Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | rosyjski | rzadki | środowiskowy | staropolskie | techniczny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie | zoologia

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 6602 przypisów.

trzech (…) pacholąt — dziś: troje pacholąt; trzech młodych chłopców (mianem pacholę określano chłopców do ok. 12 roku życia). [przypis edytorski]

Trzechset ludzi oparło się całej Azji — Spartanie w bitwie pod Termopilami przeciw armii króla perskiego. [przypis edytorski]

trzechtysieczna — dziś popr.: trzytysięczna. [przypis edytorski]

(…) [trzech] złych sfer istnienia — skr. durgati, chiń. equ, jap. akushu. Tzw. trzy złe/niższe odrodzenia — piekło, świat zwierząt i świat głodnych duchów. [przypis tłumacza]

trzecią część świata — tj. Afrykę, dwie drugie: Europa i Azja. [przypis tłumacza]

trzecią pobudką ludzkiego działania jest litość — II. 483. Über d. Grundlage der Moral. [przypis redakcyjny]

trzecia godzina dnia — daw. trzecia godzina od wschodu słońca. [przypis edytorski]

trzecia godzina ranna — tj. ok. ósmej, licząc wg daw. miary i oznaczając jako pierwszą godzinę wschodu słońca. [przypis edytorski]

trzecia godziny dnia — tj. około 8.00 rano; niegdyś liczono godziny od wschodu słońca, kiedy to odbywało się pierwsze nabożeństwo, jutrznia. [przypis edytorski]

Trzecia księga (…) ułożona przez mistrza Franciszka Rabelego — Po raz pierwszy odsłania tu autor prawdziwe nazwisko, co dowodzi, iż musiał być bardzo pewny poparcia króla i swych duchownych protektorów. [przypis tłumacza]

trzecia miara — tu: trzecie stawiennictwo przed komisją wojskową, w celu oceny poborowych, którzy powinni mieć odpowiedni wiek, wzrost i stan zdrowia. [przypis edytorski]

Trzecia Międzynarodówka, zw. też Międzynarodówką Komunistyczną — organizacja międzynarodowa założona 2–6 marca 1919 w Moskwie przez 19 partii komunistycznych, z inicjatywy Włodzimierza Lenina; miała na celu propagowanie idei komunistycznych i przygotowanie światowej rewolucji; rozwiązana 15 maja 1943 przez Józefa Stalina. [przypis edytorski]

trzecia potrzeba — trzydniowa bitwa pod Warszawą 28–30 lipca 1656. [przypis redakcyjny]

Trzecia przedmowa — ukończona 15 marca 1842; Beyle [Marie-Henri Beyle, tj. Stendhal; Red. WL] umarł 23 tegoż miesiąca, jest to więc bardzo prawdopodobnie ostatnie jego pismo. (przypis R. Colomba) [przypis redakcyjny]

trzecia wyprawa perska — chodzi o wyprawę w 480 p.n.e. wielkiej armii perskiej dowodzonej przez samego króla, Kserksesa I. Zwykle jest określana jako druga wyprawa perska, po pierwszej, z roku 490, podczas której odbyła się bitwa pod Maratonem. Tutaj liczona jest jako trzecia, gdyż uwzględniono jeszcze wcześniejszą wyprawę, z roku 513, podczas której Persowie zajęli Trację i podporządkowali sobie Macedonię, zyskując przyczółek w Europie. [przypis edytorski]

trzeci Cezar — Tyberiusz, trzeci z kolei cesarz, za panowania którego Chrystus Pan został ukrzyżowany. [przypis redakcyjny]

