Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 478 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie

Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 5572 przypisów.

Bakchus a. Bachus (mit. rzym., gr. Dionizos) — syn Zeusa i Semele, wynalazł wino; czczony jako bóg wina i płodności; był patronem odbywających się co roku ku jego czci bachanaliów: obchodów połączonych z szalonymi, niekiedy rozwiązłymi ucztami, tańcami, pokazami teatralnymi itp. [przypis edytorski]

Bakchus (mit. rzym., gr. Dionizos) — syn Zeusa i Symele, wynalazł wino; był patronem odbywających się co roku ku jego czci bachanalii. [przypis edytorski]

Bakchylides z Keos (ok. 518–ok. 450 p.n.e.) — grecki poeta liryczny; siostrzeniec poety Symonidesa z Keos, rywal Pindara. [przypis edytorski]

bakcyl — bakteria; na bakcyl — dziś popr. forma B. lp: na bakcyla. [przypis edytorski]

bakcyl — zarazek. [przypis edytorski]

Bakczysaraj — Bachczysaraj, miasto na Krymie, stolica Chanatu Krymskiego; od morza dzieli je prawie 30 km. [przypis edytorski]

Bakczysaraj — miasto na Krymie, siedziba chanów krymskich. [przypis edytorski]

bakczysz a. bakszysz — łapówka a. napiwek. [przypis edytorski]

bakczysz a. bakszysz — w krajach Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej: datek, zwykle za drobną przysługę lub usługę; napiwek; łapówka. [przypis edytorski]

bakczyszowa moneta — przeznaczona na jałmużnę (od arabskiego słowa „bakszysz”) [przypis edytorski]

bakę ćmić, świecić (daw., gw.) — mydlić oczy; pochlebiać. [przypis edytorski]

bakę świecić (daw., gw.) — mydlić oczy; pochlebiać. [przypis edytorski]

bakę świecić (przest. pot.) — mydlić oczy; pochlebiać, nadskakiwać komuś. [przypis edytorski]

bakę świecić (z ukr. baka: oko, ślepie) — dosł. razić światłem, mamić; pot. mydlić oczy, blagować; pochlebiać komuś. [przypis edytorski]

bakenbardy — bokobrody; zarost po bokach twarzy wzdłuż policzków i szczęki. [przypis edytorski]

Baker, Josephine, właśc. Freda Josephine McDonald (1906–1975) — popularna francuska piosenkarka, tancerka i aktorka pochodzenia afroamerykańskiego; urodzona w slumsach St. Louis w USA, po występach w kabaretach Nowym Jorku w 1925 wyjechała do Francji; w latach 50. i 60. XX w. udawała się do USA, gdzie występowała przeciwko rasizmowi. [przypis edytorski]

bakłaszka (reg.) — manierka. [przypis edytorski]

Bakon, właśc. Roger Bacon (1214–1294) — filozof i alchemik ang., uważany za twórcę metody naukowej. [przypis edytorski]

bakort — lewy bok łodzi; bakburta. [przypis edytorski]

Bako z Werulamu — Francis Bacon (1561–1626), ang. filozof i mąż stanu, jeden z twórców empiryzmu filozoficznego i nowożytnej metody naukowej; w 1618 otrzymał tytuł barona Verulam. [przypis edytorski]

bak (pot.) — bakarat, rodzaj gry hazardowej. [przypis edytorski]

bak — skrajna część pokładu dziobowego, położona najbliżej dziobu statku. [przypis edytorski]

Bakst, Léon (1866–1924) — rosyjski malarz, projektant scenografii i kostiumów teatralnych pochodzenia białoruskiego, członek Baletów Rosyjskich Diagilewa. [przypis edytorski]

Bakst, Leon, właśc. Lew Samojłowicz Rosenberg (1866–1924) — ros. malarz, ilustrator i scenograf pochodzenia żydowskiego. [przypis edytorski]

baksztag — lina stabilizująca maszt, biegnąca od jego górnej części ku tyłowi, umocowana drugim końcem do burty; baksztagi są linami stosowanymi symetrycznie po obu burtach. [przypis edytorski]

baksztag — lina wzmacniająca maszt a. komin z boku. [przypis edytorski]

Baktriana a. Baktria — staroż. kraina w Środkowej Azji, obejmująca nizinny obszar pomiędzy górami Hindukusz a rzeką Amu-darią, ob. płn. Afganistan. [przypis edytorski]

