Przypisy

Burowie, dziś: Afrykanerzy — biali mieszkańcy Afryki, potomkowie osadników holenderskich; w XIX wieku prowadzili wojny z Wielką Brytanią. [przypis edytorski]

Burowie — potomkowie europejskich (głównie holenderskich) osadników w Afryce Południowej, na przełomie XIX i XX w. pokonani przez Anglików w tzw. wojnach burskich. [przypis edytorski]

Burowie przesyłają Anglikom gratulacje wraz z puddingiem w kartaczu — nawiązanie do incydentu z czasów wojen burskich. [przypis edytorski]

buro (z port. burro) — osioł. [przypis edytorski]

Bursa, Andrzej (1932–1957) — poeta, a także prozaik, dziennikarz i dramaturg; określany mianem „poety przeklętego” z uwagi na przedwczesną śmierć oraz brutalność i antyestetyzm poetyki. [przypis edytorski]

bursa — internat, dom dla studentów. [przypis edytorski]

bursa (z łac. bursa: sakiewka) — internat; budynek mieszkalny dla studentów i profesorów. [przypis edytorski]

Burschenschaft — stowarzyszenie studentów niemieckich o charakterze samokształceniowym i politycznym w Niemczech (nazwa pochodzi od niem. Burschen: chłopak, młodzieniec; por. też bursa: internat dla studentów uniwersytetu). [przypis edytorski]

burschikos (z niem. der Bursche: chłopak, wyrostek) — junacki. [przypis edytorski]

Burschowie, Dekertowie, Fukierowie i Fiszerowie — rodziny, pochodzenia niemieckiego, ważne dla polskiej hitorii, kultury, gospodarki etc. [przypis edytorski]

Burslem — miasto w północnej Anglii, w hrabstwie Staffordshire. [przypis edytorski]

bursz — członek korporacji studenckiej. [przypis edytorski]

burszenszaft (daw., z niem.) — stowarzyszenie studentów o charakterze samokształceniowym i politycznym. [przypis edytorski]

burszowski — charakterystyczny dla korporacji studenckich. [przypis edytorski]

burszowski — zawadiacki, łobuzerski; od bursz: członek korporacji studenckiej na niemieckim uniwersytecie. [przypis edytorski]

burszowski — zawadiacki, łobuzerski; od: bursz: członek korporacji studenckiej na niem. uniwersytecie. [przypis edytorski]

bursztówka — odmiana jabłoni. [przypis edytorski]

bursztyn — chodzi o elektron, stop złota i srebra, w staroż. grece określany tym samym słowem. [przypis edytorski]

bursztyn i mirra — bursztynu, tak jak i mirry, czyli żywicy krzewu balsamowca, używano jako kadzideł, bo palą się, wydając wonny dym. [przypis edytorski]

bursztynowy garnitur — komplet biżuterii z bursztynu. [przypis edytorski]

bursztyn — tu: fajka z bursztynu. [przypis edytorski]

burszynada (z niem. Bursch: student niemieckiej akademii) — korporacja akademicka o charakterze narodowym. [przypis edytorski]

bursz (z niem. Bursche) — chłopak, terminator w jakimś zawodzie. [przypis edytorski]

bursz (z niem.) — członek korporacji studenckiej na niemieckim uniwersytecie. [przypis edytorski]

bursz (z niem.) — członek korporacji studenckiej. [przypis edytorski]

burt (daw.) — dziś: burta, boczna ściana kadłuba statku. [przypis edytorski]

Burton, Richard Francis (1821–1890) — brytyjski oficer, dyplomata i podróżnik; w 1861 jako pierwszy zdobył główny szczyt masywu Kamerun. [przypis edytorski]

burtowny (daw.) — o wysokich burtach. [przypis edytorski]

burtynikas (daw.) — bard litewski. [przypis edytorski]

burtynikas — pieśniarz, śpiewak. [przypis edytorski]

burun (daw., z ros.) — fala przyboju, grzywacz. [przypis edytorski]

bury (gw.) — rewirowy. [przypis edytorski]

burżuazja — klasa bogatych mieszczan, według teorii Marksa w kapitalizmie władająca środkami produkcji, przez co żyli nie z własnej pracy, ale dzięki wyzyskowi. [przypis edytorski]

burzan — gęste zarośla stepowe. [przypis edytorski]

burzan — kępa stepowej roślinności, zwykle łopianów i ostów. [przypis edytorski]

burzany — chwasty; szczególnie stepowa, kolczasta roślinność podobna do ostów. [przypis edytorski]

burzany — gęste zarośla; chwasty, osty, bujnie porastające stepy. [przypis edytorski]

burzany — zarośla, szczególnie kolczaste, złożone z ostów i łopianów. [przypis edytorski]

burzan — zarośla stepowe. [przypis edytorski]

burzan — zarośla z ostów i łopianów. [przypis edytorski]

burzan (z ukr. бур'ян, burian) — chwast, zielsko. [przypis edytorski]

burzan (z ukr.) — chwast stepowy tworzący gęste zarośla. [przypis edytorski]

burza sroga spłynęła na Achajów nie bez gniewu boga — burzę tę rozpętał bóg morza Posejdon na prośbę Ateny, wcześniej sprzyjającej Achajom, lecz znieważonej świętokradztwem: kiedy podczas upadku Troi wieszczka Kasandra schroniła się w świątyni Ateny i obejmując jej posąg, błagała o ochronę, została od niego brutalnie oderwana i zgwałcona. [przypis edytorski]

