Przypisy

brzeszczot — ostrze, tu: miecz. [przypis edytorski]

Brzewnów, czes. Břevnov — dziś dzielnica Pragi, w czasie powstawania Fabryki Absolutu miasteczko pod Pragą. [przypis edytorski]

brzeźniak — gałązki brzozowe. [przypis edytorski]

brzeżący — obrzeżający; rosnący przy brzegach. [przypis edytorski]

brzeżny — dziś popr.: przybrzeżny. [przypis edytorski]

Brzeziński, Jan (1850–1913) — lekarz neurolog, szachista, literat; student Szkoły Głównej Warszawskiej i Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, uzyskał doktorat w Berlinie, założyciel pierwszego w Warszawie uzdrowiska dla osób nerwowo chorych; uczestnik wojny francusko-pruskiej 1870 roku; jeden z czołowych organizatorów życia szachowego w Warszawie u schyłku XIX wieku, w l. 1900–1901 pełniący funkcję wiceprezesa Warszawskiego Towarzystwa Zwolenników Gry Szachowej; do 1903 mieszkał w dworku w Pawłowicach pod Warszawą, goszcząc często przedstawicieli świata kultury: malarzy Juliana Fałata, Leona Wyczółkowskiego, Teodora Axentowicza, Jacka Malczewskiego oraz pisarzy Henryka Sienkiewicza czy Bolesława Prusa, z dwoma ostatnimi grywał chętnie w szachy; jako miłośnik szachów nie grał w turniejach, a jedynie towarzysko, w popularnych lokalach Warszawy oraz w tzw. symultanach, m.in. w pokazach przeprowadzonych przez Jana Taubenhausa w Teatrze Polskim (1896) i Resursie Kupieckiej (1898); pod pseudonimem Incognitus publikował w „Gazecie Polskiej” (recenzje teatralne), „Tygodniku Ilustrowanym” i „Kurierze Warszawskim”, którego redakcję objął w 1903 r., w związku z czym zamieszkał na stałe w Warszawie; publikował w swoim czasopiśmie felietony z cyklu Mówiąc między nami. [przypis edytorski]

brzezina koszycka — las pod Koszycami, miejscowością na południe od Tarnowa. [przypis edytorski]

brzezina — niewielki las brzozowy. [przypis edytorski]

brzezina (pot.) — brzoza. [przypis edytorski]

brzezinka (pot.) — brzózka. [przypis edytorski]

brzoskwini — dziś M.lp: brzoskwinia. [przypis edytorski]

brzoźniak — lasek brzozowy, też: brzezina. [przypis edytorski]

brzozki — dziś: brzózki. [przypis edytorski]

Brzozowski, Feliks — brat autora. [przypis edytorski]

Brzozowski, Karol (1821–1904) — tłumacz i poeta, od r. 1853 przebywał w Turcji jako urzędnik W. Porty, gdzie poznał Mickiewicza (wrócił do kraju w r. 1883). Tytuł cytowany brzmi: Noc strzelców w Anatolii, Paryż 1856. Tłumaczył wspomnianą dalej Salomona Pieśń nad pieśniami (1870), druk. w „Życiu” krak. nr 6 z r. 1899. [przypis edytorski]

Brzozowski, Kazimierz — polski wojskowy epoki wojen napoleońskich; kapitan 11. pułku ułanów. [przypis edytorski]

Brzozowski-Korab, Stanisław (1876–1901) — polski poeta i tłumacz. [przypis edytorski]

Brzozowski Korab, Wincenty (1877–1941) — młodszy brat Stanisława, poeta, tłumacz, przedstawiciel symbolizmu; pisał także w języku francuskim; znany z tomu Dusza mówiąca z 1910 roku. [przypis edytorski]

Brzozowski, Stanisław (1878–1911) — filozof i krytyk literacki, autor Legendy Młodej Polski (pierwsze wydanie 1909). [przypis edytorski]

Brzozowski, Stanisław (1878–1911) — filozof i krytyk literacki; autor m.in. powieści Płomienie (1908), przedstawiającej losy młodego polskiego szlachcica, buntownika i rewolucjonisty, oraz dzieje ruchu rewolucyjnego w latach 70. i 80. XIX w. [przypis edytorski]

