Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | pospolity | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | wulgarne | zdrobnienie
Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 6172 przypisów.
oświaty kaganiec — cytat z utworu Juliusza Słowackiego (1809–1849) pt. Testament mój. [przypis edytorski]
Oświęcim a. Auschwitz — miasto powiatowe w województwie małopolskim. Tytułowy Auschwitz to zarówno niemiecka nazwa miasta, jak i zlokalizowanego tutaj nazistowskiego obozu koncentracyjnego. W czasie II wojny światowej znajdował się tu kompleks państwowych niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych oraz ośrodek zagłady Żydów. Został on utworzony w czasie drugiej wojny światowej na obrzeżach Oświęcimia. Początkowo obejmował obóz Auschwitz I, później także obóz Auschwitz II-Birkenau, a następnie Auschwitz III-Monowitz i blisko 50 podobozów (na Górnym Śląsku, w Małopolsce Zachodniej i w Czechach). Spośród ponad miliona ofiar Auschwitz Żydzi stanowili około 900 tysięcy. Auschwitz I, pierwszy z wielu obozów koncentracyjnych kompleksu, został założony przez Niemców w czerwcu 1940 r. na przedmieściu Oświęcimia, w pobliżu dużej węzłowej stacji kolejowej. W sierpniu 1940 r. uruchomiono pierwsze krematorium. Budynek ten stał się pierwszą z komór gazowych obozu. Auschwitz II-Birkenau, zaplanowany jako obóz dla sowieckich jeńców, stał się obozem koncentracyjnym dla więźniów różnych narodowości i ośrodkiem zagłady. Budowę obozu rozpoczęto w październiku 1941 r. w pobliżu wsi Brzezinka. Auschwitz III-Monowitz był jednym z podobozów Auschwitz; powstał w październiku 1942 r. na terenie wsi Monowice. W styczniu 1945 r. większość więźniów przeniesiono do Gliwic, a następnie do obozów Buchenwald i Mauthausen. Podobóz Auschwitz III-Monowitz był pierwszym wyzwolonym przez Armię Czerwoną — 27 stycznia 1945 r. przed południem. Po kilku godzinach wyzwolono Auschwitz I i Auschwitz II-Birkenau. [przypis edytorski]
Oświęcim — Auschwitz-Birkenau, zespół niemieckich nazistowskich obozów pracy i obozów zagłady, miejsce ludobójstwa Żydów i innych narodów. [przypis edytorski]
Oświęcim — miasto w historycznej Małopolsce, istniejące co najmniej od XII w. (prawa miejskie 1272), położone w centrum Kotliny Oświęcimskiej, między Pogórzem Karpackim a Wyżyną Śląską, o dogodnym usytuowaniu hydrologicznym (przy ujściu rzeki Soły do Wisły, potoki Macocha i Młynówka, kilkanaście stawów i jezioro Kruki na obszarze miasta), mające dogodne połączenia kolejowe, drogowe i wodne z okolicznymi regionami. [przypis edytorski]
Oświęcim — miasto w województwie małopolskim, siedziba władz powiatu oświęcimskiego; w latach 1940–1945 działał tutaj zespół niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych. [przypis edytorski]
Oświęcim — miasto w województwie małopolskim, siedziba władz powiatu oświęcimskiego; w latach 1940–1945 działał tutaj zespół niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych. [przypis edytorski]
Oświęcim obóz — chodzi o działający w latach 1940–1945 w Oświęcimiu (niem. Auschwitz) i pobliskich miejscowościach zespół niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych i obóz zagłady. [przypis edytorski]
Oświęcim — tu: zespół obozów KL Auschwitz; w skład tego zespołu nazistowskich obozów pracy i zagłady wchodziły KL Auschwitz I (Stammlager), KL Birkenau (Auschwitz II) i KL Monowitz (Auschwitz III). Obozy działały w l. 1940–1945 w Oświęcimiu (niem. Auschwitz) i pobliskich miejscowościach Brzezinka (niem. Birkenau) i Monowice (niem. Monowitz). Początkowo obóz był miejscem osadzania więźniów politycznych, przede wszystkim z Polski, ale także z Niemiec, Czech, Jugosławii, a od 1941 jeńców radzieckich. Od pierwszej połowy 1942 r. stał się miejscem masowej eksterminacji ok. 1 miliona Żydów z całej Europy i około 23 tysięcy Romów. W obozie zginęło także kilkanaście tysięcy jeńców radzieckich, pochodzących z Białorusi, Rosji i Ukrainy, a także 10–15 tys. więźniów innych narodowości, prześladowanych m.in. ze względu na wyznanie (świadkowie Jehowy), działalność polityczną czy orientację seksualną. [przypis edytorski]