Baktriana (gr.) — Baktria, starożytna kraina w Azji Środkowej, w ob. północnym Afganistanie między Amu-Darią a Hindukuszem. [przypis edytorski]

bakūžėlė — sena prasta pirkia. [przypis edytorski]

Bakunin, Michaił Aleksandrowicz (1814–1876) — ros. rewolucjonista, jeden z twórców koncepcji anarchizmu w jego wersji kolektywistycznej; sprzeciwiał się istnieniu relacji rządzący-rządzony we wszystkich sferach, od religijnej, poprzez państwową, do prywatnej; niezłomny bojownik o wolność, całe życie żarliwie wspierał też dążenia Polaków do odzyskania niepodległości. [przypis edytorski]

Bakunin, Michaił Aleksandrowicz (1814–1876) — rosyjski rewolucjonista, jeden z twórców koncepcji anarchizmu w wersji kolektywistycznej; sprzeciwiał się istnieniu relacji rządzący-rządzony we wszystkich sferach, od religijnej, poprzez państwową, do prywatnej. [przypis edytorski]

bak — właśc. bakarat, hazardowa gra w karty. [przypis edytorski]

bałabajka a. bałałajka — instrument strunowy, mniejszy od gitary. [przypis edytorski]

bałabajka, dziś bałałajka — instrument strunowy o trójkątnym pudle rezonansowym. [przypis edytorski]

bałabuchy — rodzaj pierogów. [przypis edytorski]

bałachon (z ukr., reg. wsch.) — długie, szerokie ubranie wierzchnie; chałat, kitel. [przypis edytorski]

bałaguła (daw.) — furman, woźnica. [przypis edytorski]

bałaguła — furman. [przypis edytorski]

bałaguła (gw., żyd.) — długi wóz do przewozu ludzi i towarów. [przypis edytorski]

bałaguła — woźnica; tu: nudziarz, zrzęda, gaduła. [przypis edytorski]

bałakać (daw. reg.) — mówić; gadać. [przypis edytorski]

bałamkać (się) — chwiać się (w gwarze lwowskiej); tu: dyndać. [przypis edytorski]

bałamucić (daw.) — kokietować, uwodzić. [przypis edytorski]

bałamucić (daw.) — wprowadzać w błąd. [przypis edytorski]

bałamucić — tu: starać się rozkochać w sobie. [przypis edytorski]

bałamucić — uwodzić, kokietować. [przypis edytorski]

bałamuctwo (daw.) — tu: spędzanie czasu na hulankach. [przypis edytorski]

bałamut (daw.) — uwodziciel. [przypis edytorski]

bałamutnia — bałamuctwo, błąd, ogłupienie; głupstwo. [przypis edytorski]

bałamutnie — tu: mętnie, niejasno. [przypis edytorski]

bałamutnik — mężczyzna uwodzący kobiety. [przypis edytorski]

bałamutny (daw.) — wprowadzający w błąd a. zalotny, uwodzicielski. [przypis edytorski]

bałamutny — wprowadzający w błąd. [przypis edytorski]

Bałga — daw. pruska osada w obwodzie królewieckim (dziś kaliningradzkim), po której zdobyciu Krzyżacy wybudowali w tymże miejscu obronny zamek. [przypis edytorski]

Bałkan — Bałkany; obszar Półwyspu Bałkańskiego w płd.-wsch. Europie, oblewany przez Adriatyk, Morze Jońskie, Morze Egejskie, Morze Czarne i Morze Marmara. [przypis edytorski]

Bałkan — dziś popr.: Bałkany. [przypis edytorski]

bał-micwe a. bar-micwa — w trzynastym roku życia chłopiec według pojęć religijnych staje się odpowiedzialny za swoje czyny. Moment ten święci się specjalną uroczystością. [przypis edytorski]

bał się w swych ludziach iakiey wielkiey szkody (starop.) — bał się, że jego ludzie doznają jakiejś wielkiej szkody (krzywdy, uszczerbku). [przypis edytorski]

Bałta — miasto z płd. części Ukrainy, ok. 200 km na płn. od Odessy, powstałe w XVIII w. z dwóch twierdz, pol. Józefgrodu i tur. Bałty. [przypis edytorski]

