Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 7334 przypisów.

Boże! kończ dzieło wolności człowieka! (…) nauka człowieka wolności! — te słowa usunięto w wyd. z 1816 r. [przypis edytorski]

Boże, którego ramię (…) berła władców świata kruszy — Początek strofy nawiązuje do wymowy początkowej strofy wersji Goreckiego: „O ty! którego potężna prawica/ W chwili świat zniszczyć, w chwili stworzyć może,/ Co się lud biedny twą łaską zaszczyca,/ Ty ojców naszych nieśmiertelny Boże!”. Dalsza część, mówiąca o wrogach Polski, stanowi już modyfikację formalną i ideową wprowadzoną w latach poprzedzających powstanie styczniowe. [przypis edytorski]

bożek wojny — w mit. gr. Ares, którego odpowiednikiem w mit. rzym. jest Mars. [przypis edytorski]

bożem — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: bożym. [przypis edytorski]

Boże mój,… czemuś mnie opuścił? — por. Mt 27:46. [przypis redakcyjny]

Boże Najświętszy, od którego woli — w wersji opublikowanej w 1861 w Śpiewach nabożnych polskich trzy powyższe strofy występują w odwróconej kolejności. Po niej następuje strofa tu nieuwzględniona: „Oddalaj od nas klęski, mordy, znoje,/ Okaż się ojcem nad dziećmi Twojemi/ Którzywy leli łez tysiące, zdroje/ Za matkę Polskę, o nią Cię prosiemy”. [przypis edytorski]

Boże Najświętszy (…) Pokoju — strofa ta stanowi modyfikacji trzeciej strofy hymnu w pierwotnej wersji Felińskiego, na co wskazują niezmienione wyrazy na końcach wersów; wymowa jednak została całkowicie zmieniona. U Felińskiego strofa brzmi następująco: „Ty, coś na koniec nowymi ją cudy/ Wskrzesił i sławne z klęsk wzajemnych w boju/ Połączył z sobą dwa braterskie ludy,/ Pod jedno berło Anioła pokoju”. [przypis edytorski]

Boże, Ojcze! Wróć nas do ojczyzny naszej! (…) — kwestia nawiązująca do Ksiąg Narodu Polskiego i Pielgrzymstwa Polskiego. [przypis edytorski]

Boże Wstąpienie — katolickie święto Wniebowstąpienia Pańskiego, wypadające wówczas 18 maja. [przypis edytorski]

Boże, zachowaj fundację! (ang. God save the foundation) — zwyczajowa formuła podziękowań używana przez otrzymujących jałmużnę u drzwi domów zakonnych; Ciarka zapewne miał na myśli: Boże, zachowaj fundatora. [przypis edytorski]

Boże zastępów! Ich tarczo i zbrojo (…) — W tekście oryginału pierwsze trzy wiersze są łacińskie, przemieszane słowami hebrajskimi. Osanna sanctus Deus Sabaoth./ Superillustrans claritate tua/ Felices ignes horum Malahoth. Wyraz hebrajski: Osanna [hosanna; red. WL], dosłownie znaczy: zbaw nas, wyraz powszechniej używany jako wykrzyknik czci przez aniołów oddawanej Bogu na niebiosach. Sabaoth: wyraz składający się z dwóch pierwiastków: wojsko i służba. Malahoth: wyraz dla rymu przekręcony z Malkouth, co znaczy królestwo, panowanie. [przypis redakcyjny]

bożnica (daw.) — świątynia. [przypis edytorski]

bożnica — synagoga, świątynia żydowska. [przypis edytorski]

bożnica — tu: synagoga. [przypis edytorski]

bożnice (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: [do] bożnicy; bożnica: świątynia. [przypis edytorski]

