Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | francuski | grecki | hebrajski | łacina, łacińskie | niemiecki | rosyjski | włoski

Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 899 przypisów.

Skione, Torone — miasta na półwyspie Chalkidike [Płw. Chalcydycki], który wygląda jak dłoń z 3 palcami. Na północnym palcu (Akte, dziś Ajion Oros) jest znana góra Athos, na środkowym (Sithonia, dziś Longos) miasto Torone, na południowym (Pallene, dziś Kasandra) Skione. Mieszkańców tych miast spotkało w r. 421 i 420 to samo co i Melijczyków. [przypis tłumacza]

[składając ofiary] zmuszona była korzystać z obcych miejsc — każda warta miała swoje wyznaczone miejsce do przygotowania ofiary. [przypis tłumacza]

składających swe wieńce Artemidzie w ofierze — sławna była świątynia Artemidy efeskiej; jej jako głównej opiekunce miasta ofiarowywano te wieńce. [przypis tłumacza]

składał często ofiary w domu — przed domem greckim, na środku dziedzińca, okolonego murem, stał ołtarz Zeusa, Opiekuna Zagrody. [przypis tłumacza]

składali ofiary — aby wróżyć z wnętrzności i drgań zabijanych zwierząt. [przypis tłumacza]

składa mowy dobitnie i bez wytchnienia — jak aktor. [przypis tłumacza]

skoczył do ołtarza — w lokalu Rady stał ołtarz, przy którym zaprzysięgało się członków Rady. Grzechem było targnąć się na człowieka, który się schronił pod opiekę ołtarza. [przypis tłumacza]

Skolos — [niewielkie miasto beockie] na stoku góry Kithajron, na prawym brzegu Azoposu. [przypis tłumacza]

skomponował ją ten — tj. Pietro Aretino. [przypis tłumacza]

skończ pacierze — oczywiście w znaczeniu: nie przeszkadzaj sobie, dokończ spokojnie pacierzy. [przypis tłumacza]

Skopos — Σκοπός; Starożytności XI, VIII, 5, Σαφείν; p. dalej V, II, 3, „Patrzący”; Boettger: strażnica (Warte), tak samo Cementz; dziś prawdopodobnie arab. Meszârif (wyżyny); od hebr. słowa cofim, צּוֹפִים. [przypis tłumacza]

Skoro Ateńczycy dowiedzieli się (…) odpłynęli po trzydziestu dniach — Erasinides złożył raport Wielkiej Radzie. Ta po jednym lub kilku posiedzeniach przedstawiła sprawę wraz z wnioskami Zgromadzeniu Ludowemu. Szczególne trudności przedstawiało zdobycie środków pieniężnych. Musiano przetopić złote i srebrne wotywne dary bogów. W jednym lub w kilku zgromadzeniach uchwalono poczynić odpowiednie kroki. Pobór na podstawie tej uchwały wykonywali strategowie. Musiano się więc bardzo śpieszyć, skoro za miesiąc (było to w połowie lipca 406) wszystko było gotowe. [przypis tłumacza]

Skoro bowiem Bóg rzekł w swoich proroctwach (…) — Jl 2, 28. [przypis tłumacza]

Skoro człowiek tak pragnął upodobnić się Bogu, lepiej by uczynił (…) — Cyceron, Rozmowy tuskulańskie, I, 26. [przypis tłumacza]

skoro garstka literatów greckich uważała za konieczne zwalczać rosnące wpływy myśli żydowskiej — Flawiusz, Przeciw Apionowi. [przypis tłumacza]

skorom przyjął, iż Bóg stworzył duszę rozumną i że ją złączył z tym ciałem w pewien sposób, który opisałemTraktat o człowieku. [przypis tłumacza]

skorom tylko zmiarkowała, co mi opowiadasz — w oryginale sztuczny zwrot, stanowiący może parodię jakiegoś, wówczas ogólnie znanego, zwrotu tragicznego: postquam adbibere aures meae tuam oram orationis: „skoro uszy moje, pijąc wciąż twoją mowę, dopiły się jej brzegu”. [przypis tłumacza]

