Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | francuski | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | hiszpański | japoński | łacina, łacińskie | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzymski | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 5202 przypisów.
rytualny trójrzędowiec — Salaminia i Paralos, dwa statki państwowe do przewożenia tzw. theoroi, czyli delegacji religijnych, wysyłanych z ramienia rządu na religijno-narodowe uroczystości, głównie na wyspę Delos. [przypis tłumacza]
rywalizator — dziś popr.: rywal. [przypis edytorski]
ryważ (neol., z fr. rivage) — brzeg rzeki. [przypis edytorski]
rywuła — gatunek przedniego wina z krain Gryzonów. [przypis redakcyjny]
rywuła — przednie wino reńskie. [przypis edytorski]
ryży — rudy. [przypis edytorski]
ryza (gw.) — por. dzisiejsze: rejs, niem. Reise. [przypis edytorski]
ryza — karby, rygor. [przypis redakcyjny]
ryzalit — wysunięta naprzód część fasady. [przypis edytorski]
ryza — ornat, ruski strój kościelny do nabożeństwa. [przypis redakcyjny]
ryzyko alternatywy — alternatywy: król dobry lub zły. Według Russa elekcja alternatywy takiej nie stawia, kładąc wszystkie szanse po stronie dobroci króla. [przypis tłumacza]
ryzyko — w oryg. zapis: risico (nie wiadomo, na jakim języku wzorowany). [przypis edytorski]
rżany (daw.; gw.) — żytni. [przypis edytorski]
rże (forma 3. os. lp od: rżeć) — dziś popr.: rży. [przypis edytorski]
rżenie (pot.) — hałaśliwy, głośny śmiech. [przypis edytorski]
rże (starop. forma) — zamiast: rży, czas teraźniejszy, 3.os. lp od: rżeć. [przypis redakcyjny]
rżnąć sieczkę — ciąć słomę na paszę dla zwierząt. [przypis edytorski]
rżnięta flaszka — butelka z rżniętego szkła. [przypis edytorski]
rżnięta orkiestra — wyrażenie żartobliwe; instrumenty strunowe nazywano dawniej „rżniętymi”. [przypis redakcyjny]
rżniętka — tu: bicie, kara fizyczna. [przypis edytorski]
rżysko — pole po skoszeniu zboża. [przypis edytorski]
rżysko — pole po skoszonym zbożu. [przypis edytorski]
rżysko — pole po żniwach, czyli po skoszeniu zbóż. [przypis edytorski]
rząd a. rzęd — cały strój na konia, to jest: siodło, czaprak, przykrycie wierzchnie, uzda ozdobna, podpiersie i podogonie. [przypis redakcyjny]
rządca tutejszy (…) przy pierwszym ukłonie — Szubert, ów rządca. [przypis redakcyjny]
rządca — tu: zarządca budynku. [przypis edytorski]
rząd cywilny — organ zwierzchni administracji cywilnej w Królestwie Polskim, kierowany przez Aleksandra Wielopolskiego; powstał w związku z narastającym oporem społeczeństwa polskiego wobec rosyjskiego systemu policyjnego. [przypis edytorski]
rządcze pokolenia — dynastie panujących. [przypis redakcyjny]
rządczyna — dziś: rządczyni. [przypis edytorski]
rząd (daw.) — zarządzanie; podobne znaczenie niżej, w. 11. [przypis redakcyjny]
Rząd egipski życzliwie zachowywał się wobec pielgrzymów — w czasach Nowego Państwa, po podboju przez Egipt Palestyny i Syrii, kult bogów z tego rejonu, w tym Astarte, czczonej jako wojowniczka, oraz Baala, kojarzonego z Setem, rozwinął się również wśród Egipcjan. Oddawali im cześć nawet faraonowie. [przypis edytorski]
rząd feudalny — ściśle: ustrój stanowy, w którym panuje szlachta. [przypis redakcyjny]
rząd hiszpański przeprowadza albowiem kabel telegraficzny z Kadyksu na wyspy kanaryjskie… — w chwili gdy niniejsze notatki przygotowują się do druku, owe linie telegraficzne już funkcjonują. [przypis autorski]