Bałtyku królowa po kochanku płacze — w mit. litew. Jurata (Jūratė, od litew. jūra: morze), bogini Bałtyku, zakochała się w rybaku, za co Perkun zniszczył jej bursztynowy pałac i pozbawił ją władzy. [przypis edytorski]

bałucczyzna — termin utworzony od nazwiska Michała Bałuckiego (1837–1901), komediopisarza, publicysty i autora powieści pozytywistycznych; Radcy pana radcy oraz Gęsi i gąski to tytuły dwóch z szeregu jego komedii, kontynuujących tradycję Fredrowską, pewną dozę krytyki obyczajowej osładzających dobrodusznym humorem. [przypis edytorski]

bałuchowaty (gw.) — o wytrzeszczonych oczach. [przypis edytorski]

bałuch — wrzawa, zgiełk, hałas. [przypis edytorski]

Bałucki, Michał (1837–1901) — autor powieści tendencyjnych i komedii przedstawiających życie mieszczaństwa w Galicji. [przypis edytorski]

Bałucki, Michał (1837–1901) — komediopisarz, publicysta, autor powieści pozytywistycznych; jego komedie (m.in. Grube ryby, Radcy pana radcy, Gęsi i gąski) stanowią kontynuację tradycji Fredrowskiej, pewną dozę krytyki obyczajowej osładzając dobrodusznym humorem. [przypis edytorski]

Bałuty — pierwotnie wieś, a od 1915 część Łodzi, zamieszkała głównie przez klasę ludową, szukającą pracy w łódzkich fabrykach. Przed wojną mieszkała tu znaczna część łódzkiej społeczności żydowskiej. W czasie drugiej wojny światowej na terenie m.in. Bałut powstało getto Litzmannstadt, w którym uwięziono w l. 1940–1944 ok. 200 tys. osób pochodzenia żydowskiego i, w wydzielonej części w l. 1941–1942, ok. 1,2 tys. osób pochodzenia romskiego i Sinti. [przypis edytorski]

bałwan — tu: bożek, drewniany posąg bóstwa. [przypis edytorski]

bałwan — tu: figura pogańskiego bożka. [przypis edytorski]

bałwan — tu: kukła, figura. [przypis edytorski]

bałwan — tu: posąg pogańskiego bóstwa. [przypis edytorski]

bałwan — tu: posążek pogańskiego bóstwa. [przypis edytorski]

bałwan — tu: potężna fala. [przypis edytorski]

bałwan — tu: wzburzona fala. [przypis edytorski]

bałwany (starop.) — bałwanami; falami. [przypis edytorski]

bałwany (starop.) — bożki pogańskie; tu: niechrześcijańska religia. [przypis edytorski]

bałwany — tu: fale. [przypis edytorski]

bałwochwalstwo — czczenie bożków pogańskich, przen.: bezkrytyczne uwielbienie. [przypis edytorski]

Balaam (bibl.) — postać biblijna, prorok z Mezopotamii (Lb 22–23), do którego przemówiła oślica. [przypis edytorski]

Balaam (bibl.) — prorok, któremu król Moabu nakazał, by przeklął Izraelitów, gdyż stanowili zagrożenie dla jego ziemi. Balaam w celu spełnienia misji wyruszył na oślicy. Trzykrotnie drogę zastępował mu anioł, widziany tylko przez oślicę, która wówczas przystawała, a Balaam bił ją kijem. Za trzecim razem „Bóg otworzył usta oślicy”, która przemówiła ludzkim głosem, skarżąc się na bicie. Wówczas dopiero prorokowi ukazał się anioł i przekazał wolę Boga (Lb 22–23). [przypis edytorski]

Balaam (bibl.) — prorok, któremu król Moabu nakazał, żeby przeklął Izraelitów, gdyż stanowili zagrożenie dla jego ziemi. Balaam w celu spełnienia misji wyruszył na oślicy. Trzykrotnie drogę zastępował mu anioł, widziany tylko przez oślicę, która wówczas przystawała, a Balaam bił ją kijem. Za trzecim razem „Bóg otworzył usta oślicy”, która przemówiła ludzkim głosem, skarżąc się na bicie. Wówczas dopiero prorokowi ukazał się anioł i przekazał wolę Boga (Lb 22–23). [przypis edytorski]

Balaam (bibl.) — prorok z Księgi Liczb, którego oślica przemówiła do niego ludzkim głosem, kiedy niewidzialny dla niego anioł zastąpił drogę (Lb 22–23). [przypis edytorski]

Balaam — postać biblijna, prorok z Mezopotamii (Lb 22–23). [przypis edytorski]

balana (rus.) — pakraštinė jaunesnė medienos dalis. [przypis edytorski]

Balard, Antoine Jérôme (1802–1876) — chemik, profesor Sorbony (Uniwersytetu Paryskiego) i Collége de France (słynnej paryskiej szkoły wyższej). [przypis edytorski]