Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie

Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 5571 przypisów.

Bouquinisten am Quai — Büchertrödler an den Kaimauern der Seine. [przypis edytorski]

Bourbaki, Charles Dénis Sauter (1816–1897) — generał francuski. W obliczu klęski w trakcie wojny z Prusami (1871) próbował popełnić samobójstwo. [przypis edytorski]

Bourbon-Conti, Franciszek Ludwik de (1664–1709) — francuski arystokrata, książę Conti (od 1685); w 1697 oficjalnie wybrany królem Polski przez większość sejmową, zmuszony do wycofania się wobec wcześniejszego wkroczenia z armią do Rzeczpospolitej Augusta II Mocnego, kontrkandydata popieranego przez Rosję. [przypis edytorski]

Bourbon-Montpensier de, Karol — w 1527 r. na czele wojsk hiszpańskich i niemieckich podbił Rzym. [przypis edytorski]

Bourbonne-les-Bains — miejscowość w płn.-wsch. Francji, uzdrowisko z gorącymi źródłami. [przypis edytorski]

Bourdaloue, Louis (1632–1704) — francuski jezuita, kaznodzieja, ceniony jako wybitny mówca. [przypis edytorski]

bourgeoisement (fr.) — tu: elegancko a. banalnie. [przypis edytorski]

bourgeois (fr.) — burżuj, mieszczuch. [przypis edytorski]

bourgeoisie (fr.) — burżuazja. [przypis edytorski]

bourgeois (z franc.) — tu: mieszczanin. [przypis edytorski]

Bourges, Clémence de (ok. 1530–ok. 1560) — postać z lyońskiego środowiska literackiego. [przypis edytorski]

Bourges, Élémir (1852–1925) — francuski pisarz, autor powieści erudycyjnych, pisanych wykwintnym stylem, nasyconych alegoriami; Zmierzch bogów. [przypis edytorski]

Bourget, Maupassant — pisarze francuscy: Paul Bourget (1852–1935), autor powieści psychologicznych; Guy de Maupassant (1850–1893), autor m.in. powieści Bel-Ami oraz wielu opowiadań wyrażających ostrą krytykę obyczajowości mieszczańskiej. [przypis edytorski]

Bourget, Paul (1852–1935) — cieszący się uznaniem współczesnych pisarz fr., członek Akademii Francuskiej, twórca powieści psychologicznych i obyczajowych, m. in. La Terre promise. [przypis edytorski]

Bourget, Paul (1852–1935) — francuski pisarz, autor powieści psychologicznych; pięciokrotnie nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury, uznawany za jednego z największych powieściopisarzy przełomu XIX i XX w. [przypis edytorski]

Bourget, Paul (1852–1935) — francuski pisarz, autor powieści psychologicznych. [przypis edytorski]

Bourget, Paul (1852–1935) — francuski pisarz i krytyk; napisał głośną powieść Le Disciple (Uczeń, 1889), wymierzoną przeciw ateizmowi i pozytywizmowi w nauce i moralności. [przypis edytorski]

Bourget, Paul (1852–1935) — fr. pisarz, autor powieści psychologicznych, uważany za najlepszego obserwatora obyczajów swoich czasów. [przypis edytorski]

Bourget, Paul (1852–1935) — pisarz francuski, autor powieści psychologicznych, członek Akademii Francuskiej. [przypis edytorski]

Bourget, Paul (1852–1935) — pisarz fr., autor powieści psychologicznych, m.in. La Terre promise, członek Akademii Francuskiej (1894). [przypis edytorski]

Bourget, Rolland, Groscalud — francuscy pisarze. [przypis edytorski]

Bourignon, Antoinette (1616–1680) — francusko-flamandzka mistyczka i reformatorka chrześcijańska; w swoich pismach głosiła rychłe nadejście końca świata, uważała się za wybraną przez Boga do przywrócenia prawdziwego chrześcijaństwa. [przypis edytorski]

bourreaux (fr. forma lm) — katów. [przypis edytorski]

Bouteron, Marcel (1877–1962) — fr. bibliotekarz i historyk literatury. [przypis edytorski]

bouts rimés (fr.) — gra towarzyska, polegająca na dopisywaniu wierszy do zadanych słów, które miały pojawiać się w pozycji rymowej. [przypis edytorski]

Bouvard et Pécuchet — ostatnia, niedokończona powieść francuskiego powieściopisarza Gustave'a Flauberta, wyd. pośmiertne 1881; jej tytułowi bohaterowie oddają się zgłębianiu kolejno poszczególnych dziedzin wiedzy, w każdej z nich jednakże znajdując rozczarowanie nauką, sztuką i ostatecznie światem. [przypis edytorski]

