Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 477 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zoologia

Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 4734 przypisów.

gamrat (daw.) — pieczeniarz: człowiek nawykły żywić się cudzym kosztem, lubiący wygodnie żyć z cudzej pracy; darmozjad. [przypis edytorski]

gamratka (daw.) — nierządnica. [przypis edytorski]

gamratka — nierządnica. [przypis autorski]

gamratka — panienka lekkich obyczajów. [przypis redakcyjny]

gamratować — zalecać się, swawolić. [przypis edytorski]

gamuła (daw.) — osoba bezmyślna, gamoń. [przypis edytorski]

gańba (gw.) — hańba, też: wstyd. [przypis edytorski]

gancpomada (pot.) — wszystko jedno. [przypis edytorski]

ganc Wurst und Pomade (niem. idiom) — wszystko jedno. [przypis edytorski]

gancwurst (z niem. ganz Wurst) — od pot. powiedzenia potocznego mir ist alles Wurst: mnie jest wszystko jedno; tu: wszystko jedno. [przypis edytorski]

Gandhi, Mohandas Karamchand, zw. Mahatma Ghandi (1869–1948) — indyjski prawnik, przywódca ruchu narodowego, propagator pacyfizmu jako środka nacisku politycznego. [przypis edytorski]

ganek — tu: półotwarty korytarz wzdłuż ściany zewnętrznej budynku. [przypis edytorski]

Ganelon — baron Karola Wielkiego, ojczym Rolanda, zdrajca, przeciwstawiony dwunastu szlachetnym rycerzom Karola; skazany na rozerwanie końmi. [przypis edytorski]

ganew — złodziej. [przypis tłumacza]

Ganga — bogini uosabiająca rzekę Ganges. [przypis edytorski]

Gangarydowie — w relacjach starożytnych zamieszkiwali krańce Indii, ziemie nad Zatoką Bengalską. [przypis edytorski]

Ganga — rzeka w Indiach, Ganges. [przypis redakcyjny]

Ganges — główna rzeka Indii, wypływająca z Himalajów i wpadająca do Oceanu Indyjskiego; święta rzeka hinduizmu. [przypis edytorski]

Ganges — rzeka w płd. Azji, przepływająca przez Indie i Bangladesz. [przypis edytorski]

ganglion (z łac.) — zwój nerwowy. [przypis edytorski]

gan (hebr.) — przedszkole. [przypis edytorski]

ganić — krytykować. [przypis edytorski]

ganić — strofować, krytykować. [przypis edytorski]

Ganimedes — Ganimeda, pięknego królewicza, z wierzchołka góry Idy porwał Jowisz w postaci orła na podczaszego Olimpu. [przypis redakcyjny]

Ganimedes — królewicz trojański, syn Trosa, najpiękniejszy ze śmiertelnych. Dla tej piękności porwany na Olimp, spełnia tam urząd podczaszego. [przypis tłumacza]

Ganimedes (mit. gr.) — królewicz trojański, ukochany przez Zeusa, który porwał go na Olimp i uczynił podczaszym bogów. [przypis edytorski]

Ganimedes (mit. gr.) — piękny młodzieniec, kochanek Zeusa, podczaszy na Olimpie. [przypis edytorski]

Ganimedes (mit. gr.) — piękny młodzieniec, ukochany przez Zeusa i wzięty przez niego na Olimp jako podczaszy bogów. [przypis edytorski]

Ganimedes (mit. gr.) — piękny młodzieniec, ukochany przez Zeusa, który porwał go na Olimp i uczynił podczaszym bogów. [przypis edytorski]

Ganimedes — syn Trojańczyka Trosa; chłopiec, który dla swej wyjątkowej urody został porwany przez przemienionego w orła Jowisza na Olimp, gdzie służył za podczaszego przy stole bogów. [przypis edytorski]

