Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie

Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 5435 przypisów.

borniertes Genie (niem.) — ograniczony (głupi) geniusz. [przypis edytorski]

Borodawka, Jacko Nerodycz (zm. 1621) — hetman kozacki od 1619. [przypis edytorski]

Borodin, Aleksandr Porfirjewicz (1833–1887) — rosyjski kompozytor romantyczny i chemik; autor symfonii, kwartetów smyczkowych, poematu symfonicznego W stepach Azji Środkowej i opery Kniaź Igor. [przypis edytorski]

Borodino — chodzi o bitwę pod Borodino (5–7 września 1812) stoczoną pomiędzy wojskami Napoleona Bonaparte i armią rosyjską, w wyniku której Napoleon otworzył sobie drogę do Moskwy. [przypis edytorski]

Borowski, Juliusz — starszy brat pisarza. [przypis edytorski]

Borowski, Tadeusz (1922–1951) — poeta, prozaik, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych, autor opowiadań wojennych i obozowych (m.in. Pożegnanie z Marią, Proszę państwa do gazu). [przypis edytorski]

Borowy, Wacław (1890–1950) — historyk literatury, krytyk literacki, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. [przypis edytorski]

Bors — tu: Bors młodszy, brat Lionela, syn występującego wcześniej Borsa starszego, który był królem Ganis we wczesnym okresie panowania króla Artura i razem z nim oraz ze swoim bratem Banem pomagał Leodegransowi w walce z wrogami jego królestwa. [przypis edytorski]

borta (daw.) — taśma ozdobna pasmanteryjna naszywana na odzieży; lamówka. [przypis edytorski]

borukać — dziś popr.: borykać; zmagać. [przypis edytorski]

Boruta — diabeł z polskich legend, związany z Łęczycą. [przypis edytorski]

borykać się — zmagać się. [przypis edytorski]

Borys Godunow — opera Modesta Musorgskiego z librettem Aleksandra Puszkina, powstała w latach 1868–1872. [przypis edytorski]

Borys Godunow, PeleasBorys Godunow: opera Modesta Musorgskiego z librettem Aleksandra Puszkina, powstała w latach 1868–1872; Peleas i Melisanda: operowy dramat liryczny Claude'a Debussy'ego z 1902 do własnego libretta wg dramatu Maurice'a Maeterlincka. [przypis edytorski]

Borys Godunow — tragedia romantyczna o walkach o tron moskiewski na przełomie XVI i XVII w., napisana przez Puszkina w 1825. [przypis edytorski]

Borysten a. Borystenes — starożytna nazwa Dniepru, który był ówcześnie uważany trzecią co do wielkości rzekę świata. [przypis edytorski]

borysz — podarek pieniężny lub poczęstunek przy sprzedaży albo kupnie; także: litkup. [przypis edytorski]

Borzywoj, przyjęty już od Czechów — 24 grudnia 1109 r. Borzywoj wkroczył do Pragi. [przypis edytorski]

bośma (gw.) — bo jesteśmy. [przypis edytorski]

boś nie sanitarny — bo nie jesteś sanitariuszem, bo nie znasz się na medycynie. [przypis edytorski]

bosak — długi drąg zakończony metalowym hakiem i ostrzem używany jako narzędzie ratownicze w czasie pożaru oraz do wyławiania rzeczy zatopionych w wodzie. [przypis edytorski]

Boscan, Juan (1500–1544) — hiszp. poeta z Barcelony. [przypis edytorski]

Bosfor — cieśnina oddzielająca Europę od Azji, łączy Morze Czarne z Morzem Marmara, jest położona między Półwyspem Bałkańskim a Azją Mniejszą. [przypis edytorski]

Bosfor — cieśnina oddzielająca Europę od Azji, łączy Morze Czarne z Morzem Marmara, jest położona między Półwyspem Bałkańskim a Azją Mniejszą. [przypis edytorski]

Bosfor — tu: Bosfor Kimmeryjski (gr. Κιμμέριος Βόσπορος, Kimmérios Bosporos), ob. Cieśnina Kerczeńska, łącząca Morze Azowskie z Morzem Czarnym. [przypis edytorski]

Boska komedia — średniowieczny poemat włoskiego poety Dantego Alighieri, opisujący podróż w zaświaty: poprzez kolejne kręgi piekła, czyśćca i nieba. [przypis edytorski]

Boska Komedia — średniowieczny poemat włoskiego poety Dantego Alighieri, opisujący podróż w zaświaty: poprzez kolejne kręgi piekła, czyśćca i nieba. [przypis edytorski]

boskali sprawa, ludzkali to była (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy była to boska czy ludzka sprawa. [przypis edytorski]

boska matka… Eneasza — chodzi o Wenus. [przypis edytorski]

boski Cezar — Juliusz Cezar (100–44 p.n.e.), wódz rzymski, jako pierwszy sięgnął po jedynowładztwo w staroż. Rzymie; z jego rozkazu rozpoczęto odbudowę Koryntu w 46 p.n.e., szanował kulturę grecką, jeszcze na początku swej kariery politycznej doprowadzał do procesów rzym. dowódców, którzy dopuścili się łupiestwa i nadużyć w Grecji i Macedonii, czym zdobył sobie popularność. [przypis edytorski]

boskiéj — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak i. [przypis edytorski]

boskiet (neol., z fr. bosquet) — gaj, park. [przypis edytorski]

