Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 477 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | potocznie | przestarzałe | regionalne | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | żartobliwie

Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 5966 przypisów.

„Zielony Sztandar” — polski tygodnik związany z ruchem ludowym, wydawany od 1931 roku. [przypis edytorski]

ziem (daw.) — forma dawna, skrócona; dziś: ziemia. [przypis edytorski]

Ziemecki, Stanisław, początkowo Stanisław Landau (1881–1956) — fizyk polski. [przypis edytorski]

ziemia była pusta i próżna, a Duch Boży unosił się nad wodami… — cytat z biblijnego opisu stworzenia świata (Księga Rodzaju 1,2). [przypis edytorski]

ziemia chananejska (daw.) — dziś: Kanaan, starożytna żyzna kraina na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego, wymieniana w Biblii jako ziemia obiecana Izraelitom przez Boga (tereny obecnej Palestyny). [przypis edytorski]

ziemia Cyrce (mit. gr.) — wyspa wróżki Cyrce, umiejscawiana na zach. brzegu Płw. Apenińskiego, ok. 100 km na płd. od Rzymu, na przylądku Cicrei (oddzielonym od lądu podmokłymi obszarami i wyglądającym jak wyspa). [przypis edytorski]

Ziemia człowieczej ręce korna — ziemia jest pokorna wobec (działań) ludzkiej ręki. [przypis edytorski]

ziemia dobrzyńska — obszar na wschód od Torunia, zagarnięty przez krzyżaków wskutek bezprawnej umowy z księciem Władysławem Opolczykiem. [przypis edytorski]

ziemia dobrzyńska — obszar na wschód od Torunia, zagarnięty przez Krzyżaków wskutek bezprawnej umowy z księciem Władysławem Opolczykiem. [przypis edytorski]

ziemia dobrzyńska — obszar na wschód od Torunia, zagarnięty przez Krzyżaków wskutek bezprawnej umowy z księciem Władysławem Opolczykiem. [przypis edytorski]

Ziemia Gadeirycka — tereny Kadyksu (gr. Gádeira), miasta w płd.-zach. Hiszpanii, założonego ok. 1100 p.n.e. przez Fenicjan na półwyspie oddzielającym odnogę Zat. Kadyksu od Oceanu Atlantyckiego. [przypis edytorski]

ziemia Gangarydów, która jest na drugim krańcu świata — w relacjach starożytnych Gangarydowie (gr. Gangaridai), zamieszkiwali krańce Indii, ziemie nad Zatoką Bengalską. [przypis edytorski]

ziemia gnoska — Gnosus, tj. Knossos, na Krecie. [przypis edytorski]

ziemia Gosen — obszar we wschodniej części delty Nilu, biblijna ziemia Goszen, gdzie zamieszkiwali Hebrajczycy w czasie tzw. niewoli egipskiej, i skąd wyprowadził ich Mojżesz. [przypis edytorski]

ziemia Goszen — region Egiptu, który zamieszkiwali Izraelici (Rdz 47,27). [przypis edytorski]

Ziemia (mit. rzym.) — Tellus, najstarsza z bogiń, patronka płodności, zbiorów, ale też małżeństw. [przypis edytorski]

ziemiański — tu: związany z posiadaczami gruntów rolnych. [przypis edytorski]

ziemiaństwo — posiadacze ziemscy. [przypis edytorski]

Ziemia nasza bogata i ludna, ale ładu, którego chcemy, w niej nie ma. Przyjdź i władaj — słowa, którymi mieszkańcy skonfliktowanej ludności przyszłego Księstwa Nowogrodzkiego zaprosili Ruryka, aby został ich władcą (wg Powieści minionych lat najstarszego znanego źródła historycznego Rusi). [przypis edytorski]

„Ziemianin” — pismo poświęcone rolnictwu i przemysłowi, wydawane w Poznaniu w XIX wieku. [przypis edytorski]

ziemianin — właściciel majątku ziemskiego, obszarnik, dziedzic. [przypis edytorski]

ziemianin — właściciel ziemski. [przypis edytorski]

Ziemiannik — litewski bóg urodzaju. [przypis edytorski]

ziemianów — dziś popr. D. lm: ziemian. [przypis edytorski]

ziemiany — dziś popr. forma B. lm: ziemian; mieszkańców ziemi. Sens całej linijki: Niebo, kogo traktujesz lepiej niż mieszkańców ziemi. [przypis edytorski]

ziemia (…) rodziła pytony (mit. gr.) — Pyton, wąż a. smok strzegący źródła przy wyroczni w Delfach, został zrodzony przez Matkę-Ziemię Gaję. [przypis edytorski]

Ziemia, rzeki i morze nie żywi, tylko ludzi — ziemia, rzeki i morze nie żywią nikogo innego, jak tylko ludzi (daw. konstrukcja składniowa). [przypis edytorski]

Ziemia Święta — pochodzące z Biblii określenie Palestyny i Izraela jako miejsc rozgrywania się wydarzeń Starego i Nowego Testamentu. [przypis edytorski]