Ganimedes — syn Trosa, króla trojańskiego, przez orła dla swej piękności na rozkaz Jowisza (Zeusa) porwany, pełnił na Olimpie służbę podczaszego. [przypis redakcyjny]

ganiono (…) Flaminiusza za to, iż jako dowódcę wojsk (…) zabawiającego się modlitwą — Plutarch, Porównanie Filopojmena i Tytusa Kwinkcjusza Flaminiusza, 2 [w:] Żywoty równoległe. [przypis edytorski]

Ganivet, Ángel (1865–1898) — hiszpański pisarz i dyplomata. [przypis edytorski]

gantelet (fr.) — rękawica rycerska a. rękawica sokolnika. [przypis edytorski]

ganz gemütlich (niem.) — zupełnie miło, przytulnie. [przypis edytorski]

Ganz und gar nichts. Kleinigkeit. Über Max Reger Stücke für Orgel (niem.) — Wcale a wcale. Jakieś głupstwo. O utworze Maxa Regera na organy. [przypis edytorski]

gaolan, własc. gaoliang — sorgo japońskie, zboże uprawiane na Dalekim Wschodzie; słomy z tej rośliny używano powszechnie do krycia dachów chat. [przypis edytorski]

gaolian a. kaolian — roślina zbożowa uprawiana na Dalekim Wschodzie; inaczej: sorgo japońskie (Sorghum japonicum). [przypis edytorski]

gaon — człowiek obdarzony dużą wiedzą, geniusz. [przypis edytorski]

gaon — człowiek obdarzony dużą wiedzą, geniusz. [przypis tłumacza]

gaon — uczony, geniusz. [przypis edytorski]

Gao z Góry Yao — jap. Yakuson Kō (780–850). Chiński mistrz chan. [przypis tłumacza]

gap (daw.) — gapa, człowiek nierozgarnięty, nieuważny, taki, który coś przegapia. [przypis edytorski]

gapie gniazdo — gniazdo wron (zwanych też gapami). [przypis edytorski]

gapiowaty — bezmyślny, roztargniony. [przypis edytorski]

gappo — zalany bagnistym błotem las brazylijski. Każdy wysiłek w celu uwolnienia się pogrąża tylko nieszczęśliwca, który w to wpadł, głębiej i głębiej, aż do zupełnego zachłyśnięcia się, odetchnięcia głębokiego ciepłym, klejkim, cuchnącym błotem. [przypis autorski]

Garamanci i Indowie — w czasie powstawania Eneidy najdalsze znane południowe narody. [przypis edytorski]

Garamantowie — naród we wnętrzu Afryki, dziś Fezzan. [przypis redakcyjny]

Garamantowie — starożytna nazwa narodu mieszkającego we wnętrzu Afryki (w dzis. Fezzan). [przypis redakcyjny]

Garamas — jeden z tytanów, brat Gygesa; swoje pochodzenie od niego wywodzili Garamantowie, lud berberyjski zamieszkujący płn. Afrykę, od wybrzeży Wielkiej Syrty ku południowi, po obszary dzisiejszej Sahary (przodkowie dzisiejszych Tuaregów). [przypis edytorski]

garapety — kleszcze amerykańskie. [przypis autorski]

Garasse, François (1585–1631) — francuski jezuita, wykładowca kolegium w Poitiers, zaciekły polemista, zwalczający różnych teologów i myślicieli jako heretyków i wolnomyślicieli; popadł w konflikt w Sorboną. [przypis edytorski]

