Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 474 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | pospolity | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | wulgarne | zdrobnienie
Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 6172 przypisów.
o ryżą kosę — o rudy warkocz; tj. o ładną kobietę. [przypis redakcyjny]
orzechów, bez przegradzającej ścianki wewnątrz — tj. ścianki, którą mają orzechy włoskie. [przypis tłumacza]
orzechówka (biol.) — ptak z rodziny krukowatych. [przypis edytorski]
Orzechowski, Piotr — konsyliarz foralny w Galicji do 1809 roku. Potem Sędzia Trybunału w Warszawie, umarł tam koło 1820 roku. Był stałym i szczerym przyjacielem mego ojca. [przypis autorski]
Orzechowski, Stanisław (1513–1566) — także łac. Orichovius; historyk, autor pism politycznych i religijnych okresu renesansu, ideolog złotej wolności szlacheckiej i ruchu obrony praw szlacheckich, przeciwnik polityki Zygmunta II Augusta; ksiądz katolicki, kanonik przemyski; wybitny orator. [przypis edytorski]
Orzechowski, Stanisław (1513–1566) — także łac. Orichovius, ksiądz katolicki, kanonik przemyski, historyk, autor pism politycznych i religijnych okresu renesansu, ideolog złotej wolności szlacheckiej i ruchu obrony praw szlacheckich, przeciwnik polityki Zygmunta II Augusta. [przypis edytorski]
Orzeczenie TK P. 4/99. [przypis autorski]
orzeł buja w rozkosznej wolności swojej, a inni się ptacy zlatują około niego, służąc mu a prowadząc go — mniemanie dawnych, że orła, gdy wzrok jego wiekiem już był osłabiony, inne ptaki, ulatując koło niego, prowadziły. [przypis redakcyjny]
Orzeł (dziś ukr.: Oril) — rzeka na Ukrainie, lewy dopływ Dniepru. [przypis redakcyjny]
Orzeł, gdy mu dziób stary (…) już gardła nie żywi (…) — Dzioby wielkich ptaków drapieżnych z wiekiem coraz bardziej zakrzywiają się i na koniec wierzchnie ostrze, zagiąwszy się, dziób zamyka, i ptak z głodu umierać musi. To mniemanie gminne przyjęli niektórzy ornitologowie. [przypis autorski]
orzeł i garść promieni — godło Stanów Zjednoczonych. [przypis edytorski]
Orzeł — miasto w Rosji, znane również jako Orioł, położone w obwodzie orłowskim. Podczas II wojny światowej Orzeł został zajęty przez wojska niemieckie w październiku 1941 roku. Okupacja trwała do sierpnia 1943, kiedy miasto zostało odbite przez Armię Czerwoną w ramach operacji orłowskiej. [przypis edytorski]
Orzeł — miasto w zach. części Rosji, nad rzeką Oką; w czasie II wojny miejsce ciężkich walk między Rosjanami i Niemcami. [przypis edytorski]
orzeł mignął z prawej strony — pomyślna wróżba. [przypis edytorski]
Orzeł unosi pisklę swoje w błękit… — Du progrés par le christianisme; Oeuvres, VII, 130–231. [przypis autorski]
Orzeł z Polenty wziął ją w dziób swój orli — Gwido z Polenty panował w Rawennie i władzę swą rozciągał aż do miasteczka Cerwii. Herb Polenty był orzeł srebrny w polu złotym lub błękitnym. [przypis redakcyjny]
Orzelski, Marcin — polski wojskowy epoki wojen napoleońskich; od 1810 kapitan 11. pułku ułanów. [przypis edytorski]
