Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | rosyjski | rzadki | środowiskowy | staropolskie | techniczny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie | zoologia

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 6602 przypisów.

trzy boginie — Hera (Junona), Pallas Atena (Minerwa) i Afrodyta (Wenus). [przypis redakcyjny]

trzy boginie — Saraswati, Lakszmi i Parwati (Kali), trójca zwana Tridevi, będąca w hinduizmie żeńskim odpowiednikiem męskiej trójcy Trimurti. [przypis edytorski]

trzy bramy — trzy listwy u szaty [por. obramowanie]. [przypis redakcyjny]

trzy-buńczuczny — piastujący trzy godności wojskowe; buńczuk — drzewce zakończone kulą lub grotem, ozdobione końskim włosiem, symbol władzy wojskowej. [przypis edytorski]

trzy czapek (daw.) — dziś popr. forma: trzy czapki. [przypis edytorski]

trzydniówka (febra) — w daw. klasyfikacji, zaproponowanej w starożytności przez Hipokratesa, okresowe gorączki (febry) dzielono na trzy rodzaje: trzydniówkę, czterodniówkę oraz jednodniówkę (codzienną), wiążąc je z różnymi warunkami klimatycznymi i środowiskowymi. [przypis edytorski]

Trzy drążki tworzą razem literę H, co bynajmniej nie oznacza, że bramka jest świętością — po niemiecku: Hailigtum [tzn. świętość]. [przypis tłumacza]

trzydzieście — trzydzieści. [przypis edytorski]

trzydzieści i siedem minut na dziesiątą (daw.) — dziś: trzydzieści siedem minut po dziewiątej. [przypis edytorski]

trzydzieści pięć lat temu, zjawiło się na Syberii naraz mnóstwo zesłanej szlachty — autor po raz pierwszy drukował Wspomnienia w r. 1861; 35 lat przedtem był rok 1826, w którym zesłano wielu dekabrystów do Syberii. [przypis tłumacza]

trzydzieści pięć minut na jedenastą — tj. o dziesiątej trzydzieści pięć. [przypis edytorski]

trzydzieści roków temu… poszedł w las — aluzja do powstania styczniowego w 1863. [przypis edytorski]

trzydzieści sześć sytuacji dramatycznych — lista wszystkich możliwych dramatycznych sytuacji, które mogą wystąpić w opowiadaniu lub przedstawieniu, zaproponowana przez francuskiego pisarza Georgesa Poltiego na podstawie klasycznych tekstów greckich oraz współczesnych mu dzieł francuskich, przedstawiona w książce Les 36 situations dramatiques (1895); zestawienie Poltiego było inspirowane pracami Carlo Gozziego (1720–1806) i Goethego (1749–1832). [przypis edytorski]

Trzydzieści tysięcy, ogłaszał Hiszpan Don Luis de Paramo w swojej „Obronie Inkwizycji” — Vacandard, L'inquisition. [przypis autorski]

trzydziestu arystokratów — tzw. trzydziestu tyranów, oligarchiczna komisja narzucona przez Spartę Atenom po ich klęsce w wojnie peloponeskiej w 404 p.n.e.; wprowadziła rządy terroru, po 8 miesiącach została obalona przez oddziały złożone z prodemokratycznych wygnańców. [przypis edytorski]

trzydziestu Spartan — mieli oni stanowić przyboczną radę króla. Według spartańskiej ustawy z 418 r. towarzyszyło królowi na wyprawę 10 Spartan, którzy mieli nadzór nad jego postępowaniem. Ci zajmowali wysokie stanowiska, obejmując różne komendy lub prowadząc układy. [przypis tłumacza]

trzydziestu stajań — 562 m nad powierzchnią morza; więc chyba trzy stajania; omyłka przepisywacza, który nie znał Palestyny, lub poprawka umyślna jakiego kopisty zakonnego ze względu na Marka 9, 2 „górę wysoką” (ὄρος ὑψηλὸν). P. wyżej I, VIII, 7, uwaga do słowa Tabor. [przypis tłumacza]

Trzydziestu Tyranów — w staroż. Atenach oligarchiczna komisja narzucona przez Spartę Atenom po ich klęsce w wojnie peloponeskiej w 404 p.n.e.; wprowadziła rządy terroru, po 8 miesiącach została obalona przez oddziały złożone z prodemokratycznych wygnańców. [przypis edytorski]

trzydziestu tyranów — w staroż. Atenach oligarchiczna komisja narzucona przez Spartę Atenom po ich klęsce w wojnie peloponeskiej w 404 p.n.e.; wprowadziła rządy terroru, po 8 miesiącach została obalona przez oddziały złożone z prodemokratycznych wygnańców. [przypis edytorski]

