Przypisy

miesięczny — tu: księżycowy. [przypis edytorski]

miesioncek (gw.) — księżyc. [przypis edytorski]

miesopustny (daw.) — karnawałowy. [przypis edytorski]

mie (starop.) — mnie. [przypis edytorski]

miestce (daw.) — miejsce. [przypis edytorski]

mieszać się (starop.) — tu: wahać się. [przypis edytorski]

mieszać się w rezolucji (daw.) — wahać się co do rozstrzygnięcia jakiejś kwestii. [przypis edytorski]

mieszać — tu raczej: wzburzyć aniżeli: wprawić w zakłopotanie. [przypis edytorski]

mieszać — tu: wywoływać popłoch, strach i zagubienie. [przypis edytorski]

mieszańcze — Tersytes nazywa Ajaksa mieszańcem, gdyż jego ojcem miał być Grek, a matką Trojanka; o jego pochodzeniu mówi bliżej Hektor w dalszej części sztuki (akt IV, scena 5). [przypis edytorski]

mieszanina (starop.) — zamieszanie. [przypis edytorski]

mieszczanie — tu: mieszkańcy. [przypis edytorski]

mieszczanów — dziś popr. forma D. lm: mieszczan. [przypis edytorski]

mieszczanów — dziś popr.: mieszczan. [przypis edytorski]

mieszczany — dziś popr. forma N. lm: mieszczanami. [przypis edytorski]

mieszczany (starop. forma) — dziś B.lm: (na) mieszczan. [przypis edytorski]

Mieszczka z Księstwa Poznańskiego — mieszkanka zaboru pruskiego. Po raz kolejny Rydel nawiązuje tutaj do sytuacji politycznej w tym zaborze i postępującej germanizacji szkół. [przypis edytorski]

mieszek (daw.) — woreczek na pieniądze. [przypis edytorski]

mieszek (daw.) — woreczek; tu: sakiewka na pieniądze. [przypis edytorski]

mieszek — mały miech, stosowany przy rozniecaniu ognia. [przypis edytorski]

mieszek — mały miech, urządzenie służące do tłoczenia powietrza. [przypis edytorski]

mieszek — sakiewka na pieniądze. [przypis edytorski]

mieszek (starop.) — woreczek na pieniądze, sakiewka. [przypis edytorski]

mieszek u spodni — woreczek przytwierdzony do męskich spodni w celu osłonięcia genitaliów; stanowił ważną część ubioru w XV–XVI w., gdyż daw. spodnie były obcisłe i zwykle miały wycięcie na wysokości krocza. [przypis edytorski]

mieszek — woreczek na monety lub inne drobne przedmioty. [przypis edytorski]

mieszek — woreczek; szczególnie: woreczek na pieniądze. [przypis edytorski]

mieszkać (daw.) — zatrzymywać się, ociągać się. [przypis edytorski]

mieszkać (daw.) — zwlekać. [przypis edytorski]

mieszkać (daw.) — zwlekać, unikać czegoś, rezygnować z czegoś. [przypis edytorski]

mieszkać (starop.) — zwlekać, opóźniać się. [przypis edytorski]

mieszkać (starop.) — zwlekać. [przypis edytorski]

mieszkać (tu daw.) — przebywać, zatrzymywać się. [przypis edytorski]

mieszkać (tu daw.) — zwlekać. [przypis edytorski]

mieszkał na tych samych schodach — tu: mieszkał w tej samej kamienicy, na tej samej klatce schodowej. [przypis edytorski]

mieszkańce — dziś popr. forma B. lm: mieszkańców. [przypis edytorski]

mieszkańce — dziś popr. forma M. i W. lm: mieszkańcy. [przypis edytorski]

mieszkańce — dziś popr. forma M. lm: mieszkańcy. [przypis edytorski]

mieszkańce — dziś popr. forma W.lm: mieszkańcy. [przypis edytorski]

mieszkańce — dziś popr.: mieszkańcy. [przypis edytorski]

