Przypisy

Mon Général, quelle chanson — Panie Generale, co za piosenka!DO WERYFIKACJI [przypis edytorski]

mongołoidy — dziś popr.: mongoloidzi, ludzie należący do antropologicznego typu mongoloidalnego rasy żółtej, występującego w Azji. [przypis edytorski]

Mongołowie — jeden z ludów Wielkiego Stepu, dominujący w XIII-wiecznym imperium mongolskim, uważanym do dziś za drugie co do wielkości państwo świata, ustępujące tylko imperium brytyjskiemu. [przypis edytorski]

Mongoma-Etindeh — dziś: Etinde a. Mongo-ma-Etindeh, zwany też Małym Kamerunem (1713 m n.p.m.), mniejszy szczyt wulkanu Kamerun, położony na południe od głównego. [przypis edytorski]

Mongo-ma-Loba — Kamerun, masyw wulkaniczny nad Zat. Gwinejską; czynny wulkan z najwyższym szczytem subsaharyjskiej Afryki zachodniej i środkowej (Fako, 4095 m n.p.m.); stanowi najbardziej wysunięte na południowy zachód odgałęzienie łańcucha gór, wzgórz i płaskowyżów, zwanego Pasmem Kameruńskim. [przypis edytorski]

mon hôte de la Jarretière (fr.) — mój gospodarz karczmy „Pod Podwiązką”. [przypis edytorski]

monistyczny (filoz.) — wywodzący całość bytu z jednej zasady. [przypis edytorski]

monistyczny — jednorodny, wywodzący całość bytu z jednej zasady. [przypis edytorski]

Monitor — czasopismo urzędowe; tytuł ten nosiła pierwsza polska gazeta, „Monitor Polski” (1765–1785) oraz wydawany w Paryżu od 1789 r. Le Moniteur universel. [przypis edytorski]

monitor — gazeta. [przypis edytorski]

„Monitor” — najważniejsze czasopismo polskiego oświecenia, powstałe z inicjatywy Stanisława Augusta Poniatowskiego, wyd. w Warszawie w latach 1765–1785. [przypis edytorski]

monitor — tu: okręt artyleryjski. [przypis edytorski]

monit (z łac.) — napomnienie, przestroga. [przypis edytorski]

Moniuszko, Stanisław (1819–1872) — polski kompozytor, dyrygent, organista i pedagog muzyczny; twórca polskiej opery narodowej; tworzył muzykę nacechowaną narodowo, wplatając w swoje kompozycje wyraziste elementy folkloru polskiego (melodie i tańce ludowe) oraz wykorzystując utwory polskich poetów. [przypis edytorski]

Moniuszko, Stanisław (1819–1872) — polski kompozytor, dyrygent, pedagog i organista. [przypis edytorski]

monizm (filoz.) — kierunek filozoficzny uznający (w przeciwieństwie do dualizmu), że natura całej rzeczywistości jest jednorodna, istnieje tylko jeden byt, który dopiero sztucznie można dzielić na wiele innych. [przypis edytorski]

monizm (filoz.) — pogląd, według którego natura całej rzeczywistości jest jednorodna, istnieje tylko jeden rodzaj tworzywa wszystkich rzeczy; w węższym znaczeniu: istnieje tylko jeden byt, który sztucznie można dzielić na wiele innych. [przypis edytorski]

monizm — kierunek filozoficzny uznający (w przeciwieństwie do dualizmu) jeden pierwiastek za osnowę wszystkich rzeczy. [przypis edytorski]

monizm — pogląd filozoficzny, uznający naturę wszelkiego bytu za jednorodną: materialną (materializm, monizm materialistyczny), duchową (spirytyzm, monizm spirytystyczny) lub materialno-duchową (np. panteizm). [przypis edytorski]

Mon lion (fr.) — Mój lew. [przypis edytorski]

mon mari (fr. ) — mój mąż. [przypis edytorski]

Monmartre — wzgórze i wioska obok Paryża, włączone w jego granice administracyjne w XIX w. [przypis edytorski]

monnaie (fr.) — moneta; tu: pieniądze. [przypis edytorski]

Monna Kerywel — w oryginale fr. tytuł tego wiersza brzmiał: La lepreuse (tj. trędowata), a nazwisko bohaterki pisze się: Monna Kérivel. [przypis edytorski]

