Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 7935 przypisów.

„Nieruchomości w Rzymie uważano za rzecz ważniejszą, stąd zasada: Superfices solo cedit — «to co jest na powierzchni, przypada gruntowi» (tzn. właścicielowi)”. K. Kolańczyk, Prawo rzymskie, wydanie V, Warszawa 2001, s. 309. [przypis autorski]

nieruchomym zdaje się morze — dziś z M.: nieruchome zdaje się morze. [przypis edytorski]

nierychło (daw.) — nieprędko. [przypis edytorski]

nierychło (daw.) — nieszybko; tu: nie dość szybko. [przypis edytorski]

nierychło — nie dość wcześnie. [przypis edytorski]

nie rychłoś poczęła (starop. forma) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: nierychło poczęłaś; tj. nieszybko zaczęłaś. [przypis edytorski]

nierychły — oddalony w czasie. [przypis edytorski]

Nierząd braci naszych cisnął, / Gnuśność w ręku króla spała — tekst tej strofy uznano za niesprawiedliwie traktujący króla Stanisława Augusta Poniatowskiego; po 1919 r. pierwszą strofę pieśni zmieniono, a dwie dalsze zastąpiono innym tekstem. [przypis edytorski]

nierząd (daw.) — brak porządku, niedowład rządu w państwie; niepodporządkowanie się zarządzeniom władzy a. brak zarządzania państwem. [przypis edytorski]

nierząd (daw.) — brak rządu, sprawnego zarządzania; anarchia, zamęt. [przypis edytorski]

nierządny (daw.) — nie potrafiący się rządzić, niegospodarny. [przypis edytorski]

nierządzić (rzad.) — uprawiać nierząd. [przypis edytorski]

Nierzadka to rzecz, iż trzeba przyganiać ludziom zbytnią uległość — Port Royal zajmował stanowisko bynajmniej nieuległe wobec najwyższej władzy kościelnej. [przypis tłumacza]

nie rzecze nic żadny próżno (daw.) — żaden nic nie powie za darmo. [przypis edytorski]

nie rzeknieszże — konstrukcja z partykułą -że, pełniącą funkcję wzmacniającą i pytajną; inaczej: czy nie rzekniesz. [przypis edytorski]

nierzkąc (daw.) — nie mówiąc, nie tylko. [przypis redakcyjny]

nie rzkąc (daw.) — nie mówiąc o, cóż dopiero. [przypis edytorski]

nie rzkąc (daw.) — nie mówiąc. [przypis edytorski]

nierzkąc (daw.) — nie mówiąc. [przypis edytorski]

nierzkąc (daw.) — nie mówiąc. [przypis redakcyjny]

Nie rzkąc regimentować, ale ani postać — nie mówiąc nawet, że dowodzić (wojskami), ale choćby w nich postać (być, zjawić się). [przypis edytorski]

nierzkąc (starop.) — nie tylko; nie mówiąc już o tym, że; a cóż dopiero; tym mniej; tym bardziej. [przypis edytorski]

nie rzkąc twarde blachy — nie mówiąc już o twardych zbrojach. [przypis edytorski]

Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród (…) — tekst Marii Konopnickiej został napisany i opublikowany po raz pierwszy w 1908 r. w „Gwiazdce Cieszyńskiej”, szybko zyskując popularność; w styczniu 1910 r. Feliks Nowowiejski dopisał melodię do znanych już słów, a 15 lipca 1910 r., w rocznicę 500-lecia zwycięstwa w bitwie pod Grunwaldem, podczas odsłonięcia Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie pieśń została wykonana publicznie przez kilkuset chórzystów z różnych zaborów pod batutą kompozytora; rota to tekst dowolnej przysięgi, w tradycji polskiej nazwa szczególnie kojarzy się z tytułem tego właśnie utworu: Rota była jednym z tekstów branych pod uwagę przy wyborze hymnu Polski odrodzonej w 1918 r. [przypis edytorski]

nieść (starop.) — znosić, pozwalać; [ile cnota niosła: na ile pozwalała cnota]. [przypis redakcyjny]

nie ściągnęż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy nie ściągnę. [przypis edytorski]

nieścigły — dziś: niedościgły. [przypis edytorski]

