Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 478 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | liczba mnoga | matematyka | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żeglarskie

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 5240 przypisów.

Litwinóm — dziś popr. forma C. lm: Litwinom. [przypis edytorski]

Litwinow, Maksim Maksimowicz, pierwotnie Enoch Meyer Wallach (1876–1951) — dyplomata radziecki, uczestnik ruchu rewolucyjnego; w latach 1930–1939 ludowy komisarz (minister) spraw zagranicznych ZSRR. [przypis edytorski]

Litwinow, Maksim Maksimowicz, pierwotnie Maks Wallach (1876–1951) — dyplomata radziecki, ludowy komisarz spraw zagranicznych (1930–1939), reprezentował ZSRR w Lidze Narodów (1934–1938). [przypis edytorski]

litwor — także: dzięgiel litwor, arcydzięgiel litwor; gatunek rośliny z rodziny selerowatych, występującej w stanie dzikim w górzystych i wilgotnych terenach Europy i Azji. [przypis edytorski]

Litwoś geras — Właściwie: Lietuvos geras: „z Litwy baranie”, litewski baranie. [przypis redakcyjny]

li tylko (daw.) — wyłącznie. [przypis edytorski]

li tylko — konstrukcja z partykułą li, pełniącą funkcję wzmacniającą. [przypis edytorski]

li tylko — konstrukcja z partykułą wzmacniającą li; znaczenie: wyłącznie. [przypis edytorski]

Lityń — miasteczko w centralnej części Ukrainy, ok. 30 km na zachód od Winnicy. [przypis redakcyjny]

liūbęti — liuobėti, mėgti, gebėti. [przypis edytorski]

Liublininė unija — Liublino unija, 1569. [przypis edytorski]

liudzej — žmonių akyse. [przypis edytorski]

liuosai — lengvai, be jokių sunkumų. [przypis edytorski]

liustro — lustro; (przez zmiękczenie „l” stylizacja na rusycyzm). [przypis edytorski]

Liverei —(franz.) Dienerkleidung. [przypis edytorski]

Liverpool — miasto i dystrykt metropolitalny w płn.-zach. Anglii. [przypis edytorski]

Livingstone, David (1813–1873) — szkocki misjonarz, lekarz i odkrywca, miłośnik Afryki, poszukiwacz źródeł Nilu; uważany za jednego z najsłynniejszych bohaterów Wlk. Brytanii 2 poł. XIX w. [przypis edytorski]

Livingstone, David (1813–1873) — szkocki misjonarz protestancki, lekarz, podróżnik i odkrywca. [przypis edytorski]

Livingstone, Stanley, Thompson — podróżnicy i odkrywcy terenów Afryki: David Livingstone (1813–1873), szkocki misjonarz, lekarz i odkrywca, miłośnik Afryki, poszukiwacz źródeł Nilu; Henry Stanley (1841–1904), właśc. John Rowlands, amerykański dziennikarz i korespondent pochodzenia walijskiego, badacz Afryki, jako reporter gazety „New York Herald” w 1871 wsławił się wyprawą na poszukiwanie zaginionego Livingstone'a; Joseph Thompson (1858–1895), brytyjski geolog i odkrywca, uczestnik wyprawy w 1878, której zadaniem było wytyczenie trasy z Dar es-Salaam do jeziora Niasa i Tanganika, po śmierci kierownika ekspedycji objął nad nią dowództwo i pomyślnie przeprowadził przez 5000 km, w 1883 poprowadził kolejną wyprawę: ze wschodniego wybrzeża Kenii do Jeziora Wiktorii poprzez kraj zamieszkany przez Masajów. [przypis edytorski]

Liv. Odes. i Zof. Br. — Livio Odeschalchi i Zofia Branicka; mowa o ślubie panny Zofii Branickiej z ks. Odeschalchi. [przypis redakcyjny]

livor (łac.) — zawiść. [przypis redakcyjny]

Livourne — pułk pana de Guibert obozował wówczas w Libourne. [przypis tłumacza]

livres (fr.) — tu: liwrów; liwr to daw. francuska monetarna jednostka obrachunkowa lub moneta. [przypis edytorski]

Liw — daw. stolica ziemi liwskiej województwa mazowieckiego [obecnie wieś w pow. węgrowskim; Red. WL]; do Liwy: własc. do Liwu. [przypis redakcyjny]

liwerant (daw.) — dostawca towarów, zwł. w wojsku; zaopatrzeniowiec. [przypis edytorski]

liwerant — dostawca, pośrednik. [przypis edytorski]

liwerunek (daw.) — podatek, zwykle w naturze, na utrzymanie wojska. [przypis edytorski]