O! święta ziemio polska! arko ludu! — Juliusz Słowacki, Lilla Weneda, akt III, scena 5. [przypis edytorski]
O Świętojańskiej powiedz mi owczarni — To jest: o Florencji, której św. Jan jest patronem. [przypis redakcyjny]
o świętym Janie — w czerwcu. [przypis edytorski]
o świętym Marcinie — na świętego Marcina; święto obchodzone 11 listopada. [przypis edytorski]
oświeca — nadaje blasku. [przypis redakcyjny]
oświeceńszy — dziś: bardziej oświecony. [przypis edytorski]
oświecenia — tu: oświetlenia. [przypis edytorski]
oświecenie — tu: oświata. [przypis edytorski]
oświecił — oświetlił. [przypis edytorski]
oświeconej od — dziś: oświeconej przez. [przypis edytorski]
oświecon — skrócone od: oświecony. [przypis edytorski]
oświeconym — tu: oświetlonym. [przypis edytorski]
oświecony — tytuł „jaśnie oświeconego” przysługiwał książętom oraz senatorem i ministrom. [przypis redakcyjny]
o świerzbie, jej etiologii — dziś popr. forma w r.m.: ten świerzb, o jego etiologii. [przypis edytorski]
oświetlać — dziś: naświetlać; wyjaśniać. [przypis edytorski]
O, Świetlano moja,/ Bogdajbyś nie znała/ Onych strasznych snów — fragm. ostatniej zwrotki ballady Żukowskiego Swietlana (1813). [przypis edytorski]
oświetlone jaskrawym światłem gazu — na przełomie XIX i XX w. w dużych miastach Polski miejsca publiczne oświetlano zasilanymi z gazowni lampami gazowymi, emitującymi silne światło dzięki rozgrzewaniu do białości siatki żarowej płomieniem spalanego gazu. [przypis edytorski]
oświetlonymi gazem ulicami — pod koniec XIX w. w dużych miastach używano zasilanych z gazowni lamp gazowych, emitujących silne światło dzięki rozgrzewaniu do białości siatki żarowej płomieniem spalanego gazu; oświetlano nimi ulice i budynki publiczne. [przypis edytorski]
oświtnąć (daw.) — zaświtać, rozwidnić się. [przypis edytorski]
o sądnym dniu tak powiedają, że złe uczynki chwalić będą, a dobre ganić — nawiązanie go Biblii, do Apokalipsy a. do Księgi Izajasza (Iz. 5, 20): „Biada tym, którzy nazywają złe dobrem, a dobre złem”. [przypis redakcyjny]
Osądzą może że to twór mojej wyobraźni, a jednak wyjdzie on z mojego serca — utwór ten wyszedł pt.: Ułomek z dawnego rękopisu słowiańskiego w Warszawie 1830. Zob. t. I str. 74 in. [przypis redakcyjny]
osądzić na gardło — skazać na karę śmierci. [przypis edytorski]
o sądziech — dziś popr. forma Msc.lm: o sądach. [przypis edytorski]
Osądziła nas wartych — osądziła, że jesteśmy warci. [przypis edytorski]
osacznik — członek nagonki myśliwskiej, pomocnik myśliwego, naganiacz, obławnik. [przypis redakcyjny]
osacznik — człowiek idący w obławie podczas polowania. [przypis edytorski]
osacznik — naganiacz. [przypis edytorski]
osacznik — naganiacz. [przypis edytorski]
osacznik — osaczający zwierza, obławnik. [przypis redakcyjny]
osaczone (…) żołnierze — dziś popr. osaczonych żołnierzy. [przypis edytorski]
osada (daw.) — załoga. [przypis edytorski]
osada — tu: drzewce, na którym osadzone są widły. [przypis edytorski]
osada — tu: oprawa klejnotu. [przypis edytorski]
osada — tu: załoga. [przypis edytorski]
osada — tu: załoga wioślarzy. [przypis edytorski]
osada — załoga wioślarska łodzi. [przypis edytorski]
osadnicy holenderscy — pierwszymi osadnikami na terenach znajdujących się dziś w obrębie Nowego Jorku (dokładniej: Manhattanu) byli Holendrzy, którzy założyli tu swoją faktorię handlową w 1624 r., odkupując ziemię od plemienia Delawarów (właśc. Lenni Lenape); powstałe wówczas miasteczko nazwano Nowy Amsterdam (w 1626 r.); w 1664 r. Holendrzy, w zamian za wyspę Run na indonezyjskim morzu Banda, przekazali kontrolę nad miastem Anglikom, a na cześć księcia Yorku Jakuba II, któremu król Anglii Karol II Stuart przyznał te ziemie, miasto przemianowano na Nowy Jork. [przypis edytorski]