nieścigły (starop.) — niedościgły. [przypis edytorski]

nieścigniony — dziś popr. forma: niedościgniony. [przypis edytorski]

nie ścigniony [okiem] (starop. forma) — dziś popr.: nieścigniony, tj. niedościgły. [przypis edytorski]

nieścigniony (starop.) — niedościgły. [przypis edytorski]

nie śmiecie, a mleko — dziś popr.: nie śmieci, ale mleko. [przypis edytorski]

nie śmie jeszcze wydobyć swych knowań na światło dzienne — od czasu jak pisałem te słowa, uczynił ten krok z najpełniejszym i najbardziej niepojętym powodzeniem. Sądzę, iż to Tronchin udzielił mu odwagi i środków. [przypis autorski]

nie śmiem ci tego przytoczyć, jest to bowiem rzecz potworna — Eskobar Tract. I, ex 8, num. 102: Num Bulla Pii V contra clericos Sodomitas obliget in foro conscientiae? Henriquez sentit usu non esse receptam probabiliter, nec in conscientiae foro obligare. Quod si usu recepta sit, clericus foeminam in indebito subigens vasi, non committit proprie sodomiam; quia licet non servet debitum vas, servat tamen sexum. Nec incurrit ex Suario poenas Bullae intra vas masculi semen non immittens; quia delictum non est consummatum, nec ex eodem qui non nisi bis aut ter in Sodomiam sunt lapsi: quia Pontifex has poenas clericis exerceatibus Sodomiam infligit. Etc. etc. [przypis tłumacza]

nie śmie podnieść oczy — dziś popr. składnia: nie śmie podnieść oczu. [przypis edytorski]

Nieśmiertelna dusza mego syna zrodzona i pomieszczona między uryną a czymś gorszym! — nawiązanie do popularnej frazy, pochodzącej z książki Problemata (1536) Marka Antoniego Zimary, iż człowiek „został poczęty między łajnem i uryną” (inter faeces et urinam); frazę tę często przypisuje się błędnie Augustynowi z Hippony (IV/V w.), jednemu z głównych teologów chrześcijańskich, w wersji: „rodzimy się między łajnem i uryną”. [przypis edytorski]

nieśmiertelnej powieści Flauberta — Nieśmiertelna jest tylko dusza, z powieści zaś — jak to eksperymentalnie przez redakcję „Słowa” stwierdzone zostało — tylko moja Tiara i Korona. Redakcja położyła pod jednym rozdziałem wyraz „koniec”. Nie pomogło to jednak i w następnym numerze dalszy ciąg się ukazał. Tak żyje dzieło aere perennius [łac.: trwalszy niż ze spiżu; red. WL]. Teodor Jeske-Choiński. (Z nienapisanego felietonu). [przypis autorski]

nieśmiertelniczka — tu: kwiat. [przypis edytorski]

nieśmiertelnik — kwiat z rodziny astrowatych o barwie białej, żółtej, pomarańczowej lub czerwonej, inaczej kocanka ogrodowa. [przypis edytorski]

nieśmiertelnik — roślina z rodziny astrowatych. [przypis edytorski]

nieśmiertelnych hufców młody wódz — nowy władca bogów, Zeus. [przypis edytorski]

nieśmiertelnych ręku roboto — mury Troi wznieśli bogowie Apollo i Posejdon (Neptun). [przypis redakcyjny]

nieśmiertelny król — w pierwodruku czytamy tylko: powstałby jeden ogromny, nieśmiertelny król. W wydaniu z roku 1870 Goszczyński, chcąc rozwiązać zagadkę zawartą w tym powiedzeniu Machnickiego, do wyrazu „król” dodaje słowo: miliony, mając naturalnie na myśli wszechwładztwo ludu polskiego. [przypis redakcyjny]

nieśmiertelny twórca Konstytucji — król Ludwik XVIII, który 4 czerwca 1814 ogłosił Kartę Konstytucyjną. [przypis edytorski]

Nie śpią tak, iako owe szpaczki… — prawdopodobnie właśnie rzecz miała się odwrotnie. [przypis tłumacza]