Liwia (58 p.n.e.–29 n.e.) — [rzymska patrycjuszka, od 38 p.n.e. druga żona żona Oktawiana Augusta, miała wielki wpływ na sprawy państwa, po śmierci Augusta zgodnie z jego wolą otrzymała tytuł augusty (cesarzowej) i została członkiem jego rodu (Gens Iulia), stąd stała się znana jako Julia Augusta; red. WL]; Λιουία, później Julia. „Czytano testament przyniesiony od dziewic westalskich, w którym Tyberiusza z Liwią dziedzicami swymi naznaczył, Liwię do familii Juliuszów przyłączył” (Tacyt, Roczniki I, VIII, przekład Naruszewicza). Wedle Starożytności XVII, I, 1 Liwia radziła Salome zastosować się do woli Heroda. [przypis tłumacza]

Liwia (…) wspomagała chucie Augusta — „ponoć nawet Liwia, własna żona cesarza Augusta, wyszukiwała mu dziewice” (Swetoniusz, Boski August, 71 [w:] Żywoty cezarów). [przypis tłumacza]

Liwiusz pisze — Liwiusz, Bellum punicum, ks. 6. [przypis edytorski]

Liwiusz — Titus Livius (59 p.n.e.–17 n.e.), historyk rzymski. [przypis edytorski]

Liwiusz — Titus Livius (59 p.n.e.–17 n.e.), historyk rzymski. [przypis edytorski]

Liw — miasto na płn.-zach. od Siedlec. [przypis redakcyjny]

Liwonia — kraina historyczna na terenie dzisiejszej Łotwy. [przypis edytorski]

Liwowie — grupa etniczna, zamieszkująca w średniowieczu wybrzeża Bałtyku na terenie dzisiejszej Łotwy, a mówiąca językiem z rodziny ugrofińskich (spokrewnionym z węgierskim, fińskim i estońskim). Na początku XXI w. nieliczny naród liwoński stanowi jedną z mniejszości narodowych Łotwy. [przypis edytorski]

Liwowie — grupa etniczna, zamieszkująca w średniowieczu wybrzeża Bałtyku na terenie dzisiejszej Łotwy, a mówiąca językiem z rodziny ugrofińskich (spokrewnionym z węgierskim, fińskim i estońskim). Na początku XXI w. nieliczny naród liwoński stanowi jedną z mniejszości narodowych Łotwy. Liwóm — dziś popr. pisownia: Liwom. [przypis edytorski]

liwr — dawna srebrna moneta francuska. [przypis edytorski]

liwr (fr. livre, od łac. libra: funt wagowy) — dawna francuska jednostka wagowa i pieniężna w systemie obrachunkowym wprowadzonym przez Karola Wielkiego; później wskutek dewaluacji wartość pieniądza nazywanego liwrem przestała mieć związek z jednostkami wagowymi. [przypis edytorski]

Lizander sprowadził okręty… — po klęsce u wysp Arginuz wysyłają Spartanie jako admirała na rok 405/4 Arakosa, dodawszy mu do boku jako sekretarza (epistoleus) Lizandra, z rozkazem, by naczelną komendę sprawował sekretarz. Albowiem nie można było tego samego człowieka dwukrotnie mianować admirałem, a Lizandra koniecznie domagali się sprzymierzeńcy. Lizander zdobył naprzód Lampsakos, miasto w Azji nad Hellespontem, a gdy Ateńczycy, którzy mieli stanowiska w Europie naprzeciw Lampsaku, u ujścia Koziej Rzeki (Ajgospotamoj), stanęli do bitwy, Lizander stawał w ordynku bojowym, ale walki nie przyjmował. Wieczorem Ateńczycy odjechali na swe stanowiska. Powtarzało się to 4 dni. Lizander śledził Ateńczyków, a widząc ich niedbalstwo i niedocenianie wroga, piątego dnia (początek września 405) przed wieczorem pojechał niespodzianie do Ajgospotamoj i zajął całą flotę ateńską. Tylko Konon, który zawsze był w pogotowiu, uciekł z 8 okrętami, a zabrawszy duże żagle wroga z wybrzeża Azji (przed bitwą zdejmuje się duże żagle i chowa się je na brzegu), pożeglował na Cypr do swego przyjaciela, króla Euagorasa. [przypis tłumacza]

Lizander (zm. 395 p.n.e.) — arystokrata i wódz spartański w okresie wojny peloponeskiej (431–404), zniszczył flotę ateńską u ujścia Ajgospotamoj (405). [przypis edytorski]

Lizander (zm. 395 p.n.e.) — spartański wódz i polityk, naczelny dowódca floty w końcowej fazie wojny peloponeskiej, zwyciężył flotę ateńską w bitwie pod Ajgospotamoj (405), odegrał główną rolę w demontażu imperium ateńskiego. [przypis edytorski]

lizawka — specjalny pojemnik dla łownej zwierzyny, zawierający mieszankę soli mineralnych. [przypis edytorski]

