaczeniu: kraj a. ojczyzna. [przypis edytorski]

krainę — w wersji dzisiejszej śpiewa się „ojczyznę”. [przypis edytorski]

krainy kimeryjskie (mit. gr.) — kraina, w której było zejście do Hadesu (por. Odyseja), zachodnie krańce ziemi, gdzie nie docierało światło Słońca, panowała wieczna mgła i ciemność. [przypis edytorski]

krainy zaświatne — zaświaty. [przypis edytorski]

krajać — dziś: kroić. [przypis edytorski]

krajać — dziś raczej: kroić. [przypis edytorski]

krajan — człowiek pochodzący z tego samego miejsca. [przypis edytorski]

krajan — rodak. [przypis edytorski]

kraj Aram — wzmiankowany w Biblii kraj Aram w środkowej Syrii lub Paddan-Aram nad górnym Eufratem w północnej Mezopotamii. [przypis edytorski]

kraj Baraomatów — w ob. Pakistanie. [przypis edytorski]

kraj Beer — nie ma jednoznacznej interpretacji, co to tego, jaka kraina mogła tu zostać nazwana krajem Beer. Być może teren wspomniany w midraszu wiąże się z północnym plemieniem izraelskim wywodzącym się od plemienia Asera (1Krn 7). Z drugiej strony, niewykluczone, że chodzi o miasto Bari na Płw. Apenińskim, a wspomnienie o Nabuchodonozorze w istocie odnosi się do Tytusa, który po zdobyciu Jerozolimy prowadził jeńców przez Italię do Rzymu. [przypis edytorski]

kraj białej róży — Finlandia, której godłem państwowym jest złoty lew na czerwonym tle, pomiędzy dziesięcioma srebrnymi różami; najwyższym odznaczeniem fińskim jest Order Białej Róży Finlandii. [przypis edytorski]

kraj Buchten — Bachtan, prawdopodobnie w północnej Syrii. Nazwa znana tylko z opowieści o księżniczce Bentresz. Według niektórych hipotez być może chodzi o znacznie odleglejszą Baktrię, w Afganistanie. [przypis edytorski]

krajcar a. grajcar — drobna moneta srebrna, używana od XVI wieku w krajach habsburskich. [przypis edytorski]

krajcar a. grajcar — drobna moneta używana w krajach rządzonych przez Habsburgów. [przypis edytorski]

krajcar a. grajcar — moneta srebrna, od XIII w. bita w Tyrolu, od XVI w. drobna moneta w krajach z kręgu wpływów monarchii habsburskiej. [przypis edytorski]

krajcar a. grajcar — obiegowa moneta austriacka; gulden, czyli złoty reński, od 1857 dzielił się na 100 nowych krajcarów, oficjalnie zwanych centami, wcześniej na 60 krajcarów. [przypis edytorski]

krajcar — moneta srebrna, równa w latach 1857–1892 1/100 reńskiego. [przypis edytorski]

kraj Chetii, dziś popr.: Hatti — kraj Hetytów, obejmujący tereny Anatolii (Azja Mniejsza). Po upadku mocarstwa Hetytów ok. 1190 p.n.e. nazwa terenów późnohetyckich państewek południowo-wschodniej Anatolii i północnej Syrii. [przypis edytorski]

kraj Chet — kraj zamieszkiwany przez Chetytów. Abraham kupił od nich ziemię z pieczarą w okolicach Hebronu, aby pochować w niej zmarłą Sarę (Rdz 19,23). Abraham został później pochowany obok swojej żony (Rdz 25,10). [przypis edytorski]

krajczy — daw. urząd, pierwotnie pomocnik stolnika przy zastawianiu stołu, później tytuł honorowy. [przypis edytorski]

krajczy (daw.) — urzędnik dworski krojący potrawy na stół królewski, potem tytuł honorowy. W oryginale scalco (wł.): w średniowieczu i renesansie służący odpowiedzialny na dworze włoskim za krojenie mięsa i podawanie go gościom. [przypis edytorski]

krajczy (hist.) — urzędnik dworski, który miał obowiązek krajać pieczenie, mięsa i inne potrawy na stół królewski; potem: tytuł honorowy. [przypis edytorski]

krajczy, podstoli — w dawnej Polsce nazwy urzędów na dworze, wywodzące się od funkcji pełnionych przy stole królewskim. [przypis edytorski]

„Kraj” — dziennik polityczny, wydawany w latach 1869–1874 w Krakowie. [przypis edytorski]

kraje Pelopsowe — Peloponez, noszący nazwę od Pelopsa, założyciela dynastii Atrydów, który podbił ten półwysep. [przypis edytorski]

kraj Feaków — Korcyra; dziś: Korfu. [przypis edytorski]

kraj Ftyji i Miceny (…) podbije, ziemia Argos mu skłoni się sama — wymienione tu miasta mają symbolicznie reprezentować całą Grecję: Ftyja w Tessalii jako ojczyzna Achillesa, zaś Myceny i Argos na Peloponezie jako miasta związane z innymi wielkimi bohaterami greckimi: Agamemnonem i Diomedesem; podporządkowując sobie te sławne polis Rzymianie mieliby wziąć odwet na Grekach za zburzenie Troi. [przypis edytorski]

krajka — brzeg tkaniny; taśma ozdobna, wstęga do przewiązywania. [przypis edytorski]

krajka — chustka. [przypis edytorski]

krajka — kolorowy pas lub wstążka tkana z grubych nici. [przypis edytorski]

krajka — pasek tkaniny przyszyty u dołu sukni, także: chustka. [przypis edytorski]

krajka — skrawek tkaniny bądź jej pas przyszyty na brzegu sukni, także: chustka. [przypis edytorski]

krajka — wzmocniony brzeg tkaniny lub dzianiny, taśma. [przypis edytorski]

krajka — wzorzysty pasek. [przypis edytorski]