Trzydziestu — tzw. trzydziestu tyranów, oligarchiczna komisja narzucona przez Spartę Atenom po ich klęsce w wojnie peloponeskiej w 404 p.n.e.; wprowadziła rządy terroru, po 8 miesiącach została obalona przez oddziały złożone z prodemokratycznych wygnańców. [przypis edytorski]

trzydziesty siódmy rok życia — w Biblii hebrajskiej nie ma wzmianek nt. wieku Izaaka, który miał stać się ofiarą dla Boga. [przypis edytorski]

trzy godzin czasu — dziś popr.: trzy godziny czasu. [przypis edytorski]

Trzy Grupy Czystych Wskazań — sanskr. trividhāni śīlāni, chiń. sanju jingjie, jap. sanjūjōkai. Ustanowione przez mahāyānę i przeciwstawiane sformalizowanym wskazaniom vinai hīnayāny, które reprezentują bardziej duchowe, aniżeli dosłowne, podejście do zagadnienia moralności. Istnieją dwie podobne ich interpretacje. Pierwsza z nich zawarta jest w Sutrze sieci Brahmy oraz w Sutrze naszyjnika z klejnotów (chiń. Yingluo jing, jap. Yōrakukyō). Pierwsza i druga grupa wskazań dotyczy własnych korzyści duchowych, a trzecia grupa odnosi się do praktyki, której celem jest korzyść w postaci przynoszenia pożytku innym. Według drugiej interpretacji, o której czytamy w Yogâcārabhūmi-śāstrze (chiń. Yuqie lun, jap. Yugaron) oraz w Sutrze stopni bhumi bodhisattwy (sanskr. Bodhisattvabhūmi-sūtra, chiń. Dichi jing, jap. Jiji kyō), pierwsza grupa wskazań (chiń. luyi jie, jap. ritsugi kai) zawiera w sobie cały zestaw wskazań poziomu hinayāny, (sanskr. prātimoksa, chiń. poluotimucha, jap. haradaimokusha), druga grupa (sanskr. kuśala-dharma-samgrāhaka-śīla, chiń. she shanfa jie, jap. shō zenhō kai) mówi o rozwijaniu dobrych uczynków i nosi taką samą nazwę jak w przypadku wcześniejszej interpretacji, natomiast trzecia grupa nazywana jest „wskazaniami, które przynoszą korzyść czującym istotom” (sanskr. sattvânugrāhakam śīlam, chiń. raoyi youqing jie, jap. nyōeki ujō kai). W tym przypadku druga i trzecia grupa odzwierciedlają wytyczne mahāyāny, tym samym rozszerzając pierwotną zawartość vinai. [przypis tłumacza]

trzy jedności — zasada zachowania w dramacie trzech jedności: miejsca, czasu i akcji, wywodzona z teatru starożytnego oraz Poetyki Arystotelesa, stanowiła podstawową regułę budowy dramatu w klasycyzmie. Stanowi, że akcja musi się toczyć w jednym miejscu, czas jej trwania musi pokrywać się z czasem trwania widowiska lub przynajmniej nie przekraczać doby oraz że akcja musi być jednowątkowa. [przypis edytorski]

trzy koronek — dziś popr. forma B.lm: trzy koronki. [przypis edytorski]

Trzy Króle — dziś popr. forma B.lm: Trzech Króli. [przypis edytorski]

trzykroć braci i siostry odnowił — przeżył trzy pokolenia zakonników i zakonnic a. trzy pokolenia członków stowarzyszenia różańcowego. [przypis edytorski]

trzykroć'em się rozbił (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: trzykroć się rozbiłem. [przypis edytorski]

