Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 477 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie

Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 5140 przypisów.

dworzec — tu: dwór, posiadłość. [przypis edytorski]

dworzec Victoria, ang. Victoria Station — jedna z głównych stacji kolejowych w Londynie, otwarta w 1862. [przypis edytorski]

dworzyszcze (daw.) — gmach, okazały budynek. [przypis edytorski]

dwuchloran rtęci (daw. chem.) — dziś: chlorek rtęci (II), HgCl2, silnie trująca sól kwasu solnego i rtęci na II stopniu utlenienia. [przypis edytorski]

Dwudziesta trzecia — w spisie treści wiersz występuje pod tytułem pociąg rusza. [przypis edytorski]

Dwudziestego drugiego we Freyburgu — 21 października 1813, podczas odwrotu spod Lipska, Napoleon rozmieścił swoją armię we Freyburgu nad rzeką Unstrutą, obsadzając dwa prowizoryczne mosty, które po przejściu głównych sił, a następnie tylnej straży, o świcie 22 października, spalono. [przypis edytorski]

dwudziestem sążni — na dwadzieścia sążni, tj. na ok. 40 m. [przypis edytorski]

dwudziestodwułokciowy — łokieć to miara długości około sześćdziesięciu centymetrów. Dwudziestołokciowy drąg ma zatem około dwunastu metrów, co trzeba złożyć na karb poetyckiej przesady Homera. [przypis edytorski]

dwudziestokilkoletni — dziś: kilkudziesięcioletni. [przypis edytorski]

dwudziestokilkoletni samobójca-mizogin — Otto Weininger (1880–1903) był austriackim filozofem, w wieku 23 lat napisał rozprawę Płeć i charakter, w której wyłożył swoje przekonania dotyczące kobiecości. Miały one wybitnie mizoginiczny wymiar. Weininger kilka miesięcy po publikacji popełnił samobójstwo. Zarówno książka, jak i postać Weiningera zyskały ogromną popularność w epoce. Teoriami samobójcy inspirował się m.in. Zygmunt Freud i Stanisław Przybyszewski. [przypis edytorski]

dwudziestokilkoma — dziś popr. forma N. tego złożonego zaimka liczebnego brzmi: dwudziestoma kilkoma. [przypis edytorski]

dwudziestostopowy — mierzący 20 stóp; stopa: jednostka miary długości, wynosząca ok. 30,5 cm. [przypis edytorski]

dwudziestu dwu literom — alfabet hebrajski posiada dwadzieścia dwie litery. [przypis edytorski]

Dwudziestu kilku, już nauczycieli, już uczniów uniwersytetu, wysłano na wieczne wygnanie w głąb Rosji (…) jednemu tylko dotąd udało się wydobyć się z Rosji — spośród skazanych w procesie filomatów jedyną osobą, której udało się wydostać z Rosji do roku 1832 (kiedy powstały Dziady zw. drezdeńskimi) był Adam Mickiewicz. W 1823 Mickiewicz, pracujący wówczas jako nauczyciel literatury, historii i prawa w Kownie, został aresztowany i uwięziony w klasztorze bazylianów w Wilnie (od jesieni 1823 do marca 1824), a następnie skazany za udział w tajnych młodzieżowych organizacjach na zesłanie w głąb Rosji na posadę nauczyciela z prawem wyboru miejsca pobytu. W latach 1824–1827 przebywał w Petersburgu, Odessie, Moskwie oraz na Krymie. W Moskwie został przypisany jako urzędnik generał-gubernatora Dmitrija Golicyna. Nauczał polskiego u kilku moskiewskich rodzin, wśród jego uczniów była poetka Karolina Jaenisch (zaręczył się z nią nawet w 1827 roku, lecz dwa lata później zerwał zaręczyny). W 1829 r. opuścił Rosję i udał się do Niemiec; podróżował później po Europie: Szwajcarii i Włoszech; podczas pobytu w Rzymie w 1831 r. dowiedział się o wybuchu powstania listopadowego, ruszył przez Genuę i Genewę do Paryża, następnie do Drezna, a stamtąd przyjechał do Wielkopolski, gdzie pozostał aż do upadku powstania, a następnie wrócił do Drezna, gdzie pozostał do 1832 roku i gdzie napisał Dziadów część III. [przypis edytorski]

