Przypisy

czerwony ptak — ogień, pożar. [przypis edytorski]

Czerwony sztandar — hymn proletariatu polskiego od 1882. Autorem polskich słów był Bolesław Czerwieński, który starał się zawrzeć w nich najważniejsze idee ruchu socjalistycznego. Melodia napisana w 1843 r. przez Jacquesa Vogt (Marche de carabiniers fribourgeoise), adaptowana przez Jana Kozakiewicza, była pierwotnie melodią szwajcarskiej pieśni patriotycznej (Les bords de la libre Sarine). W 1877 r. anarchista Paul Brousse ułożył dopisał do tej melodii słowa o wymowie rewolucyjnej (Le Drapeau rouge). Tekst polski jest inspirowany tekstem francuskim, ale nie stanowi wiernego tłumaczenia. [przypis edytorski]

czerwony węgierski — złoty dukat węgierski. [przypis edytorski]

czerwony złoty — dawna polska nazwa monety ze złota, dukata, używana dla odróżnienia od jednostki obrachunkowej nazywanej złotym polskim. [przypis edytorski]

czerwony złoty — złota moneta obiegowa w dawnej Polsce; Krasicki odnosi się do widniejącego na niektórych z nich napisu Concordia res parvae crescunt (łac.: Małe rzeczy wzrastają dzięki zgodzie). [przypis edytorski]

czerwony złoty — złoty dukat, moneta obiegowa w dawnej Polsce. [przypis edytorski]

czerwony złoty — złoty dukat. [przypis edytorski]

czerw — pasożyt (larwa) żerujący na drewnie. [przypis edytorski]

czerw — robak beznogi. [przypis edytorski]

czerwy — dziś popr. forma B.lm: czerwie. [przypis edytorski]

cześć Baranka — w znaczeniu: kult relig. [przypis edytorski]

cześć (starop.) — czytać; był czyst: był czytany; przeto iż był jeden do drugiego czyst tu: ponieważ był pisany przez jedno do drugiego a. ponieważ był przez jedno przeznaczony do czytania dla drugiego (przez męża dla żony). [przypis edytorski]

cześć (starop.) — uczta. [przypis edytorski]

cześcią (daw.) — dziś poprawna forma N. lp: czcią. [przypis edytorski]

cześcią — dziś popr. forma: czcią. [przypis edytorski]

cześcią — dziś popr. forma N.lp: czcią. [przypis edytorski]

cześcią — dziś popr. forma N. lp: czcią. [przypis edytorski]

cześci (daw.) — D. lp od wyrazu: cześć (tzn. szacunek, poważanie, dobre imię); dziś: czci. [przypis edytorski]

cześci — D. lp od wyrazu: cześć (tzn. szacunek); dziś: czci. [przypis edytorski]

cześci — dziś: czci. [przypis edytorski]

cześci — dziś D.lp: czci. [przypis edytorski]

cześci — dziś forma D.lp: czci. [przypis edytorski]

cześci — dziś popr.: czci. [przypis edytorski]

cześci — dziś popr. D. lp: czci. [przypis edytorski]

cześci — dziś popr. D.lp: czci. [przypis edytorski]

cześci — dziś popr. D.lp: czci (tj. szacunku). [przypis edytorski]

cześci — dziś popr. forma 3 os.lp: czci. [przypis edytorski]

cześci — dziś popr. forma C.lp: czci. [przypis edytorski]

cześci — dziś popr. forma: czci; tu prawdopodobnie forma wydłużona dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]

cześci — dziś popr. forma D.lp: czci. [przypis edytorski]

cześci —dziś popr. forma D.lp: czci. [przypis edytorski]

cześci — dziś popr. forma D. lp: czci. [przypis edytorski]

cześci — dziś popr. forma D. lp od rzecz. cześć: czci. [przypis edytorski]

Cześnika… skryję, gdzie nie widać ziemi, nieba — tzn. spowoduję, że zostanie zamknięty w więzieniu. [przypis edytorski]

cześnik (daw.) — dostojnik dworski, pierwotnie urzędnik dbający o zapas wina na dworze. [przypis edytorski]