Skoro nie mamy pewności (…) złego ducha — Zarzut ten stawia sobie Kartezjuesz. [przypis tłumacza]

skoro obydwa przypuszczenia nie dadzą się z sobą pogodzić — naród potężny, który byłby zupełnie uległy. [przypis tłumacza]

skoro raz posiadłem, pani, twe łaskawe zezwolenie — apostrofa do Małgorzaty, królowej Nawarry, której rozdział ten był poświęcony. [przypis tłumacza]

Skoro ryba zwana jaszcz połknie haczyk (…) — ten i następne przykłady z Plutarcha, Które zwierzęta są zmyślniejsze, lądowe czy wodne. [przypis tłumacza]

skoro Rzym przemówił — Bulla Aleksandra VII potępiająca Janseniusza (1657). [przypis tłumacza]

Skoro świat zestarzał się w swoich cielesnych błędach — I Kor. X, 11. [przypis tłumacza]

skoro tylko chce wydobyć z samego siebie jakiś akt absolutystyczny i niezależny, związek całości zaczyna się rozluźniać — rząd istnieje tylko dzięki prawu, jest wykonawcą jedynie jego woli, dlatego żadnej innej woli prócz woli prawa mieć nie powinien. [przypis tłumacza]

Skoro Warus otrzymał listy Sabinusa i hegemonów, zatrwożył się o los całej legii i postanowił natychmiast pospieszyć na pomoc… — por. Starożytności XVII, X, 9–10. [przypis tłumacza]

Skoro zaś już wiek na to pozwalał — od osiemnastu lat wolno było młodzieńcom perskim brać udział w polowaniu. [przypis tłumacza]

skoro zauważył, że rośnie opór przeciw oligarchii, pierwszy stanął na czele ludu przeciwko nim — Teramenes, mając uspokoić hoplitów buntujących się przeciw Czterystu, przyznał żołnierzom po upomnieniu, że mają rację, i działał przeciw Radzie, w której żywioły radykalne wzięły górę. Gdy flota spartańska zajęła Eubeę, oburzeni na Radę obywatele zebrali się na zgromadzenie i uchwalili skasować Radę Czterystu. Za wpływem Teramenesa oddali rządy w ręce pięciu tysięcy, do których należeli wszyscy mogący się własnym kosztem uzbroić. Pod kierownictwem Teramenesa łatwo doszło do porozumienia z flotą, która przewrotu nie uznała. Teramenes jako strateg oskarżył Antyfona, zacnego starca, ale radykalnego oligarchę, o zdradę i stał się przyczyną jego śmierci. Wkrótce potem przywrócono pełną demokrację. [przypis tłumacza]

skorpionami — w oryginale: „drutem”. Szekspir naturalnie musiał mieć na myśli coś w rodzaju starożytnej nahajki, zwanej skorpionem. [przypis tłumacza]

Skotusa — nad źródłami rzeki Onchestos, na południe od wzgórz Kynoskefalaj (Psie głowy), na których Pelopidas pobił w 365 r. przed Chr. Aleksandra, tyrana z Feraj (miasta na wschód od Skotusy), a w 197 r. przed Chr. wódz rzymski Flamininus pobił Filipa III, króla Macedonii. [przypis tłumacza]

skreślić portretu — Kreślenie portretów znajomych osób słowem lub na piśmie stanowiło ulubioną zabawę salonową tego tak literackiego społeczeństwa XVII wieku. Jak w literaturze głównym rysem tej epoki była psychologia (Kartezjusz, Pascal, Molier, Racine, La Bruyère, La Rochefoucauld), tak i w salonach psychologizowano zawzięcie, choć na mniejszą miarę i niekoniecznie tak jadowicie jak tutaj. Był w tej zabawie niewątpliwie podkład wysokiej kultury literackiej, a już Celimenie trzeba przyznać, że jest w tej sztuce graczem pierwszej wody. [przypis tłumacza]

skreśliwszy w III, 6 krótko postępowanie Antoniusza, na podstawie którego Cezar mógł dać swej wyprawie podkład narodowy (Plut. 54, 58, 61) — tylko częściowo, gdyż nie mówi o świętokradzkim, wedle rzymskich pojęć, otwarciu testamentu Antoniusza i tegoż treści (Plut. 58) oraz o darowaniu przez kochanka Kleopatrze biblioteki pergameńskiej. [przypis tłumacza]

skurczybyk z Melity — w Melite, zachodnim krańcu Aten, była sławna świątynia Heraklesa, z posągiem znanym powszechnie, dłuta jednego z Fidiaszowych uczniów, Ageladasa. [przypis tłumacza]