Boski Sen (mit.gr.) — Hypnos, bóg i uosobienie snu, syn bogini nocy, Nyks, i boga otchłani Tartara (a. Ereba), brat-bliźniak boga śmierci, Tanatosa, ojciec boga marzeń sennych, Morfeusza. [przypis edytorski]

boski staruch — Proteusz, syn Posejdona, bóstwo morskie świadome przyszłości i posiadające zdolność zmiany kształtu. [przypis edytorski]

boski syn Mai — chodzi o Hermesa. [przypis edytorski]

Bosko czarnoksiężnik — książka opisująca sztuczki magiczne, inspirowana postacią sławnego włoskiego magika Bartolomeo Bosco (1793–1863), którego występy dostarczały rozrywki monarchom europejskim w I połowie XIX w. [przypis edytorski]

bosman — najstarszy stopniem podoficer na statku, bezpośrednio kierujący załogą. [przypis edytorski]

bosman (z niem. Bootsmann) (daw.) — flisak, osoba kierująca łodzią, zatrudniona przy rzecznym spławianiu towarów. [przypis edytorski]

bosmen, popr.: boss man (ang.) — szef. [przypis edytorski]

Bo sobie pomyślił: „Będzie-li ten lud mój jednej wiary z ludem Roboamowym (…) a mnie zabiją” — 1 Krl 12, 26–27. [przypis edytorski]

Boson de Talleyrand-Périgord, książę de Sagan (Żagania) (1859–1937) — słynny francuski salonowiec; w 1858 poślubił Jeanne Seillière (1839–1905), która zasłynęła z wdzięku i wpływów we francuskim życiu towarzyskim XIX w. [przypis edytorski]

bos piger (łac.) — leniwy wół. [przypis edytorski]

Bospor a. państwo bosporańskie — starożytne państwo grecko-scytyjskie we wsch. części Krymu oraz na wybrzeżu M. Azowskiego, powstałe w 480 p.n.e.; pierwsze państwo, w którym różnorodna etnicznie ludność przyjęła język i kulturę grecką. [przypis edytorski]

Bosporu (…) nazwisko — nazwę cieśniny wywodzono błędnie od słów boos poros, oznaczających przeprawę krów (tj. nimfy Io przemienionej w krowę). [przypis edytorski]

Bosques del Casiquiare — lasy (puszcze) nad rzeką Casiquiare. [przypis edytorski]

Bosra a. Bostra — miasto w Syrii, 140 km na płd. od Damaszku. [przypis edytorski]

boss (ang.) — szef, zwierzchnik, przełożony. [przypis edytorski]

Bossey — wioska ok 5 km na płd. od Genewy. [przypis edytorski]

Bossuet, Jacques-Bénigne (1627–1704) — biskup katolicki, nadworny kaznodzieja Ludwika XIV, wychowawca jego syna; teolog, wyraziciel myśli tradycjonalistycznej, wykorzystanej następnie przez konserwatyzm; uzasadniał sakrę władzy królewskiej (absolutyzmu) poprzez wykład porządku naturalnego świata i pochodzenie władzy świeckiej bezpośrednio od Boga oraz przedstawił Kościół jako instrument Opatrzności Bożej pozwalający harmonijnie spoić historię świętą z polityką; jednocześnie stworzył podstawy teorii spiskowej dziejów, występując przeciw jezuitom; prowadził korespondencję filoz. z Leibnizem; dążył do nawrócenia protestantów z powrotem na katolicyzm (nawrócił marszałka Turenne'a). [przypis edytorski]

Bossuet, Jacques-Bénigne (1627–1704) — francuski biskup, kaznodzieja i pisarz, teoretyk absolutyzmu, wybitny mówca. [przypis edytorski]

Bossuet, Jacques-Bénigne (1627–1704) — francuski kaznodzieja, teolog i biskup. [przypis edytorski]

Bossuet, Jacques-Bénigne (1627–1704) — fr. biskup katolicki, nadworny kaznodzieja Ludwika XIV, wychowawca jego syna; wybitny mówca, teolog, autor licznych traktatów apologetycznych. [przypis edytorski]

Bossuet, Jacques-Bénigne (1627–1704) — kaznodzieja i biskup francuski, wychowawca Ludwika XIV. [przypis edytorski]

Bossuet, Jacques-Bénigne (1627–1704) — kaznodzieja i biskup francuski, wychowawca Ludwika XIV; teoretyk absolutyzmu, wybitny mówca. [przypis edytorski]

boston — gra karciana. [przypis edytorski]

