Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | potocznie | przestarzałe | regionalne | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | żartobliwie

Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 5879 przypisów.

Żelabow, Andriej Iwanowicz (1851–1881) — rewolucjonista rosyjski; początkowo przedstawiciel narodnictwa, prowadził działania propagandowe wśród robotników i studentów, później jeden z założycieli i przywódców Narodnej Woli; uczestniczył w zamachach na Aleksandra II, w tym w pierwszej fazie udanego ataku w marcu 1881; wraz z innymi zamachowcami aresztowany i stracony; żył w nieformalnym związku z inną przywódczynią Narodnej Woli, Zofią Perowską (Sofią Pierowską). [przypis edytorski]

Żelasków — ob. Żelazków, wieś w woj. wielkopolskim, w pow. kaliskim; ok. 2,5 km na płd. od Goliszewa; w okresie zaborów w zaborze rosyjskim. [przypis edytorski]

Żelaźniak — dalej: Żeleźniak; ukr. Zalizniak, Maksym (ur. ok. 1740 – zm. po 1768), Kozak zaporoski, hetman hajdamaków, przywódca powstania hajdamackiego, sprowokowanego przez Rosjan dla osłabienia konfederacji barskiej, wraz z Iwanem Gontą prowodyr tzw. rzezi humańskiej w 1768 r., w której zginęło ok. 20 tys. osób. [przypis edytorski]

żelaza — tu: topory. [przypis edytorski]

żelazko do karbowania włosów — metalowy przyrząd do układania włosów w loki i fale, wynaleziony pod koniec XIX w.; składał się z połączonych przegubem dwu stalowych ramion, których końce podgrzewano nad palnikiem. [przypis edytorski]

Żelazna Brama — nieistniejąca brama do Ogrodu Saskiego w Warszawie; w XVIII w. stanowiła granicę między miastem a przedmieściem (tj. jurydyką Wielopole). Plac za Żelazną Bramą był obszarem targowiska istniejącego już w XVIII w. i zlikwidowanego w 1947 r. [przypis edytorski]

żelazna korona — średniowieczna korona królów longobardzkich, którą po podbiciu ich państwa przejął Karol Wielki; w średniowieczu koronowali się nią cesarze Świętego Cesarstwa Rzymskiego jako królowie Włoch; Napoleon Bonaparte koronował się nią w 1805 na króla Włoch (podczas jego koronacji na cesarza Francuzów w 1804 została użyta nowa korona, zaprojektowana na średniowieczny wygląd, gdyż tradycyjna korona królewska została zniszczona podczas rewolucji). [przypis edytorski]

Żelazna Maska (zm. 1703) — tajemniczy więzień z czasów króla Ludwika XIV, przetrzymywany aż do śmierci w różnych więzieniach Francji, łącznie z Bastylią, zawsze pod nadzorem tego samego strażnika; nikt nie widział jego twarzy, gdyż więzień miał założoną na twarz maskę; wg Woltera (Questions sur l'Encyclopédie, 1771) maska była z żelaza, zaś więźniem był nieślubny starszy brat Ludwika XIV. [przypis edytorski]

Żelazna stopa — ang. The Iron Heel, fantastyczno-naukowa powieść polityczna Jacka Londona wyd. w 1908. [przypis edytorski]

żelazny język — wskazówka zegara. [przypis edytorski]

Żelazny Kanclerz — chodzi o Otto von Bismarcka (1815–1898): niemieckiego polityka konserwatywnego, który jako premier Prus doprowadził do zjednoczenia państw niemieckich (1871), w powstałej Drugiej Rzeszy pełnił funkcję kanclerza; prowadził pozbawioną sentymentów politykę z pozycji siły; zwalczał ruch socjalistyczny, w zaborze pruskim prowadził intensywną germanizację ludności polskiej. [przypis edytorski]

żelaznymi klamry (daw. forma) — dziś: żelaznymi klamrami. [przypis edytorski]

żelaznymi naznaczone kraty — daw. forma N.lm; dziś: (…) kratami. [przypis edytorski]

żelazo magnetyczne — tu: magnetyt, minerał z gromady tlenków, zawierający ok. 70% żelaza, najbogatsza i najlepsza dla przemysłu ruda żelaza. [przypis edytorski]

żelazo oracze — pług. [przypis edytorski]

Żelazo ostrzy się na żelazie, po tym to zwarciu dziarskość się rycerza poznaje, męstwo nad męstwem przemaga. — w oryg. tekst wierszowany ujęty w tercynę. [przypis edytorski]

Żelazowski, Roman Czesław (1854–1930) — polski aktor, artysta dramatyczny, reżyser teatralny. [przypis edytorski]

żelazy — dziś popr. forma N. lm: żelazami. [przypis edytorski]

