Przypisy

Zola, Émile (1840–1902) — francuski pisarz, główny teoretyk i przedstawiciel naturalizmu; opublikował 20-tomowy cykl powieści Rougon-Macquartowie, przedstawiający pełny obraz epoki (Nana, Germinal, Ziemia, Klęska). Autor najważniejszego artykułu krytycznoliterackiego przedstawiającego teorię oraz estetykę naturalizmu Powieść eksperymentalna. [przypis edytorski]

Zola, Émile (1840–1902) — francuski pisarz, główny teoretyk i przedstawiciel naturalizmu. [przypis edytorski]

Zola, Émile (1840–1902) — francuski pisarz, główny teoretyk i przedstawiciel naturalizmu. W 1898 zaangażował się w obronę Alfreda Dreyfusa, francuskiego oficera niesłusznie oskarżonego o zdradę, publikując na pierwszej stronie paryskiego dziennika „L'Aurore” artykuł J'Accuse!… (Oskarżam!), zarzucając władzom antysemityzm i działania niezgodne z prawem. [przypis edytorski]

Zola, Émile (1840–1902) — francuski pisarz, główny teoretyk i przedstawiciel naturalizmu; wszystkie jego dzieła zostały wpisane na indeks ksiąg zakazanych; w 1898 zaangażował się w obronę Alfreda Dreyfusa, oficera niesłusznie oskarżonego o zdradę, publikując 13 stycznia na pierwszej stronie paryskiego dziennika „L'Aurore” artykuł J'Accuse!… (Oskarżam!), zarzucający władzom antysemityzm i działania niezgodne z prawem; 7 lutego został postawiony przed sądem pod zarzutem pomówienia, 23 lutego skazany i pozbawiony orderu Legii Honorowej; w kwietniu wyrok uchylono ze względów proceduralnych, ale przeciwko Zoli wszczęto nowy proces, który rozpoczął się 18 lipca; za radą swojego prawnika przed wydaniem werdyktu pisarz uciekł do Anglii. [przypis edytorski]

Zola, Émile (1840–1902) — francuski pisarz, główny teoretyk i przedstawiciel naturalizmu; wszystkie jego dzieła zostały wpisane na indeks ksiąg zakazanych; w 1898 zaangażował się w obronę Alfreda Dreyfusa, oficera niesłusznie oskarżonego o zdradę, publikując 13 stycznia na pierwszej stronie paryskiego dziennika „L'Aurore” artykuł J'Accuse!… (Oskarżam!), zarzucający władzom antysemityzm i działania niezgodne z prawem; 7 lutego został postawiony przed sądem pod zarzutem pomówienia, 23 lutego skazany i pozbawiony orderu Legii Honorowej; w kwietniu wyrok uchylono ze względów proceduralnych, ale przeciwko Zoli wszczęto nowy proces, który rozpoczął się 18 lipca; za radą swojego prawnika przed wydaniem werdyktu pisarz uciekł do Anglii. [przypis edytorski]

Zola, Émile (1840–1902) — francuski pisarz, krytyk sztuki, główny przedstawiciel naturalizmu; wszystkie jego dzieła zostały wpisane na indeks ksiąg zakazanych. [przypis edytorski]

Zola, Émile (1840–1902) — pisarz fr., główny teoretyk i przedstawiciel naturalizmu; opublikował 20-tomowy cykl powieści Rougon-Macquartowie, przedstawiający pełny obraz epoki (Nana, Germinal, Ziemia, Klęska); był również autorem najważniejszego artykułu krytycznoliterackiego przedstawiającego teorię oraz estetykę naturalizmu Powieść eksperymentalna. [przypis edytorski]

zolamizm — prawdopodobnie błąd druku, kontekst wskazuje, że mowa o islamie lub islamizmie. [przypis edytorski]

zola — tu: zelówka, wzmocnienie przedniej części podeszwy buta. [przypis edytorski]

z olbrzymy i smoki — dziś popr. forma N. lm: z olbrzymami i smokami. [przypis edytorski]

z onem (starop.) — z tym, z owym. [przypis edytorski]

zonkom (gw.) — żonką. [przypis edytorski]

z onym (daw.) — z tamtym. [przypis edytorski]

z onymi (daw.) — z tymi. [przypis edytorski]

zoofity (biol.) — dawna nazwa kolonijnych, osiadłych zwierząt morskich, np. koralowców, które przez długi czas uważano za rośliny. [przypis edytorski]