Boży-Bicz — właśc. Atylla (406–453), wódz Hunów, twórca imperium, walczący z Cesarstwem Rzymskim. [przypis edytorski]

bożyć się (daw.) — przysięgać na Boga, zaklinać się. [przypis edytorski]

bożyć się (daw.) — zarzekać się, przysięgając na Boga. [przypis edytorski]

bożyć się — przysięgać na Boga. [przypis edytorski]

bożyć się — przysięgać. [przypis redakcyjny]

bożyc (daw.) — syn boga. [przypis edytorski]

bożyc — syn Boży. Sens całej linijki: ze względu na tego, który cię ochrzcił, Synu Boży. [przypis edytorski]

bożycze (starop. forma W. lp od: bożyc) — Synu Boga. [przypis edytorski]

bożyszcze — tu: osoba wychwalana przez pochlebców, czyli władca. [przypis edytorski]

bożyszczów — dziś popr. forma D. lm: bożyszcz. [przypis edytorski]

bo zaginęło okrętów dwanaście — zaginęło wedle Ksenofonta okrętów 25. Kiedy Euryptolemos mówił, liczba okrętów musiała być ustalona urzędowo, więc nie miałoby sensu obniżać ją dla zmniejszenia winy wodzów. Raczej należy przyjąć, że 13 okrętów zatonęło zaraz na początku bitwy, po bitwie zaś na podstawie opowiadań uratowanych rozbitków i tego, co jeszcze widziano na horyzoncie, wnioskowano, że tonie w tej chwili 12 okrętów. [przypis tłumacza]

bo za tym pogrzebem… — skoro Perła o nieskazitelnie białej sierści została już pogrzebana, śnieg nie ma już konkurencji. [przypis edytorski]

Boziewicz — autor Polskiego Kodeksu Honorowego, zawierającego zasady postępowania honorowego, w tym reguły dotyczące pojedynków. [przypis edytorski]

Bozi, mrozi, ambrozji — Słowacki, pochodzący z Kresów, wymawiał głoskę ź półmiękko, jak Ukraińcy i Rosjanie, dlatego te wyrazy w jego ustach się rymowały. [przypis edytorski]

Boznański, Feliks — polski wojskowy epoki wojen napoleońskich; od 1810 porucznik 11. pułku ułanów. [przypis edytorski]

B. Podczaszyński, cytat za: E. Ferenc-Szydełko, Prawo autorskie na ziemiach polskich do 1926 roku, „ZNUJ” nr. 75/2000, s. 134. [przypis autorski]

Březina, Otokar, właśc. Vaclav Jebavy (1868–1929) — poeta czeski, tworzył mistyczno-religijne wiersze i poematy. [przypis edytorski]

brązowe — tu: brzmiące jak dzwony odlane z brązu. [przypis edytorski]

brązownik — rzemieślnik wyrabiający przedmioty z brązu lub pokrywający je brązem. [przypis edytorski]

brązowy dom — nazwa centrali partyjnej NSDAP w Monachium. Nazwę swoją budynek zawdzięczał kolorom mundurów funkcjonariuszy NSDAP. [przypis edytorski]

brąz — stop metali, z którego odlewa się pomniki. [przypis edytorski]

brązy — tu: przedmioty a. okucia z brązu. [przypis edytorski]

Brabancja — obecnie część Belgii i Holandii, w czasach opisywanych przez powieść była księstwem. [przypis edytorski]

Brabancja — obecnie część Belgii i Holandii, w czasach opisywanych przez powieść — księstwo. [przypis edytorski]

brabanckich koronek — z Brabancji, sławnej koronkami. [przypis redakcyjny]

brabanckie koronki — cenione koronki o charakterystycznym wzorze z wijących się gałązek na tiulowym tle, wyrabiane w Brabancji, krainie hist. na terenie ob. Holandii i Belgii. [przypis edytorski]

brabanckie koronki — koronki o wzorze wijących się gałązek na tiulowym tle, wyrabiane w Brugii w XVII–XVIII w. [przypis edytorski]

brabanckie korunki — koronki noszące nazwę od miejsca ich wyrobu, prowincji belgijskiej Brabancji. [przypis edytorski]

brać baty (daw.) — być bitym; nawiązanie do kar cielesnych jako dawnej metody wychowywania dzieci. [przypis edytorski]

brać kogoś na fundusz (daw.) — drwić, kpić z kogoś. [przypis edytorski]

brać na kieł (o koniu) — ponieść, nie słuchając jeźdźca i zaciskając zęby na wędzidle; przen.: uprzeć się. [przypis edytorski]

brać na kształt a na ćwiczenie — brać za przykład postępowania. [przypis edytorski]

