Przypisy

złr. w. a. — dawny skrót: złotych reńskich waluty austriackiej; walutą Austro-Węgier były guldeny, zwane też złotymi reńskimi, które po reformie walutowej w 1892 zastąpiono przez korony; w życiu codziennym wielu mieszkańców Austro-Węgier nadal liczyło w starych pieniądzach. [przypis edytorski]

z łusk (daw. forma) — dziś: łusek. [przypis edytorski]

zły (daw., gw.) — tu: diabeł. [przypis edytorski]

złymi (…) niewiasty — dziś N.lm: złymi niewiastami. [przypis edytorski]

zły — tu: szatan. [przypis edytorski]

z lądu — bo część bydła wypasano w miejscach bardziej sprzyjających niż górzysta Itaka. [przypis edytorski]

zlągł się — wykluł się, powstał. [przypis edytorski]

zląkł się nie żartem — dziś: zląkł się nie na żarty. [przypis edytorski]

zlać łaski na kogoś — dziś raczej: obsypać kogoś łaskami. [przypis edytorski]

Zlał się (…) Czy to słomy brak — dawniej na wsi sypiano na siennikach, czyli materacach ze słomy. [przypis edytorski]

z lasa (daw. forma D. lp.) — dziś popr.: z lasu. [przypis edytorski]

z lasa — dziś popr. forma D.lp.: z lasu. [przypis edytorski]

z lasa — dziś popr. z lasu. [przypis edytorski]

z laską swéj cześci — chodzi o laskę będącą oznaką czci marszałkowskiej. [przypis edytorski]

zlaszały — spolonizowany, spolaczony. [przypis edytorski]

zlatać — spadać. [przypis edytorski]

zlata — dziś popr. forma: zlatuje. [przypis edytorski]

z latem — z wiekiem. [przypis edytorski]

z lat osiemdziesiątych — chodzi o lata 80. XIX w. [przypis edytorski]

z laty — daw. forma N.lm., dziś popr.: z latami, tj. z czasem, kiedyś. [przypis edytorski]

z laty — dziś N. lm: z latami (tu domyślnie: życia). [przypis edytorski]

z laty — z latami, w ciągu lat. [przypis edytorski]

zlazuj (gw.) — złaź. [przypis edytorski]

zlękł się (starop. forma) — dziś 3.os.lp: zląkł się. [przypis edytorski]

zlękł się (starop. forma) — dziś popr.: zląkł się. [przypis edytorski]

zlężenie (daw.) — poród. [przypis edytorski]

zlec (daw.) — odbyć poród, urodzić dziecko. [przypis edytorski]

zlecenia dokonać — dziś raczej: wykonać zlecenie. [przypis edytorski]

zlec (gw.) — urodzić dziecko. [przypis edytorski]

zlec (starop.) — w domyśle: w połogu (rodząc dziecko). [przypis edytorski]

z ledwie ciosanych balas — dziś popr.: (…) balasów. [przypis edytorski]

zlegnąć a. zlec (daw.) — odbyć poród. [przypis edytorski]

zlekka (starop. forma ort.) — dziś popr.: z lekka; trochę. [przypis edytorski]

zlekka (starop. forma ort.) — dziś popr.: z lekka; tu: trochę. [przypis edytorski]

zlekka (starop. forma ort.) — z lekka; tu: nieco, po trochu. [przypis edytorski]

zleli się — dziś popr. forma: zlali się. [przypis edytorski]

zleniałość (daw.) — lenistwo. [przypis edytorski]

zlenić — zrzucić skórę. [przypis edytorski]

z letka (daw.) — dziś popr.: z lekka. [przypis edytorski]

z letka (reg.) — z lekka. [przypis edytorski]

zlewek — dziś: zlepek; zbiór, połączenie. [przypis edytorski]

zlewka miodu przaśnego i mleka — napój z miodu i mleka, stosowany przy ofiarach. [przypis edytorski]

zliberować (z łac. libero) — uwolnić. [przypis edytorski]

Zlichow, Zlíchov — dzielnica Pragi. [przypis edytorski]

z lichwą coś pokryć, wynagrodzić itp. (daw.) — z naddatkiem, z nawiązką, ze znaczną korzyścią. [przypis edytorski]

z lichwą (daw.) — z procentem. [przypis edytorski]

z lichwą — tu: z procentem, z nawiązką. [przypis edytorski]

z lichwą — tu: z procentem; z nawiązką. [przypis edytorski]

z lichwą — z nawiązką, z procentem. [przypis edytorski]

z lichwą — z procentem. [przypis edytorski]

z lichwą — z procentem, z naddatkiem. [przypis edytorski]

z lichwą — z procentem, z nawiązką. [przypis edytorski]

z lichwą zwrócić, wynagrodzić itp. (daw.) — z naddatkiem, z nawiązką. [przypis edytorski]