Zopf (niem. dosł: warkocz) — tu: przen. o środowisku krytyków sztuki, traktującym swój przedmiot naukowo, pedantycznie i schematycznie, sucho i sztywno, w sposób przestarzały (jak w 2. poł. XVIII w., gdy elementem mody wykształconych elit był warkoczyk, często u peruki, tzw. harcap); początkowo określenie to ukuto w XIX w. jako ironiczne określenie niem. malarstwa i ornamentyki okresu baroku i klasycyzmu. [przypis edytorski]

Zophiej (starop. forma) — Zofiej; dziś: Zofii. [przypis edytorski]

Zoppot (niem.) – Sopot, miejscowość uzdrowiskowa w pobliżu Gdańska. [przypis edytorski]

zorany (daw.) — zaorany, zmęczony pracą. [przypis edytorski]

Zorganizowana Praca — tu: związki zawodowe. [przypis edytorski]

zorka (gw.) — gwiazda. [przypis edytorski]

z orlimi hałasy — tj. z hałasem orlich piór doczepionych do żelaznego stelaża. Były to tzw. skrzydła husarskie, które stanowiły część wyposażenia ciężkiej jazdy polskiej (husarzy), ich rolę stanowiło wywoływanie u przeciwnika przerażenia głośnym świstem piór w czasie szarży. Kirkor jest w dramacie Słowackiego wystylizowany na dzielnego, cnotliwego, walecznego i odważnego Polaka, wyznającego zasady rycerskie, niezłomnie przeciwstawiającego się walczącemu podstępem i kierującemu się nieszlachetnymi pobudkami «żywiołowi niemieckiemu” (uosobionemu przede wszystkim w Kostrynie). W tej scenie występuje ubrany w guście sarmackim, z husarskimi skrzydłami. [przypis edytorski]

Zoroaster a. Zaratustra (ok. 628–ok. 551 p.n.e.) — także: Zaratusztra; legendarny perski prorok, twórca monoteistycznej religii dualistycznej nazwanej od jego imienia zaratusztrianizmem. [przypis edytorski]

Zoroaster (gr.) — właśc. Zaratusztra, perski kapłan i prorok, reformator mazdaizmu i twórca jednej z najstarszych na świecie religii monoteistycznych, nazywanej od jego imienia zaratusztrianizmem. Przypisuje się mu autorstwo modlitw i hymnów stanowiących najświętszą i najstarszą część Awesty. [przypis edytorski]

Zoroaster (gr.), właśc. Zaratusztra — perski kapłan i prorok, reformator mazdaizmu i twórca jednej z najstarszych na świecie religii monoteistycznych, nazywanej od jego imienia zaratusztrianizmem; przypisuje się mu autorstwo modlitw i hymnów stanowiących najświętszą i najstarszą część Awesty. [przypis edytorski]

Zoroaster (gr.) — właśc. Zaratusztra, perski kapłan i prorok, reformator mazdaizmu i twórca jednej z najstarszych na świecie religii monoteistycznych, nazywanej od jego imienia zaratusztrianizmem. [przypis edytorski]

Zorobabel (VI w. p.n.e.) — przywódca pierwszej grupy żydowskich przesiedleńców powracających za pozwoleniem króla perskiego Cyrusa z tzw. niewoli babilońskiej, namiestnik perskiej prowincji Judy. [przypis edytorski]

Zorrilla y Moral, José (1817–1893) — hiszpański poeta i dramaturg epoki romantyzmu. [przypis edytorski]

zorywa — dziś raczej: orze. [przypis edytorski]

zorza — barwne zjawisko świetlne na niebie, związane ze wschodem i zachodem słońca. [przypis edytorski]

zorza — dziś popr. forma M. lm: zorze. [przypis edytorski]

zorza — jutrzenka, świt; pierwszy sygnał wschodzącego słońca. [przypis edytorski]