Brać pieniędzy nie będziecie od tego, który się krwią zmazał: zaraz sam umrzeć ma. Nie plugawcie krwią ziemie mieszkania swego, która się niewinną krwią maże i nie może inakszego rozgrzeszenia abo oczyścienia brać, jedno przez krew tego, który krew drugiego rozlał. I tak dzierżawy wasze oczyścione będą, gdy z wami mieszkać będę — Lb 35, 31–34, z pominięciem wersetu 32. [przypis edytorski]

brać się do czego (starop.) — tu: uciekać się do czego (miłosierdzia); odwoływać się do czego. [przypis edytorski]

brać się do (starop.) — tu: wybierać się do (jednej ziemie: pewnego kraju). [przypis edytorski]

brać się — zaczynać; zabierać się za coś. [przypis edytorski]

brać — tu: posądzać a. więzić. [przypis edytorski]

brać — tu: traktować. [przypis edytorski]

brać w rekruty — wcielać do wojska jako żołnierzy poborowych. [przypis edytorski]

brać za dobrą monetę — wierzyć w coś, uznawać za prawdę. [przypis edytorski]

brać zagonowa — drobna, uboga szlachta, utrzymująca się z własnej pracy na małym kawałku ziemi. [przypis edytorski]

brace (lenk.) — kreipinys: broli. [przypis edytorski]

Bracią moją oddalił odemnie, a znajomi moi jako obcy odeszli odemnie — Hi 19, 13. [przypis autorski]

bracią rodzoną (starop. forma) — brać rodzoną; braci rodzonych (postawić). [przypis edytorski]

bracią swą — braćmi Heleny, jako córki Zeusa i Ledy, byli Kastor i Polluks. [przypis redakcyjny]

Bracia (1851) — inne źródła podają rok 1852 jako datę wydania powieści Die Brüder: Eine chinesische Geschichte in Versen. [przypis edytorski]

bracia Baring — tu: Barings Bank, najstarszy brytyjski bank inwestycyjny, założony przez kupiecko-bankierską rodzinę Baring, istniejący od 1762 do 1995. [przypis edytorski]

Bracia Biali, właśc. Ojcowie Biali (fr. Pères Blancs) — potoczna nazwa Zgromadzenia Misjonarzy Afryki, zgromadzenia zakonnego założonego przez arcybiskupa Algieru Karola Lavigerie w 1868 roku, zatwierdzonego przez Watykan w 1908. [przypis edytorski]

bracia bosi — pod taką nazwą może kryć się kilka zgromadzeń, np. karmelici bosi (łac. Ordo Fratrum Carmelitarum Discalceatorum Beatae Mariae Virginis de Monte Carmelo) lub augustianie bosi. [przypis edytorski]

bracia — dziś popr.: brać; tj. szlachta. [przypis edytorski]

bracia Faucher — bracia Cesar i Constantin Faucher (1759–1815), zwani bliźniakami La Réole, francuscy generałowie; podczas rewolucji walczyli z rojalistami w Wandei, ze względu na ciężkie rany zmuszeni do opuszczenia aktywnej służby, powrócili do armii podczas Stu Dni Napoleona, dowodząc w armii Pirenejów Zachodnich; aresztowani podczas Restauracji pod zarzutem stworzenia tajnego składu broni, rozstrzelani na rozkaz sądu wojennego 27 września 1815. [przypis edytorski]

