Przypisy

no offence (ang.) — bez obrazy. [przypis edytorski]

nopirszy (gw.) — najpierwszej. [przypis edytorski]

nopirwy (gw.) — najpierw. [przypis edytorski]

nopóźniej (gw.) — najpóźniej. [przypis edytorski]

noprosnai (brus.) — veltui. [przypis edytorski]

Nora a. Dom lalki — dramat Henrika Ibsena z 1879 r., opowiada o rozpadzie małżeństwa Nory. [przypis edytorski]

Nora a. Dom lalki — dramat Henrika Ibsena z 1879 r. [przypis edytorski]

Nora a. Dom lalki — dramat Henrika Ibsena z 1879 r. [przypis edytorski]

Norblin, Stefan (1892–1952) — właśc. Juliusz Stefan Norblin de la Gourdaine (prawnuk Jean-Pierre'a Norblina, fr. malarza scen rodzajowych doby stanisławowskiej); malarz, twórca plakatów utrzymanych w stylu secesyjnym i art déco, a także ilustracji i karykatur, projektów architektonicznych i wnętrzarskich oraz mody; bardzo popularny w Warszawie w okresie międzywojennym, mąż aktorki Leny Żelichowskiej; po wybuchu II wojny światowej opuścił Polskę, przebywał w Persji i Indiach, ostatecznie osiedlił się w San Francisco w Stanach Zjednoczonych, gdzie zmarł. [przypis edytorski]

nor — čia: nors. [przypis edytorski]

Norcja — miasto w środkowych Włoszech, w Górach Sabińskich. [przypis edytorski]

Nordau, Maks, właśc. Max Südfeld (1849–1923) — pisarz i lekarz niemiecki pochodzenia żydowskiego; jeden z przywódców syjonizmu; autor znanej książki Die konventionellen Lügen der Kulturmetischheit (Konwencjonalne kłamstwa cywilizowanej ludzkości), 1883. [przypis edytorski]

Nordau, Max Simon (1849–1923) — węgierski pisarz żydowskiego pochodzenia, filozof i lekarz, jeden z głównych ideologów współczesnego syjonizmu. [przypis edytorski]

Nord — departament we Francji w regionie Hauts-de-France. [przypis edytorski]

Norddeutscher Lloyd — dawne niemieckie oceaniczne przedsiębiorstwo żeglugowe z siedzibą w Bremie, zał. w 1857, zlikwidowane w 1970. [przypis edytorski]

Nord Express — dawny pociąg pasażerski kursujący na trasie kolejowej z Paryża przez Berlin i Warszawę do Moskwy. [przypis edytorski]

nordhauseński kwas — kwas siarkowy dymiący, zwany także oleum, roztwór tlenku siarki (SO₃) w bezwodnym kwasie siarkowym, uzyskiwany zwykle w trakcie produkcji kwasu siarkowego; dawniej największa produkcja oleum pochodziła z zakładów w Nordhausen, w Turyngii, w środkowych Niemczech. [przypis edytorski]

nordic-walking — dziś używa się zapisu bez dywizu. [przypis edytorski]

norfolski — pochodzący z hrabstwa Norfolk w Anglii Wschodniej, położonym nad Morzem Północnym, ze stolicą w Norwich. [przypis edytorski]

Norham — wieś w Anglii, w hrabstwie Northumberland. [przypis edytorski]

norinte — nors. [przypis edytorski]

Norma — dwuaktowa opera tragiczna Vincenza Belliniego (1801–1835). [przypis edytorski]

Normale Besetzung: 30 Sitzplätze, 15 Stehplätze (niem.) — Normalna zajętość: 30 miejsc siedzących, 15 stojących. [przypis edytorski]

Normandia — kraina historyczna i geograficzna w płn. Francji, nad kanałem La Manche; obecnie także francuski region administracyjny. [przypis edytorski]

Normandia — kraina we Francji, położona nad kanałem La Manche. [przypis edytorski]

normandzki język — język romański używany w Normandii, krainie hist. w płn. części Francji; niekiedy uważany za dialekt języka francuskiego. [przypis edytorski]