Orzeszkowa, Eliza (1841–1910) — powieściopisarka, nowelistka; początkowo pozostawała w nurcie prozy tendencyjnej, problematyka społeczna zawsze była obecna w jej twórczości, ale późniejsze utwory charakteryzowały się pogłębioną psychologią, np. Nad Niemnem z 1888; jako publicystka walczyła o prawa kobiet. [przypis edytorski]
Orzeszkowa, Eliza (1841–1910) — powieściopisarka, nowelistka; początkowo pozostawała w nurcie prozy tendencyjnej, problematyka społeczna zawsze była obecna w jej twórczości, ale późniejsze utwory charakteryzowały się pogłębioną psychologią, np. Nad Niemnem (1888); jako publicystka walczyła o prawa kobiet. [przypis edytorski]
Orzeszkowa, Eliza, właśc. Pawłowska, Elżbieta (1841–1910) — pisarka epoki pozytywizmu pol., autorka m.in. powieści Meir Ezofowicz (1878), Nad Niemnem (1888), Cham (1888), Bene nati (1891), Dwa bieguny (1893), Ad astra. Dwugłos (1904); zbiorów nowel: Melancholicy (1896), Iskry (1898); opowiadań Gloria victis (zbiór z 1910 r.), a także społecznie zaangażowanych artykułów publicystycznych (Kilka słów o kobietach 1870, Patriotyzm i kosmopolityzm 1880, O Żydach i kwestii żydowskiej 1882), nominowana do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1905; po pierwszym mężu przyjęła nazwisko Orzeszko (rozwód 1869), po raz drugi wyszła za mąż w 1894 r. za swego wieloletniego przyjaciela Stanisława Nahorskiego. [przypis edytorski]
Orzeszkowa (…) pisała jeszcze w roku 1894 (w przedmowie do Melancholików) (…) lekceważenie wszelkich piękności i dóbr moralnych — por. E. Orzeszkowa, Melancholicy, w: Pisma zebrane. Pod redakcją Juliana Krzyżanowskiego, t. XXVIII, Warszawa 1949. [przypis autorski]
Orzeszkowa (…) zarzucała (…) „przeestetyzowanym dekadentom… lekceważenie wszelkich piękności i dóbr moralnych” — E. Orzeszkowa, Melancholicy, s. 12. [przypis autorski]
o rzeźbie (…) ważna uwaga w „Stylu Ibsena” — S. Brzozowski, Styl Ibsena, „Przegląd Społeczny” 1906, nr 15–16. [przypis autorski]
o rzeźbie (…) zakończenie „Etapów sentymentalizmu — S. Brzozowski, Idee, Lwów 1910, s. 427–429 (Etapy sentymentalizmu). [przypis autorski]
orzeźwieć — tu: odzyskać siły. [przypis edytorski]
orz — tryb rozkazujący 2 os. lp od czas.: orać. [przypis edytorski]
orzucać — obrzucać. [przypis edytorski]
orzucić — obrzucić. [przypis edytorski]
orzucony — zarzucony, nakryty. [przypis edytorski]
orzydle (daw.) — część koszuli pod szyją, przód kołnierza. [przypis edytorski]
orzydle (gw.) — gardło. [przypis edytorski]
orzydle — ubranie na piersiach. [przypis autorski]
ość a. oścień — drąg z ostrzem o kilku zębach, do nabijania ryb. [przypis redakcyjny]
O ścianie nagiej, szarej, stromej, Spiętrzone wkoło skał rozłomy — inwersja: rozłomy skał o nagiej, szarej, stromej ścianie, spiętrzone wkoło. [przypis edytorski]
oścień — dziób (maszt poziomy). [przypis autorski]
oścień — ostrze; włócznia lub trójząb; tu: tyrsos. [przypis edytorski]
oścień — rodzaj narzędzia: spiczasty kij do popędzania bydła a. ostre widły na długim trzonku używane przy połowie ryb. [przypis edytorski]