żelazy (starop. forma) — dziś popr. N.lm: żelazami. [przypis edytorski]

Żeleńska, Zofia (1886–1956) — żona Tadeusza Boya-Żeleńskiego, pierwowzór Zosi z Wesela Stanisława Wyspiańskiego. [przypis edytorski]

Żeleński-Boy, Tadeusz (1874–1941) — literat, tłumacz, krytyk literacki i teatralny. [przypis edytorski]

Żeleński, Tadeusz; pseud. Boy (1874–1941) — pisarz, poeta, krytyk teatralny i literacki, tłumacz i popularyzator kultury francuskiej (odznaczony orderem Legii Honorowej przez rząd fr. za pracę przekładową w 1927 r.), publicysta, działacz społeczny, z zawodu lekarz; do jego dorobku należą m.in. przekłady ponad stu dzieł literatury i filozofii fr., Słówka (tom żartobliwych wierszyków, stanowiący rodzaj kroniki obyczajowej Krakowa na pocz. XX w.), Marysieńka Sobieska (książka biograficzna o żonie i życiowej miłości polskiego króla Jana III), Piekło kobiet (zbiór felietonów na temat aborcji i praw reprodukcyjnych kobiet), Plotka o Weselu (felieton przedstawiający tło powstania utworu Wyspiańskiego oraz rzeczywiste pierwowzory postaci dramatu), Flirt z Melpomeną (zbiór felietonów teatralnych), Brązownicy (zbiór felietonów poddających krytyce legendę Adama Mickiewicza i jego otoczenia w okresie towianizmu). [przypis edytorski]

żeleśca (starop.) — żelazne ostrza. [przypis edytorski]

żeleźca — żelaza; żelazna broń, miecze itp. [przypis edytorski]

żeleźniaczek — garnek żelazny. [przypis edytorski]

Żeleźniak i Gonta — Maksym Żeleźniak (ok. 1740–1768) i Iwan Gonta (1705–1768), przywódcy koliszczyzny (1768), antyszlacheckiego powstania chłopów ukraińskich, krwawo stłumionego przez wojska polskie i rosyjskie. [przypis edytorski]

Żeleźniak, Maksym (ok. 1740–po 1768) — ukr. Zalizniak, Kozak zaporoski, hetman hajdamaków, przywódca powstania sprowokowanego przez Rosjan dla osłabienia konfederacji barskiej, wraz z Iwanem Gontą prowodyr tzw. rzezi humańskiej w 1768 r., w której zginęło ok. 20 tys. osób. [przypis edytorski]

Żeleźniak — ukr. Zalizniak, Maksym (ur. ok. 1740 – zm. po 1768), Kozak zaporoski, hetman hajdamaków, przywódca powstania hajdamackiego, sprowokowanego przez Rosjan dla osłabienia konfederacji barskiej, wraz z Iwanem Gontą prowodyr tzw. rzezi humańskiej w 1768 r., w której zginęło ok. 20 tys. osób. [przypis edytorski]

żeleźniak — żelazny garnek a. kociołek. [przypis edytorski]

żelezie — dziś popr. forma Msc.lp: żelazie. [przypis edytorski]

żelezie — dziś popr.: żelazie. [przypis edytorski]

Żeligowski, Lucjan (1865–1947) — pułkownik piechoty Armii Imperium Rosyjskiego, generał broni Wojska Polskiego. [przypis edytorski]

żeli (gw.) — jeżeli. [przypis edytorski]

Żemajtys, dziś raczej Żmudź, litew. Žemaitija — płn.-zach. region dzisiejszej Litwy. [przypis edytorski]

Żemajtys, dziś Żmudź, litew. Žemaitija — płn.-zach. region dzisiejszej Litwy. [przypis edytorski]

żem był powolnym — dziś raczej: żem był powolny (że byłem powolny). [przypis edytorski]

żem — daw. konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; dziś: że jestem. [przypis edytorski]

żem go wiózł (daw., gw.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: że go wiozłem. [przypis edytorski]

żem go w zapasach przemógł i nagrodą Wziął zbroję Achillesa — po śmierci Achillesa jego zbroję miał otrzymać najdzielniejszy z Greków, czyli Ajas, jednakże Odyseusz przywłaszczył ją sobie na skutek intryg. Urażony Ajas wpadł w szał i w nocy wymordował trzody greckie, biorąc je za wodzów krzywdzicieli, a oprzytomniawszy popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]

żem i ja ptak — że i ja jestem ptakiem. [przypis edytorski]

Że mi nie strychem poda — że nie poda do pełna. [przypis edytorski]