Zorza (mit. rzym.) — Aurora, bogini zorzy porannej; odpowiednik Eos w mit. gr. [przypis edytorski]

zorzane — przym. od: zorza. [przypis edytorski]

zorza północna — zorza polarna, kolorowe zjawisko świetlne występujące na niebie głównie podczas długich nocy polarnych za kołem podbiegunowym. [przypis edytorski]

zorza południowa — tu: zorza polarna. [przypis edytorski]

zorz — dziś popr. pisownia D. lm: zórz. [przypis edytorski]

zorze — dziś rodz. ż.: zorza, blask rozjaśniający niebo tuż przed wschodem słońca. Podobne zjawisko jest widoczne tuż po zachodzie słońca. [przypis edytorski]

zorze (r.n.) — dziś popr. forma: zorza (r.ż.). [przypis edytorski]

zorze (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: (z) zorzy. [przypis edytorski]

z ośmią narożnikami (daw. forma) — dziś: z ośmioma narożnikami. [przypis edytorski]

Zosimos z Panopolis (III/IV w.) — grecki alchemik i mistyk gnostycki, pochodzący z miasta Panopolis w płd. Egipcie (ob. Achmim); autor najstarszych znanych ksiąg alchemicznych, zachowanych tylko we fragmentach zawartych w późniejszych tekstach. [przypis edytorski]

zostać się (daw. a. pot.) — zostać. [przypis edytorski]

zostać się (daw. a. reg.) — dziś popr.: zostać. [przypis edytorski]

zostać się (daw. a. reg.) — zostać. [przypis edytorski]

zostać się — dziś popr. czasownik niezwrotny: zostać. [przypis edytorski]

zostać się — dziś popr. czasownik niezwrotny: zostać. [przypis edytorski]

zostać się — dziś popr.: zostać. [przypis edytorski]

zostać się na goli — prawdop.: zostać na placu boju (dosł.: na gołej ziemi). [przypis edytorski]

zostającem — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników i imiesłowów przym. r.n.; dziś tożsama z r.m.: zostającym. [przypis edytorski]

Zostają tedy jako ogród bez wody i rola bez deszczu, rodzić owoców dobrych nie mogą… — por. J 15, 1–6. [przypis edytorski]

została omyloną — dziś: została omylona. [przypis edytorski]

zostałaś Turczynką — całkowicie się zmieniłaś (Małgorzata ma na myśli zakochanie się, wbrew wcześniej głoszonym poglądom); zwrot oznaczający zupełną przemianę, którego Szekspir używa również w Hamlecie (akt III, scena 2) i Otellu (akt II, scena 3). [przypis edytorski]

został cały Boską opatrznością (starop.) — dzięki boskiej opatrzności pozostał niewzruszony. [przypis edytorski]

zostałeś zabitym — dziś popr.: zostałeś zabity. [przypis edytorski]

zostały — tu: pozostały przy życiu, ocalały. [przypis edytorski]

zostali templariusze (…) w najstraszliwszy sposób wytępieni — templariusze, zakon rycerski, założony ok. 1120 w Jerozolimie w celu obrony i eskorty pielgrzymów do Ziemi Świętej; posiadali kilkanaście prowincji w Europie, dzięki licznym nadaniom, przywilejom papieskim i operacjom finansowym zgromadzili wielkie bogactwa, dzięki którym mieli znaczące wpływy polityczne; po upadku Królestwa Jerozolimskiego pozbawieni siedziby templariusze przenieśli się na Cypr, a następnie do Francji. Upadek zakonu spowodowały wysunięte przez króla Francji Filipa IV Pięknego (1268–1314), poważnie zadłużonego u zakonu, oskarżenia o świętokradztwa, herezję, czary i spiskowanie z poganami. Francuska gałąź zakonu została skasowana w 1311 r., jej majątki skonfiskowano, a wielu templariuszy, włącznie z wielkim mistrzem Jakubem de Mollay i najwyższymi dostojnikami, spalono na stosie. Ostatecznie zakon został zawieszony przez papieża w 1317. [przypis edytorski]