Mieszkańcy kochali (…) Filipa Tricouillard, chociaż prawdę mówiąc znany im był tylko ze swej przyrodzonej zalety, której zawdzięczał znakomite przezwisko — przezwisko Tricouillard oznacza mężczyznę o trzech jądrach (od fr. la couille: jądro). [przypis edytorski]

Mieszkańcy utrzymują, że łosoś przybywa z morza Wisłą — to prawdziwa informacja. [przypis edytorski]

mieszkanie (starop. forma) — tu: przebywanie; pobyt. [przypis edytorski]

mieszkanie (starop.) — tu: zwłoka, opóźnienie. [przypis edytorski]

mieszkanie (starop.) — zwlekanie; zwłoka. [przypis edytorski]

mieszkiem pachnąć (daw.) — wymagać nakładu, kosztu. [przypis edytorski]

mieszkiwała (starop. forma) — mieszkała, zamieszkiwała, pomieszkiwała (forma czynności wielokrotnej). [przypis edytorski]

Mieszko II Lambert (990–1034) — syn Bolesława Chrobrego, król Polski z dynastii Piastów (1025–1031), następnie książę Polski (1032–1034). Przejął władzę po śmierci ojca, prawdopodobnie wypędzając z kraju swoich dwóch braci. Zorganizował dwa najazdy na Saksonię w 1028 i 1030. Następnie prowadził wojny obronne przeciw Niemcom, Czechom i książętom Rusi Kijowskiej. Opuścił kraj w 1031 w wyniku kolejnej wyprawy Konrada II na ziemie polskie, oraz po ataku książąt ruskich Jarosława Mądrego i Mścisława, którzy pomogli na polskim tronie osadzić jego brata Bezpryma. Następnie uszedł do Czech, gdzie został uwięziony przez księcia Udalryka. Odzyskał władzę w 1032 jako książę jednej z trzech dzielnic. Zjednoczył państwo, ale nie udało mu się odtworzyć stabilnych struktur władzy. Za jego czasów od Polski odpadły nabytki terytorialne Bolesława Chrobrego: Milsko i Łużyce, Grody Czerwieńskie oraz Morawy (i być może Słowacja). Był pierwszym władcą Polski umiejącym czytać i pisać, znał język niemiecki, łacinę i grekę. [przypis edytorski]

Mieszko — Mieszko I (ok. 935–992) z dynastii Piastów, książę polski, pierwszy historyczny władca Polski od ok. 960 r. W roku 966 przyjął chrzest i rozpoczął chrystianizację państwa. [przypis edytorski]

Mieszko, objąwszy tron książęcy — rządy Mieszka I datuje się od ok. 960 r. [przypis edytorski]

Mieszko — pierwszy noszący to imię — w oryg. łac. istnieją różne wersje tego stwierdzenia w zachowanych trzech rękopisach: qui primus nomine vocatus illo (rękopis Heilsberski) lub: primus nomine vocatus alio (rękopisy Sędziwoja i Zamojskich), przy czym zmiana ostatniego słowa pozbawia frazę sensu, z uwagi na co wyraz primus (obecny we wszystkich trzech rękopisach) wydawcy zmieniają często na prius, co daje sens: „pierwej zwany innym imieniem”; idąc za pierwszą wersją (z illo), uzyskujemy zdanie stwierdzające wprowadzenie tego imienia do dynastii Piastów. Przez pewien czas uważano, że imię Mieszko można uznać za równoważne imieniu Mieczysław i tak niekiedy dawniej nazywano pierwszego władcę Polski; obecnie uznano to utożsamienie za bezpodstawne. [przypis edytorski]

mietlica — gatunek trawy. [przypis edytorski]

mietlica — wysoka trawa. [przypis edytorski]

mieżdu proczem (ros.) — a poza tym. [przypis edytorski]

mi fili (łac.) — mój synu. [przypis edytorski]

Migdol (z hebr.: wieża, warowne miasto) — zapewne wymienione w Biblii Migdal-Gad w Judzie lub Migdal-El, kilkadziesiąt km na wschód od nadmorskich miast fenickich. [przypis edytorski]

migiem — tu: gestem lub mimiką. [przypis edytorski]