Ziemia się zaraziła od obywatelów swoich, bo przestąpili zakon, odmienili prawo… — Iz 24, 5–6. [przypis edytorski]

ziemia spiska a. Spisz — region historyczny w Karpatach Zachodnich, w dorzeczu Popradu i Dunajca. [przypis edytorski]

ziemia Synów Słońca — mitycznym przodkiem japońskiego rodu cesarskiego był Ninigi, wnuk bogini słońca Amaterasu. [przypis edytorski]

ziemia — tu: jednostka administracyjna większa od powiatu a mniejsza od województwa. [przypis edytorski]

ziemia żywo niechby mię pożarła (starop.) — niechby mnie ziemia żywcem pochłonęła. [przypis edytorski]

[Ziemia zadrżała] w podstawach — dziś popr. ziemia zadrżała posadach. [przypis edytorski]

Ziemia zaraziła się od obywatelów swoich, bo przestąpili zakon, odmienili prawa, rozsypali przymierze wieczne… — Iz 24, 5–10, z pominięciem wersetu 7. [przypis edytorski]

ziemia zmieniła swą postać — w oryginale łac. mutant terra vices, gdzie słowo vicis oznacza zmianę, przemianę lub fazę. Alternatywne, choć nieco ryzykowne tłumaczenie mogłoby więc brzmieć: planeta w nowej jest kwadrze. Dobrze współgrałoby ono z dalszą częścią wiersza, gdzie mowa jest o zmniejszającym się i odzyskującym dawną wielkość księżycu. [przypis edytorski]

ziemia zroszona krwią Mierosławskich i Trauguttów (…) fort niemy świadek żydowskiej niedoli — Cytadela Warszawska była miejscem śmierci wielu przeciwników despotyzmu carskiego; m.in. Romuald Traugutt (1826–1864), dyktator powstania styczniowego, był więziony w X Pawilonie Cytadeli, a następnie stracony przez powieszenie na jej stokach 5 sierpnia 1864 r.; Ludwik Mierosławski (1814–1878), generał, pisarz i poeta, działacz polityczny, członek Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, przywódca dwóch powstań w Wielkopolsce w 1846 i w 1848 r., pierwszy dyktator powstania styczniowego, nie był więźniem Cytadeli, zmarł na emigracji w Paryżu. [przypis edytorski]

ziemica (daw.) — ziemia (forma augmentatiwum). [przypis edytorski]

ziemicy po większej części od rolników zamieszkałej i podzielonej przez tychże na role dziedziczne — w oryg. łac. Sortes hereditarias ruricolis et habitatoribus dispartitas. [przypis edytorski]

ziemi — dziś popr. forma D. lm: ziem. Tu możliwe też odczytanie: wszystkich czasów i wszystkiej [tj. całej] ziemi. [przypis edytorski]

ziemię tę, w żelazo plenną — Scytia, słynąca z obfitości rudy żelaza oraz znajomości jej obróbki. [przypis edytorski]

ziemię trzymać za kontraktem — dzierżawić ziemię. [przypis edytorski]

ziemie Alemanów — Alemannia, królestwo plemienne założone i zamieszkałe przez Alemanów, germańską konfederację plemienną, która przedarła się przez rzymskie granice w 213 i osiedliła się na na lewym brzegu Renu, w ob. płd. Niemczech; w 496 Alemanowie zostali pokonani przez władcę Franków Chlodwiga, w VI w. ich ziemie włączono do państwa Franków jako marchię; w X w. terytorium Alemannii stało się Księstwem Szwabii. [przypis edytorski]

ziemie (daw. forma) — dziś D. lp r.ż.: (wszystkiej, tj. całej) ziemi. [przypis edytorski]

ziemie — dziś popr. forma B. lp: ziemi. [przypis edytorski]

ziemie — dziś popr. forma D. lp: ziemi. [przypis edytorski]

Ziemie Odzyskane — ziemie zachodnie i północne przyznane Polsce na mocy postanowień konferencji poczdamskiej, obejmujące Pomorze Zachodnie z Kołobrzegiem i Słupskiem, Pomorze Gdańskie, Łużyce, Ziemię lubuską, Ziemię kłodzką, Śląsk, Wielkopolskę, Warmię, Malborskie i Prusy Książęce. [przypis edytorski]

Ziemie równom, haj — ale cobyś wiedzioł, kany mój zadek się zocyno, a twój końcy (gw.) — Ziemię równą, ano, ale żebyś wiedział, gdzie się mój zadek zaczyna, a twój kończy. [przypis edytorski]

ziemie (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: (wiele) ziemi. [przypis edytorski]

ziemie — tu: oddziały z poszczególnych obszarów kraju, ziem. [przypis edytorski]

ziemi Gad — w Biblii ziemia posiadana przez potomków siódmego syna patriarchy Jakuba. [przypis edytorski]

ziemiokrąg — horyzont a. krańce Ziemi. [przypis edytorski]

ziemlomier (gw.) — człowiek zajmujący się pomiarami terenu, geodeta (dawniej nazywany geometrą). [przypis edytorski]

ziemny — tu: ziemski, dotyczący ziemi. [przypis edytorski]

ziemny — tu: ziemski (nie niebiański). [przypis edytorski]