Bouvard i Pécuchet — ostatnia, niedokończona powieść francuskiego powieściopisarza Gustave'a Flauberta, wyd. 1881. [przypis edytorski]

Bovary, Emma — bohaterka powieści Pani Bovary Gustave'a Flauberta, nieszczęśliwa w małżeństwie i wielokrotnie zdradzająca męża. [przypis edytorski]

Bowaryzm — fr. Le Bovarysme, la psychologie dans l’œuvre de Flaubert, dzieło Gaultiera z 1892 r. lub tego samego autora fr. Le Bovarysme: essai sur le pouvoir d'imaginer z 1902 roku. [przypis edytorski]

Bow, Clara (1905–1965) — właśc. Clara Gordon Bow; amer. aktorka, ikona kina niemego, symbol seksu kinematografii lat 20. XX w.; charakterystycznymi cechami jej urody były: burza krótkich, kręconych włosów, drobna postura i delikatne rysy twarzy. [przypis edytorski]

Bowers, Elizabeth Crocker (1830–1895) — amerykańska aktorka i kierowniczka teatru, występująca zawodowo jako „Mrs. D. P. Bowers”. [przypis edytorski]

bowla — waza do ponczu. [przypis edytorski]

Bowring, John (1792–1872) — brytyjski polityk, dyplomata i pisarz, gubernator Hongkongu (1854–1859); zwolennik polityki wolnego handlu, zniesienia ustaw zbożowych i zaprzestania wykonywania kary chłosty w armii. [przypis edytorski]

Bow Street — ulica w Covent Garden w Londynie, silnie związana z instytucjami prawa i porządku publicznego; istniał tu od 1740 r. sąd magistracki (Bow Street Magistrates' Court), rozstrzygający w pierwszej instancji sprawy dotyczące wszelkiego rodzaju przestępstw i wykroczeń; założył tę instytucję we własnym domu pod nr. 4 płk. Thomas de Veil, zostawszy sędzią pokoju w rejonie Westminsteru; jego następcą został w 1747 r. pisarz i autor sztuk teatralnych Henry Fielding, który utworzył pierwsze oddziały ochotniczej policji, znane jako Bow Street Runners; w 1832 r. policja metropolitalna uruchomiła na Bow Street komendę główną. [przypis edytorski]

Boycott, Arthur Edwin (1877–1938) — brytyjski patolog i przyrodnik, nagrodzony honorowym członkostwem w Fellowship of the Royal Society (FRS), przyznawanym przez Królewskie Towarzystwo w Londynie dla Rozszerzania Wiedzy o Przyrodzie. [przypis edytorski]

Boyd, Walter (ok. 1754–1837) — angielski bankier zamieszkały w Paryżu, bliski współpracownik Pitta Młodszego. [przypis edytorski]

Boy — pseudonim literacki Tadeusza Żeleńskiego (1874–1941) pisarza, autora wierszy satyrycznych (m.in. dla kabaretu „Zielony Balonik”), krytyka literackiego i teatralnego, działacza społecznego (współpracował z Ireną Krzywicką); zasłużonego tłumacza literatury francuskiej. [przypis edytorski]

Boy — pseudonim literacki Tadeusza Żeleńskiego (1874–1941) pisarza, autora wierszy satyrycznych (m.in. dla kabaretu „Zielony Balonik”), krytyka literackiego i teatralnego, działacza społecznego (współpracował z Ireną Krzywicką); zasłużonego tłumacza literatury francuskiej. [przypis edytorski]

Boy — pseudonim Tadeusza Żeleńskiego (1874–1941), krytyka literackiego i teatralnego, tłumacza literatury francuskiej, lekarza z wykształcenia. [przypis edytorski]

Boy — pseudonim Tadeusza Żeleńskiego (1874–1941), krytyka literackiego i teatralnego, tłumacza literatury francuskiej, przyjaciela S. I. Witkiewicza. [przypis edytorski]

boy scout (ang.) — chłopiec-skaut, członek młodzieżowej organizacji skautowej, zapoczątkowanej przez Roberta Baden-Powella w Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]

boys, hallo! (ang.) — cześć, chłopcy! [przypis edytorski]

Boy-Żeleński, Tadeusz (1874–1941) — pisarz, poeta, krytyk teatralny i literacki, tłumacz literatury i popularyzator kultury francuskiej, publicysta, działacz społeczny, z wykształcenia i zawodu doktor medycyny; praktykując jako lekarz kolejowy i pediatra, stał się działaczem społecznym, zaczął propagować świadome macierzyństwo i właściwą opiekę nad niemowlętami; autor m.in. zbioru felietonów na temat praw reprodukcyjnych kobiet i realiów życia kobiet w Polsce: Piekło kobiet. [przypis edytorski]