Skurron — profesor i kanclerz uniwersytetu w Montpellier za czasu Rabelais'go [przypis tłumacza]

skutkiem ich Filip zatrzymał się i nie wtargnął ani do Ambrakii, ani na Peloponez — Nie tyle skutkiem mowy posłów, ile alarmu w całej Grecji, wywołanego zamachem na Megarę, obsadzeniem dwu miast na Eubei: Eretrii i Oreos, gwałtem dokonanym na Tesalii i mieszaniem się w sprawy Epiru. Wobec tego Chalkis, stolica Eubei, zawarła przymierze z Atenami, następnie Korynt, Korkyra i Akarnania, do której Ateny wysłały korpus posiłkowy (on to zatrzymał Filipa w zamierzonym pochodzie na Ambrakię). Na wieść o przyobiecaniu Etolom Naupaktu Mesenia, Arkadia i Argos zwróciły się ku Atenom. [przypis tłumacza]

skutkiem jego [szanowanie sił swoich i uczuć] jest słabowitość, bezsilność i powolne wygasanie siły życiowej z powodu braku ćwiczenia, a znowu wyczerpanie z powodu zbyt częstego i wytężonego jego używania — Kant chciał zapewne powiedzieć tak: podobnie jak znowu wyczerpanie byłoby skutkiem zbyt częstego i wytężonego jego używania. [przypis tłumacza]

Słabe echo owego krytycznego odnoszenia się do Żydów można znaleźć u Plutarcha — Plutarch, O zabobonności. [przypis tłumacza]

Słabością jest ustępować złemu, ale szaleństwem je hodować — dosłownie z Cycerona: Cicero, De finibus bonorum et malorum (O granicach dobra i zła), III, 18. [przypis tłumacza]

sława Morela jako pianisty — zdaje się, że w pierwszej redakcji Morel miał być pianistą, czego ślad został w tym „przepisaniu się”. [przypis tłumacza]

Sławny Locke (…) — zamiast tego ustępu, kończącego § [14] i cały rozdział, znajduje się w pierwszym wydaniu, co następuje: „Są atoli trzy pierwotne źródła (zdolności czyli władze duszy), zawierające w sobie warunki możliwości wszelkiego doświadczenia, a same niemogące być wyprowadzonymi z żadnej innej władzy umysłu, mianowicie: zmysł, wyobraźnia i apercepcja. Na tym polegają: 1) ogarnienie [synopsis] aprioryczne rozmaitości szczegółów przez zmysł; 2) synteza tej rozmaitości przez wyobraźnię; wreszcie 3) jednia tej syntezy przez pierwotną apercepcję. Wszystkie te władze mają prócz zastosowania empirycznego także transcendentalne, rozciągające się tylko do formy, a możliwe a priori. O tym co do zmysłów mówiliśmy powyżej w pierwszej części, co do dwu innych władz postaramy się teraz zrozumieć ich przyrodę”. [przypis tłumacza]

słońce swoje płomię przydusiło… — najwidoczniej mowa o ówczesnym zaćmieniu słońca. [przypis tłumacza]

słowa Dionizjusza Młodszego, kiedy ojciec, wyrzucając mu jakiś hańbiący uczynek… — por. Plutarcha Powiedzenia królów i sławnych wodzów. [przypis tłumacza]

słowa Edmunda GosseA Short History of Modern English Literature, Londyn 1907. [przypis tłumacza]

Słowa jego [Homera] wedle Arystotelesa — por. Arystoteles, Poetyka, 24. [przypis tłumacza]

słowami szlachetnego Patelina — Scena w farsie. [przypis tłumacza]