osadnika, co mu kula wraża przeszła centymetr nad sercem i krzyż walecznych otrzymał — nawiązanie do zjawiska osadnictwa wojskowego na kresach wschodnich, dotyczącego ponad 7 tys. zasłużonych żołnierzy z legionów walczących o niepodległość Polski w czasie I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej, przeprowadzonego według ustaw z 1920 r. Duża część osadników została w 1940 r. wywieziona w głąb Związku Radzieckiego, wielu z nich zginęło, niektórzy trafili do Armii Andersa lub Armii Berlinga. [przypis edytorski]
osadnik — w oryginale: metoikos, słowo oznaczające cudzoziemca osiedlającego się w Atenach, niemającego pełni praw obywatelskich. [przypis edytorski]
Osady Rolne — Towarzystwo Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych (dla małoletnich) urządziło na swoje cele w czasie wielkiego postu 1879 r. cykl płatnych odczytów. [przypis redakcyjny]
osadzili Antygona w Jerozolimie, a Hyrkana powlekli w pętach do swego kraju — rok 40 p.n.e. [przypis tłumacza]
osadzisty — dziś: przysadzisty. [przypis edytorski]
osadzony (starop.) — wsparty, utwierdzony. [przypis edytorski]
O saeclum (…) infacetum — Catullus, Carmina, XLIII, 8. [przypis tłumacza]
Osagowie — Indianie z Ameryki Płn. z rodziny Dakotów, posądzani o kanibalizm. [przypis edytorski]
osamiały — dziś popr. forma: osamotniały; tu: forma skrócona dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]
o samo [niemożność zmyślenia jej istnienia lub nieistnienia] rozumie się i względem Chimery, której natura zawiera w sobie sprzeczność z istnieniem — Ponieważ rzecz, skoro tylko została zrozumiana, objawia siebie samą, przeto potrzebny jest nam tutaj tylko przykład bez wszelkiego dowodu. To samo dotyczy i przypadku przeciwnego, na który dość spojrzeć bliżej, by się okazało, że jest mylny, jak się wkrótce przekonamy, gdy będzie mowa o zmyślaniu treści. [przypis autorski]
O sancta simplicitas! (łac.) — o święta naiwności! (wyraz politowania nad naiwnością lub nieświadomością rzeczy, które powinny być każdemu znane; okrzyk Jana Husa na widok staruszki dokładającej drwa do stosu, na którym za chwilę miał spłonąć). [przypis edytorski]
O Sancte (…) oblines — Cicero, De Divinatione, II, 56. [przypis tłumacza]
o satysfakcyą — dziś: o satysfakcję. [przypis edytorski]
Osborne, John James (1929–1994) — dramatopisarz ang., scenarzysta, aktor filmowy; przedstawiciel grupy tzw. Młodych Gniewnych (ang. angry young men), tj. pisarzy debiutujących około 1956 r., na ogół lewicujących, sprzeciwiających się mieszczańskiemu stylowi życia, obyczajowości i marazmowi intelektualnemu; autor m.in. dramatu Look Back in Anger (Miłość i gniew). [przypis edytorski]
Oscar Wilde (1854–1900) — irlandzki poeta, dramaturg, pisarz modernizmu o wyjątkowo różnorodnym dorobku: od bajek dla dzieci, przez dramat biblijny Salomé, lekkie sztuki salonowe, powieść symboliczną Portret Doriana Greya. [przypis edytorski]
o scelus! o dirae! (łac.) — o zbrodnio! o wróżbo! [przypis edytorski]
O Schauagat'… — autentyczne. [przypis autorski]
Oscula (…) artus — Ovidius, Metamorphoses, X, 256. [przypis tłumacza]
os de ossibus (łac.) — kość z kości. [przypis redakcyjny]
os de ossibus nostris (łac.) — kość z kości naszych. [przypis redakcyjny]
O sędziach i o sądach — ten rozdział czytając trzeba pamiętać, iż ta książka była pisana przed uregulowaniem należytym sądów i sędziów. Za panowania najjaśniejszego Stanisława Augusta w naszych czasach uregulowanie to najlepsze opisano tak, iż więcej nic żądać nie trzeba, tylko aby osoby do sądzenia wyznaczone sprawiedliwość dopełniały. Przyp. drug. wyd. [przypis edytorski]