oścień — rodzaj ostrych metalowych widełek osadzonych na długim trzonku; prymitywne narzędzie, za pomocą którego łowiono ryby, nakłuwając je; obok kosy, oścień należy do atrybutów śmierci w tradycyjnych przedstawieniach. [przypis edytorski]
oścień — zaostrzone widełki osadzone na drewnianym trzonku, wykorzystywane do łowienia ryb. [przypis edytorski]
oścień — zaostrzony kij do popędzania bydła. [przypis edytorski]
oścież — dziś: na oścież. [przypis edytorski]
ośka — tu: część kieratu. [przypis edytorski]
oś krystalizacji — linia przechodząca przez środek kryształu. [przypis redakcyjny]
oślepionego (…) losu ręce — ślepy los, traf. [przypis edytorski]
oślica Balaama — oślica, na której podróżował biblijny prorok Balaam i która przemówiła do niego ludzkim głosem, kiedy niewidzialny dla niego anioł zastąpił drogę (Lb 22–23). [przypis edytorski]
ośli most — zapewne aluzja do popularnej anegdoty: król Filip Macedoński na wiadomość, że pewne miasto jest nie zdobycia, miał zapytać, czy nie ma do niego ścieżki dość szerokiej, by zmieścił się osioł obładowany złotem. [przypis edytorski]
ośliniałych — oślinionych. [przypis edytorski]
oślizgła się — dziś: ześliznęła się. [przypis edytorski]
ośm (daw.) — dziś: osiem. [przypis edytorski]
ośm (daw.) — osiem. [przypis edytorski]
ośmdziesiąt — dziś: osiemdziesiąt. [przypis edytorski]
ośmdziesiąt — dziś popr.: osiemdziesiąt. [przypis edytorski]
ośmdziesiąty (przestarz. forma liczebnika) — dziś popr.: osiemdziesiąty. [przypis edytorski]
ośmdziesięcioletni (daw.) — dziś: osiemdziesięcioletni. [przypis edytorski]
ośmdziesięciu (daw.) — dziś: osiemdziesięciu. [przypis edytorski]
ośm — dziś: osiem. [przypis edytorski]
ośm — dziś popr.: osiem. [przypis edytorski]
ośm — dziś popr.: osiem (użyte dla rytmu). [przypis edytorski]
ośmiać się — uśmiechnąć się. [przypis edytorski]
Ośmid — w oryginale: Osmida, imię własne saraceńskie. [przypis redakcyjny]
ośmieliłem się spytać, iak się ten kray nazywał? a gdy mię nikt nie zrozumiał — dziś popr. pytajnik rozdzielający zdania składowe tego wypowiedzenia powinien zostać zastąpiony przecinkiem; tu: zachowano przykład daw. interpunkcji. [przypis edytorski]
o śmierci królewskiej — Władysław IV Waza (1595–1648), król Polski w latach 1632–1648, zmarł niespodziewanie w maju 1648, w czasie opisywanych wydarzeń. [przypis redakcyjny]
O śmierci! (…) przysuniesz się ku mnie — K. Tetmajer, Melancholia, Warszawa 1899, s. 29. [przypis autorski]
O śmierci Świętopełka (morawskiego) — Spojrzeć warto na opis tego zdarzenia u dziejopisarza czeskiego: „W lecie r. 1109” mówi Palecki (Geschichte von Böhmen. Prag. 1836, Erster Band S. 365) — połączył swe wojsko Świętopełk z wojskiem króla Henryka V, gdy tenże podjął swą wielką, nieszczęśliwą wyprawę przeciw Bolesławowi polskiemu. Czesi, między którymi w tej wyprawie mianowicie hrabia Wacek i Detriszek, syn Buza, są wspominani, walczyli podczas bezużytecznego oblężenia Głogowa także i podzielali wszelkie niebezpieczeństwa i dolegliwości wojska niemieckiego. Henryk V, pokrzyżowawszy darmo w rozmaitych kierunkach po Śląsku, gdy Bolesław, unikając walnej bitwy, wszędzie, gdzie się ruszył, pojawiał się tuż, i odcinał wszelkie środki