Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 471 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | rosyjski | rzadki | środowiskowy | staropolskie | techniczny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 6611 przypisów.
trzpiatać (starop.) — [tu:] powiewać. [przypis redakcyjny]
trzpień — walec, pręt. [przypis edytorski]
trzpiotać się (daw.) — figlować, zachowywać się jak trzpiot. [przypis edytorski]
trzpiot — osoba beztroska, niepoważna. [przypis edytorski]
trzpiot — osoba lekkomyślna i beztroska. [przypis edytorski]
trzpiotostwo (daw.) — lekkomyślność, płochość, pustota. [przypis edytorski]
trzunąć — skoczyć, runąć. [przypis edytorski]
trzusło — metalowa część pługa odcinająca skibę w pionie, co umożliwia jej odwrócenie. [przypis edytorski]
trzy boginie — Hera (Junona), Pallas Atena (Minerwa) i Afrodyta (Wenus). [przypis redakcyjny]
trzy boginie — Saraswati, Lakszmi i Parwati (Kali), trójca zwana Tridevi, będąca w hinduizmie żeńskim odpowiednikiem męskiej trójcy Trimurti. [przypis edytorski]
trzy bramy — trzy listwy u szaty [por. obramowanie]. [przypis redakcyjny]
trzy-buńczuczny — piastujący trzy godności wojskowe; buńczuk — drzewce zakończone kulą lub grotem, ozdobione końskim włosiem, symbol władzy wojskowej. [przypis edytorski]
trzy czapek (daw.) — dziś popr. forma: trzy czapki. [przypis edytorski]
trzydniówka (febra) — w daw. klasyfikacji, zaproponowanej w starożytności przez Hipokratesa, okresowe gorączki (febry) dzielono na trzy rodzaje: trzydniówkę, czterodniówkę oraz jednodniówkę (codzienną), wiążąc je z różnymi warunkami klimatycznymi i środowiskowymi. [przypis edytorski]
Trzy drążki tworzą razem literę H, co bynajmniej nie oznacza, że bramka jest świętością — po niemiecku: Hailigtum [tzn. świętość]. [przypis tłumacza]
trzydzieście — trzydzieści. [przypis edytorski]
trzydzieści i siedem minut na dziesiątą (daw.) — dziś: trzydzieści siedem minut po dziewiątej. [przypis edytorski]
trzydzieści pięć lat temu, zjawiło się na Syberii naraz mnóstwo zesłanej szlachty — autor po raz pierwszy drukował Wspomnienia w r. 1861; 35 lat przedtem był rok 1826, w którym zesłano wielu dekabrystów do Syberii. [przypis tłumacza]
trzydzieści pięć minut na jedenastą — tj. o dziesiątej trzydzieści pięć. [przypis edytorski]
trzydzieści roków temu… poszedł w las — aluzja do powstania styczniowego w 1863. [przypis edytorski]
trzydzieści sześć sytuacji dramatycznych — lista wszystkich możliwych dramatycznych sytuacji, które mogą wystąpić w opowiadaniu lub przedstawieniu, zaproponowana przez francuskiego pisarza Georgesa Poltiego na podstawie klasycznych tekstów greckich oraz współczesnych mu dzieł francuskich, przedstawiona w książce Les 36 situations dramatiques (1895); zestawienie Poltiego było inspirowane pracami Carlo Gozziego (1720–1806) i Goethego (1749–1832). [przypis edytorski]
Trzydzieści tysięcy, ogłaszał Hiszpan Don Luis de Paramo w swojej „Obronie Inkwizycji” — Vacandard, L'inquisition. [przypis autorski]
trzydziestu arystokratów — tzw. trzydziestu tyranów, oligarchiczna komisja narzucona przez Spartę Atenom po ich klęsce w wojnie peloponeskiej w 404 p.n.e.; wprowadziła rządy terroru, po 8 miesiącach została obalona przez oddziały złożone z prodemokratycznych wygnańców. [przypis edytorski]
trzydziestu Spartan — mieli oni stanowić przyboczną radę króla. Według spartańskiej ustawy z 418 r. towarzyszyło królowi na wyprawę 10 Spartan, którzy mieli nadzór nad jego postępowaniem. Ci zajmowali wysokie stanowiska, obejmując różne komendy lub prowadząc układy. [przypis tłumacza]