Monnier, Henry-Bonaventure (1799–1877) — francuski dramaturg, aktor i przede wszystkim karykaturzysta. [przypis edytorski]

monografia Przybyszewskiego pióra Stanisława Helsztyńskiego — por. Stanisław Helsztyński, Przybyszewski: opowieść biograficzna, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 1958. [przypis edytorski]

monogram — ozdobny znak graficzny z połączonych kilku liter używany jako podpis lub oznaczenie własności. [przypis edytorski]

monogram — ozdobny znak wykorzystujący kształty liter. [przypis edytorski]

monoideizm — opanowanie umysłu przez jedną nadrzędną ideę. [przypis edytorski]

monokl — pojedyncze szkiełko stosowane dawniej zamiast okularów. [przypis edytorski]

monokl — pojedyncze szkło korekcyjne, okulary na jedno oko; przyrządu tego używano, osadzając go ciasno w oczodole, przytrzymując od góry łukiem brwiowym i przyciskając do góry policzka; monokl stanowił też rodzaj ozdoby, element mody męskiej, noszono go na łańcuszku przymocowanym do specjalnej, górnej kieszonki ubrania. [przypis edytorski]

monokl — pojedyncze szkło korekcyjne, okulary na jedno oko; przyrządu używano, osadzając go ciasno w oczodole i przytrzymując od góry łukiem brwiowym i przyciskając do góry policzka; monokl stanowił też rodzaj ozdoby, element mody męskiej, noszono go na łańcuszku przymocowanym do specjalnej, górnej kieszonki ubrania. [przypis edytorski]

monokl — pojedyncze szkło korekcyjne. [przypis edytorski]

monokl — soczewka korekcyjna na jedno oko. [przypis edytorski]

monokl — soczewka korekcyjna noszona na jednym oku. [przypis edytorski]

monokl — szkło korekcyjne noszone w jednym oku, zazwyczaj przymocowywane łańcuszkiem do kieszeni fraka. [przypis edytorski]

monolog — w utworze literackim dłuższa wypowiedź jednej osoby. [przypis edytorski]

monomania — natręctwo; skupianie się tylko na jednej myśli, sprawie. [przypis edytorski]

monomania — obłęd polegający na opanowaniu umysłu przez jedną natarczywą myśl. [przypis edytorski]

monomania — patologiczna koncentracja na jednym temacie. [przypis edytorski]

monoman — osoba, której umysł jest chorobliwie opanowany przez jedną ideę czy myśl. [przypis edytorski]

Monopol Tytoniowy — Fabryka Wyrobów Tytoniowych Państwowego Monopolu Tytoniowego, utworzona w 1924 roku, w chwili wybuchu wojny mieściła się u zbiegu ulicy Kaliskiej i Grójeckiej. Z tego powodu ową powstańczą enklawę na Ochocie często określa się mianem „Reduty Kaliska”. [przypis edytorski]

monoteletyzm (z gr. monos: jedyny, thelo: chcę, mam wolę) — pogląd w teologii chrześcijańskiej z VII w., według którego Chrystus, zarówno w swojej naturze boskiej, jak i ludzkiej, kierował się jedną wolą; wysunięty przez patriarchę Konstantynopola Sergiusza I (zm. 638) jako formuła pojednawcza między diofizytami (przyjmującymi, że jedna osoba Chrystusa posiada dwie oddzielne natury: boską i ludzką) a monofizytami (przyjmującymi, że natura boska Chrystusa wchłonęła jego naturę ludzką i posiada on jedną naturę); z początkiem siódmego wieku mąciła Kościół herezja monoteletów: faktycznie w obrębie chrześcijaństwa na Wschodzie od V do VIII w. toczyła się walka pomiędzy poglądami teologicznymi monofizytyzmu i diofizytyzmu, zaś monoteletyzm w czasach papieża Honoriusza stanowił nową, kompromisową propozycję, łączącą w sobie elementy obu tych nauk, przedstawioną biskupom najważniejszych ośrodków chrześcijańskich. [przypis edytorski]

mon petit cochon (fr.) — moje małe prosiątko. [przypis edytorski]

mon petit Saxe psychologique (fr.) — moja mała psychologiczna figurka z saskiej porcelany; Laure Heyman była kolekcjonerką porcelanowych figurek; „psychologique” odnosi się do delikatnej wrażliwości Prousta. [przypis edytorski]

mon prince (fr.) — mój książę. [przypis edytorski]