Trzykroć następnie nacierał Achilles (…) uderzył powietrzeIliada, XX, 446. [przypis redakcyjny]

trzy kroć (starop.) — dziś: trzykroć; trzy razy. [przypis edytorski]

trzy krzyże — lat trzydzieści. [przypis redakcyjny]

trzy kwadranse na 11 (daw.) — inaczej: trzy kwadranse po godzinie dziesiątej; 10:45. [przypis edytorski]

trzy kwadranse na czwartą (daw.) — czterdzieści pięć minut po trzeciej. [przypis edytorski]

trzy kwadranse na dwunastą (daw.) — kwadrans to 15 minut; trzy kwadranse na dwunastą to 11:45. [przypis edytorski]

trzy kwadranse na dwunastą (daw.) — za kwadrans dwunasta; jedenasta czterdzieści pięć. [przypis edytorski]

trzy kwadranse na dwunastą — o jedenastej czterdzieści pięć; za kwadrans dwunasta. [przypis edytorski]

trzy kwadranse na dziesiątą — dziś: jest trzy kwadranse po dziewiątej a. za kwadrans dziesiąta. [przypis edytorski]

trzy kwadranse na dziewiątą (daw.) — dziś: trzy kwadranse po ósmej, ósma czterdzieści pięć. [przypis edytorski]

trzy kwadranse na jedenastą (daw.) — trzy kwadranse po dziesiątej, czyli za piętnaście minut jedenasta. [przypis edytorski]

trzy kwadranse na pierwszą (daw.) — kwadrans to 15 minut; trzy kwadranse na pierwszą w nocy to godz. 00:45. [przypis edytorski]

trzy kwadranse na siódmą (daw.) — kwadrans po szóstej. [przypis edytorski]

trzy kwadranse na siódmą (daw.) — trzy kwadranse po szóstej, czyli za kwadrans siódma. [przypis edytorski]

trzy kwadranse na siódmą — szósta czterdzieści pięć. [przypis edytorski]

trzy kwadranse na szóstą (daw.) — trzy kwadranse po godzinie piątej; piąta czterdzieści pięć. [przypis edytorski]

trzy kwartały — dziewięć miesięcy. [przypis edytorski]

trzymać co o kim (starop.) — utrzymywać co o kim; sądzić co o kim. [przypis edytorski]

trzymać co (starop.) — utrzymywać co. [przypis edytorski]

trzymać (daw.) — utrzymywać, uważać, sądzić. [przypis edytorski]

trzymać (daw.) — utrzymywać, uważać, sądzić. [przypis edytorski]

trzymać fason — nadrabiać miną, zachować twarz. [przypis edytorski]

Trzymać go z dala od krowy! — Klitajmestry. Również w obrazie krowy nie było nic negatywnego. [przypis redakcyjny]

trzymać kogoś za — uważać za. [przypis edytorski]

trzymać kogo za co (starop.) — uważać kogo za co. [przypis edytorski]

trzymać komu grzbiet — stać za nim, posiłkować go. [przypis redakcyjny]

trzymać kościotrupa w szafie (ang. skeleton in the closet a. skeleton in the cupboard) — Przenośnia używana w języku angielskim na określenie tajemnicy ukrywanej przez kogoś. [przypis edytorski]

trzymać miejsce — dziś: mieć miejsce. [przypis edytorski]

trzymać o czymś więcej — być o czymś bardziej przekonanym. [przypis edytorski]

trzymać o czym (starop.) — sądzić o czym; utrzymywać co o czym. [przypis edytorski]

trzymać się na baczeniu (daw.) — być ostrożnym. [przypis edytorski]

trzymać — tu: uważać. [przypis edytorski]

trzymać — utrzymywać, uważać, sądzić. [przypis edytorski]

trzymać wysoko o czymś (daw.) — mieć wysokie mniemanie o czymś. [przypis edytorski]

trzymający przodek — siedzący na przedzie, przed innymi. [przypis edytorski]

trzymajcież — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do ; znaczenie: trzymajcie koniecznie. [przypis edytorski]

trzymajwa (starop. forma) — trzymajmy; tj. tu: wstrzymujmy. [przypis edytorski]

Trzymaj… — w innym wydaniu uzupełnione: „Trzymaj, ośle!”. [przypis edytorski]