Słowa „podstawą są reguły i wskazania” same w sobie są już Okiem i Skarbcem Prawdziwej Dharmy — zwrot ten wywodzi się od słów Buddy Śākyamuniego, którymi zwrócił się do Mahākāśyapy (chiń. Mohejiashe lub Jiashe, jap. Makakashō lub Kashō; ?–466 p.n.e.): „Posiadam bramę do Oka i Skarbca Prawdziwej Dharmy, Tajemnego Umysłu Nirwany prawdziwej postaci rzeczywistości i pozbawionej kształtu rzeczywistości, którą przekazuje się nie opierając się na piśmie i poza nauką doktryny. Tobie ją przekazuję”. Za Zongmen liandeng huiyao (jap. Shūmon rentō eyō), w skrócie Liandeng huiyao, zbiór powiedzeń sześciuset mistrzów zen począwszy od Buddy Śākyamuniego w 30 zwojach skompilowany przez Hueiweng Wuminga [jap. Kaiō Gomyō], najstarsza kopia pochodzi z 1189 r.), zw. 1. [przypis tłumacza]

słowaprawda i szaleństwo. [przypis tłumacza]

słowa Tertuliana (…): To, co uczyniłem, jest jeno igraszką przed prawdziwą walką — w: Adversus Valentinianos (Przeciw Walentynianom), VI. [przypis tłumacza]

Słowa te są jakby zapowiedzią szeregu dramatów, rozwijających myśl Hamleta w studiach psychologicznych nad poszczególnymi namiętnościami — warto porównać z tym to, co mówi Dyboski w swoim wstępie do Antoniusza i Kleopatry (Dzieła W. S., Kraków 1912). [przypis tłumacza]

słowem arcyksiężnę — w oryginale: wcieloną Kojsyrę; była to córka Megaklesa, wydana za Pizystrata, więc króla, tyrana, udzielnego księcia na Atenach. [przypis tłumacza]

słowik (fr. rossignol) — w ówczesnej gwarze literackiej książka, która „nie idzie”, zalegając magazyny i antykwarnie. [przypis tłumacza]

słowo duch jest (…) spokrewnione ze słowem gas — pokrewieństwo to odnosi się oczywiście do niemieckiego Geist. [przypis tłumacza]

słowo piechurafoi de pieton, parodia zaklęcia foi de chevalier [tj. „słowo rycerza”; red. WL]. [przypis tłumacza]

słowo szlachcicaFoi de gentilhomme, ulubione zaklęcie Franciszka I. [przypis tłumacza]

słuchami / Słuchać trzeba, by zębom nie przyszło ząbkować — przekład usiłuje oddać Plautowską grę słów: auribus / perhaurienda (tak, zam. peraudienda, Li.) sunt, ne dentes dentiant. Chodzi, zdaje się, o to, że zęby, niezajęte przy jedzeniu — gdy pasożyt głoduje — nazbyt by wyrosły. [przypis tłumacza]

słudzy bogów Uzarów — W oryg. Kabiry. [przypis tłumacza]

sług — οἰκετικὸν. [przypis tłumacza]

Słupy Heraklesa — Ἡρακλείους στήλαι, Kalpe i Abyla, Gibraltar, w imaginacji dawnych ludów kraniec świata. [przypis tłumacza]

Słuszne zatem byłoby nasze określenie (…) sprawiedliwymi są ci, którzy wiedzą, jakie są zasady prawa w odniesieniu do ludzi? — stwierdziwszy, że istnieją zasady, wedle których należy postępować z ludźmi, i że wykonywanie tych zasad nakazanych przez prawo jest obowiązkiem i chlubą, określa pojęcie „sprawiedliwe czyny” przez: czyny nakazane przez prawo, a pojęcie „sprawiedliwy” (tj. zgodny z zasadami prawnymi, postępujący chlubnie i obowiązkowo) przez: taki, co te czyny nakazane przez prawo wykonuje. Następnie stwierdza, jak wyżej, że wiedza jest wystarczającym powodem działania. Kto ma przekonanie, że powinien coś robić, ten to robi, kto wie, jak się coś robi, ten ma przekonanie, że powinien to robić. Więc kto wie, jak się coś robi, ten rzeczywiście to robi. (Mylne: np. kto wie, jak się golić, ten się nie musi golić). Następuje wnioskowanie: Kto postępuje według zasad prawa, ten jest sprawiedliwy. Kto zasady prawa zna, ten według zasad prawa postępuje. Więc: kto zna zasady prawa, ten jest sprawiedliwy. [przypis tłumacza]