Z liczby znalezionych tu narzędzi przedstawiam cztery (…) — nie uwzględniono rycin z wydania źródłowego. [przypis edytorski]

z licznymi wojowniki — daw. forma N.lm; dziś popr.: (…) wojownikami. [przypis edytorski]

zlinczować — bez sądu zabić człowieka podejrzanego o popełnienie przestępstwa. [przypis edytorski]

z lipowego dziupla — dziś: z lipowej dziupli. [przypis edytorski]

zlisić (daw.) — zrazić, zniechęcić. [przypis edytorski]

zlisić się (daw.) — zrazić się, zniechęcić. [przypis edytorski]

zlitujta (gw.) — zlitujcie. [przypis edytorski]

zliwa — powódź. [przypis edytorski]

z „ll” wymawianym (…) jak po walijsku — chodzi o bezdźwięczne szczelinowe „l”, wymawiane z rodzajem szumu; por.: https://pl.wikipedia.org/wiki/Spółgłoska_boczna_szczelinowa_dziąsłowa_bezdźwięczna [przypis edytorski]

zlutować się (gw.) — zlitować się. [przypis edytorski]

zluzowanie — tu: zwolnienie z warty. [przypis edytorski]

zmąciła spokój równie szczęśliwej Alzacji — rywalizacja Francji i królestwa Prus o dominację w Europie doprowadziła do wybuchu francusko-pruskiej (1870–1871), która zakończyła się klęską Francji oraz utratą przez nią bogatych, granicznych krain Alzacji i Lotaryngii na rzecz nowo utworzonego państwa: zjednoczonych Niemiec (Rzeszy Niemieckiej). [przypis edytorski]

z mąki marymonckiej (daw., żart.) — elegancik; na warszawskim Marymoncie pracowały dawniej młyny (Zegadłowicz, jak w innych miejscach, spolszcza tu realia tekstu Goethego). [przypis edytorski]

z macierze (starop. forma) — z macierzy; po matce. [przypis edytorski]

z malakitu — z malachitu, półszlachetnego kamienia zielonej barwy. [przypis edytorski]

zmaluchleć (neol.) — zmaleć. [przypis edytorski]

z mańki zażyć (daw.) — oszukać (dosł.: zadać cios bronią białą używając lewej ręki). [przypis edytorski]

z mańki zażyć (daw.) — pokonać podstępem, oszukać. [przypis edytorski]

z mańki zażyć — pokonać podstępem (od ciosu szablą zadanego niespodziewanie lewą ręką). [przypis edytorski]

zmaniać (reg.) — sprowadzać w złą stronę. [przypis edytorski]

zmanić (daw.) — zmamić, zwieść fałszywymi pozorami, oszukać. [przypis edytorski]

zmarkocony — dziś popr.: zmarkotniały, zasmucony. [przypis edytorski]

zmarł na apopleksją — dziś popr.: (…) na apopleksję. [przypis edytorski]

Zmarł przeto panujący książę Władysław syt wieku — w oryg. łac. Mortuus est ergo dux Wladislavus aetate plenus; Władysław Herman urodził się ok. 1043 r., zaś zmarł 4 czerwca 1102 r. w Płocku, licząc sobie 59 lat. [przypis edytorski]

zmarniony — dziś popr.: zmarnowany. [przypis edytorski]

z marsem — ze srogą miną. [przypis edytorski]

zmarszczków — dziś popr. forma D. lm: zmarszczek. [przypis edytorski]

zmarszczków — dziś popr. forma: zmarszczek. [przypis edytorski]

zmartwiałymi usty — dziś forma N.lm: (…) ustami. [przypis edytorski]

zmartwychwstańcy — pot. nazwa członków męskiej wspólnoty zakonnej, noszącej oficjalną nazwę Zgromadzenie Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa, założonej w Rzymie w 1842 przez trójkę polskich emigrantów; zmartwychwstańcy byli skonfliktowani z Mickiewiczem, którego starali się przywrócić „prawowiernemu” Kościołowi, mimo że papież Pius IX nie poparł sprawy polskiej. [przypis edytorski]

zmartwychwstańcy — pot. nazwa członków męskiej wspólnoty zakonnej, noszącej oficjalną nazwę Zgromadzenie Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa, założonej w Rzymie w 1842 przez trójkę polskich emigrantów; zmartwychwstańcy byli skonfliktowani z Mickiewiczem, którego starali się przywrócić „prawowiernemu” Kościołowi, mimo że papież Pius IX nie poparł sprawy polskiej; współzałożycielem i pierwszym generalnym przełożonym zakonu był Piotr Semenenko. [przypis edytorski]

Zmartwychwstanki — Zgromadzenie Sióstr Zmartwychwstania Pańskiego; żeński zakon założony w 1891 przez Celinę Borzęcką i jej córkę, Jadwigę Borzęcką. Zmartwychwstanki miały w Warszawie trzy placówki, jedna z nich mieściła się przy ulicy Chłodnej. [przypis edytorski]

Zmartwywstanie — zmartwychwstanie. [przypis edytorski]

zmaskulinizowany — przejawiający cechy męskie. [przypis edytorski]

z matki urodzony — człowiek, śmiertelnik. [przypis edytorski]

zmażem — skrócone od: zmażemy. [przypis edytorski]

zmazać — zhańbić. [przypis edytorski]

z mego miecza wam spłynie, anioła — miecz jest tu porównany do anioła. [przypis edytorski]

z menady — dziś popr. forma N. lm: z menadami. [przypis edytorski]

zmianka — dziś popr.: wzmianka. [przypis edytorski]

zmiarkować — daw. domyślić się czegoś. [przypis edytorski]

zmiarkować (daw.) — domyślić się. [przypis edytorski]

zmiarkować (daw.) — zauważyć, zorientować się. [przypis edytorski]

zmiarkować (daw.) — zorientować się. [przypis edytorski]

zmiarkować (daw.) — zorientować się, zauważyć. [przypis edytorski]

zmiarkować (daw.) — zorientować się, zrozumieć. [przypis edytorski]

zmiarkować (daw.) — zrozumieć. [przypis edytorski]