Ziemowit IV — (ok. 1352–1426), książę płocki, prowadzący samodzielną politykę zagraniczną, długo występował jako przeciwnik Jagiełły, dał się poznać jako dobry administrator. [przypis edytorski]

Ziemowit — popr. Siemowit; syn Piasta i Rzepichy, domniemany następca króla Popiela i pradziad Mieszka I. [przypis edytorski]

Ziemowit — popr.: Siemowit; syn Piasta i Rzepichy, domniemany następca króla Popiela i pradziad Mieszka I. [przypis edytorski]

ziemstwo — organ samorządowy wprowadzony w części guberni carskiej Rosji, decydujący o najważniejszych sprawach lokalnych podczas zjazdów ziemian, mieszczan i zamożnych chłopów. [przypis edytorski]

Zieńkowski, Wasilij (1881–1962) — rosyjski filozof. [przypis edytorski]

ziggurat — wieża świątynna o zmniejszających się schodkowo kolejnych tarasach, charakterystyczna dla architektury sakralnej starożytnej Mezopotamii. [przypis edytorski]

zimie, lecie (starop. forma) — zimą, latem. [przypis edytorski]

zimie (starop. forma) — zimą. [przypis edytorski]

Zimna Woda — ob. Zimnowoda, wieś w woj. wielkopolskim, w pow. gostyńskim; w okresie zaborów w ówczesnym pruskim powiecie Krotoszyn, jako wieś folwarczna stanowiła odrębny majątek, własność rodziny Rychłowskich. [przypis edytorski]

zimnica — malaria bądź inna choroba objawiająca się naprzemienną gorączką i dreszczami. [przypis edytorski]

zimny kraj — Syberia, dokąd władze carskiej Rosji wysyłały skazańców. [przypis edytorski]

zimnym jest prąd — dziś: zimny jest prąd. [przypis edytorski]

zimnyś (daw. forma) — skrócone: zimny jesteś. [przypis edytorski]

zimorodki — rodzaj ptaków z rodziny zimorodkowatych. W czasie pobytu Dygasińskiego w Brazylii, pod koniec XIX w. ptaki te nadal uchodziły za egzotyczne w Polsce, stąd zachowano oryginalne wyróżnienie tego słowa w tekście. [przypis edytorski]

Zimorowic a. Zimorowicz, Józef Bartłomiej (1597–1677) — polski pisarz i poeta okresu baroku, tworzący po łacinie, kronikarz i kilkakrotnie burmistrz Lwowa; autor m.in. dzieła Viri illustres civitatis Leopoliensis („Znamienici mężowie miasta Lwowa”, 1671). [przypis edytorski]

zimowe gody — Boże Narodzenie. [przypis edytorski]

zimowliki — zimowe mieszkania Kozaków. [przypis edytorski]

Zimowy Pałac, Gatczyn i Carskie Sioło — rezydencje carskie. [przypis edytorski]

Zimowy Pałac — petersburska rezydencja carów, zbudowana przez Piotra I. [przypis edytorski]

Z Inacha, Akryzjusza i z Micen ród — Inach był pierwszym królem Argos, Akryzjusz czwar­tym; tego córką była Danae, która uciekła do Italii i tu założyła Ardeę dla syna Daunusa, ojca Turnusowego; nie z Micen więc, lecz z Argos. [przypis edytorski]

zinaczyć się (starop.) — przemienić się. [przypis edytorski]

Zindapp właśc. Zündapp — marka motocykli. [przypis edytorski]

Zinowiew, Grigorij, właśc. Radomyslski (1883–1936) — rewolucjonista, działacz bolszewicki, przewodniczący Międzynarodówki Komunistycznej. W 1926 r. odsunięty przez Stalina, potem sądzony i stracony. [przypis edytorski]

Zinowjew, Grigorij Jewsiejewicz, pierwotnie Hirsz Apfelbaum a. Hirsz Radomylski (1883–1936) — rosyjski rewolucjonista i polityk; należał do kierownictwa partii bolszewickiej; pierwszy przewodniczący Komitetu Wykonawczego Międzynarodówki Komunistycznej. [przypis edytorski]

Zinowjew, Grigorij Jewsiejewicz, pierwotnie Hirsz Apfelbaum a. Hirsz Radomylski (1883–1936) — rosyjski rewolucjonista i polityk; należał do kierownictwa partii bolszewickiej; pierwszy przewodniczący Komitetu Wykonawczego Międzynarodówki Komunistycznej; sądzony w pokazowym pierwszym procesie moskiewskim (19–24 sierpnia 1936) za udział w rzekomym spisku przeciwko przywódcom partii bolszewickiej, stracony. [przypis edytorski]

zinzėti — zinzti, zyzti, zirzti. [przypis edytorski]

Zinzendorf, Nikolaus Ludwig von (1700–1760) — niemiecki teolog ewangelicki i reformator religijny, biskup braci morawskich, opiekun i przywódca ruchu pietystycznego w Saksonii. [przypis edytorski]

ziółmi — dziś popr.: ziołami. [przypis edytorski]