Mignard — francuski malarz: Pierre Mignard (1612–1695) lub jego brat Nicolas Mignard (1606–1668). [przypis edytorski]

Mignard — rodzina francuskich malarzy, słynnych w XVII w., należeli do niej Pierre (1610–1695), najbardziej znany dzięki płótnom i freskom o tematyce religijnej, jego brat Nicolas (1606–1668) i bratanek Pierre II (1640–1725). [przypis edytorski]

Mignard — rodzina fr. malarzy, słynnych w XVII w., należeli do niej Pierre (1610–1695), najbardziej znany dzięki płótnom i freskom o tematyce religijnej, jego brat Nicolas (1606–1668) i bratanek Pierre II (1640–1725). [przypis edytorski]

Mignon — opera, której kompozytorem jest Ambroise Thomas, z librettem opartym na Wilhelmie Meistrze Goethego, premierę miała w r. 1866. [przypis edytorski]

migota — dziś popr. forma 3 os. lp cz.ter.: migoce a. migocze. [przypis edytorski]

migota — dziś popr. forma 3os. lp cz.ter.: migoce a. migocze. [przypis edytorski]

migota — dziś popr. forma: migocze a. migoce. [przypis edytorski]

migotający — dziś popr.: migoczący a. migocący [przypis edytorski]

migotny (daw.) — migotliwy. [przypis edytorski]

migrena — intensywny, punktowy lub jednostronny ból głowy. [przypis edytorski]

migrena — powtarzający się, najczęściej jednostronny, pulsujący, silny ból głowy. [przypis edytorski]

migrena — silny ból głowy. [przypis edytorski]

migrena — silny, punktowy ból głowy. [przypis edytorski]

migrena (z fr.) — pulsujący ból głowy. [przypis edytorski]

Miguel de Cervantes (1547–1616) — hiszpański pisarz, autor słynnej powieści Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manczy z 1605 r.; Św. Gwalbert i Ślaz są prześmiewczymi karykaturami Don Kichote'a i jego sługi Sancha Pansy. [przypis edytorski]

mijając kuchnią (daw.) — dziś: mijając kuchnię. [przypis edytorski]

mijajwa (starop. forma) — mijajmy. [przypis edytorski]

mijały godziny — w innym wyd. uzupełnione: „wśród głuchej ciszy mijały godziny”. [przypis edytorski]

mika — błyszczący minerał, niekiedy mylony ze złotem. [przypis edytorski]

mika — błyszczący minerał z grupy krzemianów, bardzo łupliwy, często spotykany w postaci cienkich blaszek. [przypis edytorski]

mika — błyszczący minerał z grupy krzemianów. [przypis edytorski]

mikado — rozpowszechniona w Europie nazwa cesarza japońskiego. [przypis edytorski]

Mikado — rozpowszechniona w Europie nazwa cesarza japońskiego. [przypis edytorski]

mikado — tytuł cesarza Japonii. [przypis edytorski]

Mikado — tytuł opery komicznej (również: Mikado albo miasto Titipu) sławnego wówczas duetu autorskiego Sullivan-Gilbert, która miała premierę w 1885 r. w Londynie i jeszcze w tym samym roku grano ją w 150 teatrach Europy i Ameryki; akcja osadzona jest niby w Japonii, w rzeczywistości stanowi satyrę na politykę i instytucje państwa brytyjskiego. [przypis edytorski]

Mikal — córka Saula (1Sm 14,49), żona króla Dawida (1Sm 18,27). Pomogła Dawidowi uciec przed niechybną śmiercią ze strony Saula (1Sm 19,12–16); wydana, podczas nieobecności Dawida, za Paltiego (1Sm 25,44); po Smierci Saula zostaje odzyskana przez Dawida (2Sm 3,14–16). [przypis edytorski]

mikita (reg.) — lis; tu: spryciarz. [przypis edytorski]