Służąca filozofa Chryzyppa powiadała o panu (…) — por. Diogenes Laertios, Życie Chryzyppa [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, VII, 183. [przypis tłumacza]

Słynna była w Paryżu legendarna laska Balzaka, niezmiernej grubości, o olbrzymiej złotej gałce, rzeźbionej i wysadzanej drogimi kamieniami otrzymanymi rzekomo od wielbicielek; wewnątrz gałka była próżna i zawierała skrytkę na „włosy kochanek”. Balzac z owym dziecinnym rozbawieniem i zapalczywością, jakie go cechują, tak przywiązany był do tej laski, iż w dniu, w którym zapomniał ją w dorożce, omal nie zemdlał. [przypis tłumacza]

słynna kurtyzana ubiegłego wieku — Ninon de Lenclos. „Urocza wdowa”, którą mąż długo opłakiwał po jej śmierci jest może najjaskrawszym, ale bynajmniej nie jedynym przykładem niekonsekwencji, jakich pełno znajduje się w poszczególnych opowiastkach Kubusia i jego pana. Przyczyną ich mógł być pośpiech i nieuwaga; niejednokrotnie jednak odnosi się wrażenie, iż autor dopuszcza się ich umyślnie. Jakby chcąc jeszcze dobitniej podkreślić, jak bardzo fabuła jest mu rzeczą obojętną i stanowi jedynie kanwę, którą zahaftowuje arabeskami fantazji. [przypis tłumacza]

słynny król szwedzki — Karol XII; zginął w r. 1718. [przypis tłumacza]

słyszałem (…) Joskina Preza, Olkegana, Hobretza, Agrykolę, (…) Berkana — Imiona te, z których część jest dziś nieznana, oznaczają przeważnie wybitnych muzyków ze szkoły niderlandzkiej, słynnej w owym czasie. [przypis tłumacza]

słyszałem, stojąc za kotarą — za kotarą Sądu Najwyższego, gdzie rozstrzygany jest los człowieka. [przypis tłumacza]

Słyszałem też, że Apollodor przyniósł… — te ploteczki ze starożytnej kroniki skandalicznej Szekspir znalazł na innym miejscu w Plutarchu (Cezar, 49). [przypis tłumacza]

Smyrna, Rhodos, Colophon, Salamis, Chios, Argos, Athenae — Aulus Gellius, III, 2. [przypis tłumacza]

Soajmos — król Emesy (w Syrii), Σόαιμος (N), Σόεμος (D). [przypis tłumacza]

sobie pancerzesobie: w tekście: αὑτῶν (N), αὐτῶν (D), illorum; pancerze: θώρακας, thoracibus, Schilde (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. Pape: Brustharnisch, Brustpanzer. [przypis tłumacza]

sobór narodowy w Szezilu — sobór trydencki. [przypis tłumacza]

socynianie — odłam chrześcijaństwa, pokrewny arianizmowi, nazwany od założyciela grupy, Socyna (1525–1562). [przypis tłumacza]

Sofa — romans Crébillona syna, treści niezmiernie swobodnej. [przypis tłumacza]

sofer — kopista świętych ksiąg. [przypis tłumacza]

sofiści — u Rabelais'go sorboniści. Pięści jako ostateczny argument miały w tych subtelnych kontrowersjach szerokie zastosowanie. [przypis tłumacza]

Sofi — tytuł króla perskiego. [przypis tłumacza]

Sofokles (…) rzekł do Peryklesa (…) ale i oczy czyste” — Cyceron, O powinnościach, I, 144. [przypis tłumacza]