Trzeci, co wyszedł jak więzień z okrętu (…) córkę przedaje bez wstrętu — Karol II, król sycylijski, w bitwie morskiej przez admirała floty aragońskiej wzięty w niewolę i wypuszczony na wolność. Wydał za mąż córkę swoją Beatrycze za zgrzybiałego starca, markgrafa Azzona VI, od którego, jak mówią, wziął uprzednio w zarękę umowy niemałe pieniądze. [przypis redakcyjny]

trzecie ciało o silnej radioaktywności wykazał w blendzie smolistej p. Debierne, który nadał mu nazwę aktyn — [por.] Debierne, „Comptes rendus”, 1899 (październik) i 1900 (kwiecień). [przypis autorski]

trzeciego brata — Sobiesława, późniejszego księcia czeskiego w l. 1125–1140. [przypis edytorski]

trzeciem (daw.) — forma N.lp, dziś popr.: trzecim. [przypis edytorski]

Trzecie obejmują skarb towarzystwa, obronę jego, sprawy zagraniczne, porządek wewnętrzny, sposób sądzenia. — w wydaniu z 1816 r. to zdanie brzmi: Trzecie obejmują rząd wewnętrzny administracyjny, sądy, podatki, obronę, związki zagraniczne. [przypis edytorski]

Trzecie podanie — pisane jest już po ostatecznym pozwoleniu i powrocie na scenę Świętoszka. Czuć to po tonie tego podania; jest ono żartobliwe, wesołe, pisane z odcieniem serdecznej poufałości w stosunku do tego monarchy, w którym Molier zawsze czuł życzliwego sprzymierzeńca, mimo że w czasie tej burzy życzliwość ta musiała nieco przycichnąć. [przypis tłumacza]

Trzecie to już dzieło polskie (…) sławione było — ustęp w nawiasach, przeznaczony dla carskiej cenzury, znajduje się tylko w edycji petersburskiej z 1829r. [przypis redakcyjny]

trzecie — zapewne chodzi o Czarny Staw. [przypis edytorski]

trzeci, iż „szczęk oręża nie dozwalał mu słyszeć głosu praw” — Plutarch, Mariusz, 28 [w:] Żywoty sławnych mężów. [przypis edytorski]

Trzeci maj Litwina — Jest to najsłynniejsza z pieśni opiewających Konstytucję Trzeciego Maja 1791 roku. Powstała w kwietniu 1831 roku z okazji czterdziestej rocznicy uchwalenia konstytucji, podczas powstania listopadowego, którego uczestnikiem był autor tekstu, pochodzący z Litwy (stąd tytuł) Rajnold Suchodolski; melodia, do której wykonywano utwór, najprawdopodobniej autorstwa Chopina, była już wówczas powszechnie znana. Inne tytuły, pod jakimi znana jest pieśń, to: Śpiew, Mazurek Trzeciego Maja, Witaj, mаjowa jutrzenko. Po odzyskaniu niepodległości 3 maja stał się świętem narodowym, podczas obchodów którego pieśń ta towarzyszyła podnoszeniu flagi państwowej na Placu Zamkowym w Warszawie. W 1919 roku wprowadzono do obiegu tekst zmieniony ręką Adama Kompfa, poety poznańskiego, prawdopodobnie na zamówienie władz. Zmiany sygnalizujemy w przypisach. [przypis edytorski]

Trzeci Maj — pismo konserwatywne, wychodzące w Paryżu w latach 1839–48, propagujące restytucję monarchii w Polsce, co Słowacki nazywa iluzjami. [przypis edytorski]

trzeci nie ma równych sobie — Salomon. [przypis redakcyjny]

trzeci obwód — W tym trzecim oddziale tegoż samego kręgu karani są ci, co dopuścili się gwałtu przeciwko Bogu, jako bluźniercy, lichwiarze i ci, co przeciw naturze rozpasali się na jednopłciową rozpustę. Miejscem ich kary jest step piaszczysty, gdzie spadające z góry ognie piasek zapalają: grzesznicy męczeni tam są podwójną boleścią palącego ich piasku i spadającego ognia. Bluźniercy przeciw Bogu leżą tam na wznak, lichwiarze siedzą, a sodomici bezustannie tam i sam chodzą: tych ostatnich największa jest liczba; z tego wnosić można, że za czasów Dantego grzech ten dość był powszednim we Włoszech. [przypis redakcyjny]