Lizdajkon — litew. lizdas: gniazdo; patrz w Stryjkowskim podaniu o przodku Radziwiłłów Lezdejce, albo właściwiéj Lizdajkonie. [przypis autorski]

Lizdejko — litewski arcykapłan z czasów pogańskich; powszechnie uważany za protoplastę rodu Radziwiłłów. [przypis edytorski]

lizel (żegl.) — dodatkowy żagiel, rozwijany na przedłużających reje drzewcach, obok żagli rejowych, dodający statkowi szybkości przy dobrej pogodzie. [przypis edytorski]

Lizjasz — [jeden ze strategów ateńskich w roku 406/5, wybrany być może na miejsce zmarłego Archestrata]. Nie należy go mieszać ze sławnym mówcą Lizjaszem, który nie był obywatelem ateńskim, lecz metojkiem. [przypis tłumacza]

Lizjasz (ok. 445–ok. 380 p.n.e.) — grecki mówca i autor mów, zaliczany w starożytności do 10 najwybitniejszych mówców Attyki. [przypis edytorski]

Lizjasz (ok. 445–ok. 380 p.n.e.) — staroż. grecki mówca i autor mów, zaliczany w starożytności do 10 najwybitniejszych mówców Attyki. [przypis edytorski]

Lizogub, Dmitrij Andriejewicz (1849–1879) — ukraiński rewolucjonista z bogatej rodziny ziemiańskiej; jeden z założycieli organizacji Ziemla i Wola, ze swojego majątku finansował działalność rewolucyjną; w sierpniu 1878 aresztowany, rok później osądzony i stracony. [przypis edytorski]

lizol — środek o silnym działaniu bakteriobójczym, służący do odkażania pomieszczeń i urządzeń. [przypis edytorski]

lizuch a. lizus (pot.) — ktoś, kto się „podlizuje'', czyli jest przesadnie miły wobec nauczycieli i innych osób, które mają nad nim władzę, od których zależy. [przypis edytorski]

lizuch a. lizus (pot.) — ktoś, kto się „podlizuje”, czyli jest przesadnie miły wobec nauczycieli i innych osób, które mają nad nim władzę, od których zależy. [przypis edytorski]

lizuch (rzad.) — lizus, przypochlebiający się. [przypis edytorski]

lizun — dziś raczej: lizus. [przypis edytorski]

L. J. C.Laus Jesu Christo (Chwała Jezusowi Chrystusowi). [przypis redakcyjny]

Llamas, Jeronimo de — autor Summa ecclesiastica, sive instructio confessariorum et poenitentium absolutissima (1600). [przypis edytorski]

llano estaccado — pustynia pomiędzy Teksasem, Arizoną, Nowym Meksykiem a terytorium należącym do Indian. [przypis autorski]

llano (hiszp.) — równina. [przypis edytorski]

Lloyd George, David (1863–1945) — polityk brytyjski, premier Wielkiej Brytanii w latach 1916–1922. [przypis edytorski]

Lloyd — tu: Norddeutscher Lloyd, dawne niemieckie oceaniczne przedsiębiorstwo żeglugowe z siedzibą w Bremie, zał. w 1857, zlikwidowane w 1970. [przypis edytorski]

Lloyd — tu zapewne: Companhia de Navegação Lloyd Brasileiro (pot.: Lloyd Brasileiro), brazylijskie państwowe przedsiębiorstwo żeglugowe, zał. w 1894, rozwiązane w 1997. [przypis edytorski]

L. Moczulski, Nawracanie stracha na wróble, Kraków 1971. [przypis autorski]

lnianą chustą — σκεπάσμασιν λινοῖς, dalej (ustęp 7) περίζωμα. „Sie trugen auch jederzeit eine Art Schurzfell oder Handtuch (Kenafajim, περίζωμα), das dazu diente, sich jederzeit bei ihren Waschungen abtrocknen zu können” (Graetz, III, 93), co raczej wygląda na względy przyzwoitości, a bardziej przypomina ζώνην δερματίνην περὶ τὴν ὀσφὺν (Mt 3, 4; Mk 1, 6). [przypis tłumacza]

lniany pancerz — o płóciennych pancerzach czytamy już u Homera (Iliada II 529 i 830). Len na taką tkaninę obrabiano w specjalny sposób (jak filc); tkanina była bardzo gęsta i posiadała dużą siłę odporną. [przypis tłumacza]