Cześnik na mnie wsiędzie (przen.) — będzie robić wymówki, awantury. [przypis edytorski]

cześnik — podczaszy. [przypis edytorski]

cześnik — urzędnik dworski usługujący władcy przy stole. [przypis edytorski]

czesie — dziś popr.: czasie. [przypis edytorski]

czesie — dziś popr. forma C.lp: czasie. [przypis edytorski]

Czesiek właśc. Juda Tennenbaum — pseud. Idek; członek żydowskiego ruchu oporu; zginął 24 grudnia 1942 r. [przypis edytorski]

czesie (starop. forma) — dziś Msc.lp: (w) czasie. [przypis edytorski]

Czeski — „Czeszki” bądź „Czeskiej” (z e pochyłym). [przypis edytorski]

czeskie (daw. pot.) — korony, waluta Austro-Węgier wprowadzona w r. 1892 w miejsce guldenów, zwanych złotymi reńskimi. [przypis edytorski]

Czeskie prawo państwowe a. Böhmische Staatsrecht, a. České státní právo — czeskie prawo konstytucyjne (także prawa historyczne Korony Czeskiej) było programem politycznym na ziemiach czeskich monarchii habsburskiej pod koniec XIX wieku. [przypis edytorski]

czeski lew — herb dawnych czeskich władców i godło Czech. [przypis edytorski]

Czesław Halicz (pseud.), właśc. Czesława Endelmanowa-Rosenblattowa (ur. 1879) — pisarka, publicystka, tłumaczka, krytyczka literatury i sztuki. [przypis edytorski]

czestny a. czesny — cnotliwy, szlachetny, znakomity; także: doczesny, ziemski. [przypis edytorski]

czestny — dziś: poczesny; uczczony, obdarzony czcią. [przypis edytorski]

czestnyj (ros.) — uczciwy. [przypis edytorski]

Czeszko, Bohdan (1923–1988) — prozaik, scenarzysta, poseł na sejm z ramienia Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. [przypis edytorski]

Czetji Mineje (scs.) — prawosławne zbiory żywotów świętych, hymnów, modlitw i kanonów, ułożone na każdy dzień kalendarza liturgicznego, przeznaczone do domowej lektury. [przypis edytorski]

Czetwertyński, Seweryn Franciszek (1873–1945) — polski arystokrata, poseł rosyjskiej Dumy, pełnomocnik CKO w Rosji, ziemianin, działacz gospodarczy i społeczny, właściciel m.in. Hotelu Europejskiego w Warszawie. [przypis edytorski]

CZIBEZA — dziś popr.: Czibcza. [przypis edytorski]

Czicho mi saras! — cicho mi zaraz. [przypis edytorski]

Cziczerin, Borys Nikołajewicz (1828–1904) — rosyjski prawnik, filozof, historyk i publicysta; najbardziej ceniony z filozofów prawa w przedrewolucyjnej Rosji. [przypis edytorski]

Cziczerin, Gieorgij (1872–1936) — rosyjski dyplomata, od 1918 komisarz ludowy spraw zagranicznych RFSRR, od 1922 do 1930 komisarz ludowy spraw zagranicznych ZSRR. [przypis edytorski]

CZICZIMEKI, TOLTEKI, AZTEKI — dziś popr.: Chichimekowie, Toltekowie, Aztekowie. [przypis edytorski]

Czigorin, Michaił (1850–1908) — czołowy szachista Cesarstwa Rosyjskiego, dwukrotnie walczył o mistrzostwo świata z Wilhelmem Steinitzem. [przypis edytorski]

Czikassowie — dziś popr.: Czikasawowie, plemię Indian Ameryki Płn. mieszkające na płn. od Naczezów; sprzymierzeńcy Brytyjczyków. [przypis edytorski]

Czinganguk, własc. Chingangook a. Chingachgook — imię ostatniego Mohikanina z powieści Jamesa Fenimore'a Coopera; tu: Indianin. [przypis edytorski]