trzydziestu stajań — 562 m nad powierzchnią morza; więc chyba trzy stajania; omyłka przepisywacza, który nie znał Palestyny, lub poprawka umyślna jakiego kopisty zakonnego ze względu na Marka 9, 2 „górę wysoką” (ὄρος ὑψηλὸν). P. wyżej I, VIII, 7, uwaga do słowa Tabor. [przypis tłumacza]
trzydziestu tyranów — w staroż. Atenach oligarchiczna komisja narzucona przez Spartę Atenom po ich klęsce w wojnie peloponeskiej w 404 p.n.e.; wprowadziła rządy terroru, po 8 miesiącach została obalona przez oddziały złożone z prodemokratycznych wygnańców. [przypis edytorski]
Trzydziestu Tyranów — w staroż. Atenach oligarchiczna komisja narzucona przez Spartę Atenom po ich klęsce w wojnie peloponeskiej w 404 p.n.e.; wprowadziła rządy terroru, po 8 miesiącach została obalona przez oddziały złożone z prodemokratycznych wygnańców. [przypis edytorski]
Trzydziestu — tzw. trzydziestu tyranów, oligarchiczna komisja narzucona przez Spartę Atenom po ich klęsce w wojnie peloponeskiej w 404 p.n.e.; wprowadziła rządy terroru, po 8 miesiącach została obalona przez oddziały złożone z prodemokratycznych wygnańców. [przypis edytorski]
trzydziesty siódmy rok życia — w Biblii hebrajskiej nie ma wzmianek nt. wieku Izaaka, który miał stać się ofiarą dla Boga. [przypis edytorski]
trzy godzin czasu — dziś popr.: trzy godziny czasu. [przypis edytorski]
trzygran — trójkąt. [przypis redakcyjny]
Trzy Grupy Czystych Wskazań — sanskr. trividhāni śīlāni, chiń. sanju jingjie, jap. sanjūjōkai. Ustanowione przez mahāyānę i przeciwstawiane sformalizowanym wskazaniom vinai hīnayāny, które reprezentują bardziej duchowe, aniżeli dosłowne, podejście do zagadnienia moralności. Istnieją dwie podobne ich interpretacje. Pierwsza z nich zawarta jest w Sutrze sieci Brahmy oraz w Sutrze naszyjnika z klejnotów (chiń. Yingluo jing, jap. Yōrakukyō). Pierwsza i druga grupa wskazań dotyczy własnych korzyści duchowych, a trzecia grupa odnosi się do praktyki, której celem jest korzyść w postaci przynoszenia pożytku innym. Według drugiej interpretacji, o której czytamy w Yogâcārabhūmi-śāstrze (chiń. Yuqie lun, jap. Yugaron) oraz w Sutrze stopni bhumi bodhisattwy (sanskr. Bodhisattvabhūmi-sūtra, chiń. Dichi jing, jap. Jiji kyō), pierwsza grupa wskazań (chiń. luyi jie, jap. ritsugi kai) zawiera w sobie cały zestaw wskazań poziomu hinayāny, (sanskr. prātimoksa, chiń. poluotimucha, jap. haradaimokusha), druga grupa (sanskr. kuśala-dharma-samgrāhaka-śīla, chiń. she shanfa jie, jap. shō zenhō kai) mówi o rozwijaniu dobrych uczynków i nosi taką samą nazwę jak w przypadku wcześniejszej interpretacji, natomiast trzecia grupa nazywana jest „wskazaniami, które przynoszą korzyść czującym istotom” (sanskr. sattvânugrāhakam śīlam, chiń. raoyi youqing jie, jap. nyōeki ujō kai). W tym przypadku druga i trzecia grupa odzwierciedlają wytyczne mahāyāny, tym samym rozszerzając pierwotną zawartość vinai. [przypis tłumacza]
trzy jedności — zasada zachowania w dramacie trzech jedności: miejsca, czasu i akcji, wywodzona z teatru starożytnego oraz Poetyki Arystotelesa, stanowiła podstawową regułę budowy dramatu w klasycyzmie. Stanowi, że akcja musi się toczyć w jednym miejscu, czas jej trwania musi pokrywać się z czasem trwania widowiska lub przynajmniej nie przekraczać doby oraz że akcja musi być jednowątkowa. [przypis edytorski]
trzy koronek — dziś popr. forma B.lm: trzy koronki. [przypis edytorski]
