Footnotes

Łunaczarski, Anatolij (1875–1933) — rosyjski filozof, publicysta, teoretyk kultury, działacz polityczny; później członek Akademii Nauk ZSRR, zwolennik organizacji państwowej opieki nad dziećmi. [przypis edytorski]

łuno (daw. reg., r.n.) — dziś popr.: łuna (r.ż.). [przypis edytorski]

łuno — łuna, poświata. [przypis edytorski]

łuny — dziś popr. forma N.lm: łunami. [przypis edytorski]

łupek — ogólne określenie skał o budowie warstwowej, powodującej łatwość rozwarstwiania się ich na cienkie płytki; dawniej tabliczki łupkowe służyły do pisania i rysowania. [przypis edytorski]

łupek — rodzaj kamienia charakteryzującego się dużą łupliwością. [przypis edytorski]

łupieżce — dziś popr. forma B.lm: łupieżców. [przypis edytorski]

łupieżny — dziś: łupieżczy. [przypis edytorski]

łupież (starop.) — skóra zdjęta ze zwierzęcia. [przypis edytorski]

łupież — tu: łupieżcza wyprawa; wyprawa po łupy. [przypis edytorski]

łupież — tu: łup; owoc łupiestwa. [przypis edytorski]

łupieztwo — dziś popr. pisownia: łupiestwo. [przypis edytorski]

łupki — kawałki drewna stosowane do usztywnienia kończyny. [przypis edytorski]

łupki — odłupane kawałki drewna, często wykorzystywane jako prowizoryczne usztywnienie złamanej kończyny. [przypis edytorski]

łupkobarwny (neol.) — w kolorze łupku, to jest odmiany łupliwego kamienia. [przypis edytorski]

łupy — dziś popr. forma N. l. mn.: łupami. [przypis edytorski]

łusk (daw. forma) — dziś D.lm: łusek. [przypis edytorski]

Łuskina, Ewa (1879–1942) — polska poetka, nowelistka, powieściopisarka. [przypis edytorski]

łuskokryta ręka — ręka okryta pancerną rękawicą, z metalowych płytek mocowanych do skórzanego podkładu. [przypis edytorski]

łuskoskrzydłe, Lepidoptera (biol.) — motyle; nazwa biologiczna pochodzi od tego, że ich skrzydła są pokryte są drobnymi łuskami. [przypis edytorski]

Łuszczewska Jadwiga, pseud. lit. Deotyma (1834–1908) — pisarka, poetka. Prowadziła salon literacki, w którym zasłynęła jak improwizatorka; co do jej talentu zdania są podzielone. Autorka powieści dla młodzieży, m.in Panienka z okienka (1898). [przypis edytorski]

łuszczka — łuska. [przypis edytorski]

Łuszczkiewicz-Gallowa, Róża (1893–1919) — aktorka. [przypis edytorski]

łuszczkowany (daw.) — pokryty łuskami, łuskowy; od daw. łuszczka: zdr. od łuska. [przypis edytorski]

łuszczyna (daw., gw.) — łupina; tu: skorupka jajka. [przypis edytorski]

łuszczy się — prawdop. błąd źródła; przypuszczalnie winno być „łyszczy się”, tj. błyszczy. [przypis edytorski]

łut — daw. jednostka masy, licząca 1/32 funta, tj. w różnych miejscach i czasach od 10 g do 50 g; przen.: nieco, odrobina. [przypis edytorski]

łut — daw. jednostka masy, licząca 1/32 funta, tj. w różnych miejscach i czasach od 10g do 50g. W końcu XIX w. w Warszawie używano miar systemu rosyjskiego, w którym łut wynosił niecałe 13g (ok. 0,0128 kg). [przypis edytorski]

łut — daw. jednostka wagi, licząca 1/32 funta, tj. w różnych miejscach i czasach od 10 g do 50 g. [przypis edytorski]

łut — dawna jednostka masy (1/32 funta). [przypis edytorski]

łut — dawna jednostka miary masy, w zależności od czasu i regionu wynosiła od 10 do 50 gramów. [przypis edytorski]

łut — dawna jednostka wagi, licząca 1/32 funta, tj. w różnych miejscach i czasach od 10 g do 50 g. [przypis edytorski]