pożywienia, postanowił nareszcie zabrać się do odwrotu. Cały dzień 21 września przepędził książę Świętopełk w namiocie królewskim, w celu odwiedzenia go od tego zamiaru. Gdy zaś wracał wieczorem do swego namiotu, zamieszał się do jego orszaku nagle rycerz nieznany z pobliskiej dąbrowy, według jednych nasłany od tułającego się Worszowca, Jana, syna Tisty, według drugich od obecnego w wojsku królewskim hrabi Wiprechta z Groicza i z taką siłą cisnął weń dzidą od tyłu, iż z konia martwym spadł natychmiast. Mordercę ocaliła przytomność umysłu i rączość konia, którego dosiadał, niedościgniona przez inne. Z powodu tego wypadku niespodziewanego cały się obóz czeski zaburzył, albowiem rycersko usposobiony książę, pełen zapału i męstwa, posiadał wielką miłość dla siebie pomiędzy wojskiem, jakkolwiek część ludności rolnicza w Czech, tchnąca pokojem w ogólności, nie błogosławiła wcale jego rządom. Skoro więc morderca zdołał umknąć przed pogonią, a właściwy powód do tego zbrodniczego czynu nie był wiadomy, nie było końca pomst rozlicznych przeciw orszakowi niebacznemu, a podejrzenie i nieufność względem tegoż powszechnie się rozszerzyły. Musiał król Henryk wdać się osobiście, celem uśmierzenia wzburzonych namiętności między współziomkami czeskimi. Nazajutrz sam przybył jak najraniej do pomienionego obozu i rozrzewnił się prawdziwie na widok zwłok martwych przyjaciela swego i krewniaka”. [przypis tłumacza]
(…) o śmierci słynnego aktora komicznego Pertica — aktor ten zmarł jakoby pod wpływem strachu przed zemstą karbonariuszy. [przypis redakcyjny]
ośmina — daw. miara objętości (także: achtel; korzec), używana np. do odmierzania zboża; równa 32 garncom (1 garniec w XIX w. był równy 4 litrom). [przypis edytorski]
ośmina — kiedyś: miara pojemności w Rosji. [przypis edytorski]
ośmionóg — dziś: ośmiornica. [przypis edytorski]
ośmionogie rumaki — w mit. nordyckiej spłodzony przez Lokiego koń boga Odyna, Sleipnir, miał osiem nóg. [przypis edytorski]
Ośmiu chłopców, którzy śpią przy oknach, będą dyżurnymi okien — dziś. popr.: Ośmiu chłopców (…) będzie dyżurnymi okien. [przypis edytorski]
ośmiu kwaterek (heminas octo) — hemina: 1/96 amfory, ok. 0,40 litra. [przypis tłumacza]
ośmiu pieczeniarzy Plautowskich — Asin., Bacch., Capt., Curc., Men., Mil., Pers., Stich. [skróty łacińskich tytułów komedii Plauta: Komedia ośla, Siostry, Jeńcy, Wołek zbożowy, Bracia, Żołnierz samochwał, Pers, Stichus; red. WL]. [przypis tłumacza]
ośmkroć sto (daw.) — osiemset. [przypis edytorski]
ośm krzyżyków — 80 lat. [przypis edytorski]
ośm krzyżyków — osiemdziesiąt lat. [przypis edytorski]
ośmnaście (daw.) — dziś: osiemnaście. [przypis edytorski]
ośmnaście — dziś popr.: osiemnaście. [przypis edytorski]
ośmnaście (starop.) — osiemnaście. [przypis redakcyjny]
ośmnastą laty — dziś: osiemnastoma laty. [przypis edytorski]
ośmnasta — dziś popr.: osiemnasta. [przypis edytorski]
ośmnastoletni (daw.) — dziś: osiemnastoletni. [przypis edytorski]
ośmnastu (daw.) — dziś: osiemnastu. [przypis edytorski]
ośmnasty — dziś popr.: osiemnasty [przypis edytorski]
ośmset — dziś: osiemset. [przypis edytorski]