Brzozowski, Stanisław (1878–1911) — filozof i krytyk literacki, najważniejsze dzieła krytyczno-literackie: Legenda Młodej Polski. Studia o strukturze duszy kulturalnej (1909), Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej (1910), Głosy wśród nocy. Studia nad przesileniem romantycznym kultury europejskiej (1912); powieści: Wiry (1904), Płomienie (1908), Sam wśród ludzi (1911). [przypis edytorski]

Brzozowski, Stanisław (1878–1911) — filozof i krytyk literacki; znany głównie jako autor Legendy Młodej Polski (1909) oraz „pierwszej polskiej powieści intelektualnej” pt. Płomienie (1908), przedstawiającej losy młodego polskiego szlachcica, buntownika i rewolucjonisty, oraz dzieje ruchu rewolucyjnego w latach 70. i 80. XIX w. [przypis edytorski]

Brzozowski, Stanisław (1878–1911) — polski filozof, pisarz, publicysta i krytyk literacki epoki Młodej Polski. [przypis edytorski]

Brzozowski, Stanisław (1878–1911) — polski filozof, pisarz, publicysta, krytyk teatralny i literacki. [przypis edytorski]

brzusiec — wystająca, wypukła część, tu: czubek palca. [przypis edytorski]

brzyćki (gw.) — brzydki. [przypis edytorski]

brzydkiem — dziś popr.: brzydkim. [przypis edytorski]

Brzydko, gdy chłopcy kłamią, ale stokroć gorzej… — początek wiersza dla dzieci Kłamstwo brudzi, autorstwa Władysława Bełzy (1847–1913). [przypis edytorski]

brzydkość — dziś: brzydota. [przypis edytorski]

brzydziszli się (starop. forma) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy się brzydzisz. [przypis edytorski]

B. T. — skrót od Board of Trade — wydział handlowy. [przypis edytorski]

Bűchner, Georg (1813–1837) — przyrodnik i rewolucjonista niemiecki. [przypis edytorski]

buba (dziec.) — skaleczenie, ranka, bolące miejsce. [przypis edytorski]

Bubastis (gr.) — Per-Bastet, miasto we wschodniej Delcie, w pobliżu dzisiejszego Az-Zakazik. Centrum kultu bogini miłości i płodności Bastet, stolica 18. nomu Dolnego Egiptu. [przypis edytorski]

Bubisi — Bubi, grupa etniczna ze Środkowej Afryki, zamieszkująca wyspę Bioko (daw. Fernando Poo). [przypis edytorski]

bucefała (daw.) — rumak (od imienia konia Aleksandra Macedońskiego). [przypis edytorski]

Bucefał (gr. Bukefalos: byczogłowy) — ulubiony ogier Aleksandra Wielkiego, jeden z najsłynniejszych koni starożytności. [przypis edytorski]

Bucefał — koń Aleksandra Wielkiego. [przypis edytorski]

Bucefał — ulubiony ogier Aleksandra Wielkiego, jeden z najsłynniejszych koni starożytności. [przypis edytorski]

Bucefał (z gr. Βουκέφαλος, Bukefalos: byczogłowy) — imię konia Aleksandra III Wielkiego. [przypis edytorski]

buchacz (gw. środ.) — złodziej. [przypis edytorski]

buchalter (daw.) — księgowy. [przypis edytorski]

buchalteria — księgowość, rachunkowość. [przypis edytorski]

buchalter (przestarz.) — księgowy. [przypis edytorski]

buchanda (gw.) — kradzież. [przypis edytorski]

Buchan, William (1729–1805) – szkocki lekarz, autor popularnej książki Domestic Medicine (Medycyna domowa), przetłumaczonej na niemal wszystkie języki europejskie. [przypis edytorski]