Rząd jest (…) osobą moralną, wyposażoną w pewne właściwości, czynną jako zwierzchnik, bierną jako państwo, i która da się rozłożyć na inne podobne stosunki, w następstwie czego rodzi się nowa proporcja — organizm rządzący składa się z wielkiej liczby najrozmaitszych władz i urzędów, rozporządzających różnymi zakresami władzy, przyznanymi im przez prawo i pozostających do siebie w różnym ustosunkowaniu, bądź równorzędnych wobec siebie, bądź hierarchicznie podporządkowanych. Można by zatem do tych różnorakich i bardzo złożonych stosunków zastosować podobnie symbolikę proporcji. [przypis tłumacza]
rząd Moraczewskiego — pierwszy realny rząd niepodległej Polski działający od listopada 1918 do stycznia 1919 roku, zwalczany ostro przez partie prawicowe. [przypis edytorski]
Rząd Narodowy — właśc. Tymczasowy Rząd Narodowy; centralny tajny organ władz powstania styczniowego, działający na ziemiach zaboru rosyjskiego. [przypis edytorski]
rządne jednowładztwa — monarchie, które stosują się do norm prawa i rozumu (jak monarchia Monteskiusza), w przeciwstawieniu do nierządnego despotyzmu i feudalizmu, w których panuje kaprys. [przypis redakcyjny]
rządniejszy — lepiej rządzony. [przypis edytorski]
rządność (daw.) — umiejętność dobrego gospodarowania. [przypis edytorski]
rządny (daw.) — gospodarny, dobrze zarzadzajacy. [przypis edytorski]
rządny (daw.) — porządny, oszczędny, gospodarny. [przypis edytorski]
rządny (daw.) — porządny, uczciwy, należyty. [przypis edytorski]
rządny (daw.) — umiejący gospodarować. [przypis edytorski]
rządny (daw.) — wydajny. [przypis edytorski]
rządny (starop.) — porządny, zorganizowany. [przypis edytorski]
rządny — tu: gospodarny. [przypis edytorski]
rządów, jakie kolejno plugawiły ten kraj. — patrz Życie św. Karola Boromeusza, który przeobraził Mediolan i spodlił go. Opróżnił sale szermierki, nauczył klepać różańce. [przypis autorski]
rząd — ogół sprzętu do dosiadania konia wierzchowego i kierowania nim, składający się z uzdy, siodła, czapraka (okrycia pod siodło), popręgu, strzemion itp. [przypis edytorski]
rządowe posłuszeństwo — tu: praworządność. [przypis redakcyjny]
rząd — ozdobna uprząż końska do jazdy wierzchem. [przypis edytorski]
Rząd ścieśnia się, gdy przechodzi z wielkiej liczby do małej, to znaczy z demokracji do arystokracji, a z arystokracji do formy królewskiej. Taka jest jego naturalna skłonność — Powolne tworzenie się i rozwój republiki Wenecji na jej lagunach daje dobry przykład tego następstwa; i bardzo jest dziwne, że od przeszło tysiąca dwustu lat Wenecjanie wydają się być dopiero w drugiej fazie, którą rozpoczął Serrar di consiglio w 1198 r. Co się tyczy dawnych książąt, jakich im narzucają, i cokolwiek by mówił o nich Squittinio della liberia veneta, udowodnione jest, że wcale nie byli ich zwierzchnikami. [Serrar del maggior Consiglio (wł.: Zamknięcie Wielkiej Rady): tak nazywała się ustawa wydana za panowania doży Pietra Gradenigo w 1297 r. (datę Russo podaje błędnie), która stanowiła fundament arystokratycznego ustroju Wenecji. Przepisywała ona, że na przyszłość członkami Wielkiej Rady, będącej właściwym piastunem władzy zwierzchniczej, mogą być tylko ci, co w ciągu czterech ostatnich lat należeli już do niej, tudzież ich potomkowie. Równocześnie uniezależniała ta ustawa zupełnie sposób obsadzania miejsc w Radzie od ludu. Squittinio della liberia veneta: tytuł anonimowej pracy, ogłoszonej w 1612 r. dla uzasadnienia rzekomych praw cesarzy do Wenecji; przyp. tłum.]
Z pewnością przeciwstawią mi republikę rzymską, której rozwój, powiedzą, szedł odwrotną drogą, przechodząc od monarchii do arystokracji i od arystokracji do demokracji. Daleki jestem od myślenia w ten sposób.