dwudziestu piąciu — dwudziestu pięciu. [przypis edytorski]

dwufuntowy — tj. ważący blisko 1 kilogram. [przypis edytorski]

dwu Indii — dawniej mówiono o Indiach Wschodnich oraz o Indiach Zachodnich, tj. Karaibach; Hiszpanie mieli kolonie w obu rejonach. [przypis edytorski]

dwujęzyczny — tu: dwulicowy, fałszywy. [przypis edytorski]

dwukonka (daw.) — pojazd dwukonny; bryczka, do której zaprzęga się dwa konie. [przypis edytorski]

dwukształtny (łac.: biformis) — z dalszego ciągu wiersza wynika, że znaczy to: będący naraz człowiekiem i ptakiem; w parafrazie Jana Kochanowskiego, Pieśni II, 24: „ze dwojej złożony natury”. [przypis edytorski]

dwu łotru (starop. forma) — daw. B. liczby podwójnej; dziś: dwóch łotrów. [przypis edytorski]

dwu milionów trzechkroć stu tysięcy — dwu milionów trzystu tysięcy. [przypis edytorski]

dwunastościan pięciokątowy — dwunastościan foremny (dodekaedr), mający 12 ścian w kształcie identycznych pięciokątów foremnych. [przypis edytorski]

dwupensówka — moneta o wartości dwóch pensów; pens: drobna moneta w Anglii. [przypis edytorski]

dwurożce — mowa o półksiężycach, symbolu wiary muzułmańskiej. [przypis edytorski]

dwususowy — za dwa sous, tj. bardzo tanie, mierne; sous — daw. drobna moneta fr. [przypis edytorski]

Dwutygodniowa praca przy podkopie — mowa o podkopie przygotowywanym w listopadzie 1879 przez członków Narodnej Woli pomiędzy wykupionym przez nich domem pod Moskwą a pobliską linią kolejową. Celem było podłożenie dynamitu pod torami, którymi miał jechać pociąg z carem Aleksandrem II. Zamachu dokonano 19 listopada (1 grudnia wg kalendarza gregoriańskiego), ładunek był jednak zbyt słaby: pociąg uległ wykolejeniu, ale bez ofiar w ludziach. Okazało się ponadto, że pociągiem jechała świta i służba carska, gdyż z powodu awarii lokomotywy zamieniono zwykłą kolejność dwu pociągów, którymi podróżował car z orszakiem, i car przejechał wcześniejszym. [przypis edytorski]

dyadem — diadem, czyli przepaska na głowę wykonana z kosztownych kruszców i szlachetnych kamieni, będąca znakiem władzy królewskiej, książęcej lub wysokiej pozycji w hierarchii religijnej. [przypis edytorski]

dyamenty — dziś popr. pisownia: diamenty. [przypis edytorski]

dybać — czyhać na kogoś a. na coś; znajdować kogoś a. coś. [przypis edytorski]

dybać — czyhać na kogoś lub na coś. [przypis edytorski]

dybać — czyhać na kogoś lub na coś. [przypis edytorski]

dybać (pot.) — mieć złe zamiary. [przypis edytorski]

dybać — tu: iść, podążać. [przypis edytorski]

dybel — obustronnie zaostrzony kołek łączący dwa drewniane elementy. [przypis edytorski]

dybki — dyby; specjalnie wyżłobione kawałki drewna, w które zamykano ręce i nogi skazańców. [przypis edytorski]