„Kraj” — konserwatywny tygodnik społ.-polit. wydawany w dużym nakładzie latach 1882–1909 w Petersburgu; realizował politykę ugodowości i lojalności wobec caratu. [przypis edytorski]

„Kraj krakowski” — właśc. „Kraj”, dziennik polityczny, wydawany w latach 1869–1874 w Krakowie. [przypis edytorski]

kraj Lotofagów — w Odysei Homera jedno z miejsc, do których przybył Odyseusz, kraj zamieszkały przez zjadaczy lotosu, który przynosił zapomnienie. [przypis edytorski]

kraj mój — mowa o Belgii, której król, Leopold II (1835–1909), władał również Wolnym Państwem Kongo, prowadząc tam rabunkową gospodarkę i ludobójczą politykę. [przypis edytorski]

krajoch (starop. forma) — dziś forma Ms. lm: (w) krajach. [przypis edytorski]

krajowem — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: krajowym. [przypis edytorski]

kraj porcelanowych wież — Chiny; najsłynniejsza porcelanowa wieża w Nanjing we wschodnich Chinach została wybudowana w XV w. (a więc dwa stulecia po wydarzeniach opisywanych w powieści). Uznawana za jeden z siedmiu cudów średniowiecznego świata, była niemal 80-metrową konstrukcją zdobioną porcelanowymi kafelkami. Służyła jako pagoda. W poł. XIX w. została zniszczona, a w pocz. XXI w. zbudowano jej replikę. [przypis edytorski]

kraj Saturna nowe przybrał imię — tj. kraina bywała nazywana zależnie od kolejnych najeźdźców: Auzonia, Enotria, Tyrrenia. [przypis edytorski]

kraj — tu daw.: kraniec, brzeg, koniec. [przypis edytorski]

kraj — tu: koniec, kraniec. [przypis edytorski]

kraj — tu: kraniec, kres. [przypis edytorski]

kraj — tu: skraj, brzeg. [przypis edytorski]

kraj — tu: skraj, kąt. [przypis edytorski]

kraj — tu: skraj, kraniec. [przypis edytorski]

kraju — dziś popr. forma C. lp: krajowi. [przypis edytorski]

kraju (gw.) — skraju. [przypis edytorski]

krajże (starop. forma) — forma trybu rozk. i konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; dziś: krójże. [przypis edytorski]

krakając — dziś: kracząc. [przypis edytorski]

krakają — dziś popr.: kraczą. [przypis edytorski]

Kraken — kałamarnica olbrzymia, uważana długo za legendarnego potwora morskiego. [przypis edytorski]

Krakenkasse (niem.) — ubezpieczalnia zdrowotna, dosł. Kasa Chorych. [przypis edytorski]

kraken — legendarny stwór morski przypominający kałamarnicę, znany również jako Triangul. [przypis edytorski]

Krakinów (lit. Krekenava) — miasteczko w środkowej części Litwy, położone ok. 30 km na płd. zach. od Poniewieża. [przypis edytorski]

Krakinów (lit. Krekenava) — miasteczko w środkowej części Litwy, położone ok. 70 km na płn. od Kowna. [przypis edytorski]

Krak — legendarny władca pierwszego zorganizowanego państwa polskiego i założyciel Krakowa. [przypis edytorski]

Kraków — miasto na prawach powiatu położone w Małopolsce, dawna stolica Polski. [przypis edytorski]

Kraków — miasto na prawach powiatu, położone w południowej Polsce; historyczna stolica państwa. [przypis edytorski]

Kraków — miasto polskie na prawach powiatu, stolica województwa małopolskiego. [przypis edytorski]

Kraków — miasto powiatowe w płd. Polsce, obecnie stolica województwa małopolskiego. [przypis edytorski]

Kraków młodopolski szczęśliwie uderzył do głowy Juliuszowi Leo. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Juliusz Leo, prezydent Wielkiego Krakowa (rys. K. Sichulski). [przypis edytorski]

Kraków tłoczył się na Wystawę — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Wiosna na Plantach krakowskich (rys. C. Młodzianowskiego z „Abdery”). [przypis edytorski]

Krakowczyk — tj. Franciszek Paszkowski (1778–1856), generał i historyk, przyjaciel i biograf Tadeusza Kościuszki, który w swojej książce Pomysły do dziejów Polski, w rozdziale „Opinie” skrytykował Kordiana jako przejaw pychy autora. [przypis edytorski]

krakowiak — skoczny taniec ludowy. [przypis edytorski]

krakowskiemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: krakowskimi. [przypis edytorski]

krakowskie mieszczany — dziś popr. forma M lm: krakowscy mieszczanie. [przypis edytorski]