Sogana — Σωγαναία (w tekście N., w indeksie jak u D.: Σωγάνη), dziś Sûkhûm. [przypis tłumacza]

Sogane — Σωγάνη, p. II, XX, 6. [przypis tłumacza]

Sokratesa, którego uczą nas czcić (…) na zasadzie tego, co pisze o nim Platon — Burckhardt nazywa go utopistą i optymistą III str. 393 i 394. [przypis tłumacza]

Sokratesa, który, pilnie radząc uczniom (…) — por. Ksenofont, Rzeczy godne pamięci, IV, 7, 9. [przypis tłumacza]

Sokrates (…) Metrodor (…) Metrokles (…) — por.: Cicero, Tusculanae quaestiones [Tusculanae disputationes], V, 32, 3; Seneca, Epistulae morales ad Lucilium, XVIII, 4; Plutarch, Iż przywary czynią człowieka nieszczęśliwym, 6; Diogenes Laertios, Życie Kleantesa [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, VII, 169. [przypis tłumacza]

Sokrates mówi (…) boleść i rozkosz — w Fedonie Platona. [przypis tłumacza]

Sokrates mówił, iż „bóstwo” daje mu znaki — Sokrates twierdził, że słyszy w duszy głos bóstwa, które często, gdy ma uczynić jakiś fałszywy krok, przestrzega go i odwodzi od tego zamiaru, a nigdy do niczego nie zachęca. Sokrates zwał to bóstwo dajmonion. [przypis tłumacza]

Sokrates (…) mówi (…) w tym sensie do sędziów, którzy wyrokują o jego życiu — cały ten ustęp zaczerpnięty jest z Obrony Sokratesa Platona. [przypis tłumacza]

Sokrates nie powiada (…) nie miał takiej swobody jak on — por. Ksenofont, Wspomnienia o Sokratesie, I, 13; Ksenofont Wychowanie Cyrusa, I, 3. [przypis tłumacza]

Sokrates odparł (…) nie ma bowiem we mnie nic z tego co powiadają — por. Diogenes Laertios, Sokrates [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, II, 36. [przypis tłumacza]

Sokrates odpowiedział Alcybiadesowi (…) — por. Diogenes Laertios, Życie Sokratesa [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, II, 36. [przypis tłumacza]

Sokrates odstawia na bok wór — powszechnie twierdzą, że Sokrates nie brał żadnego wynagrodzenia od swych uczniów: Arystofanes każe mu brać zapłatę. W każdym razie mamy pewno poszlaki, że Arystofanes i tego zarzutu na wiatr nie wypowiadał, gdyż są tradycje, iż Sokrates korzystał z usług pieniężnych swych uczniów. Plutarch opowiada, że Kryton pożyczył mu 70 min, tj. 7000 koron (Arist., I [red. WL: Plutarch, Żywoty sławnych mężów. Arystydes]). Podług Aristoksenosa (Diogenes Laertios, II, 20) żył Sokrates ze składek „które sam na swą korzyść zarządzał pomiędzy uczniami”. Sokrates był biedny, obarczony rodziną, na wyżywienie której trzeba było w czasach niesłychanej drożyzny łożyć niemało: datki rządu nie wystarczały. (Ed. Meyer IV, 3, 440 Geschichte des Altertums). Stąd owe składki. [przypis tłumacza]

Sokrates (…) połowę swoich studiów obracał na mierzenie skoków pcheł, jako zaświadcza o tym Arystofanes — [por.] Komedia Chmury, w. 144. [przypis tłumacza]

Sokrates powiadał o swej szpetocie (…) — Cicero, Tusculanae quaestiones [Tusculanae disputationes], IV, 37. [przypis tłumacza]

Sokrates przyznawał (…) — Cyceron, Rozmowy tuskulańskie, IV, 37. [przypis tłumacza]

Sokrates sam wypomina przed sądem nazwisko Arystofanesa (..) (Plato…) — Jakob Burckhardt, Griechische Kulturgeschichte III, str. 288. [przypis tłumacza]