dybki (gw.) — zdrob. od dyby: dwie kłody z wycięciami na ręce a. nogi, które łączono razem, zbijając a. zamykając na kłódkę, pętając w ten sposób więźniów; sprzęt znany od średniowiecza. [przypis edytorski]

dyby — dawniej rodzaj kary, kłody z otworami, w które zakuwano ręce i nogi skazańca. [przypis edytorski]

dyby — drewniane pęta w postaci desek lub kłód z otworami umożliwiającymi zamknięcie rąk lub nóg. [przypis edytorski]

dyby — dwie kłody z wycięciami na ręce a. nogi, które łączono razem, zbijając a. zamykając na kłódkę, pętając w ten sposób więźniów. [przypis edytorski]

dyby — służąca do unieruchamiania więźniów kłoda drewna przecięta na pół, z wycięciami (po pół otworu w każdej z połówek kłody) na nogi, ręce, często też na ręce i szyję naraz. [przypis edytorski]

dyć a. ady (daw.) — przecież, właśnie, ależ. [przypis edytorski]

dyć (daw.) — przecież. [przypis edytorski]

dyć (gw.) — przecież. [przypis edytorski]

dyć — przecież. [przypis edytorski]

dyć tam się cosik rusa (gw.) — przecież coś tam się rusza. [przypis edytorski]

Dyćwa nie ciarachy! Nie targajta, bo żgniema, aż będzieta chramać (gw.) — przecież my nie miastowi, nie szarpcie, bo was pchniemy [czymś ostrym], aż będziecie kuleć. [przypis edytorski]

dychać (daw.) — oddychać. [przypis edytorski]

dychawiczna — astmatyczna, dysząca. [przypis edytorski]

dychawiczny (daw.) — słaby (dosł. oddychający z wysiłkiem). [przypis edytorski]

dychawiczny — oddychający z trudem; chorobliwy. [przypis edytorski]

dychawiczny — oddychający z trudem; chorobliwy; tu przenośnie. [przypis edytorski]

dychawiczny — oddychający z trudem, słaby, działający źle. [przypis edytorski]

dychogamiczne rośliny — rośliny, u których jeden osobnik wytwarza gamety męskie i żeńskie, lecz w różnym czasie. [przypis edytorski]

dycht (gw., z niem.) — akurat, właśnie, w sam raz. [przypis edytorski]

dycht (gw., z niem. dicht) — zupełnie, całkowicie. [przypis edytorski]

dyciem ją widział (daw., gw.) — przecież ją widziałem. [przypis edytorski]

dydek a. dydko — diabeł. [przypis edytorski]

dydelf — rodzaj wszystkożernego, niewielkiego torbacza podobnego do szczura, występujący w Ameryce Środkowej i Płd. [przypis edytorski]

Dydona (mit. rzym.) — założycielka i królowa Kartaginy, popełniła samobójstwo, aby nie narażać Kartaginy na wojnę i uniknąć niechcianego małżeństwa. Według Eneidy Wergiliusza wzgardzona kochanka Eneasza. [przypis edytorski]

Dydona — postać z Eneidy Wergiliusza, założycielka i królowa Kartaginy. Główny bohater poematu, Eneasz, zakochał się w niej, po czym ją porzucił, by spełnić swoje przeznaczenie, jakim było założenie Rzymu. Dydona z rozpaczy popełniła samobójstwo na stosie. [przypis edytorski]

Dydona — założycielka i królowa Kartaginy; na wybrzeże Afryki uciekła z rodzinnego Tyru, gdy jej brat Pigmalion zabił jej męża Acharbasa; po pewnym czasie chciał ją zmusić do małżeństwa (pod groźbą wojny) barbarzyński władca Jarbas (tu:„Ijarba srogi”); postawiona wobec takiego wyboru Dydona, popełniła samobójstwo. Z Eneaszem powiązał losy Dydony Wergiliusz (Maro). [przypis edytorski]

dy, dyć — przecież. [przypis edytorski]