Garasse, Guignard, Boucher, Aubry, Guincestre — radykalni francuscy duchowni katoliccy z XVI w.: François Garasse (1585–1631): jezuita, wykładowca kolegium w Poitiers, zaciekły polemista, zwalczający różnych teologów i myślicieli jako heretyków i wolnomyślicieli; Jean Guignard (zm. 1595): jezuita, wykładowca kolegium w Clermont; nauczał, że zabicie króla-heretyka jest miłe Bogu, powieszony za zachęcanie Chatela, sprawcę zamachu na króla Francji Henryka IV; Jean Boucher (1548–1646): teolog i kaznodzieja, doktor Sorbony, publicysta Ligi Katolickiej; podburzał lud do buntu przeciw sprzyjającemu hugenotom Henrykowi III, uznawał go za tyrana i głosił powinność jego zabicia; po zabójstwie Henryka III uznał za tyrana również jego następcę, hugenota Henryka IV; opublikował pochwałę zamachowca Jeana Chatela; Christophe Aubry: proboszcz paryskiej parafii Saint-André-des-Arcs, zachęcał Pierre'a Barrière do zamachu na Henryka IV w 1593; Jean Guincestre: proboszcz paryskiej parafii Saint-Gervais, porównywał Henryka III do Heroda, wzywał wiernych do zabicia go. [przypis edytorski]

garbarnia — zakład przemysłowy, w którym wyprawia się skóry. [przypis edytorski]

garbarz — człowiek zajmujący się obrabianiem skór zwierzęcych. [przypis edytorski]

garbate bydło indyjskie a. zebu, Bos indicus — pochodząca od podgatunku tura, udomowiona w starożytności forma bydła domowego o charakterystycznym garbie na grzbiecie i masywnych rogach; w systematyce uznawana za należącą do tego samego gatunku, co europejskie bydło domowe. [przypis edytorski]

Garb — kraina nadmorska w Barbarii (Afryce północnej). [przypis redakcyjny]

Garbo, Greta, właśc. Greta Lovisa Gustafsson (1905–1990) — szwedz. aktorka filmowa, jedna z największych gwiazd kina lat 20. i 30. XX w. (Dzikie orchidee, Mata Hari). [przypis edytorski]

Garbo, Greta, właśc. Greta Lovisa Gustafsson (1905–1990) — szwedz. aktorka filmowa, jedna z największych gwiazd kina lat 20. i 30. XX w. [przypis edytorski]

Garbo, Greta, właśc. Greta Lovisa Gustafsson (1905–1990) — szwedzka aktorka filmowa, jedna z największych gwiazd kina lat 20. i 30. XX w. [przypis edytorski]

Garborg, Arne (1851–1924) — norweski dziennikarz, poeta i prozaik tworzący w języku nynorsk; pochodził z wielodzietnej rodziny chłopskiej; mąż prozatorki, dramatopisarki i tancerki, popularyzatorki folkloru i feministki, Huldy Garborg (1862–1934); autor powieści (m.in. Mannfolk 1886, Trætte Mand 1891, Fred, 1892), a także zbiorów poezji i esejów na temat języka i literatury norweskiej, tłumacz Odysei Homera. [przypis edytorski]

Garborg, Arne (1851–1924) — norweski poeta, dziennikarz i tłumacz. [przypis edytorski]

garbować skórę — preparować skórę zwierzęcą tak, by była odporniejsza na warunki pogodowe. Tu przen. pobić. [przypis edytorski]

garbowanie — proces poddawania surowych skór zwierzęcych działaniu garbników, w celu nadania im miękkości, elastyczności i trwałości, stanowiący najważniejszą część działań prowadzących do otrzymania skóry wyprawionej. [przypis edytorski]

García Lorca, Federico (1898–1936) — wybitny hiszpański poeta i dramatopisarz; zamordowany przez bojówkę nacjonalistów na początku hiszpańskiej wojny domowej. [przypis edytorski]

Garcia, LevasseurManuel del Pópulo Vincente Garcia (1775–1832): hiszpański śpiewak (tenor) i kompozytor; Nicolas Prosper Levasseur (1791–1871): francuski śpiewak (bas), związany szczególnie z rolami w operach Rossiniego. [przypis edytorski]

Garcia, Manuel del Pópulo Vicente Rodriguez (1775–1832) — hiszpański śpiewak operowy (tenor), kompozytor i nauczyciel śpiewu. [przypis edytorski]