łut — dawna jednostka wagi, licząca 1/32 funta, tj. w różnych miejscach i czasach od 10 g do 50 g.; tu przen.: odrobina. [przypis edytorski]

łut (daw.) — niewielka jednostka masy, tu przen.: nieco, odrobina. [przypis edytorski]

łut (daw.) — niewielka jednostka masy, tu przen.: nieco, odrobinę. [przypis edytorski]

Łużyn, Piotr Pietrowicz — jedna z postaci w powieści Fiodora Dostojewskiego Zbrodnia i kara; piastujący dość wysoką w carskiej Rosji rangę radcy dworu karierowicz i oszust, pragnący uchodzić za nowoczesnego, otwartego na modne prądy umysłowe (pozytywizm) i eleganckiego (jednym z jego rekwizytów jest wyperfumowana chusteczka); narzeczony Duni, siostry Raskolnikowa, głównego bohatera powieści. [przypis edytorski]

łuza — także: rękaw; umieszczony na krawędzi stołu bilardowego jeden z sześciu otworów, do którego wbija się bile za pomocą kija; wyraz pochodzący z terminologii związanej z grą w bilard. [przypis edytorski]

łych a. łycho (gw.) — łysina. [przypis edytorski]

łycho (ukr.) — licho, bieda, źle. [przypis edytorski]

Łyczaków — wsch. dzielnica Lwowa. [przypis edytorski]

łyczanemi sznury — dziś popr. forma N.lm: łyczanymi (łykowymi) sznurami. [przypis edytorski]

łyczany — zrobiony z łyka. [przypis edytorski]

łyczek — zdrobn. od daw. łyk: mieszczanin; mieszczanie nosili ubrania łyczakowe (lniane, zazwyczaj żółtej barwy), w przeciwieństwie do karmazynów, czyli zamożnej szlachty noszącej czerwone żupany z wykwintniejszych materiałów. [przypis edytorski]

łyczko ciągnąć (daw.) — korzystać. [przypis edytorski]

łyczkowy (daw., pogard.) — zdrobn. przym. od rzecz. łyk: mieszczanin. [przypis edytorski]

łyczko — zdrobnienie od łyko. [przypis edytorski]

łyka (lm) — pęta, sznury roślinne do krępowania więźniów. [przypis edytorski]

łyka — pęta, sznury roślinne do krępowania więźniów. [przypis edytorski]

łyka — sznury, więzy; tu: niewola. [przypis edytorski]

łyka — tu: więzy. [przypis edytorski]

łyka — więzy. [przypis edytorski]

łyk (daw., pogardl.) — mieszczanin. [przypis edytorski]

łyk (daw. pogard.) — mieszczanin, nie-szlachcic. [przypis edytorski]

łyk (daw.) — pogard.: mieszczanin. [przypis edytorski]

łyk (daw., pogard.) — mieszczanin. [przypis edytorski]

łyk (daw. pogard.) — mieszczanin. [przypis edytorski]

łyko, częściej w lm łyka — sznury, więzy. [przypis edytorski]

łyko — tu: sznur konopny, skręcony z łykowatych części łodyg konopi. [przypis edytorski]

łyko — włóknista tkanka roślinna przewodząca wodę. [przypis edytorski]

łyk — pogardliwa nazwa mieszczanina. [przypis edytorski]

łyk (pogardl.) — mieszczanin. [przypis edytorski]

łypy (gw.) — wargi. [przypis edytorski]

Łyra, hde ty (z ukr.) — liro, gdzie jesteś. [przypis edytorski]

łyra moja, hde ty (z ukr.) — liro moja, gdzie jesteś. [przypis edytorski]

Łysą Górę — dziś: Góra Trzech Krzyży a. Góra Trzykrzyska; wcześniej także Krzywa Góra. [przypis edytorski]

łyskać — błyskać, połyskiwać. [przypis edytorski]

łyskać (daw., gw.) — świecić. [przypis edytorski]

łyskać się — błyskać się (o błyskawicach widocznych na niebie). [przypis edytorski]

łyskać się (daw.) — błyskać się (o błyskawicach widocznych na niebie). [przypis edytorski]

łyskańce — błyskawice. [przypis edytorski]

łyskanie (daw.) — błysk. [przypis edytorski]

łysk — dziś: błysk. [przypis edytorski]

łyskliwy — dziś raczej: połyskliwy. [przypis edytorski]