Dydym Aleksandryjski, zwany Ślepym (ok. 313–398) – chrześcijański pisarz kościelny i teolog; w dzieciństwie utracił wzrok, ale poprzez słuchanie czytanych mu tekstów zdobył dużą wiedzę i podyktował szereg prac egzegetycznych i teologicznych; stał na czele aleksandryjskiej szkoły katechetycznej; wbrew sugestii zawartej w tekście był dużo młodszy od Antoniego, którego pierwsza wizyta w Aleksandrii (311) miała miejsce, gdy Dydym był dzieckiem, natomiast spotkali się podczas kolejnej wizyty, w 335. [przypis edytorski]

dyferencja (daw., z łac. differentia: różnica) — spór. [przypis edytorski]

dyferencjał (daw.) — tu: różniczka, pojęcie matematyczne w rachunku różniczkowym i całkowym, oznaczające nieskończenie małą zmianę zmiennej. [przypis edytorski]

dyferencjalna analiza — analiza zwracająca uwagę na różnice. [przypis edytorski]

dyferencja — różnica, spór. [przypis edytorski]

dyferencja — różnica zdań, spór. [przypis edytorski]

dyferencja (z łac.) — różnica. [przypis edytorski]

dyferencja (z łac.) — różnica, różnica zdań; tu: sprawa sporna. [przypis edytorski]

dyferencja (z łac.) — różnica zdań, spór. [przypis edytorski]

dyferencje (daw.) — tu: różnice, różnice poglądów. [przypis edytorski]

dyfteryt a. błonica — groźna bakteryjna choroba zakaźna; dziś w Polsce spotykana rzadko dzięki powszechnym szczepieniom. [przypis edytorski]

dyfterytis — dyfteryt, błonica gardła, niebezpieczna choroba zakaźna, występująca najczęściej u dzieci, prowadząca do ogólnego zatrucia organizmu. [przypis edytorski]

dyftong — połączenie dwóch samogłosek, z których jedna nie jest sylabotwórcza, np. au w wyrazie auto. [przypis edytorski]

dyga (daw., z fr. digue) — grobla nad brzegiem morskim. [przypis edytorski]

dyga (daw., z fr. la digue) — grobla nad brzegiem morskim. [przypis edytorski]

Dygasiński, Adolf (1839–1902) — powieściopisarz i pedagog, a także prywatny nauczyciel. Przedstawiciel naturalizmu polskiego. Autor m.in. noweli Psia dola. [przypis edytorski]

Dygasiński, Adolf (1839–1902) — powieściopisarz i pedagog; pracował także jako prywatny nauczyciel; przedstawiciel naturalizmu polskiego; autor m.in. noweli Psia dola. [przypis edytorski]

Dygasiński, Adolf (1839–1902) — powieściopisarz, jeden z głównych przedstawicieli naturalizmu w literaturze polskiej (Na warszawskim bruku, Zając, Beldonek, Gody życia), a także publicysta, pedagog i encyklopedysta; w l. 1890–1891 jako wysłannik „Kuriera Warszawskiego” przebywał w Brazylii, skąd wysyłał korespondencję dotyczącą losów polskiej emigracji „za chlebem” (druk książkowy Listy z Brazylii 1891). [przypis edytorski]

Dygasiński, Adolf (1839–1902) — powieściopisarz, jeden z głównych przedstawicieli naturalizmu w literaturze polskiej; w latach 1890–1891 jako wysłannik „Kuriera Warszawskiego” przebywał w Brazylii, skąd wysyłał korespondencję dotyczącą losów polskiej emigracji „za chlebem” (wyd. książkowe: Listy z Brazylii, 1891). [przypis edytorski]

Dygat, Stanisław (1914–1978) — powieściopisarz, felietonista współpracujący z „Kuźnicą”. [przypis edytorski]

dygnąć — ukłonić się, zginając kolana. [przypis edytorski]

dygnitarz — osoba piastująca ważny urząd, dostojnik. [przypis edytorski]