Garcilasso de la Vega (1503–1536) — hiszp. poeta i żołnierz. [przypis edytorski]

Garcilasso de la Vega, Inca (1530–1568) — historyk hiszpański, autor Komentarzy królewskich o pochodzeniu Inków (1609–1616) i Historii powszechnej Peru (1616). [red. WL: (1539–1616, ur. w Cuzco, zm. w Kordowie; historyk peruwiański]. [przypis tłumacza]

Garcinda — w oryg. tytuł tej noweli brzmi Geoffroy und Garcinde (pod takim tytułem nowela była drukowana w 1871 r. w „Westermann's illustrirte deutsche Monats-Hefte”, nr 79/1871). [przypis edytorski]

garcu — poprawnie: garncu; od garniec: naczynie o określonej mierze. [przypis redakcyjny]

Garczyński, Stefan (1805–1833) — polski poeta, przedstawiciel romantyzmu, powstaniec listopadowy, przyjaciel Adama Mickiewicza. [przypis edytorski]

garden party (ang.) — przyjęcie w ogrodzie. [przypis edytorski]

garderoba duszy — [Komentarz autora z Uwag.] Przykłady w Pałubie: postępowanie Oli [w rozdziale VI: „Gasztold poznawał się na mimowolnej taktyce sercowej Strumieńskiego i starał się demaskować go przed Olą, zupełnie jednak bezskutecznie, gdyż Ola właśnie korzystała z tych demaskowań, aby Gasztolda (…) »przestać lubić«”]; całkiem analogiczny fakt [w rozdziale IX: „solidaryzowanie się Oli z Mossorową wygląda tak, jakby jej szło o poniżenie Strumieńskiego, o ściągnięcie go z pewnego piedestału. Tak energia zazdrości przepłynęła u Oli w coś całkiem przeciwnego”]; najwybitniejszy przykład [w rozdziale XII: „Gasztold (…) Czuł, że w życiu rzeczywistym były jeszcze jakieś inne, dalsze, nieznane lub bardzo zawikłane czynniki, które sprawiały, że ani Ola nie rzucała mu się w ramiona, ani Strumieński nie był takim, jakim go w powieści opisał” itd.] Taktyka Strumieńskiego wobec X-ów [w rozdziale VIII: „Ten moment rzekomej dobrej wiary i przygotowywania sobie zawczasu rzetelnych motywów powtarza się w historiach wielu oszustw” itd.]. Pretekst [w rozdziale VII: „Zgodził się już na wszystko: na wizytę u pp. X-ów i na wyjawienie jej celu swoich tajemnych wycieczek, bo uznał za rzecz samą przez się zrozumiałą, że jej szło także i o to. Więc gdy przechodzili koło muzeum Angeliki (…)” itd.] Przesunięcie się pobudek u Oli [w rozdziale XV: „Zawsze w mężu lubiła pewien patos, o ile był do niej skierowany, teraz (…) myślała nad tą sprawą głębiej. To, że on kochał i ukrywał Angelikę tak długi czas, wywołało jej podziw, poruszyło w niej strunę romantyzmu”] itd. Cały rozdział IX, traktujący o kontrabandzie psychicznej, ma moim zdaniem ogromną doniosłość praktyczną. Zdawałoby się, że mówię rzeczy znane powszechnie. Rzeczywiście chodzi mi o fakty najpospolitsze, najcodzienniejsze, powtarzające się od wieków: lecz podczas gdy bada się ruchy najdalszych gwiazd, wykrywa się cudowne włókienka i gruczołki w organizmie ludzkim, kompleks trzeci, kompleks α, β, γ… o ile dotyczy spraw międzyludzkich, praktycznych, pozostawiony jest na pastwę najdowolniejszej fuszerki. Ujmijmy od razu wołu za rogi. Istnieje np. we Lwowie pisemko „Monitor”, oparte na doskonałej zasadzie: nie bawi się bowiem w ogólnikową politykę, ale sprawy indywidualizuje, wdziera