żem je (…) zawarła była — daw. forma czasu zaprzeszłego (oraz konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika); znaczenie: że je zawarłam (tj. zamknęłam) niegdyś, uprzednio (tzn. przed czasami opisywanymi, czynnościami i wydarzeniami wyrażonymi czasem przeszłym prostym). [przypis edytorski]

żem mu (…) wdzięczna — skrócone od: że [jeste]m mu wdzięczna. [przypis edytorski]

żem mu winien (daw.) — skrót od: że jestem mu winien. [przypis edytorski]

żem (…) nie przyjął — daw. konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; dziś: że nie przyjąłem. [przypis edytorski]

żem (…) nie rozbił — daw. konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; dziś: że nie rozbiłem. [przypis edytorski]

żem nie spełnił — dziś: że nie spełniłem. [przypis edytorski]

żem nie spotkał (gw.) — nie spotkałem. [przypis edytorski]

żem nieuk — dziś: że jestem nieukiem. [przypis edytorski]

żem nie zrobił — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: że nie zrobiłem. [przypis edytorski]

Że mógłby wody dolewać, jak słudzy na galilejskiej Kanie — nawiązanie do cudu opisanego w Ewangelii świętego Jana (J 2, 1-12); gdy podczas wesela w Kanie Galilejskiej zabrakło wina, Jezus polecił sługom napełnić naczynia wodą, a następnie przemienił ją w wino. [przypis edytorski]

żem (…) oczekiwał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: „że (…) oczekiwałem”. [przypis edytorski]

żem otrzymał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: że otrzymałem. [przypis edytorski]

żem o wiktorii w polu zdesperował — że zwątpiłem o zwycięstwie w bitwie. [przypis edytorski]

żem (…) popsuła — daw. konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; dziś: że popsułam. [przypis edytorski]

żem (…) potrzebował — inaczej: że potrzebowałem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

żem przekonany — forma skrócona; inaczej: że jestem przekonany. [przypis edytorski]

żem przyjął Alcyda — Charon tak się przestraszył Herkulesa (Alcyda), przybywającego po Cerbera, że go przeprawił przez Styks, za co ukarany został rocznym więzieniem. [przypis edytorski]

żem (…) przypomniał — daw. konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; dziś: że sobie przypomniałem. [przypis edytorski]

żem (…) rozumiał się być w raju (daw.) — że sądziłem, iż jestem w raju. [przypis edytorski]

żem się znajdował — inaczej: że się znajdowałem; przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika. [przypis edytorski]

żem siebie straciła (starop. forma) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: że straciłam siebie. [przypis edytorski]

żem skinął Ja i wieszcza wskrzesił — Mickiewicz na emigracji zaczął na nowo tworzyć po wyzwaniu, rzuconym mu przez Słowackiego w salonowej improwizacji. [przypis edytorski]

żem tam nie był (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcowką czasownika; inaczej: że tam nie byłem. [przypis edytorski]

żem też pozwoliła (gw.) — że też pozwoliłam. [przypis edytorski]

żem też się zbudzić musiał — że też musiałem się zbudzić. [przypis edytorski]

żem (…) wędrował — inaczej: że wędrowałem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

żem (…) wyglądał; żem się położył — inaczej: że wyglądałem, że się położyłem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

żem (…) wyzionął — inaczej: że wyzionąłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

żem (…) wziął — daw. konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; dziś: że wziąłem. [przypis edytorski]

żem źle wypełniał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: że źle wypełniałem. [przypis edytorski]

żem zasnął — dziś raczej: że zasnąłem. [przypis edytorski]

żem zelżona (starop. forma) — skrót od: że jestem (zostałam) zelżona; tj. że mnie obrażono. [przypis edytorski]

żem znalazł — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: że znalazłem. [przypis edytorski]

żem został zwyciężony — inaczej: że zostałem zwyciężony (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

żeńca — człowiek pracujący przy zbiorach zboża. [przypis edytorski]

żeńszczyna (ros.) — kobieta. [przypis edytorski]

żenąć (daw.) — gnać, nieść. [przypis edytorski]

żenąć (daw.) — pędzić, gnać. [przypis edytorski]

żenącą (daw.) — wyganiającą. [przypis edytorski]

żeną (daw.) — gnają. [przypis edytorski]

żenada — zawstydzenie, skrępowanie. [przypis edytorski]

żenią (daw. forma) — gonią, pędzą. [przypis edytorski]

żenich — mąż a. narzeczony. [przypis edytorski]

żenich (z ros.) — małżonek; mąż. [przypis edytorski]

żeniec (daw.) — człowiek pracujący przy żniwach, żniwiarz. [przypis edytorski]

żeniec — osoba pracująca przy żniwach, żniwiarz. [przypis edytorski]

żeniec — żniwiarz. [przypis edytorski]

żenie (daw.) — forma 3 os. lp: wyrzuca. [przypis edytorski]