Buchan, William (1729–1805) – szkocki lekarz, autor popularnej książki Domestic Medicine (Medycyna domowa), przetłumaczonej na niemal wszystkie języki europejskie. [przypis edytorski]

buchara — rodzaj cenionych dywanów wytwarzanych w Uzbekistanie w okolicach miasta Buchara, głównego miejsca handlu tymi wyrobami. [przypis edytorski]

bucharski — pochodzący z Buchary, miasta w Uzbekistanie. [przypis edytorski]

bucharski — pochodzący z Buchary, tj. Chanatu, a nast. Emiratu Buchary, państwa założonego przez Uzbeków w Azji Środkowej, istniejące w l. 1500–1920, mające swój ośrodek w Mawarannahrze (geogr. region między rz. Amu-daria a Syr-daria), lecz zmienny zasięg terytorialny, z dwoma ośrodkami miejskimi: Bucharą i Baktrą; od 1868 r. protektorat Rosji carskiej, zlikwidowany przez Rosję bolszewicką. [przypis edytorski]

buchasty (daw.) — bufiasty, szeroki. [przypis edytorski]

buchasty (daw.) — szeroki, worowaty. [przypis edytorski]

buchciasty, buchasty (daw.) — bufiasty, szeroki. [przypis edytorski]

buchhalteria (z niem.) — dziś: buchalteria; prowadzenie ksiąg handlowych. [przypis edytorski]

buchnąć (pot.) — ukraść. [przypis edytorski]

buchnąć — wykonać gwałtowny ruch, uderzyć. [przypis edytorski]

buchta — zwój liny ułożonej tak, by można było w razie potrzeby natychmiast ją rozwinąć, bez ryzyka splątania. [przypis edytorski]

buciar (daw., pot.) — bucior. [przypis edytorski]

bucić się — chełpić się, przechwalać się. [przypis edytorski]

bucić się (daw.) — chełpić się, pysznić się. [przypis edytorski]

bucić się (daw.) — pysznić się, przechwalać się. [przypis edytorski]

Buckingham Palace — nazwa pałacu będącego siedzibą królów angielskich. [przypis edytorski]

Buckle, Henry Thomas, (1821–1862) — ang. filozof i historyk kultury, autor Historii cywilizacji w Anglii. [przypis edytorski]

Buckle, Henry Thomas (1821–1862) — ang. filozof i historyk kultury, jeden z gł. przedstawicieli pozytywizmu w historiografii, twórca podwalin socjologii; autor dzieła Historia cywilizacji w Anglii (1857–1861). [przypis edytorski]

Buckle, Henry Thomas (1821–1862) — ang. filozof i historyk kultury, twórca podwalin socjologii; jako autor dzieła Historia cywilizacji w Anglii, wydawanego w latach 1857–1861 i niemal natychmiast przetłumaczonego na polski, wpłynął na poglądy głoszone przez pozytywistów warszawskich. [przypis edytorski]

Buckle, Henry Thomas (1821–1862) — brytyjski filozof, historyk kultury i socjolog. [przypis edytorski]

Bucquoi — właśc. Karol Bonawentura de Longueval, hrabia de Bucquoy (1571–1621), dowódca walczący po stronie Habsburgów, zwycięzca w bitwie na Białej Górze. [przypis edytorski]

bucyna — rodzaj instrumentu dętego. [przypis edytorski]

Buczacki Jazłowiecki, Teodoryk (zm. 1456) — kasztelan halicki i kamieniecki, starosta podolski, obrońca Podola przed Tatarami. [przypis edytorski]

buczak — młody buk. [przypis edytorski]

buczeć (gw.) — płakać. [przypis edytorski]

Buczkowski, Leopold (1905–1989) — prozaik, poeta i artysta plastyk, autor m. in. eksperymentalnej powieści z czasów II wojny światowej Czarny potok. [przypis edytorski]

buczysz (gw.) — płaczesz. [przypis edytorski]

buda (daw. pot.) — szkoła (w żargonie uczniowskim). [przypis edytorski]

Budberg, Andriej von (1820–1881) — rosyjski dyplomata. Działając w porozumieniu z Budbergiem, francuska policja polityczna aresztowała w 1862 r. emisariuszy Komitetu Centralnego Narodowego, dzięki czemu Budberg wszedł w posiadanie wykazu objętych siecią konspiracji pułków nad Wisłą oraz opisów dróg przerzutowych broni zza granicy. [przypis edytorski]

Budda Gotama — właśc. Siddhartha Gautama, zwany „Buddą”, co oznacza „oświecony”, założyciel buddyzmu. Daty narodzin i śmierci nie są znane, najczęściej jego życie datuje się na V-VI w. p.n.e. W szerszym sensie słowo „Budda” oznacza każdego „oświeconego”. [przypis edytorski]