Monsalvat — góra, na której miał się znajdować zamek świętego Graala (kielicha, z którego Chrystus pił podczas ostatniej wieczerzy) występujący się w w legendach arturiańskich oraz w dramacie muzycznym Richarda Wagnera Pierścień Nibelunga; utożsamiana z górą Montserrat w Katalonii (1237 m n.p.m.), ok. 35 km na płn-zach. od Barcelony. [przypis edytorski]

Monsalvat — góra, na której miał się znajdować zamek świętego Graala (kielicha, z którego Chrystus pił podczas ostatniej wieczerzy) występujący się w w legendach arturiańskich oraz w dramacie muzycznym Richarda Wagnera Pierścień Nibelunga (1876). [przypis edytorski]

Monsalvat — zamek świętego Graala pojawiający się w legendach o Parsifalu i Lohengrinie. [przypis edytorski]

Monsalwat — zamek świętego Graala z legend o Parsifalu i Lohengrinie. [przypis edytorski]

Monseigneur (fr.) — Jaśnie Oświecony; mowa o w. ks. Konstantym.DO WERYFIKACJI [przypis edytorski]

monseigneur (fr.) — mój panie. [przypis edytorski]

Monseigneur (fr.) — Panie. [przypis edytorski]

Monsieur, donnez moi quelque chose! (fr.) — Proszę pana, niech pan coś da! [przypis edytorski]

monsieur (fr.) — pan. [przypis edytorski]

Monsieur (fr.) — pan; tu jako tytuł używany na określenie Filipa I Orleańskiego (1640–1701), brata francuskiego króla Ludwika XIV. [przypis edytorski]

monsieur (fr.) — pan; tu: wychowawca. [przypis edytorski]

monsieur (fr.) — tu: panie. [przypis edytorski]

Monsieur, je suis enchantée (fr.) — Panie, jestem zachwycona. [przypis edytorski]

Monsieur, je vous remercie mille fois de votre bonté. (fr.) — Panie, tysiąckrotnie dziękuję za pańską dobroć. [przypis edytorski]

Monsieur Koruta! Monsieur Koruta! (fr.) — Panie Koruta! Panie Koruta! [przypis edytorski]

monsieur l'Abbé (fr.) — pan ksiądz. [przypis edytorski]

monsieur le baron (fr.) — pan baron. [przypis edytorski]

monsieur le bon père — panie dobry ojcze. [przypis edytorski]

Monsieur le Duc (fr.) — pan książę; używany na dworze królewskim tytuł męża nieślubnej córki Ludwika XIV, księcia Ludwika III de Bourbon-Condé (1668–1710), później także jego najstarszego syna, Ludwika IV Henryka de Bourbon-Condé (1692–1740). [przypis edytorski]

Monsieur le Sénateur (…) de Herz… — Panie Senatorze! och! przeszkadzam Panu. Mają śpiewać chór z Don Juana, a potem koncert Herza…DO WERYFIKACJI [przypis edytorski]

Monsieur Michel Kaniowski, n' est-ce pas? (fr.) — Pan Michał Kaniowski, nieprawdaż? [przypis edytorski]

Monsieur mon cher enfant (fr.) — Panie, moje drogie dziecko. [przypis edytorski]

Monsieur, où est la Seine? (fr.) — Proszę pana, gdzie jest Sekwana? [przypis edytorski]

Monsieur Stanislas Rudecki à Ruczajew (fr.) — Pan Stanisław Rudecki w Ruczajewie. [przypis edytorski]

Monsieur — tu: tytuł brata króla Francji Ludwika XIV, Filipa I Orleańskiego (1640–1701), księcia Orleanu, założyciela dynastii orleańskiej; Filip Orleański miał dwie żony (Henriettę Annę Stuart i Elżbietę Wittelsbach, księżniczkę Palatynatu Reńskiego), ale powszechnie znane były jego homoseksualne skłonności; listy jego drugiej żony do krewnych zostały zredagowane i przetłumaczone w 1863: pochodzą z nich anegdoty o homoseksualnych zachowaniach większości osób wymienionych przez pana de Charlus. [przypis edytorski]