Normanowie — „ludzie północy”, mieszkańcy Skandynawii, ludy północnogermańskie, które od VIII do XII w. najeżdżały, a czasem też podbijały bliższych i dalszych sąsiadów. W XII w. Normanowie kontrolowali Anglię (dokąd przybyli ze swego księstwa w zach. Francji), płd. Włochy i Sycylię oraz 2 tys. km wybrzeża płn. Afryki na wschód od Tunisu, a nawet Antiochię na wschodnim krańcu Morza Śródziemnego. Z czasem zatracili wiarę w Odyna, Thora i innych swoich bogów i wtopili się w społeczeństwo Francji, Anglii czy Włoch, brali też udział w krucjatach. [przypis edytorski]

normatyw — norma, wskaźnik norm. [przypis edytorski]

Norny (mit.) — w mitologii nordyckiej trzy boginie przeznaczenia, przędące nić ludzkiego życia, odpowiednik greckich Mojr. [przypis edytorski]

Northumberland — historyczne hrabstwo w płn.-wsch. Anglii, położone przy granicy ze Szkocją, nad M. Północnym. [przypis edytorski]

Northumberland — hrabstwo w płn.-wsch. Anglii. [przypis edytorski]

nor — trump.: nori. [przypis edytorski]

Norweżczyk — Norweg. [przypis edytorski]

Norwid, Cyprian Kamil (1821–1883) — poeta, dramatopisarz, prozaik, tworzył także grafiki i obrazy. Twórczość Norwida, początkowo niedoceniana, na nowo została odkryta przez Miriama Przesmyckiego i udostępniana drukiem od roku 1901. Uznawany za jednego z czterech największych twórców doby romantyzmu. Dzieła: cykl liryków Vade-mecum, Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem, Ad leones!, Pierścień Wielkiej Damy, czyli Ex-machina Durejko. [przypis edytorski]

Norwid, Cyprian Kamil (1821–1883) — polski poeta, prozaik, dramatopisarz, eseista, grafik, rzeźbiarz, malarz i filozof. [przypis edytorski]

Norwid, Cyprin Kamil (1821–1883) — polski poeta, prozaik, dramatopisarz, eseista, grafik, rzeźbiarz, malarz i filozof. [przypis edytorski]

Norymberga — niemieckie miasto powiatowe, położone w kraju związkowym Bawaria. W latach 1923–1929 odbywały się tutaj słynne wiece propagandowe NSDAP. [przypis edytorski]

Norymberga (niem. Nürnberg) — miasto w Niemczech, w Bawarii. [przypis edytorski]

Norymbergiem — dziś: Norymbergą (niem. Nürnberg), miastem w Niemczech, w Bawarii. [przypis edytorski]

norymberskie mechanizmy — od średniowiecza Norymberga jest jednym z głównych ośrodków produkcji zabawek i handlu nimi, zwłaszcza lalkami i domkami dla lalek. [przypis edytorski]

norymberszczyzna (daw.) — towary norymberskie, tj. drobna galanteria, zabawki i inne drobne przedmioty domowego użytku, wytwarzane dawniej w Norymberdze. [przypis edytorski]

nośta, najmijta (gw.) — daw. formy 2 os. liczby podwójnej tr.rozkaz., używane w gwarach jako formy lm: noście, najmijcie. [przypis edytorski]

nosacizna — przewlekła, zaraźliwa choroba bakteryjna koni i in. zwierząt nieparzystokopytnych. [przypis edytorski]

nosacizna — zaraźliwa choroba końska. [przypis edytorski]

nosa darła — zadzierała nosa, była zarozumiała. [przypis edytorski]

Nos Carolus Dei Gratia Princeps — list przetłumaczony w Dodatku VIII. [przypis edytorski]