Sokrates tak się usprawiedliwiał przed Perdikkasem — Marek Aureliusz pomieszał Perdikkasa z jego synem Archelaosem. Powinno więc to zdanie brzmieć: „przed Archelaosem, synem Perdikkasa”. Archelaos zapraszał Sokratesa na swój dwór do Macedonii. [Perdikkas II Macedoński, król Macedonii ok. 448–413 p.n.e.; Archelaos I Macedoński, panujący 413–399 p.n.e.; red.WL] [przypis tłumacza]

Sokrates — ur. około r. 470 przed Chr., filozofię swoją czerpał przede wszystkim z siebie, zwracając pilną uwagę na zadania, jakie wypływają z duchowego ustroju człowieka. Filozofia jego zogniskowała się więc w etyce, którą opiera na rozsądku i poznaniu. Wiedzę przeciwstawia mniemaniom, a istotą jej jest mu pojęciowe myślenie. Cnotę sprowadza Sokrates do wiedzy. Kto poznał, co dobre, musi to dobre czynić, a dobrowolnie nikt nie jest złym. Największą cnotą jest wiedza, czyli mądrość. Daje ona także największą szczęśliwość. Tak przybiera etyka Sokratesa rys eudajmonistyczny. Sokrates twierdzi więc, że wola zwraca się zawsze ku temu, co człowiek poznał jako dobre, a uczynek następuje potem w tym kierunku koniecznie. Narzuca się tu zestawienie ze Schopenhauerem samo przez się. Ten determinizm Sokratesa, zupełnie odrębny, bo jednostronny i nie oparty na zasadzie wystarczającej podstawy, posiada jednak punkt styczny z determinizmem Schopenhauera tam, gdzie idzie w ogóle o rolę intelektu w aktach woli, które są zależne od dwóch czynników, a jeden z nich (pobudka) pozostaje w zależności od poznania. Ale u Schopenhauera pozostaje jeszcze drugi czynnik (charakter), a etyka opiera się na metafizyce; gdy tymczasem Sokrates nie był przyjacielem takich i tym podobnych spekulacji. [przypis tłumacza]

Sokrates, zapytany co lepsze (…) — por. Diogenes Laertios, Sokrates [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, II, 33. [przypis tłumacza]

Sokrates zaś swym dumnym wystąpieniem (…) jeszcze więcej podburzył sędziów do skazania go — że obrona Sokratesa oburzyła i podrażniła sędziów i spowodowała wyrok potępiający, widać jasno z Apologii Platona. [przypis tłumacza]

Sokrates zaś tak mówił, jak myślał… — „Ptaki dają mi wskazówkę” jest tylko nieścisłym powiedzeniem, bo każdy wie, że to bóg za pośrednictwem ptaka daje poznać swą wolę. Sokrates dzieli przekonania ogółu, ale wyraża się ściślej niż ogół. [przypis tłumacza]

Sokrates zaś, zgodziwszy się na to zapatrywanie, że czynność jest dla ludzi pożytkiem i dobrem — Sokrates w myśl swej metody dąży naprzód do określenia pojęć, o których mowa. Gdy wszyscy rozmawiający zgadzają się na jedną definicję, można rozprawę prowadzić dalej. Wspomniany wiersz zawiera wyraz „czynność”. Co ten wyraz oznacza? Czynność określamy za pomocą cech dobra (moralnego) i pożyteczności; kto się na takie określenie godzi, ten żadnego zajęcia, nieposiadającego tych cech (a więc i złodziejstwa), nie zaliczy do „czynności”. [przypis tłumacza]

Sokrates — znany filozof, nauczyciel Ksenofonta i Platona. We Wspomnieniach podaje autor, że Sokrates był przewodniczącym (epistates) a nie zwykłym prytanem, co jest ogromnie nieprawdopodobne: jego sprzeciw jako przewodniczącego byłby wywołał dalsze konsekwencje, gdyż nie byłoby przyszło do głosowania. [przypis tłumacza]

Sokrates z Niedowiar — w oryginale melijski, z wyspy Melos, ponieważ stamtąd był ów Diagoras ateista, wypędzony niedawno z Aten za bezbożność. [przypis tłumacza]