Pierwsze urządzenie Romulusa było rządem mieszanym, który prędko zwyrodniał w despotyzm. Z powodu szczególnych przyczyn państwo zginęło przed czasem, tak jak umiera noworodek, zanim osiągnie wiek człowieka. Wygnanie Tarkwiniuszów było prawdziwą epoką narodzin republiki. Lecz nie od razu przybrała ona stałą formę, zrobiono bowiem tylko połowę dzieła, nie znosząc patrycjatu. W ten sposób bowiem arystokracja dziedziczna, będąca najgorszym z zarządów legalnych, pozostała w konflikcie z demokracją, i ciągle niepewna i chwiejna forma rządu ustaliła się dopiero, jak tego dowiódł Makiawel, w chwili ustanowienia trybunów; wówczas dopiero powstał prawdziwy rząd i prawdziwa demokracja. Istotnie naród wówczas nie tylko był zwierzchnikiem, lecz był także urzędnikiem i sędzią; senat był jedynie urzędem podwładnym dla miarkowania i ześrodkowywania rządu; a nawet sami konsulowie, chociaż patrycjusze, chociaż pierwsi urzędnicy, chociaż absolutni dowódcy na wojnie, byli w Rzymie jedynie przewodniczącymi narodu.
Odtąd ujrzano także, jak rząd zaczął chylić się w kierunku swej naturalnej skłonności i silnie dążyć ku arystokracji. Ponieważ patrycjat niejako zniósł samego siebie, arystokracja nie spoczywała już w ogóle patrycjuszów, tak jak to jest w Wenecji i w Genewie, lecz w kolegium senatu, złożonym z patrycjuszów i plebejuszów, a nawet w kolegium trybunów, gdy zaczęli uzurpować czynną władzę; słowa bowiem nie zmieniają rzeczy i gdy naród ma naczelników, co rządzą za niego, jakiebykolwiek nosili miano ci naczelnicy, zawsze to jest arystokracja.
Z nadużyć arystokracji zrodziły się wojny domowe i triumwirat. Sulla, Juliusz Cezar, August stali się faktycznie prawdziwymi monarchami; i w końcu, pod despotyzmem Tyberiusza, państwo się rozpadło. Historia rzymska nie zaprzecza więc mojej zasadzie: potwierdza ją.
[przypis autorski]
rząd — sprzęt służący do dosiadania konia wierzchowego i kierowania nim, składający się z uzdy, siodła i czapraka. [przypis redakcyjny]
rząd — tu: porządek, ład (związany z umiarkowaniem). [przypis edytorski]
rząd — [tu:] ubiór na konia. [przypis redakcyjny]
rząd — uprząż końska do jazdy wierzchem. [przypis edytorski]
rząd — uprząż końska. [przypis edytorski]
rząd — uprząż. [przypis edytorski]
rządy drapieżne Henryka — Henryk II, król Cypru, znany w historii ze swoich rządów okrutnych. [przypis redakcyjny]
rządy gminowładne — rządy gmin, rządy demokratyczne. [przypis edytorski]
rządy naszych społeczeństw, jak powiada Arystoteles — Arystoteles, Etyka nikomachejska, X, 9. [przypis tłumacza]
rządy patriarchalne — tu: rządy oparte na władzy najstarszego z rodu, patriarchy. [przypis edytorski]
rządy proste posiadają bowiem maksimum zarówno siły, jak słabości… — siły przy monarchicznej formie, słabości przy formie demokratycznej. [przypis tłumacza]
Rządy starożytnych nie znały nawet tego słowa „finanse”, a dokonywały cudów ludźmi — por. w Projekcie konstytucji dla Korsyki: „Systemy finansowe są nowożytnym wynalazkiem: starożytni nie znali tej nazwy »finanse«, tak jak nie znali nazw talii [fr. taille: bezpośredni podatek gruntowy w dawnej Francji, pierwotnie nakładany w nadzwyczajnych okolicznościach, od 1439 stały; red. WL] i pogłównego. Władza zwierzchnia nakładała podatki na ludy podbite lub pokonane, nigdy na bezpośrednich poddanych, zwłaszcza w republikach. Naród ateński nie tylko, że nie płacił podatków, ale jeszcze przeciwnie, rząd mu płacił, a Rzym, którego wojny musiały tyle kosztować, często rozdzielał ludowi zboże, a nawet ziemie. Pomimo to państwo istniało i utrzymywało wielkie armie na morzu i lądzie, przeprowadzało znaczne roboty publiczne i wydawało przynajmniej tyle, ile stosunkowo wydają państwa nowożytne; jakżeż to się działo?” Na to pytanie odpowiada, że źródłem dochodów państwowych były domeny, że państwo opłacało w naturze urzędników i wojsko, że obowiązki narodu polegały nie na dostarczaniu pieniędzy, ale na pracy. [przypis redakcyjny]