Trzy Króle — dziś popr. forma B.lm: Trzech Króli. [przypis edytorski]
trzykroć braci i siostry odnowił — przeżył trzy pokolenia zakonników i zakonnic a. trzy pokolenia członków stowarzyszenia różańcowego. [przypis edytorski]
trzykroć'em się rozbił (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: trzykroć się rozbiłem. [przypis edytorski]
Trzykroć następnie nacierał Achilles (…) uderzył powietrze — Iliada, XX, 446. [przypis redakcyjny]
trzy kroć (starop.) — dziś: trzykroć; trzy razy. [przypis edytorski]
trzy krzyże — lat trzydzieści. [przypis redakcyjny]
trzy kwadranse na 11 (daw.) — inaczej: trzy kwadranse po godzinie dziesiątej; 10:45. [przypis edytorski]
trzy kwadranse na czwartą (daw.) — czterdzieści pięć minut po trzeciej. [przypis edytorski]
trzy kwadranse na dwunastą (daw.) — kwadrans to 15 minut; trzy kwadranse na dwunastą to 11:45. [przypis edytorski]
trzy kwadranse na dwunastą (daw.) — za kwadrans dwunasta; jedenasta czterdzieści pięć. [przypis edytorski]
trzy kwadranse na dwunastą — o jedenastej czterdzieści pięć; za kwadrans dwunasta. [przypis edytorski]
trzy kwadranse na dziesiątą — dziś: jest trzy kwadranse po dziewiątej a. za kwadrans dziesiąta. [przypis edytorski]
trzy kwadranse na dziewiątą (daw.) — dziś: trzy kwadranse po ósmej, ósma czterdzieści pięć. [przypis edytorski]
trzy kwadranse na jedenastą (daw.) — trzy kwadranse po dziesiątej, czyli za piętnaście minut jedenasta. [przypis edytorski]
trzy kwadranse na pierwszą (daw.) — kwadrans to 15 minut; trzy kwadranse na pierwszą w nocy to godz. 00:45. [przypis edytorski]
trzy kwadranse na siódmą (daw.) — kwadrans po szóstej. [przypis edytorski]
trzy kwadranse na siódmą (daw.) — trzy kwadranse po szóstej, czyli za kwadrans siódma. [przypis edytorski]
trzy kwadranse na siódmą — szósta czterdzieści pięć. [przypis edytorski]
trzy kwadranse na szóstą (daw.) — trzy kwadranse po godzinie piątej; piąta czterdzieści pięć. [przypis edytorski]
trzy kwartały — dziewięć miesięcy. [przypis edytorski]
trzymać co o kim (starop.) — utrzymywać co o kim; sądzić co o kim. [przypis edytorski]
trzymać co (starop.) — utrzymywać co. [przypis edytorski]
trzymać (daw.) — utrzymywać, mieć opinię. [przypis edytorski]
trzymać (daw.) — utrzymywać, uważać, sądzić. [przypis edytorski]
trzymać (daw.) — utrzymywać, uważać, sądzić. [przypis edytorski]
trzymać fason — nadrabiać miną, zachować twarz. [przypis edytorski]
Trzymać go z dala od krowy! — Klitajmestry. Również w obrazie krowy nie było nic negatywnego. [przypis redakcyjny]
trzymać kogoś za — uważać za. [przypis edytorski]
trzymać kogo za co (starop.) — uważać kogo za co. [przypis edytorski]
trzymać komu grzbiet — stać za nim, posiłkować go. [przypis redakcyjny]
trzymać kościotrupa w szafie (ang. skeleton in the closet a. skeleton in the cupboard) — Przenośnia używana w języku angielskim na określenie tajemnicy ukrywanej przez kogoś. [przypis edytorski]
trzymać miejsce — dziś: mieć miejsce. [przypis edytorski]
trzymać o czymś więcej — być o czymś bardziej przekonanym. [przypis edytorski]
trzymać o czym (starop.) — sądzić o czym; utrzymywać co o czym. [przypis edytorski]
trzymać* — sądzić. [przypis redakcyjny]
trzymać się na baczeniu (daw.) — być ostrożnym. [przypis edytorski]
trzymać — tu: uważać. [przypis edytorski]
trzymać — utrzymywać, uważać, sądzić. [przypis edytorski]
trzymać wysoko o czymś (daw.) — mieć wysokie mniemanie o czymś. [przypis edytorski]