trzeciopiętrowej — dziś popr.: trzypiętrowej. [przypis edytorski]

trzeciorzęd (geol.) — starszy okres trwającej do dziś ery kenozoicznej, od 65 do 1,8 mln lat temu. [przypis edytorski]

trzeciorzęd (geol.) — starszy okres trwającej do dziś ery kenozoicznej (z gr: kainos: nowy, zoe: życie) dziejów Ziemi, od 65 do 1,8 mln lat temu. [przypis edytorski]

trzeci raz po olimpijsku, na cześć Zeusa Zbawiciela — podczas uczty trzeci kielich wina poświęcano Zeusowi Zbawcy (Zeus Soter). [przypis edytorski]

trzeci stan — tak nazywano we Francji przedstawicielstwo mieszczan i chłopów w Stanach Generalnych (niezwoływanych od 1614 r.) oraz w stanach prowincjonalnych krajów mających samorząd (pays d'Etats). [przypis tłumacza]

trzeci stan — w ogólnym podziale na klasy społeczne stosowanym w chrześcijańskiej Europie od średniowiecza do czasów nowożytnych: ogół ludzi niezaliczających się do rycerstwa (szlachty) ani do duchowieństwa, czyli chłopi i mieszczaństwo. [przypis edytorski]

Trzeci wiał z obu jakby ogniem żaru — Łuk światła trzeci symbolem jest Ducha świętego: Qui ex patre filioque procedit [łac: który od Ojca i Syna pochodzi; fragment katolickiego wyznania wiary; red. WL]. [przypis redakcyjny]

Trzeci Wydział — oficjalnie: III Oddział Kancelarii Osobistej Jego Cesarskiej Mości, stanowiący najwyższy organ tajnej policji Imperium Rosyjskiego, utworzony w 1826, zajmujący się m.in. zbieraniem informacji o tajnych stowarzyszeniach i inwigilacją podejrzanych; w 1881 jego obowiązki przejęła Ochrana. [przypis edytorski]

trzej Horacjuszowie ze trzemi Kuriacjuszami czynili — Liwiusz, Decades, ks. l. [przypis edytorski]

Trzej Królowie — in. Trzej Mędrcy, według tradycji chrześcijańskiej osoby, które miały podążać za Gwiazdą Betlejemską, przybyć do miejsca narodzin Jezusa Chrystusa i przekazać mu dary. [przypis edytorski]

Trzej Muszkieterowie, Hrabia Monte-Chrisito, Królowa Margot — powieści napisane przez Aleksandra Dumasa, ojca. [przypis edytorski]

Trzej muszkieterowie — popularna powieść o muszkieterach francuskiej gwardii królewskiej, autorstwa Aleksandra Dumasa, wyd. w 1844. [przypis edytorski]

trzej stanowie (starop.) — trzy osoby. [przypis edytorski]

trzej wielcy bogowie — hinduistyczna trójca zwana Trimurti: Brahma, Wisznu i Śiwa jako trzy aspekty najwyższego boga; Brahma stwarza wszechświat, Wisznu go utrzymuje, a Śiwa unicestwia. [przypis edytorski]

trzepotą (gw. forma) — trzepocą. [przypis edytorski]

trzepotą (gw.) — trzepocą, trzepotają. [przypis autorski]

trzepota — dziś popr. forma 3 os. lp cz.ter.: trzepocze a. trzepoce. [przypis edytorski]

trześń a. trześnia — czereśnia. [przypis edytorski]

trześnia — dzika czereśnia a. wiśnia; czereśnia ptasia. [przypis edytorski]

trzeszczaki — oczy szeroko rozwarte. [przypis autorski]

trzewa — dziś popr. forma M.lm: trzewia. [przypis edytorski]

trzewa — dziś popr. forma: trzewia. [przypis edytorski]