Mikołaj (1868–1918) — prawdopodobnie chodzi o ostatniego cara Rosji, Mikołaja II Aleksandrowicza Romanowa, którego edukacja i rządy były silnie związane z wojskowością. [przypis edytorski]

Mikołaj II Romanow (1868–1918) — ostatni cesarz rosyjski, król Polski, wielki książę Finlandii; panujący od 1894, w wyniku rewolucji lutowej zmuszony do abdykacji w 1917, w 1918 razem z rodziną zamordowany przez bolszewików. [przypis edytorski]

Mikołaj I Romanow (1796–1855) — cesarz rosyjski i król polski (od 1825), syn Piotra I, brat i następca Aleksandra I. [przypis edytorski]

Mikołaj I Romanow (1796–1855) – cesarz rosyjski i król polski (od 1825), syn Piotra I, brat i następca Aleksandra I; stłumił powstanie dekabrystów (1825), utworzył policję polityczną, tajną policję, zajmującą się inwigilacją działaczy społecznych, uczonych i artystów, wydał zakaz przyjmowania do szkół średnich i wyższych młodzieży nieszlacheckiej. [przypis edytorski]

Mikołaj I Romanow (1796–1855) — cesarz rosyjski i król polski (od 1825), syn Piotra I, brat i następca Aleksandra I; stłumił powstanie dekabrystów (1825), utworzył policję polityczną, tajną policję, zajmującą się inwigilacją działaczy społecznych, uczonych i artystów, wydał zakaz przyjmowania do szkół średnich i wyższych młodzieży nieszlacheckiej. [przypis edytorski]

Mikołaj I Wielki (ok. 820–867) — papież (od 858); głosił boski charakter władzy papieża jako zwierzchnika całego Kościoła niepodlegającego sądowi Kościoła ani władzy świeckiej; negował ważność wyboru patriarchy konstantynopolitańskiego Focjusza, wysłał misję Formozusa do Bułgarii, co w połączeniu z krytyką doktrynalną spowodowało odrzucenie na Wschodzie roszczeń Mikołaja do prymatu i nałożenie na niego ekskomuniki, ogłoszonej na soborze w Konstantynopolu w 867; święty katolicki. [przypis edytorski]

Mikołaj Mościcki — być może chodzi o ks. Mikołaja Mościckiego, który przed II wojną pracował przy niektórych filmach jako konsultant religijny (Makuszyński mógł go znać osobiście). [przypis edytorski]

Mikołajowice — polska wieś położona na południu kraju, obecnie w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Wierzchosławice. [przypis edytorski]

Mikołaj Pawłowicz — car Mikołaj I. [przypis edytorski]

Mikołaj Powała z Taczewa — (ok. 1380 – ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem. [przypis edytorski]

Mikołaj Powała z Taczewa — (ok. 1380–ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem. [przypis edytorski]

Mikołaj Trąba — (ok. 1358–1422), duchowny i polityk, podkanclerzy koronny w latach 1403–1412, później arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski. [przypis edytorski]

Mikołaj V (1397–1455) — papież (od 1447). [przypis edytorski]

Mikołaj Wierzynek młodszy (zm. 1368) — wpływowy krakowski mieszczanin i kupiec, słynny z powodu uczty, wydanej we wrześniu 1364 r. dla króla Kazimierza III i jego gości. Syn Mikołaja Wierzynka starszego, który przybył do Krakowa z Niemiec. [przypis edytorski]

Mikołaj z Damaszku (ok. 64–po 4 n.e.) — historyk działający na dworze Heroda I Wielkiego, autor m.in. liczącego kilkadziesiąt ksiąg dzieła opisującego dzieje powszechne, zachowanego tylko we fragmentach; z pracy tej prawdopodobnie korzystał Józef Flawiusz, pisząc swoje Starożytności żydowskie. [przypis edytorski]

Mikołaj z Moskorzowa — dowódca obrony górnego zamku w Wilnie w r. 1390. [przypis edytorski]

Mikołaj z Moskorzowa — wspomniany w rozdz. 1 dowódca obrony górnego zamku w Wilnie w r. 1390. [przypis edytorski]