się w stosunki prywatne, to znaczy w te atomy, z których się buduje życie publiczne. Dobrze; olbrzymie zadanie. Lecz jakież orientacje ma ten wentylator cnót obywatelskich? Te same co ci, których piętnuje, a więc używa obficie nazw takich jak: „złodziej, oszust, łotr, sprzedawczyk, głupiec…” i posługuje się odpowiednią do tych kategorii metodą śledczą. W połowie wypadków może to nawet wystarczać i być w pewnym stopniu pożyteczne, ale zwykle tego rodzaju ryczałtowe załatwianie się z ludźmi nie dorównuje skomplikowaniu faktów i dlatego bywa płytkim, mylnym, stwarza nowe koło błędów, a co najważniejsza nie przekonywa tych, na których uderza. Nikt nie pozwoli się napiętnować łotrem, skoro czuje, że nim nie jest, bo w ogóle bardzo rzadko przeciętne sumienie człowieka zdolne jest świadomie udźwignąć poczucie popełnionego łotrostwa, zwykle wysnuwa ono ze siebie chronicznie jakiś płaszczyk ochronny, podobnie jak ślimak stale otacza swoje miękkie ciało piękną skorupą. Musiałoby się i tę skorupę rozbić, i wykazawszy komuś na materiale obiektywnym, że jest takim a takim, należałoby potem zaatakować go od strony subiektywnej, wykurzyć go z jego ostatniego azylum, zniszczyć jego argumenty. A że, jak Holzapfel stara się wykazać we Wszechideale, trudności etyczne redukują się już to do kwestii techniki pożycia ludzi ze sobą, już to do kwestii wykształcenia, więc moim zdaniem, zbadanie geografii duszy (kompleksu α, β, γ…) jest tu konieczne. Wreszcie, ponieważ summum ius summa iniuria [summum ius summa iniuria (łac.): szczyt prawa to szczyt bezprawia; red. WL] i robiąc z kogoś preparat kryminalny, wyrządza mu się krzywdę bez względu na korzyść tzw. „ogółu”, przeto skalpel powinien zawierać moc leczniczą, badanie samo powinno być kapłaństwem, które by nikogo nie oszczędzało, nawet samego badania. To są wszystko praktyczne utopie, ale chciałem pokazać to, co się znajduje na końcu idealnego przedłużenia linii zawartych w tej sieci rozumowej, którą pokryta jest Pałuba. Skoro Lutosławski usiłuje ściągnąć Królestwo Boże na ziemię za pomocą filologii i sentymentalnej szczerości, to ja sądzę, że szczerość bez narzędzi szczerości to nie taka łatwa historia, jak się z zewnątrz wydaje; wiadomość o prawach nim rządzących wejść musi wpierw w krew ogółu: i dlatego to może za jakie tysiąc lat Pałuba naprawdę wyjdzie w szkolnym wydaniu jako próbka psychologii z kamiennej epoki ludzkości. [przypis autorski]

garderobiana — służąca zajmująca się garderobą swoich państwa (dziś: osoba odpowiedzialna za kostiumy w teatrze). [przypis edytorski]

garderobianna — dziś: garderobiana. [przypis edytorski]

garderobiannie — dziś popr. forma: garderobianej. [przypis edytorski]

gardes d'honneur (fr.) — gwardziści honorowi. [przypis edytorski]

gardła unosić — ratować życie, uciekać. [przypis edytorski]

gardłem karać — karać śmiercią. [przypis edytorski]

gardło (daw.) — kara śmierci. [przypis edytorski]

gardło pasie — napełnia gardło (dziś mówi się: pasie brzuch). [przypis redakcyjny]

Gardło ściskał mi lęk (…) wieloznaczny i niezniszczalny — fragment dopisany. [przypis tłumacza]