„Burza” — Właśc. Akcja „Burza”. Była to operacja AK mająca na celu opanowywanie terytorium II Rzeczypospolitej w chwili załamania wojsk niemieckich, ale jeszcze przed wkroczeniem Sowietów, wobec których AK miało wystąpić w roli gospodarza. Akcja objęła znaczne połacie Kresów Wschodnich i centralnej Polski, początkowo jednak wyłączone z niej były większe miasta. [przypis edytorski]

Burza wstrząsająca do gruntu całym krajem pozbawiła go dziedzicznej własności — aluzja do represji carskich po powstaniu styczniowym, do konfiskaty majątków ziemskich wielu polskich rodzin szlacheckich. Autorka nie mogła napisać tego wprost ze względu na cenzurę. [przypis edytorski]

Burza wszczęta przez Encyklopedię… — kolejne tomy Encyklopedii wydawano bez przeszkód od czerwca 1751 do listopada 1757; z powodu haseł podkreślających prawo do wolności religijnej, prezentujących krytyczne podejście do Biblii, Kościoła katolickiego, rządów absolutystycznych i feudalnej organizacji społeczeństwa, Encyklopedia została wpisana do kościelnego indeksu ksiąg zakazanych (1758) zaś rząd francuski cofnął zezwolenie na jej druk (marzec 1759); przygotowywane potajemnie kolejne tomy (8–17) wydano w 1765 formalnie w Neuchâtel, poza granicami Francji. [przypis edytorski]

burzęm już przebył — przykład ruchomej końcówki czasownika; inaczej: burzę już przebyłem. [przypis edytorski]

Burze (mit. rzym.) — Tempestates, boginie wichrów i burz. [przypis edytorski]

burzliwy rok w Warszawie — rok rewolucji 1905. [przypis edytorski]

burzyć się (daw.) — złościć się. [przypis edytorski]

burzyć się — tracić spokój, poddawać się silnym emocjom. [przypis edytorski]

burzył je dźwiękiem trąb — miasto Jerycho, oblężone przez Izraelitów pod wodzą Jozuego, zostało zdobyte dzięki temu, że kiedy towarzyszący wojsku kapłani zadęli w trąby, a wojownicy wznieśli okrzyk wojenny, potężne mury miasta runęły (Joz 6, 1–20). [przypis edytorski]

Burzy się dziecię na starego i podły na zacniejszego — Iz 3, 5. [przypis edytorski]

Busch, Wilhelm (1832–1908) — rysownik i poeta niemiecki, uważany za praojca komiksu; twórca postaci Maxa i Moritza. [przypis edytorski]

Busenkind — Lieblingskind. [przypis edytorski]

business (ang.) — biznes, interes. [przypis edytorski]

business (ang.) — interes. [przypis edytorski]

business as usual (ang.) — jak zwykle interes. [przypis edytorski]

busola — przyrząd do wyznaczania kursu; podobnie jak kompas jest pudełkiem z igłą magnetyczną i podziałką, ale dodatkowo posiada przyrząd celowniczy pomagający w wyznaczeniu azymutu, czyli kąta pomiędzy wybranym kierunkiem (np. marszu) a północą. [przypis edytorski]

Busoni, Ferruccio (1866–1924) — włoski kompozytor, pianista i dyrygent, znany gł. jako wirtuoz i autor fortepianowych aranżacji muzyki Bacha. [przypis edytorski]

Busqueros — nazwisko znaczące tyle co: Wścibski. [przypis edytorski]

Bussone, Francesco, zw. Carmagnola (ok. 1380–1432) — wł. kondotier (dowódca oddziałów najemnych) w służbie Florencji, potem Wenecji; ur. w mieście Carmagnola. [przypis edytorski]

Bussy d'Amboise, Louis de (1549–1579) — szlachcic francuski, sławny pojedynkowicz na dworze króla Henryka III, faworyt brata królewskiego Franciszka d'Alençon, kochanek królowej Małgorzaty Walezjuszki. [przypis edytorski]

Bussyr — dziś popr.: Buszehr (daw. Abu Szahr), miasto w płd.-zach. Iranie, nad Zatoką Perską; stolica prowincji. [przypis edytorski]