łysnąć — błysnąć. [przypis edytorski]

łysnął (gw.) — błysnął. [przypis edytorski]

łysta (gw.) — łydka. [przypis edytorski]

łysy nie kapuje (gw.) — bezksiężycowa noc. [przypis edytorski]

Łyszczyński, Kazimierz (1634–1689) — polski filozof skazany na śmierć za ateizm, autor traktatu De non existentia Dei („O nieistnieniu Boga”); wcześniej, w latach 1655–1657 służył w wojsku koronnym w chorągwi Jana Sapiehy, a następnie w wojskach litewskich pod dowództwem księcia podkanclerzego W.K.L. Lwa Kazimierza Sapiehy, walcząc z najazdem moskiewskim, szwedzkim i węgierskim; w latach 1658–1666 w zakonie jezuitów studiował filozofię (w Krakowie i Kaliszu) i teologię (we Lwowie); wystąpił z zakonu i zajął się polityką; był wybierany wielokrotnie posłem na sejm z województwa brzeskiego; zadenuncjowany prawdopodobnie przez sąsiada, został oskarżony i osądzony na podstawie wykradzionego rękopisu wspomnianego dzieła, nad którym pracował od 1674 r., stanowiącego dialog ateisty z wierzącym; skazany na karę śmierci i konfiskatę dóbr za ateizm, co formalnie zostało zakwalifikowane jako zbrodnia obrazy majestatu królewskiego (król Jan III Sobieski nie zaprotestował w obronie skazanego), egzekucję wykonano 30 marca 1689 na Rynku Starego Miasta w Warszawie, gdzie kat ściął Łyszczyńskiego, po czym jego ciało spalono (istnieją też inne relacje, przedstawiające bardziej okrutne praktyki nad skazanym); papież Innocenty XI wyraził swoje oburzenie wyrokiem w liście przesłanym na ręce króla polskiego. [przypis edytorski]

łyty — dziś popr.: łydki. [przypis edytorski]

łyżka z resztkami chumecu (…) zebranymi (…) ze wszystkich zakątków mieszkania — na pamiątkę pośpiechu, z jakim Izraelici opuszczali Egipt, podczas święta Pesach spożywa się macę, chleb przaśny. Podczas Pesach nie wolno jeść pieczywa na zakwasie, ani nawet posiadać go w domu; w przeddzień święta należy starannie oczyścić dom z chumecu, przy czym okruchy chlebowe tradycyjnie zbiera się na drewnianą łyżkę, a następnie spala. [przypis edytorski]

łyżnik — drewniana półeczka z otworami na łyżki. [przypis edytorski]

łyżnik — drewniana półka na łyżki. [przypis edytorski]

łżeć (daw.) — kłamać; łżeszże: konstrukcja z partykułą -że, znaczenie: czy nie kłamiesz. [przypis edytorski]

łżyć — popr. forma: łgać. [przypis edytorski]

łżywy — kłamliwy; łżeć: kłamać. [przypis edytorski]

łżywy — oszukańczy, kłamliwy; por. łżeć: kłamać. [przypis edytorski]

łzawica — tu: naczynie do przechowywania łez żałobników. [przypis edytorski]

łzawie — dziś popr. z inną końcówką: łzawo. [przypis edytorski]

łzawie — łzawo. [przypis edytorski]

łzóm — dziś popr. forma C. lm: łzom. [przypis edytorski]

łzów — dziś popr. forma D. lm: łez. [przypis edytorski]

łzy — dziś popr. forma N. lm: łzami. [przypis edytorski]

łzy gorzkiemi — dziś popr. forma N. lm: gorzkimi łzami. [przypis edytorski]

łzy rzewnemi — dziś popr. forma N. lm: rzewnymi łzami. [przypis edytorski]

L 18 — czyli Louis XVIII — zabić Ludwika XVIII; myśl obca liberałom, do których należał Stendhal. [przypis edytorski]

lądotrzęs — wywołujący trzęsienia ziemi. [przypis edytorski]

lądowali na zamkniętych motorach — przy wyłączonych silnikach, którym zamknięto dopływ paliwa. [przypis edytorski]

lągnie (daw.) — dziś: lęgnie. [przypis edytorski]

Là, voilà (fr.) — oto jest. [przypis edytorski]

ląże — dziś popr.: lęgnie. [przypis edytorski]