Boża Męka — przydrożny krzyż z wizerunkiem Chrystusa. [przypis edytorski]

bożę — dziś D.lp r.ż.: bożą. [przypis edytorski]

bożęta — słowiańskie opiekuńcze duchy domowe, zapewniające dostatek, często wywodzone od dusz zmarłych przodków. [przypis edytorski]

Boże caria chrani (ros.) — Boże chroń cara; rosyjski hymn państwowy w latach 1833-1917. [przypis edytorski]

Boże, caria chrani (ros.) — Boże, strzeż cara. [przypis edytorski]

Boże, coś Polskę… — Autorem pierwszej wersji hymnu Boże, coś Polskę jest Alojzy Feliński. Tekst powstał na zamówienie wielkiego księcia Konstantego i został napisany na cześć monarchy Królestwa Polskiego, a zarazem cara Rosji, Aleksandra I. Opublikowany został 20 lipca 1816 r. w „Gazecie Warszawskiej” pod tytułem Pieśń narodowa za pomyślność króla. Hymn wywołał polemikę: w lutym 1817 r. „Pamiętnik Warszawski czyli Dziennik Nauk i Umiejętności” opublikował wersję hymnu Antoniego Goreckiego pod znaczącym tytułem Hymn do Boga o zachowaniu wolności. Wykonywana podczas uroczystości kościelnych i patriotycznych pieśń zyskała sobie wielką popularność i ulegała licznym przekształceniom. Podczas poprzedzających wybuch powstania styczniowego masowych manifestacji narodowych, jakie odbywały się przede wszystkim w kościołach, hymn uzyskał znaną dziś postać. Obejmuje ona po części zarówno wersję Felińskiego (dwie pierwsze strofy, fragmenty trzeciej), jak wersję Goreckiego (modyfikacja refrenu, trzecia i czwarta strofa). Początkowa melodia autorstwa kapitana Jana Nepomucena Kraszewskiego z 4-o pułku piechoty poszła w zapomnienie, a zastąpiły ją znane melodie kościelne (najpierw Bądź pozdrowiona Panienko Maryjo, a później Serdeczna Matko). Najbliższą publikowanej tu wersji jest pochodząca z epoki przedpowstaniowej, wydana pod tytułem Modlitwa za Ojczyznę w zeszycie pierwszym Śpiewów nabożnych polskich, [Warszawa] 1861. [przypis edytorski]

Boże, coś Polskę (…) sławę — dwie pierwsze strofy hymnu pochodzą z pierwotnej wersji tekstu autorstwa Felińskiego; drobne rozbieżności wskazano w przypisach. [przypis edytorski]

Boże (…) Daj królowi, któregoś przez ręce kapłana twego postawił, sądy twoje i sprawiedliwość twoję synowi jego! Niech lud twój sądzi w sprawiedliwości i ubogie twoje w rozsądku! Niech góry i pagórki, to jest rada i panowie jego, przyjmują ludkom twoim pokój — parafraza Ps 71, 1–3. [przypis edytorski]

boże drzewko, łac. Artemisia abrotanum — półkrzew z rodziny astrowatych, wykorzystywany w medycynie ludowej. [przypis edytorski]

Bożego Ciała — ruchome (uzależnione od daty Wielkanocy danego roku) święto katolickie, przypadające późną wiosną, obchodzone ku czci Najświętszego Sakramentu, czyli ciała i krwi Chrystusa; ustanowione zostało w 1264 r. przez papieża Urbana IV w odpowiedzi na kwestionowanie przez niektórych teologów średniowiecznych realnej obecności Chrystusa w Eucharystii (tj. chlebie i winie podczas mszy). [przypis edytorski]

Boże! kończ dzieło wolności człowieka! (…) nauka człowieka wolności! — te słowa usunięto w wyd. z 1816 r. [przypis edytorski]

Boże, którego ramię (…) berła władców świata kruszy — Początek strofy nawiązuje do wymowy początkowej strofy wersji Goreckiego: „O ty! którego potężna prawica/ W chwili świat zniszczyć, w chwili stworzyć może,/ Co się lud biedny twą łaską zaszczyca,/ Ty ojców naszych nieśmiertelny Boże!”. Dalsza część, mówiąca o wrogach Polski, stanowi już modyfikację formalną i ideową wprowadzoną w latach poprzedzających powstanie styczniowe. [przypis edytorski]

bożek wojny — w mit. gr. Ares, którego odpowiednikiem w mit. rzym. jest Mars. [przypis edytorski]

bożem — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: bożym. [przypis edytorski]

Boże Najświętszy, od którego woli — w wersji opublikowanej w 1861 w Śpiewach nabożnych polskich trzy powyższe strofy występują w odwróconej kolejności. Po niej następuje strofa tu nieuwzględniona: „Oddalaj od nas klęski, mordy, znoje,/ Okaż się ojcem nad dziećmi Twojemi/ Którzywy leli łez tysiące, zdroje/ Za matkę Polskę, o nią Cię prosiemy”. [przypis edytorski]