Nie śpiewają (…) nigdy — tj. nie odprawiają mszy. [przypis tłumacza]

nieświadom rady — określenie odnosi się do ludu, niewtajemniczonego w znany tylko wodzom podstęp Agamemnona. [przypis edytorski]

Nieśwież — miasto na Białorusi, niegdyś rezydencja polskiej magnaterii. [przypis edytorski]

Nieśwież — miasto na Białorusi, ok. 110 km na płd. zachód od Mińska; w XVI–XVIII w. siedziba Radziwiłłów. [przypis edytorski]

nieświeżski — dziś popr. forma: nieświeski. [przypis edytorski]

Nie sądźcie abym przyniósł pokój na ziemię (…) przyszedłem rozdzielić z sobą syna i ojca, córkę od matki — Mt 10, 34–35. [przypis autorski]

nie sądzę, aby był powód biadać zbytnio nad Fredrą, że sobie zadał gwałt przerywając tworzenie. (…) Fredro dawał zresztą motywy rozmaite. To przyczyną był Goszczyński, to znów nie Goszczyński, ale to, że nikt nie stanął w jego obronie — W związku z tą nadwrażliwością na krytykę, godne zaznaczenia jest, że sam Fredro rozpoczął swoją karierę pisarską od artykułu, w którym niemiłosiernie schlastał swego zasłużonego poprzednika. Sam o tym wspomina w swojej notatce autobiograficznej: „Z ojczystych wzorów, osobliwie współczesnych, niewiele mogłem skorzystać, gdy nawet na samym wstępie, zwyczajem młodocianym, porwałem się do skrytykowania świeżo wyszłej komedii Niemcewicza Pan Nowina, którą porąbałem w niemiłosierny, a jak teraz widzę, w najniedorzeczniejszy sposób”. [przypis autorski]

Nie sądzę, aby czas w tym miał grać jaką rolę.le temps ne fait rien à l'affaire. Cytat ten stał się przysłowiem. [przypis tłumacza]

Nie sądzę, aby (…) miał więcej suchą Erizychton skórę — Erizychtona Ceres, której ubliżył wyraźną jej czci pogardą, ukarała głodową gorączką; na koniec głodem strawił sam siebie (Patrz Przemiany Owidiusza, księga 8 w. 877). [przypis redakcyjny]

nie są rzeczami samymi w sobie, więc i nie przyczynami — zachodzi tu w oryginale zręczna gra słów, polegająca na tym, iż „rzecz” (Sache) i „przyczyna” (Ur-sache) mają wspólny pierwiastek. Oddać tego popolsku niepodobna; przytaczam więc ten ustęp po niemiecku: „Da diese [tj. Erscheinungen] aber keine Sachen, mithin auch nicht Ursachen an sich selbst sind, keinen Unterschied der Handlung in Beziehung auf die Vernunft machen könne.”. [przypis redakcyjny]

nie są w możności — nie mogą. [przypis edytorski]

nie sąż — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy nie są. [przypis edytorski]

Nie sadzę, by te groźby cel odniosły jakiElmira sądzi, iż opierając się na paragrafie „jawnej niewdzięczności” można obalić darowiznę, ale najwyraźniej nie docenia sprawy szkatułki, [przypis tłumacza]

nie sah ich die Nacht beglänzter (niem.) — cytat z wiersza Gebet der Sucht Richarda Dehmela. [przypis edytorski]

nie scio ale credo (łac.) — Nie wiem, ale wierzę. [przypis tłumacza]

niesę (daw., gw.) — niosę. [przypis edytorski]

nie sfolgowałbym był (daw.) — konstrukcja czasu zaprzeszłego, złożonego, wyrażającego czynność wcześniejszą od tych wyrażonych czasem przeszłym prostym; inaczej: nie sfolgowałbym (tj. nie odpuściłbym) wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

niesforny — nieposłuszny, krnąbrny. [przypis edytorski]

niesforny — tu: nieposłuszny, wyłamujący się z powszechnie przyjętych norm postępowania. [przypis edytorski]

niesforny — tu: nieuporządkowany, chaotyczny. [przypis edytorski]

niesforny — tu: nieuporządkowany. [przypis edytorski]

niesfrymarczony — nie przehandlowany. [przypis edytorski]

niesiężny (daw.) — niedosięgniony, nieosiągalny, taki, którego nie można dosięgnąć (niesiężna przepaść: przepaść, przez którą nie można sięgnąć drugiego brzegu). [przypis edytorski]

niesiężny — dziś: niedościgły. [przypis edytorski]