Bustanai, właśc. Bustanai ben Haninai (ok. 618–670 n.e.) — pierwszy przywódca babilońskiej diaspory żydowskiej. [przypis edytorski]

buszel — anglosaska jednostka objętości produktów sypkich (ziarna, mąki itp.), równa ok. 36 litrów. [przypis edytorski]

buta — duma i hardość; skłonność do wywyższania się i demonstrowania swej przewagi, połączone z prowokacyjnym zachowaniem. [przypis edytorski]

buta — duma, pycha, hardość, pewność siebie. [przypis edytorski]

buta — duma, pycha. [przypis edytorski]

buta — pycha, pewność siebie, hardość. [przypis edytorski]

buta — pycha, zuchwałość. [przypis edytorski]

buta — zbytnia duma, pewność siebie. [przypis edytorski]

butel (daw. reg.) — dziś popr. r.ż.: butla. [przypis edytorski]

butelka — butelis. [przypis edytorski]

butelka lejdejska — pierwowzór kondensatora. [przypis edytorski]

butelka lejdejska — urządzenie do gromadzenia ładunku elektrycznego w formie cylindrycznego szklanego naczynia pokrytego obustronnie folią metalową; pierwowzór kondensatora. [przypis edytorski]

butel (reg., daw.) — butla, flasza. [przypis edytorski]

butersznicik (z niem.) — kromka chleba z masłem, kanapka; tu: zdrobn. [przypis edytorski]

butersznit (z niem.) — kanapka. [przypis edytorski]

butersznyt (daw., z niem.) — kanapka. [przypis edytorski]

but I am (ang.) — ale ja jestem. [przypis edytorski]

butla dzikowskiej wódy z wielką Leliwą i hrabiowską koroną na etykiecie — dzikowska wódka pochodziła ze znanej przedwojennej gorzelni mieszczącej się w Dzikowie (dziś część Tarnobrzega), jednej z rodowych siedzib Tarnowskich, używających herbu Leliwa. [przypis edytorski]

butler (ang.) — ochmistrz, zarządzający dworem magnackim; kamerdyner. [przypis edytorski]

Butler, Benjamin Franklin (1818–1893) — amerykański generał major w armii Unii podczas wojny secesyjnej, polityk. [przypis edytorski]

butnie — dumnie i zuchwale; por. buta: skłonność do wywyższania się i demonstrowania swej przewagi, połączone z prowokacyjnym zachowaniem. [przypis edytorski]

butny — cechujący się butą; buta: duma i hardość; skłonność do wywyższania się i demonstrowania swej przewagi, połączone z prowokacyjnym zachowaniem. [przypis edytorski]

butny — nadmiernie pewien siebie. [przypis edytorski]

butny — pewny siebie. [przypis edytorski]

but of course (ang.) — ależ oczywiście. [przypis edytorski]

butonierka — dziurka od guzika w lewej klapie marynarki; do butonierki wkłada się niewielki żywy kwiat. [przypis edytorski]

buton (z fr.) — kolczyk w kształcie guzika, na ogół z dużym brylantem. [przypis edytorski]

Buttafoco, Mateo de (1731–1806) — oficer regimentu korsykańskiego, rojalista i zwolennik przyłączenia Korsyki do Francji, później marszałek polny Francji. [przypis edytorski]

Buttler, Josephine Elizabeth (1828–1906) — ur. jako Josephine Elizabeth Grey, angielska feministka, sufrażystka i reformatorka społeczna ery wiktoriańskiej; prowadziła kampanię na rzecz uzyskania przez kobiety praw wyborczych, prawa do lepszej edukacji, usunięcia z w brytyjskiego prawa specjalnych przepisów dotyczących statusu kobiety zamężnej, zniesienia prostytucji dziecięcej, a także handlu ludźmi, mianowicie młodymi kobietami i dziećmi, w celu prostytuowania ich na terenie Europy. [przypis edytorski]

Buturlin, Wasilij Wasiljewicz (zm. 1656) — rosyjski bojar, dyplomata i wojskowy, w czasie ugody perejasławskiej w 1654 przyjął przysięgę od starszyzny kozackiej na wierność państwu moskiewskiemu, na początku wojny polsko-rosyjskiej 1654-1667 wraz z Bohdanem Chmielnickim dowodził połączonymi wojskami rosyjsko-ukraińskimi. [przypis edytorski]

butwieć — gnić, rozkładać się pod wpływem wilgoci. [przypis edytorski]

butwieć — rozkładać się wskutek oddziaływania powietrza i wilgoci. [przypis edytorski]

butwieć — rozpadać się pod wpływem wilgoci. [przypis edytorski]

buty kordebanowe — wykonane z miękkiej koziej skóry. [przypis edytorski]

buty palone — buty z błyszczącymi cholewami, ze skóry przyczernianej nad ogniem. [przypis edytorski]

buty sadłem wysmarował — czyli tłuszczem zwierzęcym w celu nadania im odpowiedniego połysku. [przypis edytorski]