Rządy zdał w ręce swej małżonki Aleksandry… — por. Starożytności XIII, XVI. [przypis tłumacza]
rządzca (daw.) — dziś popr. forma: rządca (tj. władca); por. rządzić. [przypis edytorski]
rządzca (daw.) — rządca; tu ogólnie: mający władzę nad czym. [przypis edytorski]
rządzik czerkieski — lekki rząd na konia. [przypis redakcyjny]
Rządził absolutnie podwładnymi, rzecz największej wagi w wojnie — gdzie indziej widział Demostenes w absolutyzmie Filipa piętę Achillesową jego rozmachu wojennego. [przypis tłumacza]
rządził królestwo (starop. forma) — dziś: rządził królestwem. [przypis edytorski]
rząd związkowy — tj. brazylijski rząd federalny (centralny); Brazylia jest republiką federacyjną, czyli państwem związkowym, złożonym ze stanów zachowujących w dużym zakresie wewnętrzną samodzielność. [przypis edytorski]
rząpów — zbiorników. [przypis autorski]
Rzadka [rzecz] obejść się cale — wyjść cało, bez szwanku. [przypis redakcyjny]
rzadkie jeszcze wówczas po kościołach organy — pierwsza wzmianka o kościelnych organach w Polsce pochodzi z roku 1340 i dotyczy kościoła św. Jakuba w Toruniu. [przypis edytorski]
rzadkie rdzawe szablice — tj. szable występują nieczęsto w ich uzbrojeniu i są niskiej jakości. [przypis edytorski]
rzadki mnie uczci — sens: niewielu mnie szanuje. [przypis edytorski]
rzadki — niezwykły. [przypis edytorski]
Rzadki talent! — w późn. wyd. uzupełniono tłumaczenie, dodając po tym wersie kwestię Tępaka: „Jeśli talent jest pazurem, patrzcie, z jakim go chwyta talentem”. [przypis edytorski]
rzadki — tu: niezwykły, niespotykany. [przypis edytorski]
rzadkość i wstydliwość muszą tedy gotować kobietom rozkosze nieskończenie wyższe — jest to rzecz temperamentu melancholijnego w zestawieniu z temperamentem sangwinicznym. Przyjrzyjcie się kobiecie cnotliwej, nawet ową kramarską cnotą dewotów (cnotliwa dla uzyskania stokrotnej nagrody w niebie) oraz czterdziestoletniemu zużytemu hulace. Mimo iż Valmont z Niebezpiecznych związków jeszcze nie jest w tym położeniu, prezydentowa de Tourvel jest przez cały ciąg książki szczęśliwsza od niego; i gdyby autor, człowiek tak bystry, był jeszcze bystrzejszy, to byłby morał jego mądrej książki. [przypis autorski]
Rzadko taka pogoda na takie żniwo przypada — ten wers pozwala wnioskować, że akcja dzieje się w sierpniu. [przypis edytorski]
rzadko wykształconego — właśc.: o rzadko spotykanym poziomie wykształcenia. [przypis edytorski]
rzadnieć — dziś: rzednąć. [przypis edytorski]
rzadź (neol.) — coś rzadkiego, płynnego. [przypis edytorski]
rzadź — zapewne neol., rzecz. utworzony od słowa: rzadki. [przypis redakcyjny]
rzadzéj — dziś popr.: rzadziej. [przypis edytorski]
rzęd — dziś popr.: rząd. [przypis edytorski]
rzędolić — gderać, zrzędzić. [przypis autorski]
rzędy — ubiory na konie. [przypis redakcyjny]
rzędzić — rządzić. [przypis redakcyjny]
rzędzić (starop.) — rządzić. [przypis redakcyjny]
rzęśnieć (neol.) — świecić; por. rzęsisty. [przypis edytorski]
rzęśniejąc — świecąc; por. rzęsisty. [przypis edytorski]
rzęśnieje (neol.) — świeci; por.: rzęsisty (blask itp.). [przypis edytorski]
rzęsiście — intensywnie. [przypis edytorski]
rzęsisto stało — pula była wysoka. [przypis edytorski]
rzęsisty — mocny, intensywny (zwykle o opadzie lub o świetle). [przypis edytorski]
rzęsisty — tu: bardzo intensywny. [przypis edytorski]
rzęsny (daw.) — tu: obfity, rzęsisty. [przypis edytorski]
rzęsny — dziś raczej: rzęsisty. [przypis edytorski]
rzęsny — dziś: rzęsisty. [przypis edytorski]