Boże Najświętszy (…) Pokoju — strofa ta stanowi modyfikacji trzeciej strofy hymnu w pierwotnej wersji Felińskiego, na co wskazują niezmienione wyrazy na końcach wersów; wymowa jednak została całkowicie zmieniona. U Felińskiego strofa brzmi następująco: „Ty, coś na koniec nowymi ją cudy/ Wskrzesił i sławne z klęsk wzajemnych w boju/ Połączył z sobą dwa braterskie ludy,/ Pod jedno berło Anioła pokoju”. [przypis edytorski]

Boże, Ojcze! Wróć nas do ojczyzny naszej! (…) — kwestia nawiązująca do Ksiąg Narodu Polskiego i Pielgrzymstwa Polskiego. [przypis edytorski]

Boże Wstąpienie — katolickie święto Wniebowstąpienia Pańskiego, wypadające wówczas 18 maja. [przypis edytorski]

Boże, zachowaj fundację! (ang. God save the foundation) — zwyczajowa formuła podziękowań używana przez otrzymujących jałmużnę u drzwi domów zakonnych; Ciarka zapewne miał na myśli: Boże, zachowaj fundatora. [przypis edytorski]

bożnica (daw.) — świątynia. [przypis edytorski]

bożnica — synagoga, świątynia żydowska. [przypis edytorski]

bożnica — tu: synagoga. [przypis edytorski]

bożnice (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: [do] bożnicy; bożnica: świątynia. [przypis edytorski]

Boży-Bicz — właśc. Atylla (406–453), wódz Hunów, twórca imperium, walczący z Cesarstwem Rzymskim. [przypis edytorski]

bożyć się (daw.) — przysięgać na Boga, zaklinać się. [przypis edytorski]

bożyć się (daw.) — zarzekać się, przysięgając na Boga. [przypis edytorski]

bożyć się — przysięgać na Boga. [przypis edytorski]

bożyc (daw.) — syn boga. [przypis edytorski]

bożyc — syn Boży. Sens całej linijki: ze względu na tego, który cię ochrzcił, Synu Boży. [przypis edytorski]

bożycze (starop. forma W. lp od: bożyc) — Synu Boga. [przypis edytorski]

bożyszcze — tu: osoba wychwalana przez pochlebców, czyli władca. [przypis edytorski]

bożyszczów — dziś popr. forma D. lm: bożyszcz. [przypis edytorski]

bo za tym pogrzebem… — skoro Perła o nieskazitelnie białej sierści została już pogrzebana, śnieg nie ma już konkurencji. [przypis edytorski]

Boziewicz — autor Polskiego Kodeksu Honorowego, zawierającego zasady postępowania honorowego, w tym reguły dotyczące pojedynków. [przypis edytorski]

Bozi, mrozi, ambrozji — Słowacki, pochodzący z Kresów, wymawiał głoskę ź półmiękko, jak Ukraińcy i Rosjanie, dlatego te wyrazy w jego ustach się rymowały. [przypis edytorski]

Boznański, Feliks — polski wojskowy epoki wojen napoleońskich; od 1810 porucznik 11. pułku ułanów. [przypis edytorski]

Březina, Otokar, właśc. Vaclav Jebavy (1868–1929) — poeta czeski, tworzył mistyczno-religijne wiersze i poematy. [przypis edytorski]

brązowe — tu: brzmiące jak dzwony odlane z brązu. [przypis edytorski]

brązownik — rzemieślnik wyrabiający przedmioty z brązu lub pokrywający je brązem. [przypis edytorski]

brązowy dom — nazwa centrali partyjnej NSDAP w Monachium. Nazwę swoją budynek zawdzięczał kolorom mundurów funkcjonariuszy NSDAP. [przypis edytorski]

brąz — stop metali, z którego odlewa się pomniki. [przypis edytorski]

brązy — tu: przedmioty a. okucia z brązu. [przypis edytorski]

Brabancja — obecnie część Belgii i Holandii, w czasach opisywanych przez powieść była księstwem. [przypis edytorski]

Brabancja — obecnie część Belgii i Holandii, w czasach opisywanych przez powieść — księstwo. [przypis edytorski]

brabanckie koronki — cenione koronki o charakterystycznym wzorze z wijących się gałązek na tiulowym tle, wyrabiane w Brabancji, krainie hist. na terenie ob. Holandii i Belgii. [przypis edytorski]

brabanckie koronki — koronki o wzorze wijących się gałązek na tiulowym tle, wyrabiane w Brugii w XVII–XVIII w. [przypis edytorski]