ośmset (przest.) — osiemset. [przypis edytorski]
ośm (starop. forma) — osiem. [przypis edytorski]
ośm (starop.) — osiem. [przypis redakcyjny]
ośm tysięcy wywędzonych do Francji wróciło — w r. 1742 po zakończeniu pierwszej wojny śląskiej, w której Francja była sprzymierzeńcem Prus przeciwko Austrii; marszałek fr. Belle-Isle wywiódł z Pragi 14 tys. swego wojska i z trudem przebił się do Francji; wywędzonych — wychudłych. [przypis redakcyjny]
ośnik — dziś narzędzie do strugania i korowania drewna, wyposażone w dwie rękojeści i stalowe ostrze. [przypis edytorski]
O. Ś. — Ojca Świętego. [przypis edytorski]
ośpica (gw.) — ospa. [przypis edytorski]
ośreniały — pokryty szronem. [przypis autorski]
Oświadcza, iż wreszcie Bóg, rozgniewawszy się na nich (…) — Pwt 31 i 32. [przypis tłumacza]
Oświadczenia — poniższe oświadczenia dotyczące składanych meldunków i raportów z pracy Organizacji Wojskowej w Oświęcimiu, jak zaświadcza w publikacji w „Biuletynie Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem” (1991/ z. 12) Adam Cyra, zostały napisane własnoręcznie na oryginale Raportu W. [przypis edytorski]
oświadczenie Międzynarodówki Komunistycznej, podpisane przez towarzysza Molokowa i skierowane „do wszystkich uciskanych i rewolucyjnych Płazów całego świata” — Oświadczenie, zachowane w papierach Povondry, brzmiało:
Ustrój kapitalistyczny znalazł sobie ostatnią ofiarę. Gdy jego tyrania zaczęła się definitywnie rozbijać o rewolucyjny rozmach klasowo uświadomionego proletariatu, zgniły kapitalizm zaprzągł na swe usługi was, Robotnicy Morza, zniewolił was duchowo swą burżuazyjną cywilizacją, podporządkował was swym klasowym prawom, pozbawił was jakiejkolwiek swobody i uczynił wszystko, aby was móc bezkarnie i brutalnie wykorzystywać
Pracujące Płazy! Nadchodzi chwila, gdy zaczniecie uświadamiać sobie cały ciężar niewolnictwa, w którym żyjecie
i domagać się swych praw jako klasa i jako naród!
Towarzysze Płazy! Rewolucyjny proletariat całego świata podaje wam rękę
wszystkimi środkami. Zakładajcie związki zawodowe, wybierajcie mężów zaufania, zakładajcie fundusze strajkowe! Liczcie się z tym, że uświadomiona klasa robotnicza nie opuści was w waszej sprawiedliwej walce i ręka w rękę z wami przypuści ostatni atak
Uciskane i rewolucyjne Płazy całego świata łączcie się! Ostatni bój już nadchodzi!
[przypis autorski]
Oświadczenie w istocie pochlebne — Czy Elwira i w tej chwili pozostaje zupełnie zimną, czy też jest przez chwilę wzruszona tym wybuchem żądzy, której szczerość czuje? Raczej nie: Molierowi musiało zależeć na tym, aby cała rodzina Orgona była bez najmniejszego zarzutu. [przypis tłumacza]
oświadczyć (starop. forma) — tu: poświadczyć. [przypis edytorski]
Oświadczywszy tedy, iż widzi, że jestem porządny chłopak — widocznie nie miałem wówczas jeszcze fizjonomii, jaką mi dawano później w moich portretach. [przypis autorski]
Oświata ludowa — Towarzystwo Oświaty Ludowej, towarzystwo społecznikowskie, utworzone w 1872 roku. [przypis edytorski]
oświata (starop.) — światło, jasność, która umożliwia widzenie. [przypis edytorski]