Budda (hind.: Oświecony, Przebudzony) — Budda Siakjamuni, własc. Siddhartha Gautama (prawdopodobnie 563–483 p.n.e.), twórca buddyzmu. Syn królewski, asceta, myśliciel i nauczyciel duchowy. Żył w płn. Indiach, przy dzisiejszej granicy z Nepalem. [przypis edytorski]

buddaizm (daw.) — buddyzm. [przypis edytorski]

Budda (sanskr.: oświecony), właśc. Siddhattha Gotama (ok. 563–483 p.n.e.) — książę z rodu Śakjów, mędrzec, założyciel buddyzmu; kiedy przez wiele dni medytował pod drzewem Bodhi, usiłował go kusić demon Mara, uosobienie pragnień i pożądań stanowiących przeszkody na drodze do oświecenia. [przypis edytorski]

Budda (sanskr.: oświecony), właśc. Siddhattha Gotama (ok. 563–483 p.n.e.) — książę z rodu Śakjów, mędrzec, założyciel buddyzmu. [przypis edytorski]

Budda Siakjamuni, właśc. Siddhattha Gotama (ok. 563–483 p.n.e.) — książę z rodu Śakjów, mędrzec, założyciel buddyzmu. [przypis edytorski]

Budda Siakjamuni, właśc. Siddhattha Gotama (ok. 563–483 p.n.e.) — książę z rodu Śakjów, mędrzec, założyciel buddyzmu. W szerszym sensie słowo „budda” oznacza każdego „oświeconego”. [przypis edytorski]

Budda — właśc. Siddhartha Gautama, zwany „Buddą”, co oznacza „oświecony”. Daty narodzin i śmierci nie są znane, najczęściej jego życie datuje się na V-VI w. p.n.e. Założyciel buddyzmu. W szerszym sensie: każdy „oświecony”. [przypis edytorski]

Buddensieg, Hermann (1893–1976) — pisarz i tłumacz niemiecki. [przypis edytorski]

Buddha a. Budda (sanskr.) — Oświecony. Przydomek Siddharty Gautamy, twórcy systemu religijnego zwanego buddyzmem. [przypis edytorski]

buddhi (z sanskr.) — rozum, intelekt. [przypis edytorski]

buddyjczyk — dziś: buddysta. [przypis edytorski]

buddystyczny — dziś popr.: buddyjski. [przypis edytorski]

budem (ukr.) — będziemy. [przypis edytorski]

budesz byty (z ukr.) — będziesz bić. [przypis edytorski]

budesz ty sto hroszy warta (z ukr.) — Będziesz ty sto groszy warta. [przypis edytorski]

budesz zdochnyt — zdechniesz. [przypis edytorski]

Budiet dieło w szlapie (ros.) — sprawa zostanie załatwiona. [przypis edytorski]

Budintoj (mit. litew.) — bóstwo czuwania, opieki, straży. [przypis edytorski]

Budionny, Siemion Michajłowicz (1883–1973) — rosyjski, a potem radziecki dowódca wojskowy, kawalerzysta, dowódca I Armii Konnej, wsławionej istotnym wkładem w zwycięstwo bolszewików podczas rosyjskiej wojny domowej (1919–1921), biorącej także udział w walkach na froncie polskim. [przypis edytorski]

Budionny, Siemion Michajłowicz (1883–1973) — rosyjski, a potem radziecki dowódca wojskowy, kawalerzysta, dowódca I Armii Konnej, wsławionej istotnym wkładem w zwycięstwo bolszewików podczas rosyjskiej wojny domowej (1919–1921), biorącej udział w walkach także na froncie polskim. [przypis edytorski]

budka inwalidzka — w okresie międzywojennym uliczne kioski z wyrobami tytoniowymi w pierwszej kolejności przydzielano w dzierżawę inwalidom wojennym. [przypis edytorski]

budka — kapelusz ze sporym daszkiem osłaniającym twarz. [przypis edytorski]

budka kramna — stoisko na targowisku; kram. [przypis edytorski]

budnik — człowiek mieszkający w „budzie”, tj. w szałasie. [przypis edytorski]