trzew (daw. forma) — dziś D.: (do) trzewi. [przypis edytorski]

trzew — dziś popr. D.: trzewi. [przypis edytorski]

trzew — dziś popr. forma D.: trzewi. [przypis edytorski]

trzew — dziś popr.: trzewi; wnętrzności, narządy wewnętrzne. [przypis edytorski]

trzewiczki na korkach — trzewiki mające obcas lub całą podeszwę z masy korkowej. [przypis edytorski]

trzewie — dziś: trzewia; wnętrzności, narządy wewnętrzne zwierząt. [przypis edytorski]

trzewiem — dziś popr. tylko w lm: trzewiami. [przypis edytorski]

trzewik — but. [przypis edytorski]

trzewik (…) człeka ze starożytnej przypowieści (…) — Plutarch. Życie Pawła Emiliana. Zdaniem komentatorów, aluzja ta mogłaby się łatwo odnosić do żony Montaigne'a. [przypis tłumacza]

trzewik (daw.) — but. [przypis edytorski]

trzewiki… w kwitnącym stanie — Romeo nosi modne wówczas różowe trzewiki, dziurkowane i przybrane kwiatami ze wstążek. [przypis redakcyjny]

trzmiel a. trzmielina — krzew, którego drzewo używa się do wyrobów tokarskich. [przypis redakcyjny]

trzmielina (biol.) — gatunek wieloletniego krzewu o silnie trujących owocach zamkniętych w czterograniastych jaskraworóżowych torebkach. [przypis edytorski]

trzmielów — dziś popr. forma D. lm: trzmieli. [przypis redakcyjny]

Trznadel, Jacek (ur. 1930) — krytyk literacki, poeta i publicysta, autor m. in. głośnego zbioru wywiadów Hańba domowa, opisującego postawy polskich twórców w czasach stalinizmu. [przypis edytorski]

trznadel — niewielki, mierzący kilkanaście centymetrów ptak wędrowny, o żółtym i rdzawobrązowym upierzeniu. [przypis edytorski]

trznadel — niewielki, mierzący kilkanaście centymetrów ptak wędrowny z rzędu wróblowych, o charakterystycznym żółtym ubarwieniu głowy i spodu ciała występującym u samców w okresie godowym; różne podgatunki trznadla zamieszkują Europę i zachodnią część Azji, od Norwegii i Anglii po Bałkany; żywi się owadami i nasionami traw. [przypis edytorski]

trznadel — ptak z rzędu wróblowatych. [przypis edytorski]

trzonek (posp.) — tu: członek męski. [przypis edytorski]

trzon — górna część pieca kuchennego, na której było gotowane jedzenie. [przypis edytorski]

trzonkowce i wieczkowce, Pedunculata i Sessilia (daw. biol.) — grupy skorupiaków wąsonogich w klasyfikacji Lamarcka i Darwina, reprezentowane gł. przez odpowiednio kaczenice i pąkle. [przypis edytorski]

trzop (daw.) — czerep, garnek. [przypis redakcyjny]

trzop (gw.) — stary garnek gliniany; skorupa. [przypis edytorski]

trzosło a. trzósło — część pługa w kształcie noża do odcinania skiby w płaszczyźnie pionowej. [przypis edytorski]

trzpiatać (starop.) — [tu:] powiewać. [przypis redakcyjny]

trzpień — walec, pręt. [przypis edytorski]

trzpiotać się (daw.) — figlować, zachowywać się jak trzpiot. [przypis edytorski]

trzpiot — osoba beztroska, niepoważna. [przypis edytorski]

trzpiot — osoba lekkomyślna i beztroska. [przypis edytorski]

trzpiotostwo (daw.) — lekkomyślność, płochość, pustota. [przypis edytorski]

trzunąć — skoczyć, runąć. [przypis edytorski]

trzusło — metalowa część pługa odcinająca skibę w pionie, co umożliwia jej odwrócenie. [przypis edytorski]