Trzymał rękę (…) tyle ile chciał i od tego czasu muszę mu ją podawać sama kilka razy dziennie (…) rodzaj ceremonii — Indianie nie mieli żadnej wiedzy medycznej. [Opisana tu czynność to mierzenie pulsu pacjentki przez lekarza; red. WL]. [przypis autorski]

trzymał siła (starop.) — wiele wiedział a. wysoko cenił. [przypis edytorski]

trzymał w ręku korbę i kręcił nią — w dawnych samochodach silnik był uruchamiany za pomocą korby rozruchowej. [przypis edytorski]

trzymam — tu: utrzymuję; sądzę. [przypis edytorski]

trzyma osiemnastoletniego ministra i osiemdziesięcioletnią kochankę — [ten minister to] Barbezieux, syn słynnego ministra wojny, Louvois. Pani de Maintenon, z którą Ludwik XV zawarł nawet tajemne małżeństwo, liczyła wówczas 77 lat. [przypis tłumacza]

trzy-m (…) cisnął — trzy cisnąłem; dziś popr. pisownia: trzym. [przypis edytorski]

trzy miesiące i więcej — od początku stycznia mniej więcej do 9 kwietnia. [przypis tłumacza]

trzy miesięcy — płacy kwartalnej. [przypis redakcyjny]

trzy mogił w posępnej drużynie — tj. w towarzystwie jedna drugiej. [przypis redakcyjny]

trzy muszkiety Dziumasa — chodzi o powieść Trzech muszkieterów Alexandre'a Dumas (1802–1870). [przypis edytorski]

Trzy najświetniejsze duchowe potęgi — W tekście oryginału poeta nazywa w ten sposób św. Franciszka, św. Augustyna i św. Benedykta, jako trzy rzeczywiście w Kościele Chrystusowym, najwyższe duchowe potęgi. [przypis redakcyjny]

trzy na ósmą — dziś: za trzy ósma. [przypis edytorski]

Trzynaście Sierot — kombinacja mah-jonggowa. [przypis autorski]

trzynasta praca Herkulesa — w mit. gr. dwanaście prac Herkulesa: kara nałożona przez wyrocznię delficką na Heraklesa (a. Herkulesa) za wymordowanie swojej rodziny; prace miały przewyższać możliwości jednego człowieka; tu: autor wzmacnia wielkość wykonywanego wysiłku poprzez użycie kontekstu kulturowego. [przypis edytorski]

trzynasty iman — naczelny kapłan. [przypis tłumacza]

trzy niewiasty — wiara, nadzieja i miłość, trzy cnoty teologiczne. [przypis redakcyjny]

trzy nocy — dziś popr. forma: trzy noce. [przypis edytorski]

trzy prządki (…) żywota — nawiązanie do mit. gr., według której trzy Parki przędły nić ludzkiego życia. [przypis edytorski]

trzy przemiany ducha: jako duch wielbłądem był, lwem się stał, w dziecko się zmienił — cytat z pierwszej mowy Zaratustry z Tako rzecze Zaratustra Friedricha Nietzschego w tłum. Wacława Berenta. [przypis edytorski]

trzy razy dziennie powtarzać na cukrze, po jedzeniu — żartobliwe nawiązanie do recepty lekarskiej: dawniej dzieciom podawano lekarstwa na łyżeczce cukru, aby nie czuły gorzkiego smaku. [przypis edytorski]

trzy razy księżyc tarczę wypełnił swą srebrną — tj. minęły trzy miesiące księżycowe. [przypis edytorski]

Trzy razy wieków przeżywszy czterdzieści — opowiadający Arab przebył w kwarantannie od chwili wybuchu zarazy w jego rodzinie do śmierci żony trzy okresy czterdziestodniowe; każdy z tych okrutnych dni wydawał mu się wiekiem. [przypis redakcyjny]

trzy republiki — pierwsza republika 1792–1804, druga republika 1848–1852, trzecia republika 1870–1940. [przypis redakcyjny]

trzy rodzaje szat — trzy szaty, które powinien posiadać mnich. W japońskiej tradycji zen sōtō mnisi przy wyświęceniu również otrzymują trzy szaty. Niemniej, różnią się one znacznie od pierwowzoru. [przypis tłumacza]

trzy rodzaje wiatrów (…) wiedzie się, powiadają, z ArystotelesaO przyczynach naturalnych. [przypis tłumacza]