trzymający przodek — siedzący na przedzie, przed innymi. [przypis edytorski]
trzymajcież — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż; znaczenie: trzymajcie koniecznie. [przypis edytorski]
trzymajwa (starop. forma) — trzymajmy; tj. tu: wstrzymujmy. [przypis edytorski]
Trzymaj… — w innym wydaniu uzupełnione: „Trzymaj, ośle!”. [przypis edytorski]
Trzymał rękę (…) tyle ile chciał i od tego czasu muszę mu ją podawać sama kilka razy dziennie (…) rodzaj ceremonii — Indianie nie mieli żadnej wiedzy medycznej. [Opisana tu czynność to mierzenie pulsu pacjentki przez lekarza; red. WL]. [przypis autorski]
trzymał siła (starop.) — wiele wiedział a. wysoko cenił. [przypis edytorski]
trzymał w ręku korbę i kręcił nią — w dawnych samochodach silnik był uruchamiany za pomocą korby rozruchowej. [przypis edytorski]
trzymam — tu: utrzymuję; sądzę. [przypis edytorski]
trzyma osiemnastoletniego ministra i osiemdziesięcioletnią kochankę — [ten minister to] Barbezieux, syn słynnego ministra wojny, Louvois. Pani de Maintenon, z którą Ludwik XV zawarł nawet tajemne małżeństwo, liczyła wówczas 77 lat. [przypis tłumacza]
trzy-m (…) cisnął — trzy cisnąłem; dziś popr. pisownia: trzym. [przypis edytorski]
trzy miesiące i więcej — od początku stycznia mniej więcej do 9 kwietnia. [przypis tłumacza]
trzy miesięcy — płacy kwartalnej. [przypis redakcyjny]
trzy mogił w posępnej drużynie — tj. w towarzystwie jedna drugiej. [przypis redakcyjny]
trzy muszkiety Dziumasa — chodzi o powieść Trzech muszkieterów Alexandre'a Dumas (1802–1870). [przypis edytorski]
Trzy najświetniejsze duchowe potęgi — W tekście oryginału poeta nazywa w ten sposób św. Franciszka, św. Augustyna i św. Benedykta, jako trzy rzeczywiście w Kościele Chrystusowym, najwyższe duchowe potęgi. [przypis redakcyjny]
trzy na ósmą — dziś: za trzy ósma. [przypis edytorski]
Trzynaście Sierot — kombinacja mah-jonggowa. [przypis autorski]
trzynasta praca Herkulesa — w mit. gr. dwanaście prac Herkulesa: kara nałożona przez wyrocznię delficką na Heraklesa (a. Herkulesa) za wymordowanie swojej rodziny; prace miały przewyższać możliwości jednego człowieka; tu: autor wzmacnia wielkość wykonywanego wysiłku poprzez użycie kontekstu kulturowego. [przypis edytorski]
trzynasty iman — naczelny kapłan. [przypis tłumacza]
trzy niewiasty — wiara, nadzieja i miłość, trzy cnoty teologiczne. [przypis redakcyjny]
trzy nocy — dziś popr. forma: trzy noce. [przypis edytorski]
trzy prządki (…) żywota — nawiązanie do mit. gr., według której trzy Parki przędły nić ludzkiego życia. [przypis edytorski]
trzy przemiany ducha: jako duch wielbłądem był, lwem się stał, w dziecko się zmienił — cytat z pierwszej mowy Zaratustry z Tako rzecze Zaratustra Friedricha Nietzschego w tłum. Wacława Berenta. [przypis edytorski]
trzy razy dziennie powtarzać na cukrze, po jedzeniu — żartobliwe nawiązanie do recepty lekarskiej: dawniej dzieciom podawano lekarstwa na łyżeczce cukru, aby nie czuły gorzkiego smaku. [przypis edytorski]
trzy razy księżyc tarczę wypełnił swą srebrną — tj. minęły trzy miesiące księżycowe. [przypis edytorski]
Trzy razy wieków przeżywszy czterdzieści — opowiadający Arab przebył w kwarantannie od chwili wybuchu zarazy w jego rodzinie do śmierci żony trzy okresy czterdziestodniowe; każdy z tych okrutnych dni wydawał mu się wiekiem. [przypis redakcyjny]
trzy republiki — pierwsza republika 1792–1804, druga republika 1848–1852, trzecia republika 1870–1940. [przypis redakcyjny]