Monsieur, vous me troublez! (fr.) — Pan mnie niepokoi! [przypis edytorski]

monsie (z fr. monsieur: pan; proszę pana) — panie. [przypis edytorski]

Monsignore a. Monsignor (wł.) — tytuł dostojników kościelnych. [przypis edytorski]

Monsignore — tytuł honorowy w kościele katolickim stosowany w odniesieniu do wyższych urzędników hierarchii: kardynałów i biskupów. [przypis edytorski]

monsignore (wł.) — tytuł wysokich dostojników kościelnych we Włoszech. [przypis edytorski]

Monsigny, Pierre-Alexandre (1729–1817) — francuski kompozytor operowy. [przypis edytorski]

monsoon (ang.) — monsun, wiatr sezonowo zmieniający kierunek, występujący m.in. u płd. i wsch. wybrzeży Azji. [przypis edytorski]

monstrancja — naczynie liturgiczne w kształcie słońca na nóżce, w którym wystawia się hostię podczas mszy i procesji. [przypis edytorski]

monstrancja — ozdobne naczynie liturgiczne na hostię (uznawaną za ciało Chrystusa i z tego powodu otaczaną szczególną czcią). Monstrancja zazwyczaj jest wykonana ze złota i ma formę słońca, tak że od okrągłego centrum, w którym umieszczona jest hostia, rozchodzą się promienie. [przypis edytorski]

monstrancja (z łac. monstrare: pokazywać) — ozdobne naczynie, w którym podczas uroczystości w kościele katolickim umieszcza się i pokazuje publicznie (stąd nazwa) hostię, stanowiącą zgodnie z wiarą katolików i członków niektórych innych kościołów chrześcijańskich ciało Boga, Jezusa Chrystusa. [przypis edytorski]

monstrancja (z łac. monstrare: pokazywać) — ozdobne naczynie, w którym podczas uroczystości w kościele katolickim umieszcza się i pokazuje publicznie (stąd nazwa) hostię. [przypis edytorski]

monstrancjum — właśc. monstrancja: przedmiot w liturgii chrześc. służący do umieszczania w nim konsekrowanej hostii (uznawanej za ciało Jezusa Chrystusa, Boga-Człowieka); monstrancje są bogato zdobione, wykonane ze złota, kształtem mogą przypominać świątynię lub mieć formę solarną (od centralnego pojemnika na hostię odchodzą promienie jak od słońca). [przypis edytorski]

Monstranz — kostbar gestaltetes liturgisches Schaugerät der geweihten Hostie in der katholischen Kirche. [przypis edytorski]

monstre charmant (fr.) — uroczy potwór. [przypis edytorski]

monstre (fr.) — potwór, monstrum; olbrzymi, nadzwyczajny. [przypis edytorski]

monstre (fr.) — potwór. [przypis edytorski]

monstre (fr.) — potwór; tu: gigant. [przypis edytorski]

monstre sacre (fr.) — święty potwór. [przypis edytorski]

monstrować (daw., z łac.) — pokazywać. [przypis edytorski]

monstr — skrócone od: monstrum; potwór. [przypis edytorski]

monstrum horrendum (łac.) — okropny potwór. [przypis edytorski]

monstrum in fronte, monstrum in animo (łac.) — potwór na twarzy, potwór w duszy. [przypis edytorski]

monstrum (łac.) — poczwara, potwór. [przypis edytorski]

monstrum (łac.) — potwór. [przypis edytorski]

monstrum (łac.) — potwór, straszydło. [przypis edytorski]

monstrum (łac.) — potwór; tu M. lm monstra. [przypis edytorski]

monstrum — potwór. [przypis edytorski]

monsun — wiatr sezonowo zmieniający kierunek, występujący u płd. i wsch. wybrzeży Azji, w Zatoce Gwinejskiej i w Ameryce Środkowej. [przypis edytorski]

monsun — wiatr sezonowo zmieniający kierunek, występujący u południowych i wschodnich wybrzeży Azji, w Zatoce Gwinejskiej i w Ameryce Środkowej. [przypis edytorski]