osędziały (gw.) — okryty szronem lub śniegiem, nadającym białą, siwą barwę; por. sędziwy (daw.): siwy. [przypis edytorski]
osędziały — sędziwy (dosł.: osiwiały). [przypis edytorski]
osędzić się (daw.) — zestarzeć; por. sędziwy. [przypis edytorski]
osędzielizna a. sędzielizna (daw.) — szadź lub szron na gałęziach; por. sędziwy (daw.): siwy. [przypis edytorski]
osęka — bosak, drąg zakończony hakiem. [przypis edytorski]
osęka — bosak, drąg z hakiem. [przypis edytorski]
osęka (daw.) — bosak, drzewce z hakiem. [przypis edytorski]
osęka (daw.) — bosak. [przypis edytorski]
osęk a. osęka (starop.) — drąg zakończony hakiem. [przypis edytorski]
osęk (daw.) — drąg zakończony hakiem. [przypis edytorski]
osęk — drąg zakończony stalowym hakiem. [przypis edytorski]
osęk — tu: bosak, drąg zakończony ostrzem i hakiem. [przypis edytorski]
osełeczka — zdrobnienie od „osełka”, co oznacza owalną bryłkę masła. [przypis edytorski]
osełedec (ukr.) — fryzura kozacka, warkoczyk na czubku ogolonej głowy. [przypis edytorski]
osełedec (ukr. osełedec: śledź) — warkocz, który w walce chronił kark Kozaka. [przypis redakcyjny]
osełedec (ukr. śledź) — warkocz, który w walce chronił kark Kozaka. [przypis redakcyjny]
osełek — osełka, kamień do ostrzenia narzędzi. [przypis edytorski]
osełka — narzędzie do ręcznego ostrzenia noży i kos. [przypis edytorski]
osen — oścień. [przypis edytorski]
O serce moje […] nie daj złego świadectwa w dzień sądu — autentyczne. [przypis autorski]
osesek — niemowlę. [przypis edytorski]
osiąc — dziś popr.: osiągnąć; tu: forma skrócona dla zachowania rytmu. [przypis edytorski]
osiągając Drogę — tzn. osiągając Przebudzenie. [przypis tłumacza]
osiągnęli Drogę — tzn. osiągnęli Przebudzenie. [przypis tłumacza]
osiągnęli granicę szabatu — w sobotę wolno oddalić się od miasta nie więcej niż na dwa tysiące łokci. [przypis tłumacza]
Osiągnęli więc nareszcie cel swoich życzeń synowie, wymógłszy na starcu, iż Sieciecha wygnał z Polski. (…) potem z wygnania wrócił do kraju, (…) do władzy już żadnej nie był dopuszczony — Bolesław i Zbigniew zawiązali opozycyjną koalicję na wiecu zorganizowanym we Wrocławiu z inicjatywy możnowładcy polskiego Skarbimira (wychowawcy Bolesława); usunięto przy tym dotychczasowego opiekuna Bolesława, Wojsława (powinowatego Sieciecha) i zorganizowano wyprawę przeciw Sieciechowi. W 1099 pod Żarnowcem nad Pilicą doszło do starcia, w którym zbuntowana opozycja odniosła zwycięstwo nad wojskami księcia Władysława Hermana i palatyna Sieciecha, po czym książę Władysław wyraził zgodę na usunięcie Sieciecha z zajmowanego stanowiska. Kilka miesięcy później siły opozycji ruszyły w stronę Sieciechowa, gdzie schronił się palatyn; nieoczekiwanie Władysław Herman z niewielkimi siłami przyłączył się znów do Sieciecha. Książęcy synowie postanowili pozbawić Hermana władzy; po przegranej bitwie w okolicach Płocka Władysław Herman zobowiązał się wygnać Sieciecha z kraju, do czego doszło na przełomie 1100 i 1101 r. Wróciwszy po kilku latach do Polski z wygnania z ziem niemieckich, nie odegrał już żadnej roli; prawdopodobnie został oślepiony. [przypis edytorski]
osiągnienie (daw.) — osiągnięcie. [przypis edytorski]
osiąść na bruku — dziś raczej: znaleźć się na bruku, zostać wyrzuconym na bruk (przy czym współcześnie odnosi się to częściej do utraty mieszkania niż pracy). [przypis edytorski]
osiąść na koszu (daw.) — doznać zawodu, znaleźć się w kłopotliwej sytuacji. [przypis edytorski]
osiąść na koszu — zostać starą panną. [przypis edytorski]
osiąść (tu: daw. forma 3 os. lp cz. przysz.: osiędzie) — posiąść. [przypis redakcyjny]
osiąść — tu: zająć,. [przypis redakcyjny]
osiadłość (daw.) — posiadłość, majątek. [przypis edytorski]
osiadłość (daw.) — posiadłość, majątek ziemski. [przypis edytorski]