trzy światła spore, od których w ogniu cały biegun gore — Przez te trzy gwiazdy symboliczne poeta wyobraża trzy cnoty duchowe: Wiarę, Nadzieję i Miłość. Podczas gdy cztery gwiazdy, jakie widział o świcie porannym (to jest cztery cnoty światowe), teraz wieczorem głęboko za widnokrąg zapadły, w zastępstwie ich te trzy gwiazdy zabłysły, ażeby ciemności nocne oświecić. Alegoria jasna i dość przeźroczysta. Roztropność, sprawiedliwość, odwaga i umiarkowanie jako symboliczne gwiazdy pokazują się nam rano, w chwili kiedy pomocy ich światła do działania w życiu rzeczywistym potrzebujemy. Ale kiedy dzień zagasa i czynność tych gwiazd ustaje, wtedy w miejsce ich wschodzą: Wiara, Nadzieja i Miłość, jedyne trzy gwiazdy, które swoim dobroczynnym światłem nas pocieszają i krzepią, ażebyśmy z nowym przedświtem dnia następnego cztery wzwyż wymienione cnoty światowe uznali na nowo i wiernie je strzegli, i pielęgnowali. [przypis redakcyjny]

Trzy Światy — sanskr. traidhātuka, trailokya, chiń. sanjie, jap. sangai. Trzy sfery samsary: sfera pragnienia (sanskr. kāma-dhātu, chiń. yujiem, jap. yokukai), w której istoty nieustannie kierowane pragnieniem poszukują fizycznej gratyfikacji; sfera formy (sanskr. rūpa-dhātu, chiń. sejie, jap. shikikai), w której istoty wolne są od pragnienia fizycznego zaspokojenia i doświadczają istnienia subtelnej formy; sfera bezforemna (sanskr. arūpya-dhatu, chiń. wuse jie, jap. mushiki kai) jest najsubtelniejszą spośród wszystkich sfer samsary. Istoty w niej przebywające nie posiadają ciał; nie ma w niej przedmiotów materialnych, a jedynie umysł spoczywający w głębokim wchłonięciu medytacyjnym. [przypis tłumacza]

trzy światy — zgodnie z kosmologią buddyjską świat, w którym odradzają się istoty, dzieli się na tzw. trzy sfery lub trzy światy (skr. triloka, chiń. sanjie, jap. sankai). Najwyższym z nich jest Świat Bezforemny (skr. ārūpya-loka, chiń. wusejie, jap. mushikikai), sfera bezcielesności. Drugim jest Świat Formy (skr. rūpa-loka, chiń. sejie, jap. shikikai), w którym istoty odrzuciły wszelakie pragnienia i pożądania ale pozostało im jeszcze ciało fizyczne. Trzecim natomiast jest Świat Pragnień (skr. kāma-loka, chin. yujie, jap. yokukai). Ów trzeci świat dzieli się na „sześć dróg” (skr. sad-gati, chiń. liudao, jap. rokudō). W zależności od wytworzonej przez siebie karmy (istot zamieszkujących światy) podzielone są one na tzw. trzy niższe ścieżki (chiń. santu, jap. sanzu), do których należą (wymieniając od najniższego): piekło (skr. naraka lub niraya, chiń. diyu, jap. jigoku), świat zwierząt (skr. tiryanc lub tiryag-yoni, chiń. chusheng, jap. chikushō) oraz świat głodnych duchów (skr. preta, chiń. egui, jap. gaki) oraz tzw. trzy wyższe światy, wśród których jest świat ludzi (skr. manusya lub pūrusa, chiń. ren, jap. nin), świat półbogów lub demonów wojny (skr. āsura, chiń. exiuluo, jap. ashura) oraz świat bogów (skr. deva, chiń. tian, jap. ten). [przypis tłumacza]

trzy święte cnoty chrześcijańskie — Wiara, Nadzieja i Miłość. Mniemanie poety, że komu choć jednej z tych cnót braknie, ten nie jest prawdziwym chrześcijaninem, znajdziemy wyraźniej objawione w jego Raju w pieśni XX; i że ci nawet, co chrztu nie przyjęli, a byli wzorem wszystkich tych trzech cnót zarazem, mogą być błogosławionymi. [przypis redakcyjny]

trzy świece — według wyobrażeń ludowych trzy światła miały własność przyciągania zjaw duchowych. — Te trzy światła będą gasnąć po kolei same przez się co godzina (w. 709, 1126, wskazówka po w. 1281), zamykając trzy stopnie wyznań Gustawa. Tajemnicze ich gaśnięcie ma podkreślać nadprzyrodzony charakter zjawiska Pustelnika. Według wskazówki inscenizacyjnej przed tekstem, palą się dwie świece na stole i lampka przed obrazem, a zatem trzy światła. [przypis redakcyjny]

trzy sekty — stoicy, epikurejczycy i dogmatyści. [przypis tłumacza]