López, Francisco Solano (1827–1870) — wojskowy i polityk paragwajski, syn prezydenta Carlosa Antonio Lópeza, wiceprezydent i dowódca armii, po śmierci ojca wybrany na prezydenta (1862); powodowany mocarstwowymi ambicjami wciągnął Paragwaj w krwawą wojnę z Argentyną, Brazylią i Urugwajem (wojna paragwajska 1864–1870), która doprowadziła kraj do upadku i okupacji. [przypis edytorski]

lózny — tak w tekście źródłowym; dziś popr. pisownia: luźny (tu określenie sługi nie pełniącego żadnej wyznaczonej funkcji). [przypis edytorski]

Loanda — dziś popr.: Luanda, miasto portowe w płd.-zach. Afryce, stolica i największe miasto Angoli; założone w 1576 przez Portugalczyków jako São Paulo da Assunção de Loanda. [przypis edytorski]

Loara — najdłuższa rzeka Francji (1020 km). [przypis edytorski]

lo Boga (gw.) — dla Boga, przez (ze względu na) Boga. [przypis edytorski]

loboga (gw.) — olaboga, daw. wykrzyknienie wyrażające zaskoczenie. [przypis edytorski]

Lobuna — imię utworzone od hiszp. lobo: wilk. [przypis edytorski]

Locarno — traktat z roku 1925 normujący stosunki między Niemcami a Francją, Belgią, Wielką Brytanią i Włochami. [przypis edytorski]

lochać się (gw.) — o samicach świń a. dzików (lochach): przejawiać popęd płciowy, wykazywać objawy rui. [przypis edytorski]

Loch a. Lough — jezioro lub odnoga morska. [przypis redakcyjny]

„Loche” Radziwiłł, właśc. Leon Konstanty Radziwiłł (1880–1927) — oficer armii fr., prowadził rozrzutne życie w kręgach arystokracji, inteligencji i artystów paryskich, był przyjacielem Marcela Prousta. [przypis edytorski]

lochy — dziś popr. N. lm: lochami. [przypis edytorski]

lochy karmelitów — klasztor karmelitów bosych w Warszawie zał. w 1639 r. przy Krakowskim Przedmieściu (obecnie nr 52/54) istniał do kasaty wszystkich zakonów w Królestwie Polskim po powstaniu styczniowym w 1867 r.; budynek klasztorny usytuowany jest obok kościoła barokowego z klasycystyczną, monumentalną fasadą pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa Oblubieńca (zw. seminaryjnym a. pokarmelickim), w sąsiedztwie daw. pałacu Radziwiłłów, przebudowanego i przemianowanego po 1818 r. na Pałac Namiestnikowski (dziś: Prezydencki), w którym odbywały się aż do powstania listopadowego posiedzenia Rady Stanu. [przypis edytorski]

Lochy podziemne — Kleiner zwraca uwagę, że taką scenerię „chętnie wprowadzała literaturą sensacyjna”, przede wszystkim romanse grozy. Tu jednak chodzi nie tylko o wywołanie nastroju grozy. To podziemie, w którym odbywa się sąd duchów nad Henrykiem, to przecież lochy więzienne z salą tortur, nieodłączny rekwizyt feudalnego zamku-warowni. [przypis redakcyjny]

Locie, coś popił tak zdrowo u skały, Aże miłości chucie niepowinney Cór własnych imać wręcz ci się kazały — wg przekazu biblijnego to córki upiły Lota, by nie wymarł jego ród. [przypis edytorski]

Locke, Gordon, Frenchard, milord Shaftesbury — angielscy filozofowie i publicyści oświeceniowi: John Locke (1632–1704): filozof i ekonomista, twórca klasycznej postaci empiryzmu, autor m.in. Listu o tolerancji (1689) oraz dzieła Dwa traktaty o rządzie (1690), krytykującego koncepcję władzy absolutnej monarchy oraz przedstawiającego fundamentalną teorię klasycznego republikanizmu, opartą na prawie naturalnym i teorii umowy społecznej; Thomas Gordon (ok. 1684–1750): propagator republikanizmu, współautor (z Johnem Trenchardem) serii esejów pt. Cato's Letters (Listy Katona, 1720–1723), które wywarły wielki wpływ na rozwój idei republikańskich w koloniach angielskich w Ameryce Płn; John Trenchard (1669–1723): publicysta polityczny, autor Historii naturalnej zabobonu (The Natural History of Superstition, 1709), współautor republikańskich Listów Katona; Anthony Ashley Cooper, hrabia Shaftesbury (1671–1713): arystokrata, filozof i etyk, uczeń Locke'a. [przypis edytorski]

Locke, John (1632–1704) — ang. filozof, polityk i ekonomista; rozwinął empirystyczną teorię poznania, stworzył nowożytną teorię tolerancji i państwa konstytucyjnego. [przypis edytorski]

Locke, John (1632–1704) — angielski filozof, lekarz, polityk, politolog i ekonomista. [przypis edytorski]

Locke, John (1632–1704) — angielski filozof oświeceniowy, nazywany ojcem liberalizmu. [przypis edytorski]