bracia Grimm: Wilhelm Karl Grimm (1786–1859) i Jacob Ludwig Karl Grimm (1785–1863) — rodzeni bracia, pisarze i uczeni niemieccy, autorzy Baśni braci Grimm. [przypis edytorski]

bracia Jan i Jędrzej Śniadeccy — Śniadecki, Jan (1756–1830) matematyk, astronom, geograf, filozof; profesor i rektor Uniwersytetu Wileńskiego, zwolennik empiryzmu i zdecydowany krytyk romantyzmu, twórca polskiej terminologii matematycznej i astronomicznej; Śniadecki, Jędrzej (1768–1838) chemik, lekarz, filozof; profesor Uniwersytetu Wileńskiego i Akademii Medyko-Chirurgicznej w Wilnie. Twórca i propagator polskiej terminologii chemicznej, autor pierwszego polskiego podręcznika do chemii. Ojciec Ludwiki Śniadeckiej. [przypis edytorski]

Bracia Karamazow — powieść Fiodora Dostojewskiego, opublikowana w 1880 roku. [przypis edytorski]

bracia miła (starop.) — miła braci; forma wołacza od rzeczownika zbiorowego r.ż. brać. [przypis edytorski]

bracia mistycznego Templu — templariusze. [przypis edytorski]

bracia mniejsi Służebnicy i Przyjaciele Słodkiej PaniServi S. Mariae, założeni w r. 1232. [przypis tłumacza]

bracia Montgolfier — Joseph Michel Montgolfier (1740–1810) i Jacques Étienne Montgolfier (1745–1799) wynalazcy balonu na grzane powietrze. [przypis edytorski]

Bracia Montgolfier — Joseph Michel Montgolfier i Jacques Étienne Montgolfier, wynalazcy balonu na ogrzane powietrze, tzw. montgolfier. [przypis edytorski]

Bracia, pomóżcie!Kleopatra zwraca się do straży, stojącej na dole. [przypis tłumacza]

bracia Rojek — pseudonim Mariana Eile-Kwaśniewskiego (1910–1984), dziennikarza, satyryka i wieloletniego redaktora tygodnika „Przekrój”. [przypis edytorski]

braciaśmy — skrócone: bracia jesteśmy. [przypis edytorski]

bracia Siedleccy — Michał Siedlecki (1873–1940): znany zoolog, autor m.in. Opowieści malajskich, Jawy; Franciszek Siedlecki (1867–1934): malarz i grafik, znany jest jego Album Warszawy oraz portret Norwida. [przypis edytorski]

bracia (starop.) — rzeczownik zbiorowy r.ż.; braciej: forma D.lp. [przypis edytorski]

bracia syjamscy — tu zapewne: Remus i Romulus, mityczni założyciele Rzymu. [przypis edytorski]

bracia z Ajaccio — czterej bracia Napoleona Bonaparte, urodzeni, jak on, w Ajaccio na Korsyce. [przypis edytorski]

Bracia z Ajaccio — zapewne chodzi tutaj o braci Napoleona (1769–1821), który urodził się w Ajaccio, stolicy francuskiej Korsyki. [przypis edytorski]

bracię — dziś popr. forma B. rzeczownika zbiorowego brać: brać. [przypis edytorski]

braciej — dziś popr.: braciom. [przypis edytorski]

bracie Kapulecie — jak wynika z zaproszenia (I, 2), jest on stryjem ojca Julii. [przypis redakcyjny]

Bracie! kochany bracie, kwita z przyjaźni naszéj, jeżeli mnie opuściszBruder, ich sage dir die Freundschaft auf, wenn du weggehst. Pam. von Loen'a. [przypis autorski]

Bracie mój drogi, wspólnymi siłami tę przemoc człowieka / Wstrzymajmy! — Homer, Iliada XXI 308 (słowa boga rzeki Skamander zmagającego się z Achillesem, którego usiłuje powstrzymać przed gromieniem Trojan i wdarciem się do miasta, skierowane do Simoenta, boga rzeczki stanowiącej dopływ Skamandra). [przypis edytorski]