CZIPEWAJE I IROKEZY (…) NATSZEZY — dziś popr.: Czipewejowie (Odżibwejowie), i Irokezi, i Algonkini, Siuksowie, Apacze (…) Naczezi. [przypis edytorski]

człeczy — człowieczy. [przypis edytorski]

człek — człowiek. [przypis edytorski]

człek (daw.) — człowiek. [przypis edytorski]

człek (daw., gw.) — człowiek. [przypis edytorski]

człekokształtne (biol.) — nadrodzina naczelnych, w skład której wchodzą człowiekowate, czyli hominidy (goryle, orangutany, szympansy i ludzie), oraz gibony. [przypis edytorski]

człek — skrócone od: człowiek. [przypis edytorski]

człeku (daw.) — człowiekowi. [przypis edytorski]

człeku (daw.) — dziś popr. forma C. lp: człekowi (człowiekowi). [przypis edytorski]

człeku (daw., gw.) — dziś por. forma: człekowi; człowiekowi. [przypis edytorski]

człeku — dziś forma C.lp: człowiekowi, człekowi. [przypis edytorski]

człeku — dziś popr.: człowiekowi. [przypis edytorski]

człeku — dziś popr. forma C.lp: człekowi a. człowiekowi. [przypis edytorski]

człeku — dziś popr. forma C.lp: człekowi, człowiekowi. [przypis edytorski]

człeku — dziś popr. forma C. lp: człekowi. [przypis edytorski]

człeku — dziś popr. forma: człekowi; człowiekowi. [przypis edytorski]

człeku — dziś popr. forma D.lp: człowiekowi. [przypis edytorski]

człek zachoży (z ros.) — przybysz. [przypis edytorski]

człońkami — dziś popr. pisownia: członkami. [przypis edytorski]

członek (daw.) — kończyna, część ciała. [przypis edytorski]

członek — kończyna. [przypis edytorski]

Członek w ciele o drugi członek staranie ma i co jeden cierpi, wszytki z nim cierpią — 1 Kor 12, 26. [przypis edytorski]

członki (daw.) — kończyny. [przypis edytorski]

członki — kończyny. [przypis edytorski]

członki — kończyny; ręce i nogi. [przypis edytorski]

członki — kończyny, tu: części ciała. [przypis edytorski]

członki — ręce i nogi. [przypis edytorski]

członków — tu: części ciała. [przypis edytorski]

członkonogi (daw.) — stawonogi (owady i pajęczaki). [przypis edytorski]

członowce a. skorupiaki niższe, Entomostraca (biol.) — tradycyjnie wyróżniana grupa drobnych skorupiaków. [przypis edytorski]

człowiecze — dziś częstsza forma W. lp: człowieku. [przypis edytorski]

człowieka, który był niewątpliwie hersztem i duszą tamtych czerwonych bojówek, potem zaś szaleńczych oddziałów smarkaterii — chodzi o Józefa Piłsudskiego. [przypis edytorski]

człowieka, który wynalazł gramofon — Emil Berliner (1851–1929), amerykański elektrotechnik i wynalazca pochodzenia niemieckiego, wynalazca gramofonu (1887). [przypis edytorski]

Człowiek bez silnej woli: trzcinka — nawiązanie do sformułowania, które wypowiedział filozof Blaise Pascal (1623–1662). [przypis edytorski]

Człowiek bez woli (…) pajac (skacze, jeżeli za sznurek) — zdanie skrócone w sposób charakterystyczny dla stylu Janusza Korczaka. Kiedy człowiek nie umie nad sobą zapanować i daje się prowokować do bójki, staje się podobny do marionetki, jest jak drewniany pajacyk, który skacze, kiedy ktoś pociągnie za sznurki przywiązane do jego rąk i nóg. [przypis edytorski]

Człowiek Dziesiątego Sierpnia — chodzi o Georges'a Dantona, który odegrał znaczącą rolę w obaleniu francuskiej monarchii 10 sierpnia 1792 r. [przypis edytorski]

człowiekiem, jak sam twierdzi, majętnym — dziś raczej: jako człowiek majętny. [przypis edytorski]

Człowiek imieniem Symeon, który miał nie umrzeć, póki nie ujrzy Chrystusa — parafraza Łk 2:25–26. [przypis edytorski]

człowiek, istota nieznana — nawiązanie do polskiego tytułu rozprawy L'Homme, cet inconnu, którą napisał Alexis Carrel (1873–1944), fr. chirurg i filozof. [przypis edytorski]