Niesiecki, Kasper (1682–1744) — polski genealog heraldyk, autor 4-tomowego Herbarza polskiego (1728–1743), który zyskał szczególną popularność w poszerzonym wydaniu z lat 1839–1845, liczącym ponad 5000 stron. [przypis edytorski]

Niesiecki Kasper — jezuita, autor herbarza polskiego (wyd. 1728–1743), o którym Krasicki pisze: „Dzieło to ze wszech miar szacowne, erudycją niezmierną i pracę nadzwyczajną w autorze obwieszcza. Pisać albowiem jednemu dzieło, zgromadzenia całego usilności potrzebujące, dowieść je do stopnia takowego, iż osobliwie co do krytyki, prym innym księgom tymi czasy wydanym bierze, rzecz jest podziwienia, a przeto słusznego uwielbienia godna”. (Zbiór potrzebn. wiad.). Krasicki uzupełniał dzieło Niesieckiego. [przypis redakcyjny]

Niesiecki — tu: popularny herbarz autorstwa Kaspra Niesieckiego (1682–1744), jezuity, genealoga i heraldyka. [przypis edytorski]

niesiem — dziś popr. forma 3 os. lm: niesiemy. [przypis edytorski]

niesiemyć (daw.) — dziś: niesiemy Tobie. [przypis edytorski]

nie silną — nie mającą siły. [przypis edytorski]

niesilny — tu daw.: niewielki. [przypis edytorski]

Niesiołowski, Ksawery (1771–1845) — polski generał, uczestnik powstania kościuszkowskiego, wyprawy Napoleona I na Moskwę i kampanii 1813–1814; podczas powstania listopadowego zastępca gubernatora wojskowego Warszawy oraz poseł na sejm. [przypis edytorski]

niesione trybuny — φερομένων πηγμάτων κατασκευή, ferculorum apparatus, tragbaren Schaugerüste (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. [przypis tłumacza]

niesiono — ἐκομίζετο (Niese), κομίζοι το: (Dindorf); wedle Starożytności XVII, XII, 1, wieziono go. [przypis tłumacza]

nieskartelizowane — nienależące do kartelu, monopolistycznego porozumienia przedsiębiorstw, uzgadniających swoje działania rynkowe dla osiągnięcia wspólnego interesu. [przypis edytorski]

Nieskażona dotychczas publiczności polska — opinia publiczna podtrzymywała bardzo skutecznie posłów stronnictwa patriotycznego, w Izbie przez okrzyki i hukania arbitrów, poza Izbą przez salony. [przypis redakcyjny]

nieskazitelnym — tu: pewnym zachowania czystości gatunku. [przypis redakcyjny]

Nieskazitelny — tak nazywano Robespierre'a ze względu na jego bezinteresowność i uczciwość. [przypis edytorski]

nieskładnie (daw.) — niezręcznie. [przypis edytorski]

nie skończąże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy nie skończą. [przypis edytorski]

nieskończenie głębokie zarodki psychologiczne (…) związków między życiem człowieka a wszechświatem etc. — S. Przybyszewski, Aufden Wegen der Seele, Berlin 1896, s. 11–12. [przypis edytorski]

Nieskończenie wyżej stoi życie w Szkocji — stopień cywilizacji wieśniaków Roberta Burnsa i jego rodziny; klub wieśniaków, gdzie się płaciło dwa su od posiedzenia; kwestie, które tam roztrząsano (Patrz listy Burnsa). [przypis autorski]

nieskończona ziemia — bardzo częste u Homera wyrażenie. [przypis redakcyjny]

Nieskończoność więc Chrystusowego Ducha (…) — w tym miejscu na marginesie poniższego wywodu znajduje się adnotacja: „Nieskończoność w naturze Ducha”. [przypis edytorski]

nieskończony chaos nas oddziela — Od zasady wszechrzeczy. [przypis tłumacza]