Nos Carolus… — przekład listu znajduje się w Dodatku I na końcu tekstu; tekst łaciński pozostawiamy w pisowni oryginalnej, różnej od łaciny klasycznej, o czym świadczy choćby „j” pojawiające się w miejscu „i”. [przypis edytorski]

nos chcom (gw.) — nas chcą. [przypis edytorski]

Noscitur a sociis (łac.) — znany dzięki towarzyszom (poprzez przyjaciół). [przypis edytorski]

Nos dulcia linquimus arva… — Wergiliusz, Eklogi, I, 3. [przypis edytorski]

nos dwudziury (daw.) — nos o dwu dziurkach. [przypis edytorski]

nos ennemis natureles (fr.) — nasi naturalni wrogowie. [przypis edytorski]

NOS HIERONYMUS CARAFFA… — list przetłumaczony w Dodatku III. [przypis edytorski]

nosić co (starop.) — uważać, mieć za co; tę rzecz tako nosił: tak tę rzecz rozumiał. [przypis edytorski]

nosić mają do dziurawej beczki wodę takim samym dziurawym sitem — Danaidy, córki króla Danaosa, za zamordowanie w noc poślubną swoich mężów zostały skazane na wieczne wykonywanie daremnej pracy w Hadesie: napełnianie beczki bez dna wodą, noszoną w sitach. [przypis edytorski]

nosić nazwisko matki — tu: nazywać siebie matką, być matką. [przypis edytorski]

nosić się (gw.) — tu: włóczyć się. [przypis edytorski]

nosiciel brzemion — tu: nosiwoda (w oryginale wł.: acquaruolo). [przypis edytorski]

nosiemy (starop. forma) — dziś 2.os. lm: nosimy. [przypis edytorski]

nosik — nosek. [przypis edytorski]

nosił kapelusz z szerokim rondem — kapelusz z szerokim rondem był wówczas oznaką przynależności do ruchu robotniczego, w przeciwieństwie do cylindra, nakrycia głowy mieszczaństwa. [przypis edytorski]

nosim — forma skrócona od przym. lm, dziś tylko: nosimy. [przypis edytorski]

nosi na czole potrójną koronę — tiarę papieską, nakrycie głowy papieży Kościoła katolickiego, mające kształt spiczastej czapki, do której w XIV w. dodano osadzone trzy korony, symbol najwyższej duchownej i świeckiej władzy papieża jako władcy Państwa Kościelnego. [przypis edytorski]

no, sir (ang.) — nie, proszę pana. [przypis edytorski]

No, sir. Can't write, sir (ang.) — Nie, panie. Nie umiem pisać, panie. [przypis edytorski]

nositelny (daw.) — przenośny. [przypis edytorski]

nos je syścioro (gw.) — nas jest sześcioro. [przypis edytorski]

Noskowski — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Witold Noskowski (rys. K. Sichulski). [przypis edytorski]

Noskowski, Witold (1873–1939) — krytyk literacki, dziennikarz. Tekściarz i kompozytor kabaretu Zielony Balonik. [przypis edytorski]

Noskowski, Zygmunt (1846–1909) — kompozytor, dyrygent, nauczyciel muzyki i śpiewu, skrzypek. [przypis edytorski]

Noskowski, Zygmunt(1880–1952) — pseud. Łada; aktor. [przypis edytorski]

nos miedziany — tj. koloru miedzi, czerwony jak u pijaka. [przypis edytorski]

nosoróg (daw.) — nosorożec. [przypis edytorski]

nosorożce (Phanaeus) — chrząszcze z rodziny poświętnikowatych, wyróżniające się metalicznym połyskiem ciała (gr. phanaios: przynoszący światło); niektóre gatunki z tego rodzaju mają wyrastający z głowy róg. [przypis edytorski]

No soy compañero (hiszp.) — Nie jestem towarzyszem. [przypis edytorski]

Nos péres, messieurs, ont pris la Bastille, et nous, messieurs, nous predrons le café… (fr.) — Nasi ojcowie, panowie, wzięli [szturmem] Bastylię, a my, panowie, bierzemy kawę. [przypis edytorski]