zostanie po mnie ta siła fatalna… — Juliusz Słowacki, Testament mój. [przypis edytorski]

zostawa (daw.) — dziś popr. forma: zostaje. [przypis edytorski]

zostawa — dziś popr. forma: zostaje. [przypis edytorski]

zostawam (starop. forma) — 1.os.lp cz. teraźn.; dziś popr.: zostaję; pozostaję. [przypis edytorski]

zostawa (starop. forma) — 3.os.lp cz. teraźn.; dziś popr.: zostaje. [przypis edytorski]

zostawa (starop. forma) — dziś 3.os. lp: zostaje. [przypis edytorski]

zostawa (starop. forma) — dziś popr.: zostaje. [przypis edytorski]

zostawa (starop. forma) — zostaje. [przypis edytorski]

zostawa (starop. forma) — zostaje; tu: pozostaje. [przypis edytorski]

zostawiać w kozie (pot.) — karać, zamykając ukaranego w jakimś pomieszczeniu w szkole, w czasie lekcji, a częściej po lekcjach. [przypis edytorski]

zostawiem (daw. gw.) — dziś popr.: zostawimy. [przypis edytorski]

zostawiłem był — forma daw. czasu zaprzeszłego. [przypis edytorski]

zostawił od wypadku — tu: zostawił na wszelki wypadek. [przypis edytorski]

zostawili — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli zostawi. [przypis edytorski]

zostawim (daw. forma) — dziś 1 os. lm: zostawimy. [przypis edytorski]

zostawiony jest własnemu przemysłowi — zdany sam na siebie. [przypis edytorski]

zostawować (daw.) — zostawiać. [przypis edytorski]

Zostawować — dziś popr.: zostawiać. [przypis edytorski]

zostawowała (starop. forma) — zostawała. [przypis edytorski]

zostawował (starop. forma) — dziś: zostawiał. [przypis edytorski]

zostawował (starop. forma) — zostawiał. [przypis edytorski]

zostawowały (starop. forma) — dziś 3.os. lm: zostawiały. [przypis edytorski]

zostawuiąc (daw.) — dziś: zostawiając. [przypis edytorski]

zostawując (daw. forma) — dziś: zostawiając. [przypis edytorski]

zostawując (daw. forma) — zostawiając. [przypis edytorski]

zostawując — dziś popr.: zostawiając. [przypis edytorski]

zostawując — dziś: zostawiając. [przypis edytorski]

zostawują — dziś popr.: zostawiają. [przypis edytorski]

zostawują — zostawiają. [przypis edytorski]

zostawuję — dziś popr.: zostawiam. [przypis edytorski]

zostawuję — dziś: zostawiam. [przypis edytorski]

zostawuje (daw.) — dziś popr. forma 3 os.lp: zostawia. [przypis edytorski]

zostawujem — dziś popr. forma 1.os. lm cz.ter.: zostawiamy. [przypis edytorski]

zostawujemy (daw.) — dziś popr.: zostawiamy. [przypis edytorski]

zostawuje (starop. forma) — dziś 3.os. lp: zostawia. [przypis edytorski]

zostawuje (starop. forma) — dziś: zostawia. [przypis edytorski]

zostawuje (starop. forma) — zostawia. [przypis edytorski]

zostoi — zostanie, utrzyma. [przypis edytorski]

z oszczepy — dziś popr. forma N. lm: z oszczepami. [przypis edytorski]

z otwartymi ramiony — dziś popr. forma N.lm: (…) ramionami. [przypis edytorski]

z otwartymi ramiony — dziś popr. forma: z otwartymi ramionami. [przypis edytorski]

z otwartymi usty — dziś popr. forma N.lm: (…) ustami. [przypis edytorski]

z (…) otwartymi usty — dziś popr. forma N.lm: z (…) ustami. [przypis edytorski]