Boston — miasto w płn.-wsch. części Stanów Zjednoczonych, położone na Wschodnim Wybrzeżu, stolica stanu Massachusetts. [przypis edytorski]

boston — odmiana wista; gra w karty. [przypis edytorski]

boston — taniec towarzyski pochodzący ze Stanów Zjednoczonych, rodzaj powolnego walca. [przypis edytorski]

boston, wist — gry karciane. [przypis edytorski]

bosych i nagich po trosze — żart. aluzja do niektórych strojów zakonnych, np. karmelici bosi i bernardyni chodzili przez cały rok w sandałach zakładanych na gołą stopę, zaś pod habitem nie nosili żadnego ubrania. [przypis edytorski]

bosymi stopy — dziś popr. forma: bosymi stopami. [przypis edytorski]

boszofag (żart.) — wróg Niemców. [przypis edytorski]

Botany Bay — zatoka na wsch. wybrzeżu Australii, w której pod koniec XVIII w. Anglicy planowali utworzyć kolonię karną; mimo dokonanej na miejscu zmiany planów i założenia osady na północ od niej, w Wielkiej Brytanii nazwa Botany Bay funkcjonowała jako zastępcze określenie kolonii karnej w Australii. [przypis edytorski]

Botha, Louis (1872–1919) — południowoafrykański polityk i wojskowy, pierwszy premier utworzonego w 1910 Związku Południowej Afryki (ob. RPA). [przypis edytorski]

Botha, Luis (1862–1919) — południowoafrykański polityk i wojskowy, pierwszy premier tego kraju, uczestnik II wojny burskiej. [przypis edytorski]

bother (ang.) — kłopot, udręka. [przypis edytorski]

Bothwell, James Hepburn (1534–1578) — 1. Diuk Orkney i 4. Earl Bothwell, trzeci mąż królowej Marii I Stuart (1542–1587), oskarżany o zabicie jej poprzedniego męża, Henryego Stuarta; mimo formalnego uniewinnienia budzące kontrowersje małżeństwo Bothwella z królową podzieliło państwo i spowodowało jego ucieczkę do Norwegii wobec rodzącej się rebelii; aresztowany, spędził resztę życia w więzieniu w Danii. Bothwell to tytuł sztuki (drugiej części trylogii) angielskiego poety Algernona Charlesa Swinburne'a (1837–1909), opublikowany w Londynie w 1874 r. [przypis edytorski]

Boticelli, Sandro (zm. 1510) — malarz, czołowy przedstawiciel włoskiego malarstwa renesansowego. [przypis edytorski]

bo to córka twej babki — w późn. wyd. poprawiono tłumaczenie na: „bo syn twej babki”. [przypis edytorski]

Botokudzi — plemię Indian z Ameryki Południowej znane ze względu na duże, drewniane krążki umieszczane w rozciągniętych uszach i dolnych wargach. [przypis edytorski]

Botokudzi (z port.) — ogólna nazwa nadana przez portugalskich kolonizatorów koczowniczym Indianom Ameryki Południowej, prowadzącym myśliwsko-zbieracki tryb życia w małych grupach, często noszącym w rozciągniętych uszach i dolnych wargach duże drewniane krążki (port. botoque: szpunt). [przypis edytorski]

bo to w czwartych księgach Mojżesza dostatecznie wypisano w rozdziale 35. — 4. Mojż 35, 31-33. [przypis edytorski]

Bo to wyrokiem Syna Bożego jest postanowiono, aby, kto się powyższa, był uniżon; a kto się uniża, był powyższon — Łk 14, 11. [przypis edytorski]

Botteniga — rzeka, biorąca początek w okolicach Treviso. [przypis edytorski]

Botticelli, Sandro (1445–1510) — właśc. Alessandro di Mariano Filipepi, włoski malarz epoki odrodzenia, przedstawiciel szkoły florenckiej; malował obrazy i freski na tematy mitologiczne i religijne. Jest autorem takich dzieł jak: Narodziny Wenus, Primavera czy fresków w Kaplicy Sykstyńskiej. [przypis edytorski]

Botticelli, Sandro (1447–1510) — malarz wczesnego renesansu florenckiego. [przypis edytorski]

bo — tu daw. partykuła wzmacniająca o znaczeniu zbliżonym do: przecież. [przypis edytorski]

Botwel — właśc. James Hepburn, hrabia Bothwell. [przypis edytorski]

Bo tym nieprzystojna / Wyniosłość, którzy u innych w niewoli — nie przystoi wyniosłość tym, którzy są u innych w niewoli (tj. od innych zależni). [przypis edytorski]

bouchées à la reine (fr.) — dosł.: przekąski królowej; paszteciki z ciasta francuskiego faszerowane mięsem. [przypis edytorski]

Boucher, François (1703–1770) — francuski malarz rokokowy. [przypis edytorski]

Boucher, François (1703–1770) — francuski malarz rokokowy. [przypis edytorski]

Boucheron — paryski sklep z luksusową biżuterią i zegarkami, zał. w 1858 przez Frédérica Boucherona (1830–1902). [przypis edytorski]

Boudet, Antoine (1715–1787) — francuski drukarz i księgarz; wydawca m.in. czasopisma „Journal oeconomique ou Mémoires, notes et avis sur les arts, l'agriculture et le commerce” (tj. Dziennik ekonomiczny czyli Pamiętniki, notatki i opinie na temat sztuki, rolnictwa i handlu; 1751–1772). [przypis edytorski]