Nos pères sur ce point, étaient gens fort sensés… — Nasi ojcowie pewnie w głowie mieli olej,/ Gdy mawiali, że taka jest stworzenia kolej/ I że kobieta doszła swych rozumów miary,/ Gdy pozna co opończa, a co szarawary (Molier, Uczone białogłowy, akt II, scena 7, tłum. Tadeusz Boy-Żeleński). [przypis edytorski]

no splash effect (ang.) — bez efektu rozprysku. [przypis edytorski]

nostalgia — doskwierająca tęsknota za ojczyzną a. za czymś minionym. [przypis edytorski]

nostalgia (z gr. nóstos: powrót, álgos: ból) — doskwierająca tęsknota za ojczyzną a. za czymś minionym. [przypis edytorski]

Nostradamus (1503–1566) — fr. lekarz, matematyk i astrolog, najbardziej znany jednak jako autor wierszowanych proroctw. [przypis edytorski]

Nostradamus — właśc. Michel de Nótredame (1503–1566), fr. lekarz i astrolog, autor rymowanych przepowiedni Les vrayes centuries et prophethies (1555). [przypis edytorski]

nostre benemerite meretrici (wł.) — nasze czcigodne nierządnice. [przypis edytorski]

nostryfikacja (z łac.) — tu: uzyskanie prawa obywatelstwa, spolszczenie. [przypis edytorski]

nostryfikować (z łac. noster: nasz, facere: czynić) — przeprowadzać nostryfikację: urzędowe uznanie zagranicznego dyplomu poświadczającego zdobyte wykształcenie, uzyskany tytuł lub stopień naukowy a. zawodowy za równoprawny z odpowiadającym mu dyplomem krajowym. [przypis edytorski]

nos — tu: dziób. [przypis edytorski]

noszący w żyłach pierwiastki krwi afrykańskiego pradziada — pradziadek Puszkina ze strony matki, Abram (Ibrahim) Pietrowicz Hannibal (1688–1781), ulubieniec cara Piotra I, był Afrykańczykiem, który jako niewolnik trafił do Stambułu, a potem do Moskwy. [przypis edytorski]

noszą imię Pietra — imię Piotr, z łac. pertus, oznacza skałę, kamień. [przypis edytorski]

nosza (daw.) — to, co się nosi, dźwiga; ciężar, brzemię. [przypis edytorski]

nos zasypie świadomość żółtym śniegiem próżni — tak w źródle. [przypis edytorski]

noszenie (daw.) — to, co się nosi na sobie. [przypis edytorski]

noszenie gorsetów — w XIX w. w wyższych warstwach społecznych kobiety nosiły gorsety, sznurowane ciasno w talii i ponad nią, aby ich ciała wydawały się węższe w pasie; moda ta była krytykowana jako bardzo szkodliwa dla zdrowia. [przypis edytorski]

nota bene (łac.) — co warto zauważyć. [przypis edytorski]

notabene (łac. nota bene: zapamiętaj dobrze, zauważ) — zwrot wprowadzający ważną wtrąconą informację, używany w znaczeniu: „warto zaznaczyć”. [przypis edytorski]

notabene (łac. nota bene: zauważ dobrze) — zwrot wprowadzający ważną wtrąconą informację, używany w znaczeniu: „warto zaznaczyć”. [przypis edytorski]

notabene (łac. nota bene: zauważ dobrze) — zwrot wprowadzający ważną wtrąconą informację, używany w znaczeniu: „warto zaznaczyć”. [przypis edytorski]

nota bene (łac.) — zauważ dobrze (zwrot wprowadzający ważną wtrąconą informację). [przypis edytorski]

notabene — wyraz wtrącony w tekst, poprzedzający dodatkową informację. [przypis edytorski]

notabene (z łac. nota bene: zwróć dobrze uwagę) — tu w znaczeniu: zresztą. [przypis edytorski]

notabene (z łac. nota bene) — zwróć uwagę (dosł. zauważ dobrze). [przypis edytorski]